Rekultywacja terenów zdegradowanych zarządzanych przez PGL LP

Transkrypt

1 Rekultywacja terenów zdegradowanych zarządzanych przez PGL LP dr Michał Palmąka Poznań, luty 2010 Studium podyplomowe dotacje europejskie dla leśnictwa Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny

2 Rekultywacja definicje Tereny zdegradowane - uznaje się za nieprzydatne do określonego sposobu zagospodarowania bez wykonania działań rekultywacyjnych. Degradacja moŝe być skutkiem wieloletniej i wielorakiej działalności człowieka dotyczącej eksploatacji kopalń, składowanie odpadów przemysłowych lub komunalnych, zmiany sposobów uŝytkowania terenu (np. zmiana terenów przemysłowych na tereny budownictwa mieszkaniowego) lub zniszczenia terenu przez procesy geologiczne Tereny zdewastowane - uznaje się za nieprzydatne do Ŝadnego sposobu zagospodarowania zwykle powierzchnie pozbawione roślinności / silnie skaŝone Działania naprawcze - wszelkie działania, w tym działania ograniczające lub tymczasowe, podejmowane w celu naprawy lub zastąpienia w równowaŝny sposób elementów przyrodniczych lub ich funkcji, które uległy szkodzie, w szczególności oczyszczanie gleby i wody, przywracanie naturalnego ukształtowania terenu, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, reintrodukcję zniszczonych gatunków, prowadzące do usunięcia zagroŝenia dla zdrowia ludzi oraz przywracania równowagi przyrodniczej i walorów krajobrazowych w terenie Hydrogeochemia. Strefy aktywnej wymiany wód podziemnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002 Technologie rekultywacji gleb, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2004 Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U )

3 Rekultywacja definicje Rekultywacja - przywracanie wartości uŝytkowych i przyrodniczych terenom zdegradowanym Rewitalizacja - przywracanie powierzchni biologicznie czynnych na powierzchniach zdewastowanych Remediacja - oczyszczanie i usuwanie zanieczyszczeń powstałych w wyniku działania przemysłu lub w przypadku awarii, np. awarii cysterny, wycieku benzyny, awarii tankowca przewoŝącego ropę naftową Metody in situ - stosowane bezpośrednio na terenie, gdzie zanieczyszczenie lub skaŝenie wystąpiło Metody ex situ - wymagające przemieszczenia zanieczyszczonych gruntów / przepompowania zanieczyszczonej wody w miejsce przeznaczone do ich oczyszczenia poza miejsce wystąpienia zanieczyszczenia Technologie rekultywacji gleb, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2004 Likwidacja zanieczyszczeń substancjami ropopochodnymi w środowisku gruntowo-wodnym, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1994 Wskazówki metodyczne wykonywania badań na terenie istniejących obiektów magazynowania i dystrybucji paliw w celu sporządzenia oceny oddziaływania na środowisko, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Warszawa 1994 Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1994 Wyznaczanie obszarów, na których przekroczone są standardy jakości gleb. Poradnik metodyczny dla administracji. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 2004

4 Metody rekultywacji Metody ex situ Metody fizyczne spalanie desorpcja termiczna ekstrakcja parowa z gleby zautomatyzowana segregacja gleby Metody chemiczne odmywanie gleby dehalogenacja stabilizacja / zestalanie ekstrakcja rozpuszczalnikowa chemiczne i fotochemiczne utlenianie / redukcja Metody biologiczne kompostowanie bioreaktory / landfarming Metody in situ Metody fizyczne ekstrakcja parowa / napowietrzanie wspomagana termicznie ekstrakcja parowa z gleby stosowanie barier elektroremediacja Metody chemiczne przemywanie gleby stabilizacja / immobilizacja Metody biologiczne bioremediacja fitoremediacja Technologie rekultywacji gleb, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2004 Likwidacja zanieczyszczeń substancjami ropopochodnymi w środowisku gruntowo-wodnym, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa

5 Landfarming Przykłady rekultywacji

6 Stabilizacja Przykłady remediacji

7 Niskotemperaturowa oksydacja Przykłady remediacji

8 Metody skojarzone Przykłady remediacji

9 Zatłaczanie pary i sczerpywanie podciśnieniowe Przykłady remediacji

10 Mikrofalowe podgrzewanie gruntu i podciśnieniowe sczerpywanie Przykłady remediacji

11 Rekultywacja składowiska Składowiska odpadów / nielegalne wysypiska Na zamknięcie składowiska odpadów lub jego wydzielonej części wymagana jest zgoda właściwego organu na wniosek zarządzającego składowiskiem po przeprowadzeniu kontroli przez WIOŚ (art. 54 ustawy o odpadach) Harmonogram działań związanych z rekultywacją składowiska odpadów Instrukcja eksploatacji składowiska Prowadzenie monitoringu składowiska po jego zamknięciu Procesy odzysku / unieszkodliwiania odpadów Obowiązek wytwórcy odpadów Informacja o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi Pozwolenie na wytwarzanie odpadów Ewidencja odpadów / okresowa sprawozdawczość Zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie: zbierania, transportu, odzysku, unieszkodliwiania odpadów Ustawa o odpadach (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie warunków, w których uznaje się, Ŝe odpady nie są niebezpieczne (Dz.U )

12 Budowa składowisk Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U )

13 Przykłady rekultywacji składowisk Rekultywacja składowisk

14 Rekultywacja grunty leśne Rekultywacja gruntów leśnych / rolnych Rekultywacja gruntów nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości uŝytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg Grunty zdegradowane grunty, których rolnicza lub leśna wartość uŝytkowa zmalała, w szczególności w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a takŝe wadliwej działalności rolniczej (katalog niepełny) Grunty zdewastowane grunty, które utraciły całkowicie wartość uŝytkową Organem właściwym w sprawie ochrony gruntów leśnych jest dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych (art. 5 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych) z wyjątkiem obszarów parków narodowych Zapobieganie degradacji gruntów plan gospodarowania na gruntach + Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych (dla lasów budŝet państwa) Osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości uŝytkowej gruntów jest zobowiązana do ich rekultywacji na własny koszt (Rozdział 5 Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów - ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych) Wyłączanie gruntów z produkcji leśnej Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U ) Ustawa o lasach (Dz.U )

