numer 4 grudzień 2012

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "numer 4 grudzień 2012"

Transkrypt

1 numer 4 grudzień 2012 Samospalenia Tybetańczyków: kryzys przywództwa diaspory i abdykacja społeczności międzynarodowej Adam Kozieł Zmiany ustawodawstwa ograniczające prawa człowieka na Ukrainie Lenur Kerymov Metoda drobnych kroków dr Adam Bodnar Wytyczne Ministerstwa Finansów w sprawie postępowań dotyczących przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych praktyka organów podatkowych mec. Robert Krasnodębski Małgorzata Mączka

2

3 zatrzymanego przed wydaniem wyroku przez sąd), prawa do kontaktów z obrońcą (jedynie 3 rozmowy, brak gwarancji poufności), prawa do odwołania się od wyroku i prawa do rzetelnego procesu sądowego. Ale przede wszystkim stwierdzono, że orzeczenie kary śmierci po rzetelnym procesie prowadziło do pogwałcenia prawa do życia. Słowo wstępne Redaktora Naczelnego Białoruś to jedyny kraj naszego kontynentu, który pozostaje poza Radą Europy i Europejską Konwencją Praw Człowieka. W latach 90. ubiegłego wieku Białoruś jednak aspirowała pośród innych państw pokomunistycznych do członkostwa, lecz jej status specjalnego gościa, poprzedzający wejście do Rady Europy, został zawieszony 17 styczniu 1997 r. Autorytarne rządy Aleksandra Łukaszenki tak bardzo kontrastowały z elementarzem wartości Rady Europy, że nie zdecydowano się jak w przypadku Rosji, Azerbejdżanu czy Mołdowy na scenariusz: przyjmujemy was do organizacji, ale później egzekwujemy wymogi członkostwa. Dokonując rejestracji zawiadomienia, Komitet zarządził, by do czasu rozpoznania sprawy nie wykonywano wyroku śmierci. W odpowiedzi władze Białorusi najpierw zakwestionowały uprawnienie Komitetu do wydawania środków tymczasowych, twierdząc, że wiąże je tylko tekst Paktu i nic więcej, a następnie oznajmiły, iż wstrzymują współpracę z Komitetem i nie uznają przyszłego orzeczenia w sprawie Kovaleva. Białoruś jako członek Organizacji Narodów Zjednoczonych ratyfikowała jednak Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19 grudnia 1966 r. Więcej związała się też Protokołem fakultatywnym do tego Paktu, pozwalającym na wnoszenie przez jednostki przeciwko państwu zawiadomień (communication), w odpowiedzi na które Komitet Praw Człowieka NZ wydaje stanowiska prawne (view). Chociaż Komitet nie jest sądem międzynarodowym, a jego rozstrzygnięcia nie osiągają rangi wyroku, Białorusini mają począwszy od 30 września 1992 r. do dyspozycji międzynarodowy mechanizm kontroli krajowych decyzji i praktyk, który sami mogą uruchamiać. Pomimo zakazu wydanego przez Komitet wyrok został wykonany 15 marca 2012 r. Rodziny nie poinformowano o dacie planowanej egzekucji, a później nie wydano jej ciała i nie wskazano miejsca pochówku. Prowadziło to do uznania przez Komitet, że członkowie rodziny więźnia zostali poddani nieludzkiemu traktowaniu. Chociaż Komitet wskazał w swoim rozstrzygnięciu, jakie środki Białoruś ma podjąć po orzeczeniu (m.in. ujawnić miejsce pochowania zwłok i zrekompensować dokonane naruszenia), nie sądzę, by tak się stało. Pozostaje więc wywierać wszelkie możliwe naciski polityczne i prawne na ten kraj. 16 lipca 2012 r. Rada Praw Człowieka, jedna z instytucji ONZ, postanowiła powołać specjalnego sprawozdawcę do spraw zbadania przestrzegania praw człowieka na Białorusi. Warto zapamiętać nazwy państw, które głosowały przeciwko tej rezolucji to Chiny, Kuba, Ekwador, Indie i Rosja. Wśród wstrzymujących się była natomiast Mołdowa. Podczas swojej ostatniej sesji Komitet wydał rozstrzygnięcie w sprawie skargi Vladislava Kovaleva i innych przeciwko Białorusi (zawiadomienie nr 2120/2011, stanowisko z 29 października 2012 r.). Sprawa dotyczyła skazanego na karę śmierci domniemanego sprawcy zamachu bombowego w mińskim metrze, podczas którego zginęło 15 osób. Komitet jednogłośnie orzekł, że doszło do naruszenia wielu przepisów Paktu: zakazu złego traktowania (brak postępowania wyjaśniającego obrażenia doznane po zatrzymaniu), prawa do wolności osobistej (Kovalev został postawiony przed sędzią dopiero po 5 miesiącach od zatrzymania), prawa do domniemania niewinności (liczne oświadczenia kluczowych funkcjonariuszy państwa przesądzające winę Prof. INP PAN dr hab. Ireneusz C. Kamiński Redaktor Naczelny 1

4 PRAWO UCHODŹCZE I MIGRACYJNE TEMATY NUMERU 3 Samospalenia Tybetańczyków: kryzys przywództwa diaspory i abdykacja społeczności międzynarodowej 39 Orientacja homoseksualna jako przesłanka udzielenia ochrony międzynarodowej w Polsce sprawa obywatela Ugandy Karolina Rusiłowicz 42 Zróżnicowanie sytuacji dziecka legalnie przebywającego w Polsce cudzoziemca ze względu na miejsce urodzenia Karolina Rusiłowicz Adam Kozieł 8 Zmiany ustawodawstwa ograniczające prawa człowieka na Ukrainie Lenur Kerymov Metoda drobnych kroków dr Adam Bodnar Wytyczne Ministerstwa Finansów w sprawie postępowań dotyczących przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych praktyka organów podatkowych RELACJE I SPRAWOZDANIA 44 Relacja z konferencji Mowa nienawiści w Internecie: jak z nią walczyć? Dorota Głowacka 46 Czy w Europie stosowane są tortury? Maria Ejchart, Katarzyna Wiśniewska 47 Pierwsza Nagroda im. Profesora Zbigniewa Hołdy dla redaktor Ewy Milewicz Joanna Lora 49 Sprawozdanie ze spotkania organizacji partnerskich Grundtvig Agata Szypulska mec. Robert Krasnodębski, Małgorzata Mączka SPRAWY PRECEDENSOWE 21 Sprawa Krzysztofa Kuszeja problem granic swobody artystycznej Anna Grochowska 23 Niezapewnienie przez gminy lokali socjalnych w rozsądnym terminie a ingerencja w prawo właścicieli mieszkań Michał Chylak 27 Polska tworzy bezzałogową jednostkę dronów Irmina Pacho, Marcin Szwed 29 Zmiany w prokuraturze opinia HFPC Barbara Grabowska 32 Unijne prawo karne daleko od praw człowieka? Dominika Bychawska-Siniarska 35 Wyrok ETPC w sprawie Stanisława Kędziora Marcin Szwed DZIAŁALNOŚĆ HFPC 51 Czy możliwa jest współpraca prawnika z lekarzem?. Doświadczenia Kliniki Prawno-Medycznej działającej przy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Maria Ejchart, Katarzyna Wiśniewska 55 Dlaczego zawsze wygrywają Niemcy i czy aby na pewno? Warsztaty regionalne Weź kurs na wielokulturowość Agnieszka Chmielecka Redaktor naczelny : Prof. INP PAN dr hab. Ireneusz C. Kamiński Zespół redakcyjny : dr Adam Bodnar, dr Dorota Hall, dr Piotr Kładoczny, dr Dorota Pudzianowska Sekretarze redakcji: Agata Sz ypulska, Katarz yna Wiśniewska Konsultacje: Danuta Prz ywara Korekta: Elżbieta Dajksler Opracowanie graficzne: Wojciech Szulik, Druk: Weda s.c., ul. Człuchowska 66, Warszawa Kolpor taż: Customeritum, ul. Łotewska 9a, Warszawa ISBN Nakład: 500 egzemplarz y. Kwar talnik o prawach człowieka dostępny jest również on-line pod adresem hfhr.org.pl Helsińska Fundacja Praw Człowieka 2

5 T E MAT Y NUMERU Samospalenia Tybetańczyków: kryzys przywództwa diaspory i abdykacja społeczności międzynarodowej Adam Kozieł D tam wcześniej, i dokładnie się oblał. Potem wyjął z kieszeni zapałki albo zapalniczkę. Ktoś, kto tam był, powiedział mi, że nie wyszedł od razu. Że specjalnie poczekał jeszcze chwilę, by się dobrze rozpalić. To, oczywiście, tylko przypuszczenie. W każdym razie, kiedy otworzył drzwi, był już piekłem. Dosłownie. Na filmie widać to tak strasznie wyraźnie, gdy biegnie do namiotu strajkujących, siejąc panikę w szeregach policji i wśród tłumu Tybetańczyków. Bardzo angielski, kobiecy głos krzyczy spoza kadru:»o mój Boże, o mój Boże, o mój Boże!«. Wrzeszczą już wszyscy, nie sposób więc usłyszeć, co mówi płonący człowiek. Jedni twierdzą, że było to»bod gjal lo«,»niech zwycięży Tybet«. Inni utrzymują, że wołał»bod rangzen«,»wolność dla Tybetu«. Wszyscy zgadzają się jednak, że potem krzyknął jeszcze:»niech żyje Dalajlama!«. Jak, na Boga, mógł krzyczeć, a w dodatku biec? Nie umiem tego zrozumieć. Przecież z każdym oddechem w jego płuca wdzierało się morze żywego ognia, który popielił tkanki, zmieniał je w węgiel. wudziestego czwartego kwietnia 1998 r. szef polskiej dyplomacji prof. Bronisław Geremek wystosował list do 6 Tybetańczyków (mających symbolizować tyleż milionów swoich rodaków), którzy od 10 marca (rocznica wybuchu antychińskiego powstania w Lhasie w 1959 r.) prowadzili w New Delhi bezterminowy strajk głodowy. Krzysztof Mroziewicz, ówczesny ambasador RP w Indiach, osobiście odczytał posłanie każdemu z wycieńczonych protestujących: My, naród polski, i rząd mego kraju jesteśmy świadomi, że ludzkie, polityczne i socjalne prawa narodu tybetańskiego są bezustannie gwałcone. Ten stan rzeczy stanowi też wielkie zagrożenie dla dziedzictwa kultury tybetańskiej, która jest drogocennym skarbem całej ludzkości. (...) W imieniu mego rządu i wszystkich Polaków proszę Was o przerwanie protestu, zanim będzie za późno. (...) Drodzy Przyjaciele, przyjmijcie, proszę, te słowa solidarności z Wami i Waszymi ideami. Błagam, nie narażajcie dłużej życia. Jeszcze raz zapewniam, że osiągnęliście już swój szlachetny cel. Była to pierwsza i zarazem ostatnia niezależna i samodzielna inicjatywa polskiej dyplomacji w obronie praw Tybetańczyków, których tragedię rozpoczęło niemal pół wieku wcześniej pokojowe wyzwolenie przez armię nowo proklamowanej Chińskiej Republiki Ludowej. Choć nie zapobiegła wtedy utracie życia, stanowi dziś wymowny dowód, że wierność idei solidarności jest nie tyle szlachetna, co po prostu mądra i dalekowzroczna. Człowiek-pochodnia zatrzymuje się teraz i podnosi dłonie, jak gdyby chciał się pomodlić. Płomienie są już tak dzikie, że filmowiec zapamięta do końca życia trzask pękającej i odpadającej skóry. Trudno mu trzymać prosto kamerę. Policjanci i Tybetańczycy rzucają się na Thuptena Ngodupa. Próbują dławić ogień szmatami i starymi workami. Przewracają płonącego na ziemię. Przewieziono go potem do szpitala. Lekarze ocenili rozległość poparzeń na niemal 100 procent i powiedzieli, że nie ma dla niego żadnej nadziei. Pytani, czy pacjent czuje ból, odparli, że tak, z pewnością. Poparzenia, wyjaśnili, są w większości pierwszego stopnia, końcówki nerwów działają więc bez zarzutu. Jednak Thupten Ngodup, choć przytomny, milczał. Następnego wieczora przyszedł doń Dalajlama. Thupten chciał się podnieść, ale wyperswadowano mu to delikatnym gestem. Złożył więc na piersi Trzy dni później, gdy głodówkę rozbijała delhijska policja, podpalił się Thupten Ngodup. Nie dał się złapać relacjonuje Dziamjang Norbu, tybetański uchodźca, intelektualista i działacz niepodległościowy (na kilku kadrach przypadkowo nakręconego filmu widać nawet, jak przemyka między policjantami) i pobiegł do toalety. Otworzył plastikową bańkę z benzyną, którą musiał ukryć 3

