Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka 513 [01].Z1.01

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka 513 [01].Z1.01"

Transkrypt

1

2 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Agnieszka Szyszko-Perłowska Anna Baranowska Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka 513 [01].Z1.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006

3 Recenzenci: dr Elżbieta Jaszczyszyn mgr Alicja Pasemko Opracowanie redakcyjne: mgr Agnieszka Szyszko - Perłowska Konsultacja: mgr Zenon W. Pietkiewicz Korekta: Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z1.01 Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

4 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania Proces rozwoju dziecka Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Podstawy psychofizycznego rozwoju dziecka w okresie prenatalnym Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Rozwój psychomotoryczny dziecka od 0 do 4 roku życia w zakresie 19 wszystkich sfer rozwojowych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura 42 2

5 1. WPROWADZENIE Poradnik ten pomoże Ci w przyswojeniu wiedzy o:procesie rozwoju dziecka, podstawach psychofizycznego rozwoju dziecka w okresie prenatalnym, rozwoju psychomotorycznym dziecka od 0 do 4 roku życia w zakresie wszystkich sfer rozwojowych. Poradnik zawiera: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do pracy z poradnikiem. 2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają: - opis działań jakie powinnaś wykonać, - wykaz materiałów i narzędzi potrzebnych do ich wykonania. 4. Zestaw zadań testowych sprawdzający poziom przyswojonych wiadomości i ukształtowanych umiejętności. 5. Wykaz literatury, polecanej do skorzystania podczas nauki. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie. Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. Poradnik nie może być traktowany jako wyłączne źródło wiedzy. Wskazane zatem jest korzystanie z innych dostępnych źródeł informacji. 3

6 513[01].Z1 Rozwój psychomotoryczny małego dziecka 513[01].Z1. 01 Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka 513[01].Z1. 02 Stymulowanie rozwoju psychomotorycznego i osobowości dziecka 513[01].Z1. 03 Opiekowanie się dziećmi z trudnościami wychowawczymi i zaburzeniami w rozwoju Schemat układu jednostek modułowych 4

7 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: - definiować pojęcie rozwoju, - wyjaśniać procesy zachodzące w ludzkim organizmie na poziomie komórkowym (anabolizm, katabolizm), - definiować pojęcia z zakresu embriologii, - omawiać i wyjaśniać budowę i funkcje poszczególnych elementów układu nerwowego człowieka, - określać ścisły związek między rozwojem motorycznym, fizycznym i psychicznym, - rozróżniać poszczególne formy aktywności ruchowej; pełzanie, raczkowanie itp., - uświadomić sobie znaczenie prawidłowej opieki nad dzieckiem dla jego dalszego rozwoju, - obserwować podopiecznych, - stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy z dziećmi - korzystać z różnych źródeł informacji. 5

8 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: - scharakteryzować proces rozwojowy dziecka, - wskazać związek rozwoju prenatalnego dziecka z rozwojem w okresie pourodzeniowym, - określić właściwości rozwoju psychomotorycznego dziecka w okresie noworodkowym, niemowlęcym i poniemowlęcym, - zastosować bezpośrednie i pośrednie metody oceny rozwoju psychomotorycznego dziecka, - ocenić poziom rozwoju psychomotorycznego dziecka na podstawie wyników badań, - ocenić psychomotoryczne osiągnięcia dziecka na podstawie norm rozwojowych, - rozpoznać niedobory i odchylenia rozwojowe, - posłużyć się inwentarzem i kartą rozwoju psychomotorycznego, - sporządzić dokumentację rozwoju psychomotorycznego dziecka. 6

9 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Proces rozwoju dziecka Materiał nauczania Rozwój psychiczny człowieka jest procesem złożonym, dynamicznym i długotrwałym, który polega na przemianach ilościowych i jakościowych poszczególnych funkcji oraz czynności w celu dalszego ich doskonalenia. Proces ten trwa przez całe życie, jednakże najintensywniejszy jest do 18 roku życia. Rozwój jest procesem cyklicznym, wieloetapowym, przebiegającym w określonej kolejności związanej z wiekiem dziecka, indywidualnie zróżnicowanym. Pierwsze przejawy życia psychicznego pojawiają się już w życiu płodowym: w 7-8 m- cu dziecko spostrzega, reaguje, a nawet zapamiętuje. Podwaliny psychiki osoby dorosłej tworzą się w ciągu pierwszych 5 lat życia. Doświadczenia z dzieciństwa rzutują na dalszy rozwój człowieka. Poszczególne sfery życia psychicznego nie dojrzewają w jednakowym tempie. Najpierw kształtuje się dojrzałość umysłowa, potem emocjonalno-społeczna. Rozwój psychiki dziecka przebiega w ścisłym związku z rozwojem motorycznym, dlatego w odniesieniu do małych dzieci mówimy łącznie o rozwoju psychomotorycznym. Funkcje złożone i precyzyjne bazują na mniej doskonałych, np.: zanim człowiek nauczy się używać śrubokrętu musi najpierw nauczyć się chwytać, zanim zacznie mówić - gaworzy, ale nigdy odwrotnie. Stymulowanie danej umiejętności powinno odbywać się więc w odpowiednim dla niej czasie. Rozwój poszczególnych umiejętności jest związany z dojrzałością układu nerwowego, nie można, więc nauczyć dziecka chodzić, jeżeli jego mózg do tego nie dojrzał. Charakterystyczne jest występowanie w wieku niemowlęcym tzw. odruchów pierwotnych, z którymi dziecko przychodzi na świat (Moro, ssania, szukania, Babińskiego, chodu automatycznego, pełzania), które są efektem niedoskonałości układu nerwowego i zanikają kolejno wraz z postępem rozwoju. Niektóre z nich ( ssania, źreniczny) utrzymują się do końca życia. Utrzymywanie się odruchów pierwotnych świadczy o uszkodzeniu OUN. Czynność kory mózgowej objawia się powstawaniem odruchów warunkowych, czyli świadomych, celowych czynności. Rozwojem psychomotorycznym kierują 2 prawa: - Cefalokaudalne (głowowo-ogonowy) dotyczące motoryki dużej czyli ruchów lokomocyjnych. Proces nauki chodzenia rozpoczyna się od ruchów gałek ocznych, głowy, szyi, następne rąk, tułowia i nóg na końcu. Początkowo dziecko wykonuje je w pozycji leżącej a następnie uczy się siadać i stać. - Proksymodystalne ( od środka na zewnątrz) dotyczy motoryki małej czyli umiejętności chwytania i ruchów precyzyjnych. Początkowo niemowlę poruszając rękoma wykonuje ruchy w zakresie stawów barkowych i stopniowo włącza kolejne: łokciowy, nadgarstkowy a na końcu ( ok. 12 m-ca) śródpaliczkowe i wtedy jest w stanie wykonać najbardziej precyzyjny tzw. chwyt pęsetowy. Do najważniejszych czynników wpływających na rozwój psychomotoryczny należą: - wyposażenie genetyczne, wrodzone cechy mózgu i układu nerwowego skojarzone z działaniem hormonów, - środowisko fizyczne i społeczne w jakim dziecko się rozwija, - proces nauczania i wychowania, 7