15 Rekultywacja grunty leśne Decyzje w sprawach rekultywacji i zagospodarowania (art. 22 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych) Decyzję wydaje starosta po zasięgnięciu opinii dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych Określa stopień ograniczenia lub utraty wartości uŝytkowej gruntów (opinie dwóch odrębnych rzeczoznawców) Wskazuje podmiot zobowiązany do rekultywacji gruntów Wyznacza kierunek i termin wykonania rekultywacji Definiuje warunki uznania rekultywacji za zakończoną Starosta zapewnia prowadzenie co 3 lata okresowych badań pomiaru skaŝenia gleb i roślin Rekultywację kończy się w terminie do 5 lat od zaprzestania działalności Na terenach przewidywanego osiadania gruntów na skutek działalności górniczej zakład przemysłowy, na wniosek właściciela, rozpoczyna rekultywację przed wystąpieniem degradacji gruntów Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U )

16 Rekultywacja tereny pogórnicze Przedsiębiorca jest zobowiązany przedsięwziąć niezbędne środki w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów i zagospodarowania terenów po działalności górniczej (rozdział 5 Likwidacja zakładu górniczego Prawo geologiczne i górnicze) Obszarem górniczym jest przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny oraz prowadzenia robót górniczych związanych z wykonywaniem koncesji Terenem górniczym jest przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego Ustawa Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje hydrogeologiczne i geologiczno-inŝynierskie (Dz.U )

17 Rekultywacja - wody Rekultywacja wód ekologiczno-inŝynierskie podejście, mające na celu odnowę zdegradowanego środowiska wodnego (skaŝenie chemiczne wód i osadów, bilans tlenowy, bilans nutrientów, obecność organizmów Ŝywych, inŝynierskie elementy regulacji przepływu w formie głębokości, prędkości, zabezpieczeń przeciwerozyjnych) np. rekultywacja Tamizy Celem ochrony wód (Dział III Ochrona wód Prawo wodne) jest utrzymywanie lub poprawa jakości wód, biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych tak, aby dla: a) uniknąć niekorzystnych zmian w ich stanie ekologicznym i chemicznym, b) osiągnąć lub zachować dobry stan ekologiczny, ilościowy i chemiczny, c) odwrócić znaczące i utrzymujące się tendencje wzrostowe zanieczyszczenia powstałego w wyniku działalności człowieka, d) zapewnić równowagę pomiędzy poborem i zasilaniem wód podziemnych. Ochrona wód (Dział III Ochrona wód Prawo ochrony środowiska) polega na zapewnieniu ich jak najlepszej jakości, w tym utrzymywanie ilości wody na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej, w szczególności przez: a) utrzymywanie jakości wód powyŝej albo co najmniej na poziomie wymaganym w przepisach, b) doprowadzanie jakości wód co najmniej do wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest on osiągnięty. Ustawa Prawo wodne (Dz.U ) Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz.U )

18 Rekultywacja - wody Rekultywacja zbiorników Czchów RoŜnów Przykłady rekultywacji wód Rekultywacja zbiorników / stawów / osadników /rzek

19 Szkoda w środowisku Art. 6 pkt 11 ustawy o szkodach charakteryzuje szkody w środowisku jako negatywne mierzalne zmiany stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenione w stosunku do stanu początkowego, spowodowane bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska. Przywołany przepis formułuje zamknięty katalog szkód w środowisku, wśród których znajdują się: 1. szkoda w gatunkach chronionych, mająca znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ich ochrony, między innymi zniszczenie lub uszkodzenie ich siedliska oraz pogorszenie stanu lub funkcji populacji (zmniejszenie liczebności, zagęszczenia, zajmowanej powierzchni), 2. szkoda w chronionych siedliskach przyrodniczych mająca znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ich ochrony, między innymi ich zniszczenie lub częściowe uszkodzenie, pogorszenie stanu lub funkcji (np. zmniejszenie róŝnorodności biologicznej lub krajobrazowej, utrata specyficznych cech), 3. szkoda w wodach mającą znaczący negatywny wpływ na stan ekologiczny, chemiczny lub ilościowy wód, między innymi pogorszenie moŝliwości rekreacyjnego wykorzystania kąpielisk w związku ze zmianami jakości wody, pogorszenie warunków poboru lub uzdatniania wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi, pogorszenie jakości wód śródlądowych stanowiących środowisko Ŝycia ryb, skorupiaków i mięczaków, obniŝenie lub podwyŝszenie poziomu wód podziemnych powodujące niekorzystne zmiany ilościowe i jakościowe tych wód, 4. szkoda dotycząca powierzchni ziemi, czyli zanieczyszczenie gleby lub ziemi, zwłaszcza mogące stanowić zagroŝenie dla zdrowia ludzi lub powodujące konieczność zmiany dotychczasowego sposobu wykorzystania powierzchni ziemi. Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U )

20 Szkody w gatunkach chronionych zmniejszenie siedliska, zmniejszenie liczebności, pogorszenie moŝliwości rozmnaŝania, zwiększenie śmiertelności, ograniczenie kontaktu populacji z populacjami sąsiednimi Szkody w siedlisku chronionym zniszczenie/uszkodzenie części siedliska, utrata róŝnorodności biologicznej, utarta specyficznych cech struktury, pogorszenie róŝnorodności krajobrazowej Szkody w wodach pogorszenie moŝliwości rekreacyjnego wykorzystania kąpielisk, pogorszenie jakości wody przeznaczonej do spoŝycia, pogorszenie jakości wód będących środowiskiem Ŝycia ryb/skorupiaków/mięczaków, pogorszenie stanu elementów hydromorfologicznych lub warunków fizykochemicznych, obniŝenie/podwyŝszenie poziomu wód podziemnych Szkody w powierzchni ziemi przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi, konieczność zmiany dotychczasowego sposobu wykorzystania powierzchni ziemi Określenie szkody w środowisku Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U )