6 T E MAT Y NUMERU obandażowane dłonie. Jego Świątobliwość zapytał, czy go słyszy. Thupten skinął głową. Dalajlama powiedział mu, że nie powinien żywić do Chińczyków nienawiści i że jego czyn kazał światu zwrócić oczy na Tybet. Później, w nocy, ledwie słyszalnym szeptem poprosił jednego z organizatorów strajku, żeby dał mu cukierka. Jeszcze później poprosił, by cukierka wyjąć z ust i nalać w nie parę kropel wody. Po chwili zapytał o sześciu uczestników strajku, których aresztowała policja. Gdy powiedziano mu, iż są w szpitalu, cali i zdrowi, odetchnął i szepnął, że jest bardzo szczęśliwy. Zmarł kwadrans po północy, 29 kwietnia 1998 roku. Autonomicznego, i tych przyłączonych do prowincji Chin właściwych: Sichuanu, Qinghai, Gansu i Yunnanu doszło do kilku samobójstw na tle politycznym, były one jednak dyskretne. Niewidomy duchowny z klasztoru Kirti w Ngabie (chiń. Aba) w prowincji Sichuan zapytał na pożegnanie: Co musicie przeżywać wy, skoro ja, ślepy, nie mogę na to patrzeć?, i to jego współbrat, mnich imieniem Tabu oblał się benzyną 27 lutego 2009 r. i ruszył, płonąc, w kierunku ulicznego posterunku policji, protestując w ten sposób przeciwko zakazowi (w ramach represji za wcześniejsze, paraolimpijskie wstąpienia) odprawienia Monlamu, tradycyjnego święta modlitwy. Przeżył, choć w ramach gaszenia funkcjonariusze oddali do niego 3 strzały z karabinu automatycznego (tybetańskie źródła twierdzą, że lekarze chcieli amputować mu nogi, żeby ukryć rany postrzałowe, ale ubłagała ich jakoś oszalała z bólu matka). Były kolega z tej samej świątyni, wtedy już uchodźca w Indiach, uczcił to wydarzenie wierszem, w którym pisał o mniszkach gwałconych w celach pałkami, o zaciśniętych pięściach, dziąsłach spalonych prądem, łzach wściekłości, byciu niewolnikiem we własnym kraju oraz żebraniu Thupten Ngodup wstrząsnął społecznością tybetańską na wychodźstwie, która zbudowała mu pomnik w swojej stolicy w Dharamsali i nadała jego imię poprzedzone przydomkiem pało, bohater dziecięcemu turniejowi piłki nożnej, jednak naśladowcę znalazł dopiero 11 lat później. Wcześniej, zwłaszcza w roku pekińskich igrzysk olimpijskich i brutalnej pacyfikacji dramatycznych protestów na wszystkich ziemiach tybetańskich i tych, z których ChRL wykroiła Generalną Gubernię Tybetańskiego Regionu Njingkar Taszi, 24-letni świecki, dokonał samospalenia (jako drugi tego dnia) 12 listopada 2012 r. w Rebgongu (chiń. Tongren), w Tybetańskiej Prefekturze Autonomicznej Malho (chiń. Huangnan) prowincji Qinghai. Część przypadkowych świadków zaczęła składać przed nim pokłony, zarezerwowane w buddyzmie dla mistrzów duchowych i symboli Przebudzenia. 4

7 T E MAT Y NUMERU o należne prawa i półwiecznym uwieszeniu u rąbka szaty ludzkości, co zapewne miało się odnosić do jałowych rezolucji ONZ, w których do połowy lat 60. XX wieku upominano się o podstawowe wolności i prawa Tybetańczyków z samostanowieniem włącznie, tuzinów apeli i rezolucji parlamentów, Pokojowej Nagrody Nobla dla Dalajlamy oraz niezliczonych gestów solidarności i wsparcia, o które Tybetańczycy od końca lat 80. kiedy to uznali, że odwilż Denga po hekatombie rządów Mao, które mogły kosztować życie nawet piątej części narodu, nie spełnia ich aspiracji błagali świat tak w ulotkach i grepsach z okupowanej ojczyzny, jak w demonstracjach diaspory oraz apelach jej przywódców. masowo dołączać świeccy, można mieć pewność, że problem będzie poważny i długotrwały.) Władze chińskie odpowiedziały dokładnie tym, co uruchomiło falę tych protestów: propagandowym bełkotem absurdalnych oskarżeń kliki Dalaja oraz dalszym przykręcaniem śruby (do tego stopnia, że w najbardziej newralgicznych regionach mundurowi i tajniacy uzbrojeni dodatkowo w gaśnice i stalowe pętle na tyczce do powalania płonących ludzi zdają się mieć przewagę liczebną nad Tybetańczykami). Nie podjęto przy tym żadnej próby krytycznej refleksji ani analizy prowadzonej od połowy lat 90. strategii chwytania oburącz, czyli pompowania gigantycznych dotacji rządu centralnego w rozwój Tybetu (co sprowadza się przede wszystkim do rozbudowy infrastruktury oraz aparatu biurokratycznego i działa jak magnes na chińskich osadników, zmieniających autochtonów w dyskryminowaną na każdym kroku mniejszość we własnym kraju) przy jednoczesnym strzeżeniu stabilności coraz większą presją policyjną, polityczną, społeczną i kulturową. Niemniej i drugie samospalenie wydawało się przejść bez większego echa aż do 16 marca 2011 r., kiedy w taki właśnie sposób postanowił uczcić pamięć ponad 250 ofiar protestów z roku olimpiady kolejny duchowny z Kirti, Phuncog, który podpalił się w centrum Ngaby. Ogień został ugaszony, lecz tłum Tybetańczyków nie pozwolił zabrać poparzonego policjantom i poniósł go do klasztoru, gdzie mnich zmarł po kilku godzinach. Tym razem wszystkie elementy przesłanie, technologia, determinacja jednostki oraz tłumu, odpowiedzialność zbiorowa w postaci pacyfikacji klasztoru i politycznej reedukacji duchownych (z czasem władze posunęły się do odbierania pomocy budżetowej na 3 lata rodzinnym wioskom bohaterów, prób przekupywania ich krewnych i szantażowania lokalnych aparatczyków dymisjami) oraz liczne zatrzymania i drakońskie kary więzienia za współudział w samospaleniu zbiegły się w całość, powtarzaną przez Tybetańczyków duchownych i świeckich, mężczyzn i kobiety, starych i właściwie dzieci, gruntownie wykształconych i analfabetów, koczowników i miastowych, pojedynczo i w parach, przed świątyniami i chińskimi urzędami, na głównych ulicach i zupełnym pustkowiu, na oczach tłumu i bez choćby jednego świadka już ponad 100 razy. W żadnym razie nie jako samobójstwo, tylko co wiemy praktycznie z wszystkich listów pożegnalnych poświęcenie, jak wejście w ogień, aby ratować z pożaru, czy po prostu walka, jak pójście z butelką benzyny na czołg. (To charakterystyczna cecha tybetańskich protestów: jeśli do czegoś, co zapoczątkowali duchowni, zaczynają Pięćdziesięciokilkuletni świecki imieniem Dhondup podpalił się 22 października 2012 r. w odludnym zaułku kompleksu klasztoru Labrang w Sangczu (chiń. Xiahe), w Tybetańskiej Prefekturze Autonomicznej Kanlho (chiń. Gannan) prowincji Gansu. 5

8 T E MAT Y NUMERU Świat i to nie tylko rządy, nauczone już przez Pekin milczenia w oczekiwaniu na gospodarcze profity, których wirtualną atrakcyjność potęguje globalny kryzys, ale także media zareagował natomiast ogłuszającym milczeniem, a tybetańska diaspora (której w tym samym czasie przestał tach i ostatnich okrzykach zwracali się wyłącznie do rodaków, mobilizując ich do działania a więc kolejnych samospaleń. Paradoksalnie, demokratycznie wybrany polityczny przywódca społeczności emigracyjnej sikjong Lobsang Senge wykorzystuje owe apele o jedność do oddalania krytyki swoich poczynań jako nieomal zdrady sprawy narodowej i (interpretowanej przez siebie) woli Dalajlamy. Nie przedstawiając żadnego programu, choćby wizji rodakom w ojczyźnie, utrzymuje bez jakiegokolwiek oparcia w faktach że Tybetańczycy w Tybecie robią co w ich mocy i jeszcze więcej, oddając życie w nadziei, że diaspora i przyjaciele staną za nimi, i ogranicza się do powtarzania zaklęć o nienadchodzącą pomoc zewnętrzną. Co gorsza, w ciągu półtora miesiąca od ogłoszenia przez emigracyjnych liderów spóźnionego apelu o przerwanie samospaleń 29 września 2012 r. w Tybecie doszło do 24 takich protestów; w tym samym okresie przed tym wezwaniem do 5. Nie zmieniło to na jotę strategii sikjonga, który po roku światowej solidarności z Tybetem ogłasza rok globalnego wsparcia, a w nim jeszcze miesiące i dni wzmożonego aktywizmu, które z megalomanią nadawcy 22-letni Ngałang Norpel i starszy o 2 lata Tenzin Khedrup, świeccy, podpalili się 20 czerwca 2012 r. w centrum miasteczka Dzato (chiń. Zaduo), w Tybetańskiej Prefekturze Autonomicznej Juszu (chiń. Yushu) prowincji Qinghai. Trzymali zakazane flagi tybetańskie, wołali o niepodległość oraz długie życie i powrót Dalajlamy, a przechodnie krzyczeli: zawsze będziemy z wami i spełnimy wasze marzenia. politycznie przewodzić emerytowany na własne żądanie, w imię dokończenia procesu demokratyzacji, jej jedyny niekwestionowany autorytet, Dalajlama) jałowymi apelami o interwencję społeczności międzynarodowej i przerwanie samospaleń. Niemniej rodacy w kraju najwyraźniej wyciągnęli własne wnioski z zachodniej pomocy : od zaangażowania CIA w latach 50. po setki fotografii światowych przywódców z Dalajlamą (który w tym kontekście porównuje się do misia panda) i protybetańskie organizacje, ogłaszające zbiórkę 50 tys. dolarów na ogłoszenie w amerykańskim dzienniku w celu znalezienia sportowca, gotowego na symboliczny gest poparcia w czasie pekińskich igrzysk. O ile w latach , kiedy ruszała fala tybetańskich protestów w epoce Chin bez Mao, właściwie w każdej ulotce było coś o świecie, światowej organizacji, ludziach, którym drogie są uniwersalne wartości, o tyle teraz żaden z bohaterów nie odezwał się do tego świata choćby jednym słowem. W testamen- Specjalistyczny ekwipunek do zwalczania samospaleń na prowizorycznym policyjnym posterunku przed Dżokhangiem, najważniejszym sanktuarium buddyjskim w Lhasie, stolicy Tybetańskiego Regionu Autonomicznego. 6