10 - własna aktywna działalność dziecka i doświadczenia jakie przeżywa. Prawidłowy rozwój zależy w dużej mierze od nawiązania z dzieckiem więzi emocjonalnej i stymulowania jego aktywności za pomocą bodźców słownych, różnorodnych zabawek oraz stworzeniu mu możliwości do zdobywania nowych umiejętności właściwie dobranych do stopnia jego rozwoju i potrzeb. Okresy rozwojowe człowieka Istnieje wiele kryteriów podziału (periodyzacji) życia ludzkiego na okresy (etapy), proponowanych przez antropologów, lekarzy, psychologów. Podziały te są zwykle umowne, granice okresów nie są jednoznaczne. Może wyznaczać je zjawisko biologiczne, przyjęty umownie wiek, uczęszczanie do przedszkola i szkoły. Ze względu na charakter i dynamikę procesów biochemicznych N. Wolański wyróżnił w życiu człowieka trzy etapy: - Progresywny (ewolucja) przewaga zmian anabolicznych nad katabolicznymi, procesów budowy nad rozpadem; obejmuje on okres wewnątrzłonowy, dzieciństwo i młodość (do r.ż.) - Stabilizacji (transwolucja) równowaga przemian biochemicznych u człowieka dorosłego (do około r. ż.). - Regresywny (inwolucja) przewaga zmian katabolicznych nad anabolicznymi, starzenie się organizmu. W pediatrii (Papierkowski) przyjęto klasyfikację, która dzieli życie człowieka na dwa okresy główne: okres rozwoju wewnątrzmacicznego i okres życia pozałonowego. I. Okres wewnątrzmaciczny (prenatalny). Trwa od momentu zapłodnienia do chwili urodzenia osobnika zdolnego do życia. Rozwój prenatalny pokrywa się w czasie z długością ciąży - 40 tyg. jeżeli liczymy ją od ostatniej miesiączki. Dzieli się na 3 fazy: 1. Jaja płodowego (0-2 tyg.) po zapłodnieniu następuje bardzo intensywny podział i namnażanie komórek. 2. Okres zarodkowy (3-8) - formułują się pierwsze narządy, tworzą się 3 listki zarodkowe, z których formułują się poszczególne układy. Układy te nie funkcjonują dokładnie, ale można je już rozpoznać. 3. Okres płodowy (od 9 tygodnia do porodu tyg.) - dojrzewanie i rozwój poszczególnych struktur i układów całego organizmu, przygotowanie do życia pozamacicznego. II. Okres życia pozałonowego ( postnatalny) Dzieli się on na 8 etapów: 1. Okres niemowlęcy trwa do końca 1-go roku. - Okres noworodkowy do 28 dnia życia; Należy do przełomowych okresów w życiu człowieka. W ciągu tego miesiąca organizm musi przystosować się do całkiem nowych warunków (konieczność regulacji temp. ciała, zmiana sposobu oddychania, nerki zaczynają wydalać produkty przemiany materii, noworodek musi opanować odruch ssania, uruchamiają się czynności trawienne, zaczynają docierać do dziecka bodźce z zewnątrz stymulując ukł. nerwowy). Ruchy maja charakter nieskoordynowany i niecelowy. Na bodźce negatywne dziecko reaguje krzykiem oraz całym ciałem. Świadomość noworodka związana jest z zaspokajaniem potrzeb fizjologicznych. 8

11 - Od 1 do 12 miesiąca życia. Okres niemowlęcy cechuje intensywny rozwój czynności ruchowych, które prowadzą u dziecka do zmiany w postawie ciała, zdolności przemieszczania się w przestrzeni oraz doskonalenia się chwytu i manipulacji. W niemowlęctwie także następuje rozwój celowych czynności dziecka. Pod koniec pierwszego roku życia w działanie przedmiotowe dziecka włącza się już mowa. Po ukończeniu l roku życia dziecko zazwyczaj rozumie już mowę dorosłych i potrafi wymówić kilka lub nawet kilkanaście świadomie używanych wyrazów. Charakterystyczne dla tego okresu jest duże zapotrzebowanie na sen. Początkowo dziecko śpi stale, budzi się tylko do karmienia. Później ustala się właściwy rytm snu, 12 godz. noc, 3-4 dzień. Po upływie pierwszego półrocza zaczynają wyrzynać się 1-sze zęby mleczne. Reakcje emocjonalne dziecka są w początkowym okresie życia wyrazem jego potrzeb organicznych, ale już w drugim miesiącu życia zjawia się reakcja ożywienia i uśmiechania się na widok osób dorosłych. Reakcja ta rozwijając się i różnicując prowadzi do bardziej złożonych form zachowania się w środowisku społecznym. Dziecko jednoroczne przejawia także rodzaje uczuć takich, jak: strach, gniew, radość, wstyd, zazdrość itp. 2. Okres poniemowlęcy, trwa od 1 do 3 roku. Umiejętność chodzenia, poznanie społecznej funkcji przedmiotów i opanowanie mowy stanowią zasadnicze osiągnięcie w rozwoju dziecka w okresie poniemowlęcym. Na początku drugiego roku życia dzieci zaczynają samodzielnie chodzić. Pod koniec 2 roku życia dziecko potrafi nieźle biegać a w wieku 3 lat dzieci poruszają się zupełnie samodzielnie. Działalność dziecka w tym okresie skierowana jest głównie na poznawanie właściwości przedmiotów i określana jest jako zabawa manipulacyjna. Sprawność w posługiwaniu się przedmiotami codziennego użytku i naśladowanie czynności dorosłych prowadzi u dzieci do zdobywania w coraz szerszym zakresie zaradności i samodzielności w czynnościach związanych z ubieraniem się, myciem, posługiwaniem się łyżką itp. W ciągu 2 roku życia u dziecka wzrasta nie tylko zasób słów, którymi się posługuje, ale także w coraz większym zakresie poszerza się jego rozumienie mowy dorosłych. Pojawiają się pierwsze formy gramatyczne i zdania złożone z kilku wyrazów. U dziecka 3-letniego notujemy wszystkie części mowy, a zasób słów wynosi Dzieci w 3 roku życia zwracają się często do dorosłych z pytaniami, które stają się bardzo ważnym środkiem zdobywania wiadomości, wzbogacenia mowy oraz ogólnego rozwoju umysłowego. U człowieka w okresie poniemowlęcym kształtują się typowo ludzkie wygięcia kręgosłupa, stanowią one nieodzowny warunek dla utrzymania stabilnej równowagi ciała. Ulegaja usprawnieniu mechanizmy nerwowe, od których zależy utrzymanie postawy i lokomocja. Idzie to w parze z intensywnym rozwojem umysłowym. Kształtuje się osobowość. 3. W okresie przedszkolnym następuje dalszy rozwój sprawności motoryczneji umysłowej dziecka, a rezultatem rozwoju jest zdolność dziecka do podjęcia nauki szkolnej. Proces uczenia się dziecka przedszkolnego i rozwój jego procesów poznawczych, mowy, kontaktów, a także sprawność ruchowa realizuje się w zabawach. W zabawach tematycznych dziecko przyjmuje rolę na siebie i stwarza sytuacje obserwowane w swym otoczeniu. W zabawach konstrukcyjnych ćwiczy koordynację wzrokowo-ruchową, percepcję motoryczną, uczy się lateralizacji itp. Lata 3-7 stanowią okres intensywnych ćwiczeń usprawniających funkcje poznawcze i ruchowe dziecka. Nauka w szkole stawia dziecku nowe wymagania w zakresie dojrzałości fizycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. W pracy szkolnej odgrywają ważną rolę manualne nawyki ruchowe (rozwój subtelnych, zróżnicowanych ruchów palców), prawidłowe ujmowanie stosunków przestrzennych, zdolność 9