21 Ocena geośrodowiskowa badania wstępne Wstępne rozpoznanie delimitacja obszarów potencjalnie zanieczyszczonych (przed pracami terenowymi): a) rejestry terenów zanieczyszczonych znajdujące się w zasobach Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska, Urzędów Marszałkowskich, starostw; b) wojskowe dane archiwalne; c) bezpośredni wywiad + ankietyzacja pracowników; d) analiza historycznej zabudowy / budowli w kontekście potencjalnych zanieczyszczeń środowiska gruntowo-wodnego (np. stacje transformatorowe, stacje paliw, rampy kolejowe, parkingi i miejsca postojowe) e) prowadzone rozpoznanie i oczyszczenie saperskie terenu f) wykorzystanie zdalnych technik pozyskiwania informacji o stanie środowiska (zdjęcie lotnicze, techniki teledetekcyjne). Raport wstępny: a) wskazanie potencjalnych obszarów zanieczyszczonych (lokalizacja na mapie, prawdopodobna przyczyna zanieczyszczenia, potencjalne rodzaje zanieczyszczenia/szkody); b) określenie obszarów zakwalifikowanych jako niezanieczyszczone (lokalizacja na mapie, opis metod/działań, które umoŝliwiły stwierdzenie, iŝ analizowane tereny są niezanieczyszczone) c) sposób weryfikacji powierzchni zidentyfikowanej w trakcie wstępnego rozpoznania jako potencjalnie niezanieczyszczonych d) przewidywany harmonogram działań (czas realizacji/zakres badań badania obszarów potencjalnie zanieczyszczonych + sprawdzenie terenów uznanych na podstawie wstępnej analizy jako niezanieczyszczone)

22 Ocena geośrodowiskowa badania terenowe Prace terenowe, w tym geologiczne, powinny być prowadzone zgodnie z obowiązującymi wymogami prawa,. Prace powinny być prowadzone przez osoby posiadające stosowne uprawnienia geologiczne (kategoria V lub VI lub VII) poświadczone świadectwem kwalifikacji do wykonywania, dozorowania i kierowania pracami geologicznymi według obowiązującego wzoru. Na terenach o duŝych powierzchniach planowanych do rekultywacji prace terenowe z zakresu oceny geośrodowiskowej mogą być prowadzone równolegle z oczyszczeniem saperskim przy zachowaniu odpowiednich stref bezpieczeństwa i w porozumieniu i akceptacji osoby nadzorującej przebieg prac saperskich. Na niewielkich powierzchniach, gdzie nie moŝliwe jest zachowanie odpowiednich stref bezpieczeństwa, ocena geośrodowiskowa moŝe zostać rozpoczęta w terenie po zakończeniu rozpoznania i oczyszczenia saperskiego. Na czas transportu/detonacji przedmiotów wybuchowych/niebezpiecznych na terenie Nadleśnictwa wszelkie prace nie związane z tymi czynnościami (w tym ocena geośrodowiskowa) powinny być wstrzymane, a osoby i sprzęt powinny znajdować się w miejscach bezpiecznych, wskazanych przez nadzorującego prace saperskie. Prace wymagające rozpoznania środowiska gruntowego przy uŝyciu urządzeń wiertniczych (m.in. świdry, sondy, wiertnie) powinny być przeprowadzane ze szczególną ostroŝnością, pod nadzorem osoby dysponującej doświadczeniem i umiejętnościami z zakresu wykrywania i usuwania przedmiotów wybuchowych Ustawa Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 czerwca 2006 r. w sprawie kategorii prac geologicznych, kwalifikacji do wykonywania, dozorowania i kierowania tymi pracami oraz sposobu postępowania w sprawach stwierdzania kwalifikacji (Dz.U )

23 Ocena geośrodowiskowa raport Raport, w którym zawarte będą w formie graficznej i opisowej następujące informacje: a) połoŝenie miejsca (zaznaczone na mapie, współrzędne kartograficzne w określonym układzie, zdjęcia z miejsca); b)identyfikacja jakościowa i ilościowa zanieczyszczeń (rodzaj zanieczyszczeń, stęŝenia zanieczyszczeń, wyniki badań laboratoryjnych jako załącznik, wydruki badań polowych jako załącznik, zaznaczone miejsca poboru próbek na mapach) w sytuacji stwierdzenia zanieczyszczenia, np. indykatywnymi metodami polowymi badaniami powinny zostać objęte zarówno próbki gruntów oraz wód podziemnych; c) badania powinny zostać przeprowadzone zgodnie z zalecanymi metodami referencyjnymi oraz w laboratoriach posiadających aktualną akredytację dla danego typu oznaczenia (kopia akredytacji na wykonane oznaczenia powinna stanowić załącznik w raportu) - porównanie do obowiązujących standardów gruntu/ziemi i wód podziemnych. d) w przypadku prawdopodobieństwa wystąpienia substancji specyficznych (wynikających ze stwierdzonego historycznego uŝytkowania terenu) nienormowanych prawem, wykonawca oceny geośrodowiskowej ma obowiązek przeprowadzić odpowiednie analizy w celu stwierdzenia koncentracji zanieczyszczenia w gruncie i wodach podziemnych oraz określić na podstawie danych literaturowych wpływ analizowanych substancji na ludzi oraz środowisko przyrodnicze Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U )