9 T E MAT Y NUMERU 17-letnia mniszka Senge Dolma dokonała samospalenia listopada 2012 r. w Cekhogu (chiń. Zeku), w Tybetańskiej Prefekturze Autonomicznej Malho (chiń. Huangnan) prowincji Qinghai. Pożegnalny list włożyła do koperty razem ze zdjęciem, na którym napisała: Dla pożytku ludu Krainy Śniegu, jej umiłowanych synów i córek nie zapominajcie, żeście dzielni (a na ręce wypisała sobie: Tybet niepodległy kraj ). łączy tylko postępująca obojętność adresatów: rządów i mediów. Jedynie zaproszeni do Dharamsali w trybie nadzwyczajnym pracownicy i wolontariusze protybetańskich organizacji z kilkudziesięciu państw zadeklarowali chęć zdwojenia wysiłków, nie wyjaśniając jednak, na czym miałoby to polegać i dlaczego potrzebowali bodźca w postaci płonących ludzi. Przywódcy diaspory albo nie chcą tego dostrzec, albo powodowani jakimiś kalkulacjami wolą robić dobrą minę do złej gry i usiłując przedstawiać każdy pusty gest zagranicznego wsparcia jako swój znaczący sukces, tracą powoli kontakt z rzeczywistością rodaków Pierwsi bohaterowie wtedy jeszcze garstka wpisani w szablon Klejnotu Schronienia (przypominającego linię przekazu kolejnych mistrzów nauk buddyjskich) z malowideł religijnych. 7

10 T E MAT Y NUMERU w kraju i oddalają się coraz bardziej od ich nadzwyczaj kruchych elit. Wiara, że ludzie, których za sprawą niesłychanego oddania Dalajlamie utożsamia się dziś na Zachodzie z wiernością idei ahimsy, niekrzywdzenia innych, nie sięgną wreszcie po środki stosowane od Kraju Basków po Czeczenię, jest naiwna. Zamiast dać szansę jedynej dziś bodaj sprawie, o którą od ponad 4 dekad konsekwentnie walczy się bez rozlewania (cudzej) krwi, stając murem za Dalajlamą w interesie Tybetańczyków i chińskiego państwa (którego Jego Świątobliwość nie zamierza rozrywać, wbrew propagandzie Pekinu i marzeniom rodaków, ginących w płomieniach z wołaniem o powrót Wielkiego Opiekuna i wolność), tak zwany wolny świat niepomny mądrości profesora Geremka i szlachetności celu składających najwyższą ofiarę Tybetańczyków zamiast zwrócić oczy na Tybet, jak obiecywał pierwszemu bohaterowi Dalajlama, pomaga, nomen omen, zaogniać kolejny zadawniony, nierozwiązywalny problem, co prędzej czy później musi przynieść uniwersalne rezultaty takiej strategii: gwałt, wojnę i terroryzm. Ngałang Jorden: Autoportret. Adam Kozieł jest pracownikiem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Zmiany ustawodawstwa ograniczające prawa człowieka na Ukrainie Lenur Kerymov N a Ukrainie obserwujemy w ostatnim czasie wyraźny trend polegający na ograniczaniu praw człowieka. Jest to szczególnie widoczne po zwycięstwie w wyborach prezydenckich Wiktora Janukowicza w lutym 2010 r. Pojawiła się tendencja do centralizacji władzy publicznej, ograniczania wolności wypowiedzi, w tym wolności mediów. Opozycja kwestionuje też uczciwość wyborów, a jej działaczom wytoczono procesy karne motywowane politycznie. Najbardziej znanym przykładem jest sprawa Julii Tymoszenko desygnowanej na premiera po zwycięstwie pomarańczowej rewolucji. Podobny los spotkał jej kilkunastu współpracowników, wobec których toczą się postępowania karne lub którzy już zostali skazani. W artykule wskażę tylko niektóre zagrożenia płynące z tworzonego w ostatnim czasie ukraińskiego ustawodawstwa. Większość parlamentarną ma dziś Partia Regionów, z której wywodzi się urzędujący prezydent. Władze próbują wykorzystać tę większość, wprowadzając 8

11 T E MAT Y NUMERU 3 ograniczenia praw i wolności jednostki na poziomie ustawowym. Istnieją niewielkie szanse, że takie projekty ustaw zostaną zablokowane w ramach procedury legi1 slacyjnej lub w trakcie kontroli konstytucyjnej. Ale dzięki ostrej krytyce nowych przepisów ze strony ukraińskich organizacji pozarządowych oraz instytucji międzynarodowych udało się doprowadzić do porzucenia przez władze niektórych projektów ustaw godzących w prawa i wolności człowieka. Tak było np. z projektem ustawy przywracającej przestępstwo zniesławienia do Kodeksu 2 karnego oraz Kodeksu postępowania karnego. cjalny status. Zdaniem ekspertów działającej przy rzeczniku praw obywatelskich Ukrainy Rady ds. wolności in4 formacji oraz ochrony prywatności, a także ukraińskich or5 ganizacji pozarządowych ta ustawa jest sprzeczna z Konstytucją Ukrainy oraz międzynarodowymi zobowiązaniami tego kraju dotyczącymi prawa do prywatności oraz ochrony danych osobowych. Najpoważniejsze zastrzeżenia organizacji pozarządowych oraz ekspertów dotyczą tego, że: ź ustawa przewiduje otwarty katalog danych, które mogą Podczas prac legislacyjnych ukraińskiego parlamentu można również zaobserwować tendencje do ograniczania prawa do prywatności (w kontekście ochrony danych osobowych) oraz wolności wypowiedzi / wolności mediów. 1. być wprowadzone do rejestru ludności, co oznacza, że w jednym zbiorze możliwe jest gromadzenie danych o jednostce z różnych źródeł lub takich informacji, które nie są określone w ustawie. Daje to możliwość totalnej kontroli każdej osoby; ź ustawa określa bardzo szeroki katalog dokumentów, w których zostaną zastosowane technologie sczytywania danych biometrycznych; ź ustawa nie określa celu gromadzenia danych osobowych, co oznacza, że władze mogą decydować o tym, jakie dane są zbierane; nie zawiera także testu pozwalającego na weryfikację, czy gromadzone dane są rzeczywiście niezbędne; ź prawo jednostki do zapoznania się z dotyczącymi jej danymi, do żądania wniesienia zmian lub usunięcia niewłaściwych danych nie jest w pełni zagwarantowane; ź administrowanie rejestrem zostało powierzone organowi, który pełni funkcje policyjne, co narusza zasadę, że administratorem baz danych o jednostkach powinien być niezależny organ. Ograniczenia prawa do prywatności Drugiego października 2012 r. Rada Najwyższa Ukrainy (parlament) uchwaliła Ustawę o jednolitym państwowym rejestrze ludności oraz dokumentach, które potwierdzają obywatelstwo Ukrainy, tożsamość jednostki lub jej spe Na marginesie należy zauważyć, że Sąd Konstytucyjny Ukrainy ma bardzo słabą pozycję ustrojową i już wielokrotnie dowiódł swojej uległości wobec urzędujących władz. Tekst projektu ustawy dostępny na stronie internetowej parlamentu ukraińskiego: (data dostępu: 30 listopada 2011 r.). Tekst ustawy dostępny na stronie internetowej parlamentu ukraińskiego: List ekspertów do Prezydenta Ukrainy z żądaniem zawetowania tej ustawy dostępny na stronie internetowej: (data dostępu: 30 listopada 2011 r.). List do Prezydenta Ukrainy, Ministra Sprawiedliwości oraz Rzecznika Praw Obywatelskich z żądaniem zablokowania ustawy podpisany przez ukraińskie organizacje pozarządowe dostępny na stronie internetowej: (data dostępu: 30 listopada 2011 r.). 9

12 T E MAT Y NUMERU 2. Ograniczenia wolności wypowiedzi / wolności mediów Projekt Ustawy [ ] ma prowadzić do wzmocnienia antyhomoseksualnej propagandy na Ukrainie oraz stworzenia ram prawnych dla ścigania naruszeń porządku publicznego i moralności w społeczeństwie ukraińskim. Szerzenie się homoseksualizmu stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego, ponieważ prowadzi do epidemii HIV/AIDS oraz niszczy instytucję rodziny i może doprowadzić do kryzysu demograficznego [...]. Wspomniany wcześniej projekt ustawy przywracający przestępstwo zniesławienia nie jest jedynym pomysłem zmierzającym do ograniczenia wolności wypowiedzi. W 2011 r. pojawiły się 2 takie inicjatywy ustawodawcze: ź przyjęty 18 października 2011 r. projekt ustawy o wpro- wadzeniu zmian do Ustawy o ochronie moralności 6 publicznej (projekt nr 7132) ; Niektóre media, wbrew interesom społeczeństwa i państwa, kształtują tolerancyjny stosunek wobec takich zjawisk jak relacje homoseksualne. Chociaż wiadomo, że każda forma seksualnego wynaturzenia w społeczeństwie zawsze prowadzi do poważnych społecznych, ekonomicznych oraz epidemiologicznych problemów. ź przyjęty 20 czerwca 2011 r. projekt ustawy o wpro- wadzeniu zmian do niektórych ustaw, dotyczący ochrony praw dzieci do bezpiecznej przestrzeni in7 formacyjnej (projekt nr 8711). Projekt nr 7132, który wprowadzał mechanizmy cenzury w mediach oraz naruszał prawo do prywatności w kontekście ochrony danych osobowych, został przez parlament ukraiński odrzucony po licznych protestach organizacji pozarządowych. Uchwalono natomiast w pierwszym czytaniu projekt nr 8711, godzący w prawa osób należących do mniejszości seksualnych oraz w wolność mediów. Powstała krótka ustawa wprowadzająca zmiany do innych przepisów regulujących funkcjonowanie mediów oraz do Kodeksu karnego Ukrainy. Z nazwy tego aktu prawnego mogłoby wynikać, że jego celem jest ochrona praw dziecka oraz zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa w Internecie. Jednak w rzeczywistości przepisy ustawy powodują ograniczenia praw osób o orientacji innej niż heteroseksualna. [...] Dla zatrzymania tego niebezpiecznego procederu potrzebne jest wprowadzenie reguł zakazujących ukraińskim mediom promowania relacji homoseksualnych na Ukrainie. Takie uzasadnienie właściwie nie wymaga komentarza otwarcie promuje nietolerancję wobec osób LGBT i ograniczenie ich praw. Zwraca też uwagę fakt, że projekt ustawy został opracowany przez grupę posłów należących do różnych frakcji politycznych. Można więc mówić w tym wypadku o ponadpartyjnej zgodzie na ograniczanie praw osób LGBT. Kierując się takimi celami, autorzy projektu ustawy proponują: Społeczeństwo ukraińskie nie jest nastawione przychylnie do osób LGBT, co skutkuje licznymi przypadkami dyskryminacji i nietolerancji. Ustawa odwołuje się do takiego społecznego poglądu i go utwierdza. W uzasadnieniu projektu autorzy napisali, że: ź Wprowadzenie zakazu propagowania homo- seksualizmu w ustawach dotyczących funkcjonowania mediów, takich jak: Ustawa o drukowanych 8 środkach masowego przekazu, Ustawa o telewizji Tekst projektu dostępny na stronie internetowej parlamentu ukraińskiego: dostępu: 30 listopada 2012 r.). Tekst projektu ustawy dostępny na stronie internetowej parlamentu ukraińskiego: (data dostępu: 30 listopada 2012 r.). Закон України Про друковані засоби масової інформації (пресу) в Україні (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 1993, N 1, ст. 1). Tekst ustawy dostępny na stronie internetowej parlamentu ukraińskiego (data dostępu: 30 listopada 2012 r.). 10