12 logicznego rozumowania, język dziecka oraz zainteresowanie pracą szkolną. Dziecko podejmujące naukę szkolną powinno posiadać zdolność do pracy w zespole dziecięcym i brać udział w coraz bardziej złożonych formach życia zbiorowego. Jest samodzielne w ubieraniu i rozbieraniu się. Sprząta po sobie, pomaga w pracach domowych. Zbyt mało ruchu, powietrza powoduje słabszy rozwój fizyczny, brak zabawek, kontaktów z dorosłymi, z dobrami kultury opóźnia rozwój intelektualny, a niezaspokojenie potrzeb psychicznych może zburzyć całość rozwoju psychicznego dziecka. Dzieci w tym wieku wykazują dużą potrzebę ruchu, są żywe, hałaśliwe, mówią wiele, miewają bujną wyobraźnię. Poszukują rówieśników, uczą się podporządkowywać grupie, niekiedy rezygnować z własnych zachcianek. W wieku ok. 6 lat następuje przyspieszenie wzrastania ciała wzwyż. 4. Okres wczesnoszkolny o płynnej granicy ( r. ż.), do pojawienia się objawów dojrzewania płciowego. W wieku 7-12 lat osiągnięcia rozwojowe związane są ze zmianą podstawowej działalności dziecka. Zabawa ustępuje miejsca stałym obowiązkom związanym z nauką szkolną, zdobywaniem podstawowej, ale jeszcze nie usystematyzowanej wiedzy o świecie. Następuje intensywny rozwój procesów poznawczych, dziecko jest zdolne do wykonywania operacji logicznych (np. dodawania - odejmowania, analizy - syntezy). Autorytet rodziców zmniejsza się, następuje rozumienie norm moralnych. Wzrasta aktywność społeczna, umiejętność współżycia w zespole. Dzieci chętnie uczestniczą w zespołowych zajęciach, zabawach, grach ruchowych, lubią współzawodniczyć, wyróżniać się. Między chłopcami i dziewczętami istnieją w tym okresie rozwojowym ostre antagonizmy związane z płcią. Pobudzenie zainteresowań, życzliwa i spokojna atmosfera domu rodzinnego i szkoły sprzyjają kształtowaniu się rozwoju umysłowego oraz społeczno-moralnego dziecka. 5. Dojrzewania płciowego (pokwitania) około lat u dziewcząt, lat u chłopców. Jest to wiek przejściowy między dzieciństwem a dorosłością. Specyfiką tego okresu są radykalne, czasem gwałtowne, zmiany fizyczne (hormonalne) i psychiczne, które przeobrażają dziecko w człowieka dorosłego. Następuje intensywne dojrzewanie fizjologiczne, umysłowe, emocjonalne i duchowe. Istotą zmian rozwoju psychicznego jest w tym okresie kształtowanie własnej tożsamości. Kształtuje się myślenie logiczne i abstrakcyjne, nasila krytycyzm, skłonność do prowadzenia dyskusji i refleksyjnego myślenia. Pogłębiają się i różnicują zainteresowania, zwiększają się możliwości osiągnięć intelektualnych z ich maksimum ok. 20 r. ż. Istnieje potrzeba samodzielności i uniezależnienia od rodziców. W zachowaniu dominuje przekora wobec dorosłych, nieposłuszeństwo, postawa buntu wobec świata. Niezrównoważenie psychiczne, labilność uczuć i nastroju, nadwrażliwość emocjonalna, impulsywność reakcji to fizjologiczne cechy okresu dojrzewania. Wzmaga się wrażliwość na wpływy grupy rówieśniczej, poszukiwanie uczestnictwa w grupie i akceptacji ze strony rówieśników. Wreszcie następuje rozwój kontaktów heteroseksualnych i zaczynają tworzyć się pary". W końcowym stadium dorastania rozwijają się uczucia wyższe - moralne, estetyczne i społeczne, kształtuje się charakter, światopogląd i postawa wobec życia. 6. Młodzieńczy do około r. ż.; 7. Dorosłości do około 50 r. ż.; 8. Starzenia się i starości od około 50 r. ż. 10

13 Pytania sprawdzające 1. Jakie czynniki wpływają na rozwój psychiczny? 2. Dlaczego w przypadku małych dzieci mówimy o rozwoju psychomotorycznym? 3. Na jakie główne okresy można podzielić życie człowieka? 4. Ile okresów można wyodrębnić w życiu prenatalnym? 5. Jakie okresy można wyodrębnić w życiu pozałonowym? 6. Co rozumiesz pod pojęciem motoryka mała? 7. Czym spowodowane jest występowanie odruchów pierwotnych? 8. Czym charakteryzuje się rozwój dziecka w pierwszym roku życia? 9. Czym charakteryzuje się etap progresywny w rozwoju psychomotorycznym? 10. Co warunkuje osiąganie kolejnych, nowych umiejętności przez dziecko? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie krótkiej charakterystyki okresu poniemowlęcego zawartego w materiale nauczania określ szczegółowe umiejętności, jakie powinno posiadać prawidłowo rozwijające się dwuletnie dziecko. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać polecenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rozwoju dzieci w okresie poniemowlęcym, 2) przeanalizować podane wiadomości, 3) określić umiejętności jakie powinno mieć zdrowe dziecko w wieku 2 lat 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - kartka papieru, arkusze foli, - plansze, foliogramy z charakterystyką okresu poniemowlęcego lub płyta CD, dyskietka z zamieszczoną charakterystyką okresu poniemowlęcego, - grafoskop, ekran, rzutnik multimedialny, - długopis. Ćwiczenie 2 Wytłumacz matce trzymiesięcznego dziecka (opis sytuacji) błędy w jej postępowaniu, podaj konsekwencje nieprawidłowej opieki. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać polecenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rozwoju dzieci w okresie niemowlęcym, 2) przeanalizować podany opis sytuacji, 3) przypomnieć czynniki niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka, 4) określić błędne zachowania 11