24 Ocena geośrodowiskowa raport e) określenie zasięgu zanieczyszczenia (powinna zostać podana wielkość obszaru zanieczyszczenia oraz, o ile to moŝliwe, objętość zanieczyszczonego gruntu, na mapach powinien zostać przedstawiony kontur zanieczyszczenia oraz jego gradient (interpolowane wartości zanieczyszczeń), dodatkowo powinna być uwzględniona zmiana zanieczyszczenia w profilu pionowym, np. na przekrojach lub modelach 3D) f) syntetyczny opis metod rekultywacji/remediacji zanieczyszczonego terenu (minimum 3 metody) wraz z podaniem szacunkowych nakładów inwestycyjnych oraz kosztów eksploatacyjnych zaproponowanych metod. Dodatkowo naleŝy wskazać szacunkowy czas potrzebny do przeprowadzenia prac rekultywacyjnych/remediacyjnych do momentu usunięcia zanieczyszczenia W przypadku braku stwierdzenia zanieczyszczenia raport powinien zwierać a) określenie połoŝenia miejsca weryfikacji terenowej (zaznaczone na mapie, współrzędne kartograficzne w określonym układzie, zdjęcia z miejsca) b) opis przeprowadzonych badań wraz z zaznaczonymi na mapie miejscami próbkowania/badania polowego, jak równieŝ porównanie wyników do obowiązujących standardów jakości analizowanych komponentów środowiska. c) jako załącznik do raportu powinny zostać dołączone wyniki badań laboratoryjnych i wydruki badań polowych.

25 Usuwanie szkody w środowisku Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jest regionalny dyrektor ochrony środowiska JeŜeli bezpośrednie zagroŝenie szkodą w środowisku nie zostało zaŝegnane, mimo przeprowadzenia działań zapobiegawczych, lub wystąpiła szkoda w środowisku, podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt organowi ochrony środowiska i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska. Zgłoszenie powinno zawierać: a) imię i nazwisko albo nazwę podmiotu korzystającego ze środowiska oraz jego adres zamieszkania albo adres siedziby; b) określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) ; c) określenie rodzaju, opis, wskazanie miejsca i datę wystąpienia bezpośredniego zagroŝenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku; d) opis działań JeŜeli bezpośrednie zagroŝenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku zostały spowodowane za zgodą lub wiedzą władającego powierzchnią ziemi, jest on obowiązany do podejmowania działań zapobiegawczych i naprawczych solidarnie z podmiotem korzystającym ze środowiska, który je spowodował (nie ma zastosowania w stosunku do donosu powiadomienie przez inny organ / organizację ekologiczną / osobą fizyczną) Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia (Dz.U )

26 Usuwanie szkody w środowisku Podmiot korzystający ze środowiska uzgadnia warunki przeprowadzenia działań naprawczych z organem ochrony środowiska na podstawie wniosku, który zawiera informacje dotyczące: a) obszaru działań naprawczych b) funkcji pełnionych przez obszar c) początkowego stanu środowiska d) aktualnego stanu środowiska e) planowanego zakresu i sposobu przeprowadzenia zadań naprawczych oraz planowanego terminu rozpoczęcia i zakończenia prac Decyzja uzgadniająca warunki prowadzenia działań naprawczych zawiera określa: a) stan, do jakiego ma zostać przywrócone środowisko b) zakres i sposób przeprowadzenia działań naprawczych c) termin rozpoczęcia i zakończenia działań naprawczych RDOŚ zasięga opinii z właściwymi przedmiotowo organami, w zaleŝności od miejsc prowadzenia prac, m.in.: dyrektorem RZGW, RDLP, UM, PN, PIS, OUG Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia (Dz.U )

27 Usuwanie szkody w środowisku Rodzaje działań naprawczych: a) podstawowe przywrócenie stanu początkowego b) uzupełniające dodatkowe działania, prowadzące do osiągnięcia stanu pierwotnego c) kompensacyjne zrekompensowanie strat w okresie od chwili wystąpienia szkody do przywrócenia stanu początkowego Zastosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT) oraz naturalnej regeneracji elementów przyrodniczych W odniesieniu do powierzchni ziemi rodzaje działań naprawczych obejmują: a) usunięcie bieŝącego lub przyszłego zagroŝenia zdrowia ludzi b) przywrócenie jakości gleb i ziemi do stanu wymaganego standardami Koszty przeprowadzenia działań naprawczych ponosi podmiot korzystający ze środowiska, chyba Ŝe wykaŝe, Ŝe szkoda w środowisku: a) została spowodowana przez inny wskazany podmiot oraz wystąpiły mimo zastosowania przez podmiot korzystający ze środowiska właściwych środków bezpieczeństwa (np. nielegalne wysypiska) b) koszty powstały na skutek podporządkowania się nakazowi wydanemu przez organ administracji publicznej Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia (Dz.U )

28 Zasada zanieczyszczający płaci Jedna z podstawowych zasad prawodawstwa UE jej niedotrzymanie grozi odrzuceniem wniosku o dofinansowanie / kary kraju członkowskiego MoŜliwość egzekwowania odpowiedzialności na zasadzie zanieczyszczający płaci za wszelkie działania podmiotu korzystającego ze środowiska, które spowodowały szkodę w środowisku Jeśli moŝliwy jest do zdefiniowania podmiot, który spowodował szkodę w środowisku (np. Wojsko Polskie), to PGL LP powinny ubiegać się o refundację poniesionych z tytułu oczyszczania kosztów u tego właśnie podmiotu Na mocy umów o przekazaniu nieruchomości w uŝytkowanie zawieranych między przedstawicielami Wojska Polskiego a przedstawicielami PGL LP, a takŝe Warunków uŝytkowania lasów, gruntów i innych nieruchomości na potrzeby związane z obronnością i bezpieczeństwem Państwa : Za szkody powodowane działaniami wojsk w lasach (w tym wojsk państw obcych ćwiczących na poligonach na podstawie umów międzynarodowych) odpowiada uŝytkownik W przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy na uŝytkowanie lasów, gruntów i innych nieruchomości uŝytkownicy obowiązani są do przywrócenia przedmiotu uŝytkowania do stanu poprzedniego (zgodnie z protokołem zdawczoodbiorczym przedmiotu uŝytkowania) własnymi siłami i na własny koszt - brak sprecyzowania stanu wyjściowego