13 T E MAT Y NUMERU 9 10 dwóch osób jednej płci) może zostać przez władze uznane za propagowanie homoseksualizmu i podlegać odpowiedzialności karnej. W konsekwencji prowadzić to może do naruszenia prawa do prywatności, wolności wypowiedzi, wolności stowarzyszeń oraz zgromadzeń. ź oraz radiu, Ustawa o działalności wydawniczej. W myśl autorów projektu byłby to bezwzględny zakaz przekazywania jakichkolwiek wiadomości, które zostaną uznane za propagowanie homoseksualizmu. Dla porównania identyczny zakaz dotyczy propagandy na rzecz wojny, przemocy i brutalności, nawoływania do aktów terrorystycznych, zmiany ustroju społecznego za pomocą przemocy oraz podżegania do wrogości na tle rasowym, narodowościowym lub religijnym. Nie ulega wątpliwości, że ustawa będzie wykorzystywana do karania działaczy ruchu na rzecz obrony praw osób LGBT, np. możliwe będzie zakazanie wypowiedzi aktywistów w obronie praw mniejszości seksualnych, rozwiązanie lub odmowa rejestracji stowarzyszeń czy uniemożliwienie zwoływania zgromadzeń promujących równouprawnienie lub obronę praw osób o orientacji homoseksualnej. Jako przykład można podać sprawę działacza ruchu gejowskiego z Rosji Nikolaya Alekseyeva. Na podstawie podobnej ustawy obowiązującej w Rosji został on skazany na karę grzywny za zbieranie w miejscu publicznym podpisów pod oświadczeniem, w którym napisano: homoseksualizm nie jest perwersją. ź Uzupełnienie o dodatkową przesłankę homosek- sualizmu art. 300 Kodeksu karnego, który penalizuje sprowadzanie do kraju, produkcję lub dystrybucję materiałów propagujących przemoc, a także brutalne zachowania, nienawiść na tle rasowym, narodowościowym lub religijnym oraz dyskryminację. Za popełnienie tych czynów ustawa przewiduje: wysoką grzywnę, konfiskatę materiałów, karę ograniczenia wolności, zakaz wykonywania niektórych zawodów i podejmowania pewnych rodzajów działalności zawodowej, a w skrajnych przypadkach nawet karę bezwzględnego pozbawienia wolności od 3 lat do 5 lat. Inne zagrożenie dla praw człowieka, które niesie ze sobą ukraińska ustawa, dotyczy możliwości wprowadzenia cenzury w mediach. Zgodnie z jej postanowieniami za dystrybucję każdej wypowiedzi dotyczącej osób LGBT lub homoseksualizmu wobec mediów mogą zostać zastosowane środki karne, przewidziane w ustawach regu11 lujących działalność mediów, łącznie z utratą koncesji w przypadku elektronicznych środków masowego przekazu. Biorąc pod uwagę nieostrość pojęcia propaganda homoseksualizmu oraz brak niezależności sądownictwa na Ukrainie, co jest szczególnie widoczne w przypadku procesów motywowanych politycznie, ustawa daje władzom możliwość wywierania nacisku na media. Te przepisy mają charakter wyraźnie dyskryminujący osoby LGBT. Przede wszystkim pojęcie propagowanie homoseksualizmu jest nieostre, a jego interpretacji dokonywać będą organy państwowe. Osoba, której działanie uznane zostanie za propagandę homoseksualizmu, będzie podlegać odpowiedzialności karnej. Przepis ten uniemożliwi osobom homoseksualnym funkcjonowanie w sferze publicznej, jeśli będą chciały działać otwarcie, nie ukrywając swojej orientacji. Potencjalnie każde, nawet najbardziej zwyczajne zachowanie osób homoseksualnych (np. trzymanie się publicznie za ręce Projekt tych przepisów został przyjęty w pierwszym czytaniu 2 października 2012 r. mimo licznych protestów Закон України Про телебачення і радіомовлення, Відомості Верховної Ради України (ВВР), 1994, N 10, ст. 43. Tekst ustawy dostępny na stronie internetowej parlamentu ukraińskiego (data dostępu: 30 listopada 2012 r.). Закон України Про видавничу справу (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 1997, N 32, ст.206 ). Tekst ustawy dostępny na stronie internetowej parlamentu ukraińskiego (data dostępu: 30 listopada 2012 r.). Między innymi w ustawie O drukowanych środkach masowego przekazu, ustawie O telewizji oraz radiu, ustawie O działalności wydawniczej. 11

14 T E MAT Y NUMERU organizacji pozarządowych z Ukrainy i UE oraz opinii Głównego Departamentu Naukowo-Eksperckiego parlamentu ukraińskiego, rekomendującego odrzucenie pro12 jektu ustawy. 3. nych lub nieprzychylnych wobec władzy lub wypowiedzi, które odbierane są nieprzychylnie przez większość społeczeństwa, ograniczając dyskusję publiczną w sprawach ważnych dla społeczeństwa; ź art. 8 prawo do prywatności: zezwalając na szerokie Wnioski nagromadzenie, przechowywania, udostępniania danych osobowych; Omówione propozycje legislacyjne mogą prowadzić do poważnych naruszeń podstawowych praw jednostki, gwarantowanych w Konstytucji Ukrainy oraz dokumentach międzynarodowych ratyfikowanych przez Ukrainę, w tym Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Dotyczy to przede wszystkim standardów wypracowanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w zakresie takich wolności i praw, jak: ź art. 11 wolność zgromadzeń oraz stowarzyszania się: ograniczając w szczególności prawa osób LGBT; ź art. 14 oraz protokół 12 do EKPC zakaz dyskryminacji: różnicując sytuację prawną osób ze względu na ich orientację seksualną. Lenur Kemyrov jest koordynatorem projektów edukacji międzynarodowej HFPC ź art. 10 wolność wypowiedzi: wprowadzając me- chanizmy prewencyjnej cenzury wypowiedzi krytycz- Metoda drobnych kroków dr Adam Bodnar O d pewnego czasu autorytet wymiaru sprawiedliwości maleje. Wynika to ze źle skonstruowanej struktury wymiaru sprawiedliwości, braku wystarczającego wsparcia dla sędziów ze strony personelu pomocniczego oraz z jego małej efektywności. Mamy także do czynienia z kryzysem urzędu sędziego w kontekście jego ogólnego udziału w życiu społecznym. Środowisko sędziowskie ma mocne tendencje do zamykania się w ramach własnych struktur zawodowych. Zmniejsza się tym samym kontakt ze światem zewnętrznym. 12 Tekst opinii dostępny na stronie internetowej parlamentu ukraińskiego (data dostępu: 30 listopada 2012 r.). 12

15 T E MAT Y NUMERU Jest to w pewnym sensie proces nieunikniony, ponieważ wiąże się on z dużym, ogólnym kryzysem zaufania społecznego. Sędzia, będąc narażony cały czas na kwestionowanie jego pozycji, podważanie zaufania do rozstrzygnięć, zbyt częste wnioski o wyłączanie sędziego czy także różnego rodzaju manipulacje podejmowane przez pełnomocników procesowych, nie ma zbyt wielkiej motywacji, aby ze społeczeństwem kontaktować się inaczej niż przez wydawanie orzeczeń. Tylko nieliczni angażują się w inicjatywy przekraczające ramy środowiskowe, w życie lokalnej wspólnoty czy w nauczanie prawa w lokalnych szkołach. nie dają wystarczającego wsparcia, choćby przez jasne i precyzyjne stanowisko wobec organów władzy publicznej. Problem z KRS pokazuje niedawna uchwała dotycząca sędziego Igora Tuleyi. Szesnastu członków KRS udzialiło mu poparcia, ale stało się to po tym, jak wcześniej Przewodniczący KRS skrytykował słowa tegoż sędziego. Na tym tle rośnie w siłę pozycja Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia. Stowarzyszenie posługuje się coraz bardziej radykalną retoryką w walce o prawa sędziów. Słabiej przebija się działalność organiczna Stowarzyszenia dążenia do zmiany prawa, pogłębienia dyskusji, reformy sądownictwa, organizowane szkolenia. Ten radykalizm jest jednak naturalnym tonem, biorąc pod uwagę aktualny poziom frustracji w szeregach kadry sędziowskiej oraz brak alternatywnych liderów środowiskowych osób, którym większość sędziów byłaby w stanie prawdziwie zaufać i ich szanować. Powstaje oczywiście pytanie, czy to nie jest kryzys dotyczący społeczeństwa, w którym przewodnicy ideowi przestają odgrywać tak istotną rolę jak wcześniej, a aktywizm obywatelski przenosi się do sieci. Nie bez przyczyny wielką popularnością cieszy się serwis internetowy który staje się jednym z głównych ogniw łączących środowisko sędziów. Z drugiej strony wykonywaniu urzędu sędziego towarzyszy głębokie poczucie frustracji. Pomysły reformatorskie zgłaszane przez pojedynczych sędziów giną w przepastnych szufladach Ministerstwa Sprawiedliwości (jeśli w ogóle do niego docierają), szafy nie domykają się z powodu ciągle napływających nowych spraw. Większość sędziów liniowych, czyli tych orzekających w I instancji, znajduje się nieustannie w sytuacji poczucia winy z powodu przedłużającego się procesu, nieskończonych kilku uzasadnień czy braku realnej pomocy ze strony asystentów czy sekretarzy sądowych. Do tego dochodzi frustracja spowodowana brakiem możliwości godnego życia wynagrodzenie zaspokaja podstawowe potrzeby, ale nie daje jakichś cudownych perspektyw dalszego życia. Awans jest wysoce niepewny, bo istnieje duża konkurencja w naborze na każde wyższe stanowisko sędziowskie. Tylko od niego natomiast zależy realny wzrost wynagrodzenia. Z kolei stan spoczynku jest perspektywą zbyt odległą, aby kompensować aktualny, gorszy niż w sektorze prywatnym poziom wynagrodzeń. Nie dziwi zatem, że większość reform podejmowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości jest traktowana z dużą nieufnością. Skoro dominuje poczucie frustracji, brak należytej troski o sądownictwo ze strony polityków, to sędziowie są podwójnie nieufni wobec podejmowanych prób reformy. Co więcej, częstokroć gołym okiem widać, że reformy są słabo przemyślane i przygotowane, a koncepcje zmieniają się pod wpływem nagłych emocji i sondaży. Brakuje długoterminowej wizji, a szczególnie polityków, którzy dysponowaliby wystarczającym autorytetem (i poparciem partii rządzącej), aby przekonać do siebie innych i dostać mandat na reformowanie dłuższy niż jeden rok. W ostatnich latach sędziowie stracili duchowe przewodnictwo. Autorytety wybitni sędziowie rzadko uczestniczą w dyskusjach publicznych. Większość sędziów najwyższych instancji zdaje się nie rozumieć problemów sędziów niższych instancji, tak jakby co najmniej wykonywali oni inny zawód. Warto pamiętać, że wielu sędziów wyższych instancji pochodzi ze świata nauki lub z innych zawodów prawniczych i często po prostu nie rozumie świata sądów rejonowych. Wreszcie przedstawiciele takich organów jak Krajowa Rada Sądownictwa Sędziowie nie są jednak także bez winy. Ponad 10 tys. świetnie wykształconych osób, z natury indywidualistów, jest w stanie skrytykować każdy, nawet najlepiej przemyślany i przygotowany pomysł. Tutaj przejawia się także brak zaufania. Powstaje bowiem pytanie, czy nawet gdy- 13