14 5) omówić konsekwencje braku czułości na dalszy rozwój 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności i wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - kartka papieru, arkusze foli, - długopis, flamaster, - wydrukowany na kartce papieru opis sytuacji lub foliogram, - grafoskop, ekran, - opis przypadku. Twoja znajoma stosuje surowe zasady wychowania i uważa, że dzieci nie należy rozpieszczać. Trzy miesiące temu urodziła synka. Dziecko jest karmione sztucznie, ściany pokoju dziecinnego są białe, dziecko nie ma kolorowych zabawek, najczęściej przebywa w swoim łóżeczku. Matka rzadko go przytula, nawet podczas karmienia często zostawia dziecko w łóżeczku z butelką podpartą pieluszką. Chłopczyk nadal jest ciasno zwijany w pieluszki i kocyk Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dokonać podziału życia człowieka na etapy? 2) krótko zdefiniować poszczególne okresy życia człowieka? 3) wymienić prawa rządzące rozwojem motoryki? 4) określić czynniki determinujące rozwój psychiczny? 5) wymienić odruchy pierwotne noworodka? 6) podać odruchy, które nie zanikają na drodze rozwoju? 7) określić elementy wchodzące w skład motoryki małej? 8) wyjaśnić pojęcie: prawo cefalokaudalne? 9) podać definicję rozwoju psychicznego? 12

15 4.2. Podstawy psychofizycznego rozwoju dziecka w okresie prenatalnym Materiał nauczania Początek życia człowieka rozpoczyna się w bańce jajowodu od połączenia się komórki jajowej matki z plemnikiem ojca. Prawidłowość przebiegu tego procesu ma olbrzymi wpływ na cały późniejszy rozwój człowieka. Otrzymuje on 23 chromosomy od matki i tyle samo od ojca, czyli łącznie 46 chromosomów. Jeżeli ta prawidłowość zostanie zachwiana i nastąpi różnica w ilości chromosomów zachodzi wówczas odmienność w zachowaniu i wyglądzie (np. mongolizm). W momencie zapłodnienia nowe życie otrzymuje zestaw genów obojga rodziców. Dziecko nabywa takie cechy jak kolor oczu, włosów, skóry, rysy twarzy, proporcje ciała, a także tendencje do popadania w choroby, do otyłości oraz cechy psychiczne, takie jak: inteligencja i temperament. Duży wpływ na rozwój genów płodu ma matka, poprzez zapewnienie przez nią optymalnych warunków np. żywieniowych, oraz nie uleganie nałogom. Komórka rozrodcza żeńska posiada zawsze chromosom X, a męska X lub Y, tak, więc o płci dziecka decyduje, jaki chromosom będzie posiadała komórka męska łącząca się z komórką jajową w czasie zapłodnienia. Ciąża trwa średnio 280 dni licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki a więc 266 dni od chwili zapłodnienia. Mówiąc inaczej: 40 tygodni lub 10 miesięcy księżycowych, co zgadza się z cyklem menstruacyjnym u kobiety. Okres zygoty jest to pierwszy etap prenatalnego rozwoju dziecka. Zygota składa się z plemnika i komórki jajowej. Po zapłodnieniu następuje wielokrotny podział zapłodnionej komórki jajowej (bruzdkowanie), jej zagnieżdżenie i intensywne przemiany. Do pierwszych podziałów zapłodnionej komórki jajowej dochodzi zaraz po poczęciu. Podziały następują średnio, co godzin. Zapłodniona komórka jajowa wędruje w kierunku macicy 5 dni, po czym już na miejscu zagnieżdża się w miękkiej wyściółce (endometrium). Kiedy osiągnie macicę ma wielkość główki szpilki. Około 10 dnia następuje zagnieżdżenie poprzez wypustki (łożysko) łącząc się ze ścianą macicy przez nią z krwioobiegiem, skąd też czerpie pożywienie. W drugim tygodniu życia następuje także powstanie owodni - tkanki, która tworzy pęcherz z płynem owodniowym, w którym to dziecko będzie rozwijało się przez najbliższe miesiące. Worek wypełniony płynem ma zabezpieczać dziecko przed urazami mechanicznymi, wstrząsami oraz zapewnia stałą temperaturę. Drugi okres rozwoju nowo poczętego dziecka jest to okres zarodkowy inaczej zwany embrionalnym. Trwa on od drugiego tygodnia do końca drugiego miesiąca księżycowego. Jest to okres organogenezy, czyli powstawania wszystkich układów i narządów jakie posiada osoba dorosła. Około trzeciego tygodnia od poczęcia, rozwijający się nowy człowiek osiąga wielkość 2,5mm. Zaczyna tworzyć się jego kręgosłup (powstają zaczątki 33 kręgów), powstają również zawiązki układu nerwowego. W czwartym tygodniu dziecko ma już około 4mm. Można już zauważyć głowę i tułów. Pojawiają się zawiązki rąk, nóg a także oczu, uszu, nosa, oraz organów wewnętrznych. Powstają zawiązki mózgu i rdzenia kręgowego. Komórki zaczynają się wykształcać i specjalizować. Pojawia się skóra, paznokcie, włosy. Kształtuje się cały układ nerwowy, główne elementy układu pokarmowego oraz mięśnie, szkielet, krew. 13

16 W piątym tygodniu zarodek ma kształt litery C i mierzy ok. 4mm. Jego rozwój jest bardzo intensywny, dziennie rośnie 1mm. Zaczynają być widoczne oczy, nos i usta. Tworzy się przysadka mózgowa. W szóstym tygodniu dziecko ma już 5-6 mm długości. Rozwój jest nadal bardzo intensywny. Kształtują się narządy, powstają zawiązki płuc, żołądka, wątroby, trzustki, jelit, nerek. Wielkość serca i wątroby jest nieproporcjonalnie duża, w porównaniu z resztą ciała. Na zawiązkach kończyn są widoczne małe pączki dłoni i stóp. W miejscach, gdzie mają pojawić się kolana i łokcie, można zauważyć lekkie zgięcia. Rozpoznać można zawiązki gruczołów płciowych dziecka. W 28 dniu życia zaczyna bić serce pompujące krew do nowo rozwijających się komórek. W tym okresie można przeprowadzić badanie USG za pomocą, którego można dokonać dokładnych pomiarów rozwijającego się dziecka i ocenić, czy jego rozwój przebiega prawidłowo. W siódmym tygodniu dziecko mierzy około 2 cm, zaczyna reagować na dotyk. Dziecko potrafi sprawić wrażenie ssania palca. Dobiega końcowi rozwój soczewki oka. Powstają zawiązki zębów, oraz zawiązki palców dłoni i stóp. Paluszki u dłoni i u stóp pokrywa cieniutka błona. Zauważalny staje się rdzeń kręgowy. Zaczynają się formować śledzona i tarczyca, oraz kości i mięśnie. Rozwija się serce tworząc komory, serce bije z szybkością 160 uderzeń na minutę. W ósmym tygodniu masa ciała w porównaniu do stanu od zapłodnienia zwiększyła się aż 2 mln razy. Dziecko mierzy około 17 mm. Potrafi ono wykonywać spontaniczne ruchy, określane jako falowanie. Z końcem tego tygodnia dziecko przestaje być embrionem i zaczyna być płodem. Okres zarodkowy to okres bardzo szybkiego wzrostu, pod koniec tego okresu embrion zaczyna przypominać miniaturkę człowieka. Trzeci okres rozwoju dziecka to okres płodowy, który trwa od 9 tygodnia do narodzin. Dziecko rozwija się harmonijnie, dużo się rusza stymulując rozwój narządów ruchu. Na początku tego okresu waży 5,5gr i mierzy około 5 cm. Skóra staje się stopniowo różowa. Lepiej wykształcają się narządy wewnętrzne, występują ruchy oddechowe. Plecy zaczynają się prostować. Rozwija się zmysł dotyku. W dziesiątym tygodniu dobiega końcowi kształtowanie się płuc, trzustki i tarczycy. Zaczyna funkcjonować system odpornościowy. W jedenastym tygodniu rozwijają się struny głosowe. W dwunastym tygodniu osiąga ono wzrost 7,5 centymetra i waży około 30 gramów. Żebra i kręgi kostnieją, a nerki rozpoczynają produkcję moczu. Aktywność dziecka jest coraz bardziej zróżnicowana - otwiera usta, rusza nóżkami i rączkami oraz głową, łącznie z mimicznymi ruchami mięśni twarzy. Z początkiem czwartego miesiąca, dziecko waży 120 gramów i mierzy 15 centymetrów. Dziecko nadal bardzo intensywnie się rozwija. Trwa rozwój mózgu, wykształcają się bruzdy i zwoje, które są przykryte korą mózgową. Układ kostny twardnieje, a nogi wydłużają się. Na głowie dziecka zaczynają wyrastać pierwsze włosy, pojawiają się też rzęsy, oraz paznokcie. Układ rozrodczy jest ukształtowany, można odróżnić dziewczynkę od chłopca. Na przełomie czwartego piątego miesiąca matka wyczuwa już ruchy swojego dziecka. W piątym miesiącu ma ono już 25 cm długości i waży 400 gramów. Dziecko zaczyna słyszeć. Komórki nerwowe w mózgu osiągnęły maksymalną ilość. Zaczynają teraz tworzyć osłonkę, czyli mielinę, dzięki której sygnały przesyłane z mózgu i do mózgu mogą biec 14