29 Odstępstwa od zasady MoŜliwość wyłączeń z zasady zanieczyszczający płaci: Podmiotowe - planowane szkody nie zostały spowodowane przez PGL LP nie jest podmiotem zobowiązanym do prowadzenia działań naprawczych; Przedmiotowe - ustawa o szkodach nie stosuje się w sytuacjach, gdy zanieczyszczenia powstały na skutek konfliktu zbrojnego lub działań wojennych / działalności, której celem jest obrona narodowa lub bezpieczeństwo międzynarodowe; spowodowane zostały w wyniku katastrofy naturalnej Czasowe - ustawa o szkodach nie odnosi się do zanieczyszczeń, od których powstania upłynęło więcej niŝ 30 lat lub jeŝeli szkoda została ujawniona przed dniem wejścia w Ŝycie ustawy o szkodach Uwaga: Wykryte po 30/04/2007 na terenie PGL LP szkody/zanieczyszczenia podlegają stosowalności zasady zanieczyszczający płaci, który utoŝsamiany jest z władającym powierzchnią ziemi. JednakŜe istnieje moŝliwość zastosowania wyłączeń, przy czym naleŝy odpowiednio udokumentować stwierdzone na terenie nadleśnictw zanieczyszczenia. Art. 5 ust. 2 przepisów ustawy nie stosuje się do działalności leśnej prowadzonej zgodnie z zasadami trwale zrównowaŝonej gospodarki leśnej, o której mowa w ustawie o lasach Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U )

30 Rekultywacja a wpływ na środowisko Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia Niektóre działania w ramach prac rekultywacyjnych mogą wymagać przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko: instalacje związane z odzyskiem lub unieszkodliwianiem odpadów ( ) stacje przeładunkowe odpadów ( ) zmiana lasu lub nieuŝytku na uŝytek rolny, o powierzchni nie mniejszej niŝ 1 ha ( ) zalesienia o powierzchni powyŝej 20 ha lub wylesienia terenów o powierzchni nie mniejszej niŝ 1 ha, mające na celu zmianę sposobu uŝytkowania terenu ( ) Decyzja o warunkach zabudowy / Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego Pozwolenie wodnoprawne Pozwolenie na budowę / Zgłoszenie budowy Pozwolenie na uŝytkowanie obiektu budowlanego Dyrektywa Rady w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (85/337/EWG) Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U ) Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U ) Postępowania administracyjne w sprawach określonych ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zeszyty metodyczne GDOŚ nr 1, Warszawa 2009

31 Prowadzenie prac na terenach chronionych Prowadzenie robót polegających na regulacji wód oraz budowie wałów przeciwpowodziowych, a takŝe robót melioracyjnych, odwodnień budowlanych, oraz innych robót ziemnych zmieniających stosunki wodne na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych, zwłaszcza na terenach, na których znajdują się skupienia roślinności o szczególnej wartości z punktu widzenia przyrodniczego, terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lęgów ptactwa, występowania skupień gatunków chronionych oraz tarlisk, zimowisk, przepławek i miejsc masowej migracji ryb i innych organizmów wodnych, następuje na podstawie decyzji regionalnego dyrektora ochrony środowiska, który ustala warunki prowadzenia robót (art. 118 Ustawy o ochronie przyrody) Plan zadań ochronnych (art. 28 Ustawy o ochronie środowisko) / Plan ochrony (art. 29 Ustawy o ochronie środowisko) Ocena oddziaływania przedsięwzięć na obszar Natura 2000 (Dział V Rozdział 5 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko) Uzgodnienia z RDOŚ / GDOŚ + zaświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura 2000 Ustawa o ochronie przyrody (Dz.U ) Dyrektywa Rady w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (79/409/EWG) Dyrektywa Rady w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (92/43/EWG) Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U ) Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 5 maja 2009 r. w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych, Warszawa, maj

32 Nadzór środowiskowy Wstępna inwentaryzacja a) Opracowanie dostępnych danych pod kątem występowania gatunków i siedlisk chronionych (prace kameralne) b) Opracowanie metodyki / harmonogramu prowadzenia prac na obszarach sieci Natura 2000 Nadzór przyrodniczy w trakcie prac rozpoznania i oczyszczenia terenów z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych (m.in.: udział w ustalaniu miejsca detonacji) Analiza przyrodnicza terenu a) Inwentaryzacja i waloryzacja gatunków i siedlisk chronionych występujących na danym terenie b) Przedstawienie zlokalizowanych miejsc cennych przyrodniczo (mapy) c) Analiza występujących na danym terenie obiektów kubaturowych pod kątem ich wartości przyrodniczych (np. miejsca zimowania nietoperzy) d) Określenie uwarunkowań przyrodniczych w trakcie realizacji dalszych zadań rekultywacyjnych: rekultywacji powierzchni ziemi, rozbiórki lub zabezpieczenia obiektów, preferowanego sposobu usunięcia zanieczyszczeń gruntowych, preferowanego sposobu rewitalizacji podłoŝa. Propozycja kierunków prowadzenia gospodarki leśnej na danym terenie

33 Azbest Od 1 stycznia 2005 r. obowiązuje w Polsce (podobnie jak w całej Unii Europejskiej) zakaz stosowania i obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest. Obowiązek składania przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, a takŝe osoby prawne stosownych informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagroŝenie dla środowiska (w tym równieŝ azbestu) Obowiązek inwentaryzacji przez właściciela lub zarządzającego (osobę fizyczną) miejsc, gdzie był lub jest wykorzystywany azbest - oraz składania corocznie stosownych informacji do właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Osoby prawne składają sprawozdania do wojewody. Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U ) Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagroŝenie dla środowiska (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U ) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŝytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U ) Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , Ministerstwo Gospodarki usuwanieazbestu.com.pl/