16 T E MAT Y NUMERU by powstała długoterminowa wizja reformy wymiaru sprawiedliwości, z nastawieniem na letni plan realizacji, to czy sędziowie by ten plan poparli? Czy czasami w takiej sytuacji nie zwyciężyłoby podejście: co z tego, że za 10 lat ma być dobrze, jak teraz jest mi źle? Wydaje się, że to może być najważniejsze wyzwanie dla reformy wymiaru sprawiedliwości, szczególnie jeśli głosowi (uzasadnionemu) sfrustrowanych tysięcy sędziów nie towarzyszą alternatywne opinie osób cieszących się szacunkiem środowiska sędziowskiego czy choćby polityków poważnie zainteresowanych tematem. Głosy te nie występują, bo mało kto w ogóle w Polsce zajmuje się wymiarem sprawiedliwości. Wystarczy przejść się na jakąkolwiek konferencję dotyczącą tej problematyki. Trudno na nich dostrzec przejawy aktywności posłów czy senatorów. Zazwyczaj po zaliczeniu części oficjalnej nawet ci najaktywniejsi opuszczają salę i wracają do innych zajęć. obsługi interesanta czy innych technicznych usprawnień 1 ten etap w Polsce powoli przechodzimy z sukcesem ale raczej o zdanie sobie sprawy z tego, że autorytet wymiaru sprawiedliwości buduje się nie tylko w skutek dobrego, rzetelnego i sprawiedliwego orzekania, ale także przez wyraźne tłumaczenie, dlaczego sąd podjął taką, a nie inną decyzję. Każdy sędzia powinien sobie zdawać sprawę, że wszelka jego decyzja buduje autorytet wymiaru sprawiedliwości. Jest to szczególnie ważne w czasach, kiedy mamy do czynienia z coraz bardziej skomplikowanym systemem prawnym. Co więcej, czasy specjalizacji powodują, że coraz łatwiej uciekać sędziom w techniczne paragrafy, a nie tłumaczyć zasady, na których opierało się rozstrzygnięcie. Paradoks polega na tym, że trudno mieć do sędziów o to pretensje, biorąc pod uwagę ich wykształcenie. Cały system edukacji prawniczej w niewielkim stopniu bierze pod uwagę konieczność nauczenia, jak myśleć zasadami, a nie paragrafami. Stosowanie zasady proporcjonalności to wbrew pozorom sztuka. Poza tym udręczenie codziennością oraz konieczność ciągłego pisania zaległych uzasadnień (bo do szaf napływają wciąż nowe sprawy), nie pozwala na oderwanie się od prostego spojrzenia na sprawę. Zdecydowanie łatwiej jest poszukać w miarę pasujący przepis, podciągnąć pod niego stan faktyczny i orzec. Przepis może nie do końca pasować, ale to już jest problem ustawodawcy, a nie sędziego, który mógłby to zniwelować przez zastosowanie odpowiedniej zasady konstytucyjnej. W takiej sytuacji wewnętrznie sprzężonego kryzysu powstaje pytanie, co robić. Jakie działania podejmować, aby jednak nie godzić się na taką sytuację oraz brak realnej możliwości reformy sądownictwa, w obliczu słabych polityków oraz głębokiej nieufności ze strony środowiska sędziowskiego? Jedyna możliwość w takiej sytuacji to reformy małe, cząstkowe, wymagające albo drobnych zmian legislacyjnych, albo po prostu zmian organizacyjnych. Słowem: nie można mówić, że nic się nie da zrobić, ale właśnie być może czasami nawet wbrew środowisku podejmować próby, przekonywać, pokazywać, że jak się chce, to można, wykorzystywać istniejące opcje. Czasami w sytuacji ogólnego bezwładu organizacyjnego takie oddolne działania mogą się przebijać i wpływać na całe środowisko właśnie ze względu na ich bezpretensjonalność oraz odwagę w przełamywaniu lodów. Tymczasem sędzia powinien sobie zdawać sprawę, że przez swoje orzeczenia komunikuje się nie tylko ze stronami, ale także z całym społeczeństwem. Orzeczenia są przedmiotem dyskusji i analizy stron postępowania, ich rodzin, przyjaciół, mediów, organizacji pozarządowych, naukowców, a także innych profesjonalistów kolegów z innych sądów, adwokatów, radców prawnych czy prokuratorów. Jednym z punktów wyjścia dla takich oddolnych reform może być sfera komunikacji sądów z obywatelami. Nie chodzi przy tym o wprowadzanie dodatkowych punktów Sąd jest instytucją wiedzy przekazuje określony pogląd na temat rozpatrywanej sprawy oraz otaczającego świata i wpływa tym samym na sposób jej rozstrzygnięcia. 1 Por. Joanna Lora, Komunikacja sądów z obywatelami badania empiryczne, wnioski, rekomendacje zmian, Raport Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Forum Obywatelskiego Rozwoju, kwiecień 2009 r., dostępny na stronie 14

17 T E MAT Y NUMERU Przekazuje także informację na temat obowiązującego prawa. Sąd nie może jednak zakładać, że wszyscy odbiorcy przekazywanej informacji są przygotowani na taki sam przekaz, że posiadają wystarczający poziom wiedzy, aby zrozumieć sens wypowiedzi. Raczej należy przyjąć, że jest wręcz przeciwnie. Z tego punktu widzenia komunikacja zewnętrzna jest ważna, gdyż wpływa na siłę przekazu, ale również pośrednio buduje autorytet. funkcjonującej w Wielkiej Brytanii już od 1979 r. kampanii 3 Plain English. W skrócie polega na tym, aby systematycznie dokonywać przeglądu dokumentów urzędowych pod kątem ich zrozumiałości dla przeciętnego odbiorcy, a także aby szkolić, jak posługiwać się w działaniach publicznych prostszym językiem. RPO zorganizował w dniach października 2012 r. I Kongres Języka Urzędowego. Co ciekawe, nie uczestniczył w nim żaden przedstawiciel sądownictwa. Warto zastanowić się, czy w ogóle przedstawiciele sądownictwa byli uwzględnieni w tym nowym projekcie. Jeśli nie, to być może kolejny Kongres powinien być poświęcony wyłącznie sądom. Siłą rzeczy sąd ma mniej narzędzi, za pomocą których może kontaktować się ze światem zewnętrznym. Sąd to nie korporacja, która może zatrudnić specjalistów od wizerunku zewnętrznego i znaczną część swojego budżetu inwestować w dotarcie do odbiorcy i przekonanie go do tej czy innej usługi lub towaru. Jest to ważne, ponieważ właśnie sądy najczęściej posługują się trudnym i hermetycznym językiem. Czasami oczywiście trudno jest rozstrzygnąć skomplikowaną sprawę bez posługiwania się skomplikowanym językiem. Natomiast prawdopodobnie większość spraw dotyczących zwyczajnych ludzkich i codziennych problemów nie wymaga wyszukanej terminologii prawniczej. Co więcej, nauczenie sędziów, jak posługiwać się prostszym językiem (czego nikt na studiach czy aplikacji sędziowskiej nie robił raczej wręcz przeciwnie) mogłoby im pomóc w pracy. Uczyni łatwiejszym nie tylko tłumaczenie ustnych motywów rozstrzygnięcia, lecz nawet przygotowywanie stenogramów z nagrań rozpraw. Sędzia mógłby dokonać przeglądu stosowanych przez siebie szablonów czy wzorców orzeczeń w prostych sprawach pod kątem właśnie 5 stosowanego języka. Nie do przecenienia jest też satysfakcja stron, które lepiej zrozumieją, jaki jest wyrok, i nie będą musiały czekać na anegdotyczne pytanie do pełnomocnika po ogłoszeniu wyroku: No to, Panie Mecenasie, teraz Pan mi wytłumaczy wygraliśmy czy przegraliśmy?. Sędzia jednak powinien sprawnie posługiwać się tym warsztatem językowym, który posiada, i wykorzystywać dla budowania swojego autorytetu wszystkie instrumenty komunikacji zewnętrznej. Są to w szczególności ustne motywy rozstrzygnięcia, uzasadnienie pisemne wyroku, ale także zachowanie na rozprawie (w tym tłumaczenie decyzji proceduralnych) czy kontakty z dziennikarzami (za pośrednictwem rzecznika prasowego). W każdej z tych sfer zewnętrznego komunikowania się można by wymienić przykłady i dobrych praktyk, i nadużyć. Nie to jest jednak celem tego tekstu, lecz raczej zastanowienie się, co można zmienić, aby spowodować wyraźną poprawę. Słowem: jak dokonać zmiany, która docelowo mogłaby objąć całe sądownictwo, a nie wymaga modyfikacji legislacyjnej, lecz jedynie dobrej woli i zrozumienia istoty problemu. Jednym z takich pomysłów jest projekt stworzony przez Rzecznika Praw Obywatelskich pt. Język urzędowy 2 przyjazny obywatelom. Inicjatywa ta nawiązuje do Jestem przekonany, że w Polsce znajdzie się grupa sędziów, która podejmie się inicjatywy zrealizowania projektu pilo- Por. informacje na stronie Por. informacje na stronie Sprawozdanie z Kongresu Języka Urzędowego znajduje się na stronie: Por. Katarzyna Pawlicka, Wzorce postanowień i zarządzeń: Szablony z ludzką twarzą, [w:] Łukasz Bojarski, Sprawny sąd. Zbiór dobrych praktyk, Wydanie drugie i poprawione, Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia i Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2004, s , książka dostępna jest na stronie 15

18 T E MAT Y NUMERU tażowego dotyczącego języka stosowanego w sądownictwie. Stanie się częścią pospolitego ruszenia (tak jak to ujął RPO), które przyczyni się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz demokratycznego państwa prawnego. Grupa sędziów mogłaby zainicjować dyskusję z językoznawcami z lokalnego uniwersytetu, zidentyfikować najpopularniejsze błędy popełniane w wypowiedziach ustnych i pisemnych, słowa żargonu prawniczego, które bez krzywdy dla procedury i jakości pracy można zastąpić prostszymi, a następnie przygotować podręcznik na temat klarownego języka sądowego. Oczywiście konieczne byłoby podjęcie zobowiązania jak najszerszego stosowania takiego uproszczonego języka w praktyce orzeczniczej tej grupy inicjatywnej. Po jakimś czasie sędziowie mogliby nauczyć swoich kolegów, jak posługiwać się prostszym językiem, jakich błędów unikać. Metodą pączkowania możliwe byłoby spowodowanie trwałej zmiany w wymiarze sprawiedliwości. Być może w projekt zaangażowałaby się Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury zarówno na etapie kształcenia aplikantów (przyszłych potencjalnych sędziów i prokuratorów), jak i na etapie kształcenia ustawicznego. Organizacje pozarządowe zamiast doceniać jakość stron internetowych, mogłyby zacząć przyznawać wyróżniającym się sądom odznakę Kryształowy Język (wzorem brytyjskiej kampanii). Pomysły na zachęcenie sędziów do uczestnictwa w tym wspólnym przedsięwzięciu można mnożyć. W ten sposób dzięki wstępnej aktywności kilkunastu osób rozumiejących istotę problemu (i uruchomieniu pewnego procesu zmiany mentalnej) można przeprowadzić jedną z istotnych reform wymiaru sprawiedliwości. Sędziowie mogliby łatwo udowodnić, że orzekają nie tylko dlatego, że im taką misję powierzono przez nałożenie łańcucha sędziowskiego, ale dlatego, że chcą jeszcze lepiej służyć społeczeństwu. Dzięki aktywnej współpracy z naukowcami, organizacjami pozarządowymi, a także decentralizacji całego procesu kształtowania języka sądowego sędziowie mogą także wykazać, że są częścią spłeczeństwa obywatelskiego. dr Adam Bodnar jest wiceprezesem zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz adiunktem w Zakładzie Praw Człowieka WPiA UW 16

Metoda drobnych kroków

Metoda drobnych kroków Metoda drobnych kroków dr Adam Bodnar O d pewnego czasu autorytet wymiaru sprawiedliwości maleje. Wynika to ze źle skonstruowanej struktury wymiaru sprawiedliwości, braku wystarczającego wsparcia dla sędziów

Bardziej szczegółowo

www.europapraw.org Prawa człowieka na Ukrainie

www.europapraw.org Prawa człowieka na Ukrainie www.europapraw.org Prawa człowieka na Ukrainie Niniejszy dokument stanowi analizę dwóch inicjatyw ustawodawczych parlamentu ukraińskiego, które pod pretekstem ochrony moralności publicznej znacząco ograniczają

Bardziej szczegółowo

Co zaproponował Polski rząd?