17 dalej i szybciej. Dziecko odczuwa samopoczucie matki i identyfikuje się z nim. Wpływ na zachowanie dziecka mają hormony, które z krwioobiegiem przedostają się do łożyska. U dziecka rozwija się ponadto zmysł równowagi, zmysł smaku czy zmysł słuchu. Dziecko rozróżnia smak słodki, słony, kwaśny i gorzki. W szóstym miesiącu dziecko waży gramów i ma około 35 cm długości. W dalszym ciągu rozwija się układ nerwowy. W płucach rozwijają się naczynia krwionośne, przygotowując je do oddychania powietrzem Szkielet twardnieje pojawiają się wiązadła stawowe. Ruchy dziecka stają się bardziej wyczuwalnie i mocniejsze. Skóra zaczyna wytwarzać podściółkę tłuszczową, a gruczoły produkują maź płodową. W siódmym miesiącu mózg dziecka szybko rośnie i przybiera pofałdowaną formę. Dokonują się tam przemiany jakościowe. Układ oddechowy jest już na tyle dojrzały, że gdyby dziecko urodziło się przedwcześnie, to byłoby w stanie samodzielnie oddychać. W ósmym miesiącu dziecko ma już prawie 50 cm długości i waży około 2 kilogramów. Jest już w pełni ukształtowany, wykształcone są wszystkie układy, choć w dalszym ciągu trwa ich dojrzewanie. Następuje dalszy przyrost masy ciała poprzez gromadzenie podściółki tłuszczowej. Dziecko jest już na tyle duże, iż nie ma zbytnio miejsca, aby się poruszać. W połowie dziewiątego miesiąca dziecko przestaje się już rozwijać, jest już gotowe do przyjścia na świat. Końcem okresu prenatalnego jest poród, który następuje około tygodnia ciąży. Zagrożenia w życiu płodowym Czas życia w łonie matki jest najważniejszy w rozpoczynającym się życiu wiele matek o tym zapomina, ale nie tylko je należy osądzać za to jak płód będzie się rozwijał odpowiada również cale najbliższe otoczenie matki, ale również to, jaki bagaż genów przekazują swojemu potomkowi jego najbliżsi. Czynniki genetyczne i chromosomowe tak ważne już w chwili zapłodnienia są niestety poza zasięgiem naszych wpływów. Pomimo, iż nie mamy bezpośredniego wpływu na rozwijające się już dziecko, to możemy mu pomóc jeszcze przed jego narodzinami. Możemy przygotować się na przybycie nowej istoty, a tym samym zapewnić mu prawidłowe, optymalne warunki rozwoju. Podstawową zasadą jest planowanie ciąży w optymalnym dla nas okresie i sytuacji. Rodzice jeszcze przed poczęciem powinni przygotować się do rodzicielstwa. Należy wyeliminować czynniki, które mogłyby zaszkodzić dziecku: zbadać stan zdrowia, uzupełnić niedobory witamin i mikroelementów, zrezygnować z alkoholu i nikotyny, odstawić hormonalne środki antykoncepcyjne, wyleczyć lub zaleczyć istniejące choroby, unikać szkodliwych czynników itp. Jeżeli do poczęcia dochodzi poza świadomością i wiedzą, organizm matki często nie jest przygotowany i może nie spełnić swoich zadań, zaś nasienie ojca może być niepełnowartościowe. Dziecko, którego rozwój wewnątrzmaciczny został zaburzony, ma gorszy start i jego rozwój pozałonowy również będzie przebiegał nieprawidłowo. Przykładem mogą być wady rozwojowe, którym zazwyczaj towarzyszy opóźnienie rozwoju fizycznego i psychicznego. Zaburzenia rozwoju określane są jako zakłócenia normalnej prawidłowości rozwoju różnych cech fizycznych. Mogą przebiegać dwojako: a. mogą być spowodowane wadliwością genów; b. mogą być wynikiem występowania zakłóceń w środowisku wewnątrzmacicznym w okresie kształtowania się poszczególnych organów. 15