34 Azbest Obowiązek sporządzania okresowej kontroli stanu tych wyrobów oraz sporządzenia oceny stanu i moŝliwości uŝytkowania wyrobów zawierających azbest (Ocena stanu i moŝliwości bezpiecznego uŝytkowania wyrobów zawierających azbest) przez właścicieli lub zarządców obiektów, urządzeń budowlanych, instalacji przemysłowych lub innych miejsc zawierających azbest - Pierwsza kontrola powinna być przeprowadzona w terminie do 6 miesięcy od dnia wejścia w Ŝycie rozporządzenia (16/04/2004). Podmioty przechowują 1 egz. oceny (łącznie ze stosowną dokumentacją) a 2-gi egz. oceny przekazują właściwemu organowi nadzoru budowlanego, w terminie 30 dni od daty sporządzenia oceny Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , Ministerstwo Gospodarki Dofinansowanie zadań związanych z usuwaniem azbestu moŝliwe jest w ramach realizacji duŝych projektów mieszczących się w załoŝeniach Regionalnego Programu Operacyjnego Infrastruktura i środowisko, np. rewitalizacja obszarów miejskich. W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Odnowa i rozwój wsi" przewiduje się realizację projektów związanych z m.in.: a) modernizacją obiektów uŝyteczności publicznej, które mogą być powiązane z usuwaniem azbestu, b) modernizacją gospodarstw rolnych - powiązanie z usuwaniem wyrobów zawierających azbest, c) podstawowymi usługami dla gospodarki i ludności wiejskiej (gospodarka odpadami).

35 Mogilniki Zgodnie z Krajowym planem gospodarki odpadami 2010 mogilniki obiekty, w których począwszy od lat 60-tych deponowano przeterminowane środki ochrony roślin powinny zostać zlikwidowane do końca 2010 roku. Zestawienie mogilników zawierające przeterminowane środki ochrony roślin jest prezentowane na stronach Ministerstwa Środowiska Program dla przedsięwzięć w zakresie likwidacji mogilników zawierających przeterminowane środki ochrony roślin (NFOŚiGW) skierowany do jednostek samorządu terytorialnego, związków jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budŝetowych, podmiotów wykonujących zadania własne jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów działających w imieniu Skarbu Państwa. Wskaźniki osiągnięcia celu - liczba mogilników poddanych likwidacji [szt.] 50 szt. Okres wdraŝania - przyjmowanie wniosków o dofinansowanie 2009 r. i I-sze półrocze 2010 roku zgodnie z ustalonymi terminami. Realizacja przedsięwzięć do r. Wytyczne określające sposób prowadzenia działań polegających na likwidacji mogilników i rekultywacji terenów zdegradowanych składowaniem przeterminowanych środków ochrony roślin - według stanu prawnego na dzień 30 kwietnia 2009 Program dla przedsięwzięć w zakresie likwidacji mogilników zawierających przeterminowane środki ochrony roślin

36 Mogilniki Terminy składania wniosków - nabór wniosków o dofinansowanie przeprowadzany będzie w systemie konkursowym w terminach: do r. do r. do r. Koszty kwalifikowane - koszty niezbędne do poniesienia dla realizacji zakresu rzeczowego, obejmują w szczególności: roboty demontaŝowe i rozbiórkowe, wydobycie, transport oraz i termiczne unieszkodliwienie przeterminowanych środków ochrony roślin i ich opakowań zdeponowanych w mogilnikach, wydobycie, transport oraz i unieszkodliwienie na składowisku odpadów niebezpiecznych, elementow budowlanych pochodzących z rozbiórki mogilników, wydobycie, transport oraz i unieszkodliwienie na składowisku odpadów niebezpiecznych zanieczyszczonych gruntów, rekultywacja powierzchni terenu, na którym znajdowały się zlikwidowane obiekty. Okres kwalifikowalności - ustalony przez Zarząd NFOŚiGW w uchwale o udzieleniu dofinansowania z uwzględnieniem przepisów dotyczących dopuszczalności pomocy publicznej.

37 Mogilniki Rodzaje przedsięwzięć - przedsięwzięcia mieszczące się w celach: unieszkodliwiania odpadów przeterminowanych środków ochrony roślin i ich opakowań, wydobytych z mogilników, unieszkodliwiania gruzu z likwidowanych mogilników, unieszkodliwiania zanieczyszczonego gruntu, rekultywacji powierzchni terenu zdegradowanego w skutek oddziaływania mogilnika lub likwidacji mogilnika. Kryteria merytoryczne I stopnia - prawidłowo zdefiniowano efekt ekologiczny przedmiotem projektu jest całkowita likwidacja mogilników na terenie województwa lub jest on etapem przedsięwzięcia, którego przedmiotem jest kompleksowa likwidacja mogilników na terenie województwa, która zostanie zakończona do końca 2010r. Kryteria merytoryczne II stopnia - ocena technologiczna, obejmująca w szczególności następujące zagadnienia: efekt ekologiczny wiarygodność załoŝeń i danych, efekt moŝliwy do osiągnięcia, zakres rzeczowy zgodny z przeprowadzoną inwentaryzacją mogilnika, uzasadnienie oceny technologicznej w formie opinii eksperckiej.