Co zaproponował Polski rząd? Porównanie rekomendacji w sprawie praworządności w Polsce (4. rekomendacja) ogłoszonej przez Komisję Europejską 20 grudnia 2017 roku z propozycjami nowelizacji ustaw zaproponowanych przez rząd Polski.

Bardziej szczegółowo

Dlaczego poprawki do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym niczego nie zmieniają?

Dlaczego poprawki do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym niczego nie zmieniają? Dlaczego poprawki do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym niczego nie zmieniają? W toczącym się procesie legislacyjnym nad poselskim projektem ustawy o Sądzie Najwyższym (druk sejmowy 1727) zostały zgłoszone

Bardziej szczegółowo

APEL Nr 6/15/P-VII PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ z dnia 18 września 2015 r.

APEL Nr 6/15/P-VII PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ z dnia 18 września 2015 r. APEL Nr 6/15/P-VII PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ z dnia 18 września 2015 r. do Ministra Zdrowia w sprawie podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do zapewnienia należytej ochrony tajemnicy

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 19 lipca 2012 r.

UCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 19 lipca 2012 r. UCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją: 1) art. 20 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.

Bardziej szczegółowo

WŁADZA SĄDOWNICZA W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Organizacja wymiaru sprawiedliwości

WŁADZA SĄDOWNICZA W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Organizacja wymiaru sprawiedliwości W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Organizacja wymiaru sprawiedliwości Sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG

Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. GWIEZDNY KRĄG Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG I. Zawody I stopnia 1. Społeczeństwo. Definicja społeczeństwa. Pojęcie zbiorowości społecznej.

Bardziej szczegółowo

Wyrok Trybunału w Strasburgu w sprawie Staroszczyk i Siałkowska - kolejny sukces

Wyrok Trybunału w Strasburgu w sprawie Staroszczyk i Siałkowska - kolejny sukces Wyrok Trybunału w Strasburgu w sprawie Staroszczyk i Siałkowska - kolejny sukces Zob.: Wyrok w sprawie Staroszczyk przeciwko Polsce, Wyrok w sprawie Siałkowska przeciwko Polsce Dnia 22 marca 2007 r. Europejski

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozdział I RUCHY SPOŁECZNE

Spis treści. Rozdział I RUCHY SPOŁECZNE Spis treści Wstęp... 10 Rozdział I RUCHY SPOŁECZNE 1. Definicja ruchu społecznego... 21 2. Rodzaje ruchów społecznych... 31 2.1. Wybrane klasyfikacje... 31 2.2. Stare i nowe ruchy społeczne... 35 3. Ruch

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Rozdział I. Aksjologiczne fundamenty Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Uwagi wprowadzające... 26

SPIS TREŚCI. Rozdział I. Aksjologiczne fundamenty Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Uwagi wprowadzające... 26 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... XI Wykaz podstawowej literatury... XV Przedmowa... XVII Rozdział I. Aksjologiczne fundamenty Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej... 1 1. Uwagi wprowadzające... 2 2. Zasada

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej III. (Akty przygotowawcze) RADA (2008/C 52/01)

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej III. (Akty przygotowawcze) RADA (2008/C 52/01) 26.2.2008 C 52/1 III (Akty przygotowawcze) RADA Inicjatywa Republiki Słowenii, Republiki Francuskiej, Republiki Czeskiej, Królestwa Szwecji, Republiki Słowackiej, Zjednoczonego Królestwa i Republiki Federalnej

Bardziej szczegółowo

KRAJOWY ZESPÓŁ DO SPRAW PREWENCJI (FOREBYGGINGSENHET)

KRAJOWY ZESPÓŁ DO SPRAW PREWENCJI (FOREBYGGINGSENHET) Norweski Rzecznik Praw Obywatelskich (Sivilombudsmannen): KRAJOWY ZESPÓŁ DO SPRAW PREWENCJI (FOREBYGGINGSENHET) Zapobiega torturom i nieludzkiemu traktowaniu osób pozbawionych wolności Krajowy Zespół do

Bardziej szczegółowo

W centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP

W centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP W centrum uwagi Roczny plan pracy Jednostka tematyczna 1. Życie zbiorowe i jego reguły 2. Socjalizacja i kontrola społeczna Zagadnienia Klasa II I. Społeczeństwo socjologia formy życia społecznego normy

Bardziej szczegółowo

Zastępca Szefa. Kancelarii Sejmu RP

Zastępca Szefa. Kancelarii Sejmu RP Do druku nr 166 WICEPREZES NACZELNEJ RADY ADWOKACKIEJ Jacek Trela Warszawa, dnia 18 stycznia 2015 r. Pan Adam Podgórski Zastępca Szefa Kancelarii Sejmu RP Dot. GMS-WP-173-296115 NRA -12-SM -1.1.2016 W

Bardziej szczegółowo

#antyterrorystyczna #obywatele_radzą

#antyterrorystyczna #obywatele_radzą Konsultacje projektu ustawy antyterrorystycznej w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich Warszawa, 6 maja 2016 r. Cele projektodawcy: o lepsza koordynacja działań, o doprecyzowanie zadań służb oraz zasad

Bardziej szczegółowo

Osoby homoseksualne a wybrane zagadnienia prawa administracyjnego i praktyki administracyjnej

Osoby homoseksualne a wybrane zagadnienia prawa administracyjnego i praktyki administracyjnej Osoby homoseksualne a wybrane zagadnienia prawa administracyjnego i praktyki administracyjnej Dr Adam Bodnar Zakład Praw Człowieka WPiA UW Poznań, 27.10.2008 Zakaz dyskryminacji ze względu na orientację

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 8 lipca 2005 r. I UK 359/04

Wyrok z dnia 8 lipca 2005 r. I UK 359/04 Wyrok z dnia 8 lipca 2005 r. I UK 359/04 W sprawie z odwołania sędziego od orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzającego zdolność do pełnienia obowiązków sędziego droga

Bardziej szczegółowo

Historia ruchów LGBT na Ukrainie. Slajd 1. Pierwsze LGBT organizacje na Ukrainie i rozwój ruchu LGBT

Historia ruchów LGBT na Ukrainie. Slajd 1. Pierwsze LGBT organizacje na Ukrainie i rozwój ruchu LGBT Historia ruchów LGBT na Ukrainie Slajd 1. Pierwsze LGBT organizacje na Ukrainie i rozwój ruchu LGBT Historia kształtowania się organizacji LGBT na Ukrainie jest długa i wielotorowa. Początki sięgają 1993

Bardziej szczegółowo

o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego.

o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego. SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA Warszawa, dnia 2 listopada 2008 r. Druk nr 346 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a ust.

Bardziej szczegółowo

Zdania odrębne w praktyce sądów najwyższych państw członkowskich

Zdania odrębne w praktyce sądów najwyższych państw członkowskich DYREKCJA GENERALNA DS. POLITYK WEWNĘTRZNYCH DEPARTAMENT TEMATYCZNY C: PRAWA OBYWATELSKIE I SPRAWY KONSTYTUCYJNE KWESTIE PRAWNE Zdania odrębne w praktyce sądów najwyższych państw członkowskich STRESZCZENIE

Bardziej szczegółowo

SĄDY I TRYBUNAŁY (Roz. VIII) (władza sądownicza) Sędziowie. Krajowa Rada Sądownictwa

SĄDY I TRYBUNAŁY (Roz. VIII) (władza sądownicza) Sędziowie. Krajowa Rada Sądownictwa SĄDY I TRYBUNAŁY (Roz. VIII) (władza sądownicza) Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Wyroki wydawane w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, w postępowaniu co najmniej dwuinstancyjnym.

Bardziej szczegółowo

Lustracja a prawa człowieka standardy europejskie i standardy polskie dr Adam Bodnar

Lustracja a prawa człowieka standardy europejskie i standardy polskie dr Adam Bodnar Lustracja a prawa człowieka standardy europejskie i standardy polskie dr Adam Bodnar Zakład Praw Człowieka Instytut Nauk Prawno-Administracyjnych Wydział Prawa i Administracji UW Uwagi ogólne lustracja

Bardziej szczegółowo

Kim jest Rzecznik Praw Dziecka?

Kim jest Rzecznik Praw Dziecka? Kim jest Rzecznik Praw Dziecka? Prace nad utworzeniem instytucji Rzecznika Praw Dziecka w Polsce zainicjowane zostały przez organizacje pozarządowe i środowiska działające na rzecz praw dzieci. W rezultacie

Bardziej szczegółowo

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Joanna Skonieczna

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Joanna Skonieczna Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej Joanna Skonieczna Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej European Union Agency for Fundamental Rights (FRA) Rozporządzenie Rady (WE) nr 168/2007 z dnia

Bardziej szczegółowo

OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające

OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i

Bardziej szczegółowo

BIULETYN 11/2015. Punkt Informacji Europejskiej EUROPE DIRECT - POZNAŃ. Podsumowanie Milenijnych Celów Rozwoju 2000-2015

BIULETYN 11/2015. Punkt Informacji Europejskiej EUROPE DIRECT - POZNAŃ. Podsumowanie Milenijnych Celów Rozwoju 2000-2015 Podsumowanie Milenijnych Celów Rozwoju 2000-2015 W 2000 roku społeczność międzynarodowa przyjęła Milenijne Cele Rozwoju na rzecz eliminowania ubóstwa oraz zapewnienia globalnej równowagi gospodarczej.

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA NA EGZAMIN POPRAWKOWY

WYMAGANIA NA EGZAMIN POPRAWKOWY WYMAGANIA NA EGZAMIN POPRAWKOWY 1. Obywatelstwo polskie i unijne - wyjaśnia znaczenie terminów: obywatelstwo, społeczeństwo obywatelskie, - wymienia dwa podstawowe sposoby nabywania obywatelstwa (prawo

Bardziej szczegółowo

PRAWA DZIECKA. dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności prywatności;

PRAWA DZIECKA. dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności prywatności; PRAWA DZIECKA "Nie ma dzieci - są ludzie..." - Janusz Korczak Każdy człowiek ma swoje prawa, normy, które go chronią i pozwalają funkcjonować w społeczeństwie, państwie. Prawa mamy również my - dzieci,

Bardziej szczegółowo

Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego

Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego Poznań, 9 października 2018 r. Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego I. Podstawowe pojęcia prawa konstytucyjnego 1. Pojęcia małej konstytucji, minimum konstytucyjnego, ustawy organicznej.