18 Do najpowszechniejszych i najpoważniejszych czynników zaburzających środowisko wewnątrzmaciczne a tym samym rozwój dziecka, należą: - wyraźne i długotrwałe niedożywienie matki, które może prowadzić do umysłowego niedorozwoju dziecka, wcześniactwa, niskiej masy urodzeniowej lub pewnych defektów fizycznych jak krzywica, padaczka lub porażenie mózgowe, - zaburzenia wydzielania wewnętrznego (hormonalne), spowodowane najczęściej zaawansowanym wiekiem matki, kiedy to równowaga hormonalna jest zakłócona zmianami związanymi z okresem przekwitania powoduje defekty genetyczne i chromosomowe, poronienia, obumarcie płodu, - nałogowy alkoholizm niedorozwój psychiczny, - nadmierne palenie papierosów przez matkę dziecko niedotlenione, niedożywione, - przewlekłe i wyczerpujące choroby jak cukrzyca, gruźlica wyczerpują zasoby organizmu pozbawiając dziecko prawidłowych warunków rozwoju, - choroby zakaźne jak różyczka, cytomegalia, toxoplazmoza czy odra, mogą spowodować u dziecka takie uszkodzenia jak: kataraktę, głuchotę, wady serca, małogłowie lub niedorozwój umysłowy, - promieniowanie i leki powodujące uszkodzenia poszczególnych struktur dziecka i wady wrodzone. Krytycznym okresem rozwoju prenatalnego są pierwsze 3 miesiące. W fazie embrionalnej wykształcają się wszystkie organy ciała i jakiekolwiek bodziec negatywny powoduje defekty, z którymi dziecko będzie musiało żyć lub doprowadzają one do śmierci na różnych etapach rozwoju. Ciągłość życia prenatalnego po urodzeniu Pamięć doświadczeń prenatalnych wyraża się w różny sposób, ale najczęściej przejawia się w sytuacji stresu poprzez przyjmowanie pozycji lub podejmowanie zachowań, które były doświadczeniem przedurodzeniowego okresu życia. Zachowania te pozwalają przywołać stan wewnętrznej harmonii i równowagi, istniejącej kiedyś w łonie matki. Kornas-Biela podaje, że są to sytuacje, które dają poczucie bezpieczeństwa, rozluźnienie i wyciszenie: - leżenie w wannie i przyjmowanie pozycji skulonej, zwiniętej w kłębek" (pozycji płodowej), - wtulanie się w małe zagłębienia (np. w fotel, w grajdołki" na plaży) lub okrycia (np. pod pościel, w przytulne ubranie), - ssanie czegoś (np. palca, gumy do żucia), - rytmiczne kołysanie ciałem (np. w chorobie, przez dzieci w szpitalach, w domach małego dziecka, przy trudnościach z zasypianiem, lękach), - upodobanie do spokojnych i rytmicznych dźwięków o rytmie zbliżonym do bicia serca człowieka dorosłego (np. tykanie zegara, szum fal morskich, bicie dzwonów, stukot kół pociągu, wsłuchiwanie się w rytm oddechu), - uspokajanie się i zasypianie w sytuacji kołysania - taką reakcję możemy zaobserwować w trakcie bujania dziecka na rękach, w kołysce lub wózku, a nawet u starszych, w fotelu bujanym, w hamaku, w pociągu. Dzieci delikatnie kołysane lepiej rozwijają się pod względem fizycznym i psychicznym, - upodobanie do przyciemnionych świateł, stwarzanie romantycznego i relaksującego nastroju przy pomocy półmroku i zapalanych świec. 16

19 Pytania sprawdzające 1. Jakie stadia rozwoju wyróżniamy w okresie życia zewnątrzłonowego? 2. Od czego zależy płeć dziecka? 3. Ile chromosomów otrzymujemy od matki a ile od ojca? 4. Gdzie dochodzi do zapłodnienia? 5. Kiedy zaczyna bić serce małego człowieka? 6. Czy w okresie życia płodowego dziecko jest w stanie samodzielnie oddychać? 7. Czy można przygotować się do poczęcia dziecka? 8. Jakie mogą być konsekwencje nieplanowania ciąży? 9. Które z chorób mają patogenny wpływ na rozwijające się w łonie matki dziecko? 10. W jakim okresie życia płodowego dziecko jest najbardziej narażone na powstanie zaburzeń rozwojowych? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie tekstów dotyczących zagrożeń rozwoju prenatalnego wyjaśnij konieczność planowania poczęcia dziecka i określ, na jakie czynniki wpływające na rozwój wewnątrzmacicznego dziecka mamy wpływ, a na jakie nie mamy wpływu? Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać polecenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem dotyczącym rozwoju prenatalnego, 2) zapoznać się z czynnikami wpływającymi negatywnie na rozwój dziecka w łonie matki, 3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 4) wykonać zadanie krok po kroku, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności, wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: kartka papieru, arkusze foli, materiały źródłowe dotyczące zagrożeń rozwoju prenatalnego, plansze, foliogramy z przedstawionymi zagrożeniami rozwoju w tym okresie, grafoskop, ekran, długopis, flamaster, Ćwiczenie 2 Określ, sposoby zachowania ludzi (szczególnie dzieci) świadczące o ciągłości życia prenatalnego także po narodzinach? Wyjaśnij przyczynę takich zachowań. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać polecenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rozwoju prenatalnego, 2) przeanalizować sytuacje, w których zmęczone dziecko łatwiej się uspakaja, 17

20 3) zastanowić się nad zachowaniami ludzi dorosłych w chwili smutku i zmęczenia, 4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 5) wykonać zadanie krok po kroku, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: kartka papieru, arkusze foli, długopis, flamaster, grafoskop, Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) opisać pierwszy etap rozwoju prenatalnego? 2) określić, który etap rozwoju wewnątrzmacicznego ma kluczowe znaczenie w dalszym rozwoju człowieka? 3) wymienić, jakie czynniki mogą zaburzać rozwój prenatalny dziecka? 4) wyjaśnić znaczenie planowania ciąży? 5) omówić zmiany zachodzące w fazie płodowej rozwoju? 6) podać definicję organogenezy? 7) wyjaśnić, co warunkuje płeć dziecka? 8) podać czas trwania ciąży? 9) określić moment, kiedy dziecku zaczyna bić serce? 18

21 4.3. Rozwój psychomotoryczny dziecka od 0 do 4 roku życia w zakresie wszystkich sfer rozwojowych Materiał nauczania Okres noworodkowy 1 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko w pozycji leżącej na brzuchu unosi głowę i utrzymuje ją przez co najmniej 10 sekund, a podtrzymywane w pozycji siedzącej trzyma głowę prosto przynajmniej przez 5 sekund. Przy umieszczeniu przedmiotu w dłoni zaciska ją, jednak później włożony przedmiot natychmiast wypuszcza. Dłonie miewa coraz częściej otwarte. Rozwój procesów poznawczych: Dziecko reaguje na dźwięk. Skupia wzrok na przedmiotach i osobach oraz śledzi przedmioty poruszające się w polu widzenia. Rozwój mowy: Noworodek wydaje gardłowe, krótkie dźwięki. Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko samodzielnie wykonuje ruchy ssania przed zetknięciem z pokarmem. W okresie tym przestaje płakać na widok człowieka lub słysząc jego głos. Ustala się rytm snu i czuwania Okres niemowlęcy 2 miesiąc Rozwój ruchowy: Dziecko w pozycji na brzuchu unosi głowę i ramiona na wysokość 5 cm i utrzymuje ją w tej pozycji przez co najmniej 1 minutę. W pozycji pionowej utrzymuje chwiejnie wyprostowaną postawę a podtrzymywane w pozycji pionowej dobrze kontroluje ustawienie głowy. Dotykając podłoża ugina nogi, samodzielnie przewraca się z boku na plecy. Dziecko zaczepia zawieszone w zasięgu rąk zabawki i niekiedy udaje mu się utrzymać przedmiot włożony mu przez dorosłego do ręki. Rozwój procesów poznawczych: W okresie tym dziecko śledzi w sposób ciągły osoby, przedmioty poruszające się na łuku 180. Odwraca głowę w kierunku dźwięku. Reaguje na głos ludzki. Dziecko uważnie obserwuje swoje rączki. Rozwój mowy: Wydaje zróżnicowane dźwięki, zaczyna się okres gruchania. Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko ożywia się, kiedy widzi ludzi oraz kiedy jest przygotowywane do karmienia. Zaczyna reagować mimiką na widok twarzy i tonu głosu ludzkiego 3 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko w pozycji na brzuszku unosi głowę i utrzymuję ją w tej pozycji przez pewien czas. Leży na brzuszku ze zgiętymi nóżkami w pozycji tzw. żabki. W pozycji siedzącej podtrzymywane utrzymuje głowę prosto z lekkim pochyleniem do przodu, natomiast podtrzymywane pod pachami na lekko zgiętych nogach w stawach kolanowych i biodrowych opiera się o podłoże. Utrzymuje przez moment przedmiot włożony do ręki. Rozwój procesów poznawczych: Dziecko śledzi przedmiot oddalający się z pola widzenia, przypadkowo zaczepia zawieszone przedmioty nad łóżeczkiem. Wzrokiem śledzi oddalający się z pola widzenia przedmiot oraz szuka wzrokiem źródła dźwięku. Przygląda się swoim rączkom. 19