38 Przykłady rekultywacji mogilnika Mogilniki

39 Źródła szczególnie negatywnego oddziaływania Krajowy program priorytetowy - Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko Rodzaje przedsięwzięć i wskaźniki osiągnięcia celu: 1. Przedsięwzięcia wskazane przez GIOŚ bomby ekologiczne (30 szt.) 2. Likwidacja mogilników (20 szt.) 3. Rekultywacja terenów zdegradowanych (20 ha) 4. Gospodarowanie substancjami kontrolowanymi (zubaŝające warstwę ozonową) (5 projektów) BudŜet programu mln PLN dotacje, 20 mln PLN poŝyczki Termin składania wniosków dla punktów 1,3,4 nabór ciągły od 01/03/2010 do wyczerpania środków; dla punktu 2 w trybie konkursowym do 31/03/2010, do 31/05/2010 Koszty kwalifikowane - koszty niezbędne do poniesienia dla realizacji zakresu rzeczowego, obejmują w szczególności: roboty demontaŝowe i rozbiórkowe, zbieranie, transport oraz unieszkodliwianie odpadów, w tym przeterminowanych środków ochrony roślin i ich opakowań, elementów budowlanych oraz zanieczyszczonego gruntu, działania naprawcze związane z rekultywacją zdegradowanego terenu (w tym: oczyszczanie gleby, przywracanie naturalnego ukształtowania terenu, zalesianie, zadrzewianie) instalacje do monitoringu (np. piezometry)

40 Pomoc publiczna Wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy uŝyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie (środki publiczne), która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji (zakłócenie konkurencji) poprzez sprzyjanie (korzyść) niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów (selektywność) jest niezgodna ze wspólnym rynkiem (względny zakaz) w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi (wpływ na wymianę handlową) (art. 87 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską) Pomoc regionalna / horyzontalna / sektorowa Organy odpowiedzialne za pomoc publiczną (Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisja Europejska DG Competition) Notyfikacja indywidualna / program pomocowy / wyłączenia sektorowe / wytyczne KE intensywność pomocy Pomoc de minimis (200 tys. Euro) / Pomoc kryzysowa (500 tys. Euro) Przypadki: CKPŚ vs. Komisja Europejska (trzy projekty PGL LP) NFOŚiGW vs. mogilniki (tereny nie będą zalesiane objęte gospodarką leśną) Wytyczne Wspólnoty w sprawie pomocy państwa w sektorze rolnym i leśnym na lata (2006/C 319/01) Ihttp://

41 Postępowanie z przedmiotami wybuchowymi Rozpoznanie i oczyszczenie saperskie (unikać rozminowanie!) do głębokości strefy przemarzania gruntu Firmy posiadające odpowiednie koncesje na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obroty materiałami wybuchowymi Miejsca detonacji/unieszkodliwiania niewybuchów / niewypałów : a) detonacja na terenie Nadleśnictwa b) detonacja na wyznaczonym przez wojewodę terenie zazwyczaj poligon jednostki saperskiej c) detonacje w miejscu wykrycia Pozwolenie na uŝywanie materiałów wybuchowych przeznaczonych do uŝytku cywilnego Magazynowanie podjętych niewybuchów / niewypałów (tymczasowe magazyny) Ustawa o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz.U ) Ustawa o materiałach wybuchowych przeznaczonych do uŝytku cywilnego (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie prowadzenia prac z uŝyciem materiałów wybuchowych przeznaczonych do uŝytku cywilnego (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie sposobu przechowywania materiałów wybuchowych przeznaczonych do uŝytku cywilnego w tymczasowym magazynie (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać plan postępowania na wypadek zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego (Dz.U )

42 Postępowanie z przedmiotami wybuchowymi Lokalizacja miejsc detonacji (odległość od zabudowy, infrastruktury elektroenergetycznej, itp.) Specjalistyczny sprzęt (detektory) + odpowiednia organizacja pracy Transport materiałów niebezpiecznych (klasyfikacja materiałów, umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych ADR, zgoda ministra właściwego do spraw gospodarki) odpowiedzialność karna Nadzór nad jakością wykonania prac (odbiory + prace sprawdzające) Sytuacje szczególne (np. stanowiska archeologiczne, pochówki, substancje chemiczne) dodatkowe oszacowanie kosztów Przygotowanie wzorcowego SIWZ na prace polegające na rozpoznaniu i oczyszczeniu saperskim MoŜliwości przerobowe firm saperskich Przeszkoleni pracownicy (szkolenie + egzamin przed komisją kwalifikacyjną) Decyzja Nr 99/MON z dnia 13 kwietnia 2005 r. w sprawie wprowadzenia niektórych dokumentów normalizacyjnych dotyczących obronności i bezpieczeństwa państwa (Dz.Urz. MON z dnia 5 maja 2005 r.) Instrukcja Oczyszczanie terenów z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, InŜ. 387/75. International Mine Action Standards (IMAS), Geneva International Centre for Humanitarian Demining 2003 (Międzynarodowe Standardy Rozminowania i Oczyszczania Terenu) Technical specification for quality assurance / control of Unexploded Ordnance Disposal company involved in clearance Works (Technika prowadzenia kontroli jakości / kontroli gatunkowej podczas oczyszczania terenu z UXO) Projekt z dnia r. - Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie sposobu prowadzenia prac z uŝyciem materiałów wybuchowych przeznaczonych do uŝytku cywilnego Projekt z dnia r. - Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie sposobu przechowywania materiałów wybuchowych przeznaczonych do uŝytku cywilnego oraz materiałów wybuchowych znalezionych podczas oczyszczania terenów w tymczasowym magazynie.