Bardziej szczegółowo

w Madrycie W dniu 26 września 2018r. do Sądu Okręgowego w Rzeszowie wpłynęły pytania wykonującego ENA organu sądowego Hiszpanii.

w Madrycie W dniu 26 września 2018r. do Sądu Okręgowego w Rzeszowie wpłynęły pytania wykonującego ENA organu sądowego Hiszpanii. Rzeszów, 08 października 2018 r. Centralny Sąd Śledczy Nr 002 w Madrycie Krajowy Sąd Karny i Administracyjny dot. Europejski Nakaz Aresztowania 152/2018 F nr Schengen: (..) Sąd Okręgowy w Rzeszowie w dniu

Bardziej szczegółowo

STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 10 marca 2017 r.

STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 10 marca 2017 r. STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 10 marca 2017 r. w przedmiocie zarzutów grupy posłów na Sejm RP sformułowanych we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego dotyczącym wyboru kandydatów na stanowisko

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Projekt USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319,

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ

KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ PRZEDMOWA ROZDZIAŁ I. ZMIANY USTROJU POLITYCZNEGO POLSKI W LATACH 1944-1997 1. Pojęcie ustroju politycznego i jego periodyzacja 2. Okres Krajowej

Bardziej szczegółowo

Art. 118 ust. 2 ustawy o PSP przewiduje, że od kary upomnienia wymierzonej przez

Art. 118 ust. 2 ustawy o PSP przewiduje, że od kary upomnienia wymierzonej przez RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich dr Janusz KOCHANOWSKI Warszawa, dnia 11/09/2006 r. RPO-510021-IX-905/05/WK 00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827

Bardziej szczegółowo

PRAWA CZŁOWIEKA Dokumenty międzynarodowe

PRAWA CZŁOWIEKA Dokumenty międzynarodowe Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Prawa i wolności: prawo do życia, zniesienie kary śmierci, wolność od tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania, wolność

Bardziej szczegółowo

Sprawa braku dostosowań dla osób z niepełnosprawnościami podczas egzaminów prawniczych - Artykuł 21/03/2017

Sprawa braku dostosowań dla osób z niepełnosprawnościami podczas egzaminów prawniczych - Artykuł 21/03/2017 Stan faktyczny Helsińska Fundacja Praw Człowieka (HFPC) wystąpiła w dniu 22 listopada 2013 r. w sprawie możliwości wprowadzenia usprawnień dla osób z niepełnosprawnościami podczas egzaminów wstępnych na

Bardziej szczegółowo

*** PROJEKT ZALECENIA

*** PROJEKT ZALECENIA PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych 2011/0431(APP) 3.9.2012 *** PROJEKT ZALECENIA w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady ustanawiającej

Bardziej szczegółowo

SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA. Warszawa, dnia 21 kwietnia 2009 r. Druk nr 537

SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA. Warszawa, dnia 21 kwietnia 2009 r. Druk nr 537 SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA Warszawa, dnia 21 kwietnia 2009 r. Druk nr 537 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a ust.

Bardziej szczegółowo

ANNA BIERNACKA-RYGIEL TEAM EUROPE

ANNA BIERNACKA-RYGIEL TEAM EUROPE ANNA BIERNACKA-RYGIEL TEAM EUROPE OBYWATELSTWO UNII EUROPEJSKIEJ Każda osoba będąca obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej jest obywatelem europejskim. Obywatelstwo Unii Europejskiej uzupełnia

Bardziej szczegółowo

GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH Michał Serzycki Warszawa, dnia 25 czerwca 2010 r. DOLiS /10

GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH Michał Serzycki Warszawa, dnia 25 czerwca 2010 r. DOLiS /10 GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH Michał Serzycki Warszawa, dnia 25 czerwca 2010 r. DOLiS 035 1419/10 Pan Jerzy Miller Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Bardziej szczegółowo

KLASA II GIMNAZJUM. Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej. Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca

KLASA II GIMNAZJUM. Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej. Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca WYMAGANIA EDUKACYJNE Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE NA POSZCZEGÓLNE OCENY KLASA II GIMNAZJUM Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej Temat lekcji 1. O czym będziemy się uczyć na lekcjach wiedzy o społeczeńst

Bardziej szczegółowo

KONWENCJA RAMOWA O OCHRONIE MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH

KONWENCJA RAMOWA O OCHRONIE MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH KONWENCJA RAMOWA O OCHRONIE MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH COUNCIL OF EUROPE CONSEIL DE L EUROPE Czym jest Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości Narodowych? Konwencja Ramowa, która weszła w życie 1 lutego 1998

Bardziej szczegółowo

Stan wojenny w świetle konstytucji SSN Antoni Górski, Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa

Stan wojenny w świetle konstytucji SSN Antoni Górski, Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa Stan wojenny w świetle konstytucji SSN Antoni Górski, Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa Stan wojenny został nareszcie oceniony i osądzony w kategoriach prawno konstytucyjnych przez kompetentny organ

Bardziej szczegółowo

BL TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r.

BL TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r. BL-112-265-TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r. INFORMACJA PRAWNA O WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Z 22 WRZEŚNIA 2015 R. (SYGN. AKT P 37/14) DOTYCZĄCYM USTAWY Z DNIA 6 CZERWCA 1997 R. - KODEKS KARNY I. METRYKA

Bardziej szczegółowo

D L A C Z E G O O B S E R W U J E M Y W Y B O R Y?

D L A C Z E G O O B S E R W U J E M Y W Y B O R Y? F u n d a c j a S o l i d a r n o ś c i M i ę d z y n a r o d o w e j D L A C Z E G O O B S E R W U J E M Y W Y B O R Y? V A D E M E C U M O B S E R W A T O R A Dlaczego Powszechnie uważa się, że obecność

Bardziej szczegółowo

Warszawa. Wnioskodawca:

Warszawa. Wnioskodawca: Warszawa, 12 sierpnia 2016 r. TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY Al. J. Ch. Szucha 12a 00-918 Warszawa Wnioskodawca: Grupa posłów na Sejm RP VIII kadencji według załączonej listy, Przedstawiciel grupy posłów: poseł

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg)

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg) KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg) W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie,

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 392/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 12 lutego 2014 r. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Dorota Rysińska SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

RADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE) Opinia Biura CCJE. na wniosek polskiej Krajowej Rady Sądownictwa

RADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE) Opinia Biura CCJE. na wniosek polskiej Krajowej Rady Sądownictwa Strasburg, 12 października 2017 r. CCJE-BU(2017)9REV RADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE) Opinia Biura CCJE na wniosek polskiej Krajowej Rady Sądownictwa o przedstawienie opinii w sprawie projektu

Bardziej szczegółowo

PETYCJA O OCHRONĘ PAŃSTWA PRAWNEGO

PETYCJA O OCHRONĘ PAŃSTWA PRAWNEGO Warszawa, 09.11.2015 Szanowna Pani Elżbieta Bieńkowska Unijna Komisarz ds. rynku wewnętrznego i usług, przemysłu oraz małych i średnich przedsiębiorstw. PETYCJA O OCHRONĘ PAŃSTWA PRAWNEGO Działając w imieniu

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKATzBADAŃ. Poczucie wpływu na sprawy publiczne NR 95/2017 ISSN

KOMUNIKATzBADAŃ. Poczucie wpływu na sprawy publiczne NR 95/2017 ISSN KOMUNKATzBADAŃ NR 95/2017 SSN 2353-5822 Poczucie wpływu na sprawy publiczne Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt III KRS 5/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 11 maja 2011 r. SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Hajn SSN Andrzej Wróbel

Bardziej szczegółowo

PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY. Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r.

PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY. Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r. PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r. Część I PRAWO DO PRYWATNOŚCI WPROWADZENIE Prowadzące:

Bardziej szczegółowo

PROJEKT. Ustawa z dnia o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

PROJEKT. Ustawa z dnia o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Ustawa z dnia o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej PROJEKT Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319, z 2006

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa

Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE Red.: Dariusz Górecki Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa Rozdział

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 240/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 października 2013 r. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski

Bardziej szczegółowo

Reforma wymiaru sprawiedliwości karnej Często zadawane pytania

Reforma wymiaru sprawiedliwości karnej Często zadawane pytania Sądownictwo New Jersey Reforma wymiaru sprawiedliwości karnej Często zadawane pytania Criminal Justice Reform Frequently Asked Questions - Polish Więcej na temat reformy wymiaru sprawiedliwości karnej

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSP 1/15. Dnia 15 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSP 1/15. Dnia 15 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie: Sygn. akt IV CSP 1/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 kwietnia 2015 r. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska SSN Krzysztof Strzelczyk w sprawie

Bardziej szczegółowo

Dz.U FRAGMENT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Rozdział VIII. Art. 173.

Dz.U FRAGMENT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Rozdział VIII. Art. 173. Dz.U.97.78.483 FRAGMENT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Rozdział VIII SĄDY I TRYBUNAŁY Art. 173. Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezaleŝną

Bardziej szczegółowo

Pani. Maria Teresa Romer

Pani. Maria Teresa Romer Warszawa, 12 maja 2008 r. Pani Maria Teresa Romer Prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA W odpowiedzi na pismo z dnia 16 kwietnia 2008 r., uprzejmie informuję, że Minister Sprawiedliwości podziela

Bardziej szczegółowo

Pan. Donald Tusk. W związku z licznymi wątpliwościami jakie wywołała informacja o planowanym na

Pan. Donald Tusk. W związku z licznymi wątpliwościami jakie wywołała informacja o planowanym na Pan Donald Tusk Prezes Rady Ministrów Aleje Ujazdowskie 1/3 00-071 Warszawa W związku z licznymi wątpliwościami jakie wywołała informacja o planowanym na dzień 26 stycznia 2012 r. podpisaniu przez Polskę

Bardziej szczegółowo

DECYZJA RAMOWA RADY 2003/568/WSISW(1) z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

DECYZJA RAMOWA RADY 2003/568/WSISW(1) z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym RADA UNII EUROPEJSKIEJ, Stan prawny: 2009-03-18 Numer dokumentu LexPolonica: 63305 DECYZJA RAMOWA RADY 2003/568/WSISW(1) z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając

Bardziej szczegółowo

11246/16 dh/en 1 DGC 1

11246/16 dh/en 1 DGC 1 Rada Unii Europejskiej Bruksela, 18 lipca 2016 r. (OR. en) 11246/16 WYNIK PRAC Od: Sekretariat Generalny Rady Data: 18 lipca 2016 r. Do: Delegacje Nr poprz. dok.: 10998/16 Dotyczy: Pakistan Konkluzje Rady

Bardziej szczegółowo

W toku analizy przepisów prawa dotyczących autonomii pacjentów w zakresie leczenia

W toku analizy przepisów prawa dotyczących autonomii pacjentów w zakresie leczenia RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-634333-X-09/ST 00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53 Pani Ewa Kopacz Minister Zdrowia W toku analizy przepisów

Bardziej szczegółowo

Łukasz Gibała Poseł na Sejm RP

Łukasz Gibała Poseł na Sejm RP Kraków, czerwca 2012 r. Szanowny Pan Donald Tusk Prezes Rady Ministrów INTERPELACJA w sprawie konieczności udziału Polski w międzynarodowym porozumieniu Partnerstwo Otwartych Rządów (Open Government Partnership)