22 Rozwój mowy: Dziecko w tym okresie grucha, czyli wokalizuje, wydaje dźwięki artykułowane. Wydaje różny krzyk zależnie od przyczyny. Rozwój kontaktów społecznych: Reaguje ożywieniem ruchowym, uśmiechem, wydawaniem dźwięków na kontakt z ludźmi. Bawi się rękami, ogląda je. 4 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko leży na brzuszku z nogami półwyprostowanymi lub wyprostowanymi a podciągane do pozycji siedzącej unosi głowę i ramiona. W pozycji na brzuszku unosi głowę prostopadle do podłoża i utrzymuje się swobodnie unosząc jednocześnie górną część tułowia. Rozwój procesów poznawczych: Dziecko odwraca głowę by spojrzeć na osobę, która go woła. Dotyka, obmacuje, chwyta i ogląda zawieszone nad łóżeczkiem zabawki. Sięga po zabawki oburącz i niepewnie, a włożoną do ręki zabawkę prowadzi do ust i potrząsa nią. W czasie kąpieli uderza rękami w wodę, rozbryzgując ją. Często bawi się swoimi rękami. Rozwój mowy: Dziecko w tym okresie grucha, gdy się do niego przemawia. Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko odróżnia znany głos, znaną twarz. Spogląda na zabawkę położoną na stole, śmieje się głośno i gaworzy, gdy dorosły do niego mówi. 5 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko w pozycji na brzuchu leży z wyprostowanymi nogami i obraca się na boki. Leżąc na brzuszku stara się oprzeć na dłoniach i unieść górną część tułowia. Rozwój procesów poznawczych: Dziecko reaguje na swoje odbicie w lustrze, rozróżnia twarze obce i znajome reagując na ton głosu i mimikę dorosłego. Odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku. Sięga spontanicznie po przedmioty, które widzi i manipuluje nimi, potrząsa, ogląda, obmacuje i wkłada do ust. Rozwój mowy: Wydaje okrzyki radości, wymawia samogłoski i spółgłoski. Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko reaguje na melodię i intonację głosu dorosłej osoby. Reaguje na ton pieszczotliwy oraz ton surowy rodzica. 6 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko w pozycji na brzuchu opiera się na dłoniach i kolanach unosząc tułów. Siada podciągane za obie ręce. W tym wieku dziecko jeszcze nie siedzi samodzielnie. Trzymając się podpory siada trzymając się rąk dorosłego. Podtrzymywane pod pachami pewnie stoi na wyprostowanych nogach w stawach biodrowych i kolanowych. Utrzymuje pewnie głowę podtrzymywane w pozycji siedzącej. Dziecko przewraca się z pleców na brzuszek i na odwrót. Chwyta przedmiot całą dłonią i wyprostowanym kciukiem. Rozwój procesów poznawczych: Sięga i pewnie chwyta przedmioty, którymi wykonuje pewne manipulacje, przekładając z ręki do ręki. Rozwój mowy: Dziecko w tym okresie spontanicznie gaworzy, wydaje dźwięki sylabowe. Gaworzy śpiewnie. Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko odróżnia osoby obce od znajomych, może w tym czasie reagować lękiem na obce osoby. W pozycji na plecach chwyta ręką stopy i bawi się palcami u nóg. 20

23 7 miesiąc życia Rozwój ruchowy: W okresie tym w pozycji na brzuszku próbuje pełzać do tyłu, natomiast leżąc na brzuszku jedną rękę unosi jednocześnie podpierając się o drugą. Siedzi samo krótko, niepewnie opierając się rękami. Utrzymuje jednocześnie po jednym przedmiocie w każdej ręce. Postukuje zabawką o stół lub barierkę kojca. Rozwój procesów poznawczych: Dziecko ogląda się w lustrze i wyciąga rękę do swojego odbicia. Śledzi wzrokiem upadające przedmioty i szuka schowanej przez dorosłego zabawki. Uważnie obserwuje osoby mu bliskie. Rozwój mowy: Gaworzy, wydaje dźwięki sylabowe. Powtarza wielokrotnie te same sylaby np. ma-ma, ba-ba. Rozwój kontaktów społecznych: Na obce osoby reaguje lękiem. W pozycji na plecach prowadzi stopę do ust. Okazuje oznaki niezadowolenia, gdy rodzić lub inny dorosły odchodzi lub, gdy przestaje do niego mówić. Dziecko wyciąga ręce do osoby dorosłej. 8 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko samodzielnie siedzi bez oparcia przez kilka minut. Podtrzymywane za obie ręce lub trzymając się podpory stoi. W pozycji na brzuszku posuwa się okrężnie i pełza do przodu. Stara chwytać mały przedmiot między kciuk i wyprostowany palec wskazujący. Trzymając się podpory chodzi bokiem. Chwyta jednocześnie trzema palcami: kciukiem, wskazującym i środkowym (chwyt nożycowy). Rozwój procesów poznawczych: Trzymając dwa przedmioty po jednym w każdej ręce postukuje jednym o drugi. Szuka przedmiotu, który upadł. Interesuje się przedmiotami, bada je wszystkimi zmysłami, ogląda, bierze do ust, wyrzuca na podłogę. Rozwój mowy: Gaworzy wymawiając szereg różnych sylab. Rozwój kontaktów społecznych: Zwraca na siebie uwagę dorosłego pociągając go za ubranie lub w inny sposób. Samodzielnie je herbatnik trzymając go w ręku. Dziecko w tym wieku lękiem reaguje na obce osoby, jest niestałe w uczuciach, nagle przechodzi od śmiechu do płaczu. 9 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko w tym wieku siada samodzielnie i siedzi pewnie, swobodnie a z pozycji siedzącej przechodzi do pozycji na brzuszku. Dziecko raczkuje w sposób nieskoordynowany. Trzymane pod pachami wykonuje ruchy chodzenia. Samo opierając się o pręty w łóżeczku staje. Dziecko chwyta przedmioty przy udziale kciuka i palca wskazującego (chwyt pęsetowy). Rozwój procesów poznawczych: Dziecko w tym wieku rozumie znaczenie niektórych słów i szuka wzrokiem przedmiotu nazwanego przez dorosłego. Wyrzuca z wózka, kojca, łóżka przedmioty i obserwuje jak spadają. Rozwój mowy: Dziecko gaworzy, wymawiając szereg różnych sylab. Wymawia pierwsze słowa dwusylabowe początkowo nie rozumiejąc co mówi. Rozwój kontaktów społecznych: Samodzielnie zaczyna siadać na nocniku. Gaworzy w celu zwrócenia na siebie uwagi dorosłych. Bawi się z dorosłym w grę a ku-ku". Szuka odebranych lub schowanych przez dorosłych przedmiotów. 10 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko stąpa bokiem trzymając się za poręcz. Dziecko samo sprawnie raczkuje. Dziecko chwyta małe przedmioty między kciuk i wyprostowany palec wskazujący. Dziecko samodzielnie wkłada i wyjmuje klocek z garnuszka jak również wkłada palec w otwory. 21