43 Oczyszczanie Postępowanie z przedmiotami wybuchowymi

44 Ochrona dóbr kultury Zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leŝy w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową Zabytek nieruchomy / ruchomy Zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złoŝoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem (w definicji zabytku archeologicznego nie ma Ŝadnej cezury czasowej + AZP) Nieruchome zabytki archeologiczne nazywane są potocznie stanowiskami archeologicznymi. Przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami stawiają nieruchome zabytki archeologiczne w pozycji uprzywilejowanej w stosunku do pozostałych zabytkowych obiektów nieruchomych. Art. 32 Kto, w trakcie prowadzenia robót budowlanych lub ziemnych, odkrył przedmiot, co do którego istnieje przypuszczenie, iŝ jest on zabytkiem, jest obowiązany: wstrzymać wszelkie roboty mogące uszkodzić lub zniszczyć odkryty przedmiot; zabezpieczyć, przy uŝyciu dostępnych środków, ten przedmiot i miejsce jego odkrycia; niezwłocznie zawiadomić o tym właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków, a jeśli nie jest to moŝliwe, właściwego wójta / burmistrza / prezydenta miasta. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U )

45 Ochrona dóbr kultury Art.33 Kto przypadkowo znalazł przedmiot, co do którego istnieje przypuszczenie, iŝ jest on zabytkiem archeologicznym, jest obowiązany, przy uŝyciu dostępnych środków, zabezpieczyć ten przedmiot i oznakować miejsce jego znalezienia oraz niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu tego przedmiotu właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków, a jeśli nie jest to moŝliwe, właściwego wójta / burmistrza / prezydenta miasta. Art. 31 Osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zamierza realizować roboty budowlane przy zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru lub objętym ochroną konserwatorską na podstawie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub znajdującym się w ewidencji wojewódzkiego konserwatora zabytków albo roboty ziemne lub dokonać zmiany charakteru dotychczasowej działalności na terenie, na którym znajdują się zabytki archeologiczne, co doprowadzić moŝe do przekształcenia lub zniszczenia zabytku archeologicznego jest obowiązana pokryć koszty badań archeologicznych oraz ich dokumentacji, jeŝeli przeprowadzenie tych badań jest niezbędne w celu ochrony tych zabytków Zakres i rodzaj niezbędnych badań archeologicznych ustala wojewódzki konserwator zabytków w drodze decyzji, wyłącznie w takim zakresie, w jakim roboty budowlane albo roboty ziemne lub zmiana charakteru dotychczasowej działalności na terenie, na którym znajdują się zabytki archeologiczne, zniszczą lub uszkodzą zabytek archeologiczny Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U )

46 Art. 36 Pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga: prowadzenie badań archeologicznych; Ochrona dóbr kultury zmiana przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru lub sposobu korzystania z tego zabytku; podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru; poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych, przy uŝyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania (np. oczyszczanie saperskie) Badania archeologiczne mogą być prowadzone przez osoby, które posiadają tytuł zawodowy magistra uzyskany po ukończeniu wyŝszych studiów na kierunku archeologia oraz odbyły po ukończeniu tych studiów co najmniej 12-miesięczną praktykę zawodową w zakresie tych badań. Nadzór archeologiczny Przedmiot znaleziony (bez/z szerszym kontekstem historycznym) Detonacje w miejscu (archeologia ratownicza) Depozyty muzealne (moŝliwości przekazania) Rozbiórka budynków/budowli Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U ) Rozporządzenie Ministra Kultury w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a takŝe innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych (Dz.U )

47 Stanowisko archeologiczne Ochrona dóbr kultury

48 Kryteria i wskaźniki PO IiŚ Kryteria formalne: Wniosek złoŝony w terminie (T/N) Wniosek sporządzono na obowiązującym formularzu (T/N) Wniosek wypełniony jest w języku polskim (T/N) Zgodność okresu realizacji z okresem programowym (T/N) Kompletność wniosku (T/N) Wniosek posiada komplet załączników (T/N) Zgodność z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko oraz Szczegółowym opisem priorytetów POIiŚ Strategiczny charakter projektu Skala oddziaływania projektu (ponadregionalna i krajowa) (T/N) Wnioskodawca nie podlega wykluczeniu z ubiegania się o dofinansowanie (T/N) Gotowość techniczna projektu do realizacji (T/N/ND) Kryteria oceny merytoryczne I stopnia Przyczyna degradacji środowiska (4x4) Powierzchnia zrekultywowanego terenu (4x2) Stopień zagroŝenia (2x2) Przywrócenie wartości przyrodniczej (4x3) Własność gruntów (1x2) Stan prawny beneficjenta (1x2) Powołanie MAO (1x2) Inwestycje z pozwoleniami na budowę (4x3) Dokumentacja przetargowa (4x2)

49 Kryteria i wskaźniki PO IiŚ Kryteria oceny merytoryczne II stopnia Kompletność dokumentacji aplikacyjnej: wniosku i załączników (T/N) Poprawność analizy finansowej i ekonomicznej (T/N) Spójność informacji zawartych we wniosku, załącznikach do wniosku (T/N) Poprawność identyfikacji i przypisania wydatków projektu z punktu widzenia ich kwalifikowalności (T/N) Gotowość techniczna projektu do realizacji na poziomie wymaganym dla danego priorytetu / działania POIiŚ (T/N) Gotowość organizacyjno-instytucjonalna projektu w obszarze zawierania umów (T/N) Trwałość projektu (T/N) Wykonalność finansowa projektu (T/N) Efektywności energetyczna proponowanych rozwiązań technicznych lub brak wpływu na efektywność energetyczną (T/N) Zgodność projektu z wymaganiami prawa dotyczącego ochrony środowiska (T/N) Wskaźniki produktu: Powierzchnia terenów powojskowych, popoligonowych poddanych rekultywacji (ha) Powierzchnia terenów objętych ruchami masowymi poddana stabilizacji (m 2 ) Kilometr bieŝący wybrzeŝa, na którym prowadzone będzie działanie z zakresu ochrony brzegów morskich, w granicach obszarów uzgodnionych z Ministrem Środowiska Szczegółowy opis priorytetów. Kryteria wyboru projektów Tekst ujednolicony obowiązujący od 23 listopada 2009 r. przygotowany na podstawie uchwał Komitetu Monitorującego POIiŚ nr 2/2008 oraz nr 3/2008 z dn. 5 lutego 2008 r., nr 11/2008 z dn. 6 marca 2008 r., nr 25/2008 oraz nr 26/2008 z dn. 19 czerwca 2008 r., nr 33/2008 z dn. 30 grudnia 2008 r., nr 14/2009 oraz nr z dn. 9 września 2009 r., nr 21/2009 z 23 listopada 2009 r.