Bardziej szczegółowo

Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w świetle Konstytucji RP

Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w świetle Konstytucji RP Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w świetle Konstytucji RP Anna Błaszczak Zespół Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

- ratyfikacja przez Polskę Protokołu Nr 12 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,

- ratyfikacja przez Polskę Protokołu Nr 12 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa, 24 czerwca 2015 r. Sz. Pani Ewa Kopacz Prezes Rady Ministrów Szanowna Pani Premier, W imieniu Koalicji na Rzecz Równych Szans, porozumienia kilkudziesięciu polskich organizacji pozarządowych

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ BS/30/24/95 INSTYTUCJE PUBLICZNE W OPINII SPOŁECZEŃSTWA KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LUTY 95

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ BS/30/24/95 INSTYTUCJE PUBLICZNE W OPINII SPOŁECZEŃSTWA KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LUTY 95 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 6 69, 62 04 6 07 57, 62 90 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT. 00 3 W A R S Z A W A TELEFAX 6 9 INTERNET: http://www.cbos.pl Email: sekretariat@cbos.pl

Bardziej szczegółowo

wyjątków spoczywa na organie władzy publicznej, który odmawia dostępu do tej informacji.

wyjątków spoczywa na organie władzy publicznej, który odmawia dostępu do tej informacji. 10 europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności 2 (dalej: EKPC ), art. 19 Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Politycznych 3 (dalej: MPPOiP ), oraz art. 11 Karty Praw Podstawowych

Bardziej szczegółowo

Ne tle skarg kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich ujawnił się problem

Ne tle skarg kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich ujawnił się problem RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-702889-III-12/LN 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Pan Jarosław Gowin Minister Sprawiedliwości Ne tle skarg

Bardziej szczegółowo

Maraton Pisania Listów 2011

Maraton Pisania Listów 2011 Maraton Pisania Listów 2011 Warszawa, 19.11.2011r. Natalia Olchawa Maraton Pisania Listów 2011 Start: 10.12.2011r. godzina 12:00; Koniec: 11.12.2011r. godzina 12:00; Piszemy całą dobę; Szkoły mogą pisać

Bardziej szczegółowo

Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji

Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Toruń, dnia 28 grudnia 2014 r. Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych do projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych

Bardziej szczegółowo

SPRAWIEDLIWOŚĆ EUROPIE UNIJNY PROGRAM SPRAWIEDLIWOŚĆ. Sprawiedliwość

SPRAWIEDLIWOŚĆ EUROPIE UNIJNY PROGRAM SPRAWIEDLIWOŚĆ. Sprawiedliwość SPRAWIEDLIWOŚĆ W EUROPIE UNIJNY PROGRAM SPRAWIEDLIWOŚĆ 2014 2020 Sprawiedliwość ŚRODKI FINANSOWE Z UE NA EUROPEJSKĄ PRZESTRZEŃ SPRAWIEDLIWOŚCI Od współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości w sprawach

Bardziej szczegółowo

DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH

DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 47/135 przyjęta i proklamowana w dniu 10 grudnia 1992 roku Zgromadzenie

Bardziej szczegółowo

6052/16 mkk/gt 1 DG C 2A

6052/16 mkk/gt 1 DG C 2A Rada Unii Europejskiej Bruksela, 15 lutego 2016 r. (OR. en) 6052/16 COEST 30 WYNIK PRAC Od: Sekretariat Generalny Rady Data: 15 lutego 2016 r. Do: Delegacje Nr poprz. dok.: 5946/16 COEST 22 Dotyczy: STOSUNKI

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 252/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 5 listopada 2014 r. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 17 marca 2016 r.

UCHWAŁA SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 17 marca 2016 r. UCHWAŁA SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 17 marca 2016 r. w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi

Bardziej szczegółowo

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY Konstytucja wk 10 TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY Został ustanowiony nowelą konstytucyjną 26 marca 1982r Ustawa o TK została uchwalona 29 kwietnia 1985r TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY jest organem władzy sądowniczej, choć

Bardziej szczegółowo

ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU Podstawy prawne funkcjonowania środków masowego przekazu w Polsce

ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU Podstawy prawne funkcjonowania środków masowego przekazu w Polsce Podstawy prawne funkcjonowania środków masowego przekazu w Polsce Art. 54.1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. 2. Cenzura prewencyjna

Bardziej szczegółowo

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ]

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ] Art. 173 Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ] Art. 175 1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sady administracyjne

Bardziej szczegółowo

Szanowny Panie Premierze!

Szanowny Panie Premierze! Szanowny Panie Premierze! w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku, stwierdzającego niezgodność z Konstytucją części przepisów, które określają system wpłat janosikowych dla samorządów

Bardziej szczegółowo

Komisja Europejska. Komunikat prasowy. Praworządność: Komisja Europejska staje w obronie niezależności sądów w Polsce

Komisja Europejska. Komunikat prasowy. Praworządność: Komisja Europejska staje w obronie niezależności sądów w Polsce Bruksela, 20 grudnia 2017 r. Komisja Europejska Komunikat prasowy Praworządność: Komisja Europejska staje w obronie niezależności sądów w Polsce Przez blisko dwa lata Komisja wielokrotnie podejmowała starania

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa

USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa Kancelaria Sejmu s. 1/7 USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1082. o Krajowej Radzie Sądownictwa Art. 1. 1. Krajowa Rada Sądownictwa, zwana dalej Radą, realizuje

Bardziej szczegółowo

Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT)

Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) Warsztaty na temat EUWT w Gorzowie Wlkp.(we współpracy zigob EZIG), 02.03.2011 www.ewiv.eu Hans Jürgen Zahorka, mł. asesor 1 Ramy prawne: Rozporządzenie

Bardziej szczegółowo

Konstytucyjne zasady działalności gospodarczej. PPwG

Konstytucyjne zasady działalności gospodarczej. PPwG Konstytucyjne zasady działalności gospodarczej PPwG 1 Podstawy ustroju gospodarczego Zasady konstytucyjne zasady ogólne (demokratyczne państwo prawne, sprawiedliwość społeczna) zasada społecznej gospodarki

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 4. Nieodpłatna pomoc prawna w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym charakterystyka

Spis treści. 4. Nieodpłatna pomoc prawna w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym charakterystyka Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX Wykaz orzecznictwa... LI Wprowadzenie... 1. Założenia metodologiczne... I. Uzasadnienie wyboru tematu... II. Metody badawcze... III. Struktura...

Bardziej szczegółowo

Zrozumieć prawa pacjenta

Zrozumieć prawa pacjenta Zrozumieć prawa pacjenta Historia praw dziecka w pigułce 1819 r. - Wielka Brytania, Robert Owen proponuje prawem zagwarantowany zakaz zatrudnienia małych dzieci w kopalniach i fabrykach; 1908 r. zakaz

Bardziej szczegółowo

OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 23 czerwca 2016 r. w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 23 czerwca 2016 r. w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 23 czerwca 2016 r. w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw Krajowa Rada Sądownictwa w pełni podziela argumentację

Bardziej szczegółowo

Trybunału odpowiednich do rangi zadań. Temu celowi powinny być podporządkowane wszelkie działania władzy ustawodawczej. Pozycja ustrojowa Trybunału,

Trybunału odpowiednich do rangi zadań. Temu celowi powinny być podporządkowane wszelkie działania władzy ustawodawczej. Pozycja ustrojowa Trybunału, Stanowisko Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 22 czerwca 2016 r. o przedstawieniu wniosków związanych z pracami legislacyjnymi dotyczącymi projektów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym Krajowa Rada Sądownictwa

Bardziej szczegółowo

przekraczającego równowartość przeciętnej emerytury cywilnej pochodzącej z powszechnego systemu emerytalnego (art. 15c ust. 3 ustawy represyjnej).

przekraczającego równowartość przeciętnej emerytury cywilnej pochodzącej z powszechnego systemu emerytalnego (art. 15c ust. 3 ustawy represyjnej). 2 do 0%, co de facto oznacza wymazanie z życiorysu kilkudziesięciu tysięcy osób okresu kilkunastu lat ich aktywności zawodowej przed rokiem 1990, gdy - nie popełniając żadnego przestępstwa - działały w

Bardziej szczegółowo

Uchwała z dnia 29 października 2004 r., III CZP 58/04

Uchwała z dnia 29 października 2004 r., III CZP 58/04 Uchwała z dnia 29 października 2004 r., III CZP 58/04 Sędzia SN Józef Frąckowiak (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski Sędzia SN Zbigniew Strus Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku

Bardziej szczegółowo

Druk nr 580 Warszawa, 12 maja 2006 r.

Druk nr 580 Warszawa, 12 maja 2006 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V kadencja Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Druk nr 580 Warszawa, 12 maja 2006 r. Pan Marek Jurek Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 235 ust.

Bardziej szczegółowo

Rozpoznanie na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej w trybie art. 59 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym a tajemnica sali narad

Rozpoznanie na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej w trybie art. 59 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym a tajemnica sali narad Rozpoznanie na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej w trybie art. 59 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym a tajemnica sali narad Dr Aleksandra Syryt Wydział Prawa i Administracji UKSW Warszawa

Bardziej szczegółowo

Dyskryminacja w Polsce - aspekty prawne i społeczne. Adam Bodnar Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Dyskryminacja w Polsce - aspekty prawne i społeczne. Adam Bodnar Helsińska Fundacja Praw Człowieka Dyskryminacja w Polsce - aspekty prawne i społeczne Adam Bodnar Helsińska Fundacja Praw Człowieka Prawo - informacje wstępne Konstytucja RP - art. 32 i 33 dyrektywy antydyskryminacyjne UE - krajowe ustawy

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a

Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a Nauczyciel prowadzący: Jacek Foszczyński Liczba tygodni nauki: 38 Liczba godzin w tygodniu: 3 Liczba godzin

Bardziej szczegółowo

POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W

POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W RED.: DARIUSZ GÓRECKI Wykaz skrótów Przedmowa Rozdział pierwszy Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1. Nazwa

Bardziej szczegółowo

Streszczenie stanowiska końcowego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w sprawie o sygn. akt V K 180/18

Streszczenie stanowiska końcowego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w sprawie o sygn. akt V K 180/18 Streszczenie stanowiska końcowego Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w sprawie o sygn. akt V K 180/18 Uwagi ogólne Helsińska Fundacja Praw Człowieka zdecydowała przyłączyć się do niniejszego postępowania

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA POSTĘPOWANIA POLICJI Z OSOBĄ, KTÓRA DOŚWIADCZYŁA PRZEMOCY SEKSUALNEJ

PROCEDURA POSTĘPOWANIA POLICJI Z OSOBĄ, KTÓRA DOŚWIADCZYŁA PRZEMOCY SEKSUALNEJ 1. W przypadku, kiedy do jednostki policji zgłasza się osoba pokrzywdzona, aby zawiadomić o popełnieniu przestępstwa przeciwko wolności seksualnej (art. 197-200 Kodeksu karnego), należy: Ustalić czy pokrzywdzony

Bardziej szczegółowo

Lekcja 2: Co może Prezydent?

Lekcja 2: Co może Prezydent? Lekcja 2: Co może Prezydent? Cele lekcji w języku ucznia/uczennicy i kryteria sukcesu CEL 1. Określę, czym jest system parlamentarnogabinetowy. 2. Wyjaśnię, jaką rolę sprawuje w polskim systemie politycznym

Bardziej szczegółowo