24 Rozwój procesów poznawczych: Dziecko wyjmuje mniejszy przedmiot z większego, a wkładając nie wypuszcza go z ręki. Rozwój mowy: Naśladuje proste sylaby i powtarza je na polecenie. Powtarza wielokrotnie usłyszane dźwięki: kaszel, cmokanie, chrząkanie. sylaby. Rozumie kilka prostych zleceń i je wykonuje np. daj, weź. Rozwój kontaktów społecznych: Rozumie prosty zakaz poparty gestem. Zatrzymuje na chwilę swą czynność. Naśladuje proste czynności pokazane przez dorosłych np. pa-pa, kosi-kosi. Rozumie prosty zakaz poparty przez dorosłego gestem. 11 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko chodzi pewnie do przodu trzymane za obie ręce. Staje samodzielne i sprawnie. W pozycji siedzącej obraca się wokół własnej osi. Dziecko schyla się i pochyla trzymając jedną ręką poręczy. Rozwój procesów poznawczych: Dziecko wkłada, wyjmuje lub wysypuje drobne przedmioty z większych. Rozwój mowy: Wymawia ze zrozumieniem pierwsze dwusylabowe słowa. Naśladuje dźwięki. Rozwój kontaktów społecznych: Podaje zabawkę na prośbę dorosłego popartą gestem. 12 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko samodzielnie próbuje stawiać pierwsze kroki. Trzymane za jedną rękę chodzi. Dziecko chwyta dwa małe przedmioty jedną ręką, zaczyna posługiwanie się przedmiotami zgodnie z ich budową i funkcją. Rozwój procesów poznawczych: Próbuje chwycić przedmiot, mimo iż w obu dłoniach trzyma już dwa przedmioty. Buduje wieżę zestawiając 2 klocki razem, burzy wieżę ustawioną przez dorosłego. Dziecko potrafi skupić uwagę przez 5-10 minut. Rozwój mowy: Wymawia ze zrozumieniem pierwsze dwa lub trzy słowa z powtarzaną sylabą np. ma-ma, ba-ba, ta-ta. Rozwój kontaktów społecznych: Rozumie kilka prostych poleceń w znanych sytuacjach i wykonuje je np. przy jedzeniu "otwórz buzię", "podaj rączkę". Okres poniemowlęcy 15 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko chodzi samo niepewnie, często się przewraca. Raczkuje po schodach wchodząc tylko na górę. Rozwój procesów poznawczych: Otwiera i zamyka pudełka i szufladki, ściąga, gromadzi i rozrzuca różne przedmioty wokół siebie. Dziecko buduje wieżę z 2 klocków. Naśladuje bazgranie ołówkiem. Rozwój mowy: Zaczyna używać słów dźwiękonaśladowczych na przykład "hau-hau", "pi-pi". Mówi ze zrozumieniem kilka słów dwusylabowych. Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko wykonuje różne proste polecenia. Sygnalizuje o swoich potrzebach fizjologicznych najczęściej po fakcie. Zwraca uwagę na auto przejeżdżające obok. 18 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko w tym okresie jest bardzo ruchliwe, wszystkiego dotyka, może zniszczyć różne przedmioty przez nieuwagę. Chodzi i biega dość sztywno. Wchodzi po schodach z pomocą dorosłej osoby, samodzielnie wspina się na niskie przedmioty 22

25 (krzesła, tapczan). Przenosi zabawki z miejsca na miejsce. Odwraca kartki z książki. Bazgrze spontanicznie ołówkiem po papierze. Rozwój procesów poznawczych: Jest bardzo ruchliwe, interesuje się otoczeniem, wszystko dotyka, ściąga. Przenosi, lub przewozi klocki z miejsca na miejsce. Ciągnie za sobą zabawki na sznurku. Przewraca kartki książki po kilka i zwraca uwagę na obrazki. Rozwój mowy: Wypowiada kilkanaście wyrazów w tym wyrazy dźwiękonaśladowcze, na przykład tik-tak, hau-hau. Wyraża żądanie gestem lub słowem (dalej, nie, to). Pokazuje różne części ciała na lalce. Rozwój kontaktów społecznych: Sygnalizuje swoje potrzeby fizjologiczne, woła, że chce zrobić siusiu. Zwraca uwagę na przechodniów, samoloty. Próbuje samodzielnie posługiwać się łyżką. 21 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko wchodzi po schodach samo trzymając się poręczy a schodzi ze schodów z obustronnym podparciem z pomocą dorosłego. Przykuca przy zabawie. Dziecko ustawia wieżę z 4-5 klocków, zaczyna szeregować klocki poziomo. Rozwój procesów poznawczych: Pokazuje obrazki w książce. W zabawie zaczyna naśladować dorosłych. Rozwój mowy: Używa około dwudziestu słów, które wymawia po swojemu. Składa wypowiedzi z dwóch słów np. żądanie, pokazywanie czegoś ciekawego (pokaż lalę). Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko złości się i krzyczy w sytuacjach, gdy nie potrafi słowami wyrazić swego życzenia. Sygnalizuje o swych potrzebach fizjologicznych zwykle już w porę jednak może czasami zmoczyć. 24 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko chodzi i biega pewnie, schodzi po schodach bez pomocy dorosłego oparte o poręcz dostawiając jedną nogę do drugiej (krok dostawny). Dziecko umie już kopać piłkę na polecenie słowne. Buduje wieżę z 6 klocków. Chętnie bazgrze Rozwój procesów poznawczych: Naśladuje w zabawie proste czynności dorosłych, np. karmi, gotuje. Chętnie bazgrze, na papierze rysuje kreski. Dziecko na obrazku przedstawiającym lalkę wskazuje trzy części ciała. Dziecko wymienia na obrazku nazwy znanych przedmiotów. Rozwój mowy: Dziecko w mowie używa około 300 wyrazów i przestaje mówić po swojemu. Dziecko zaczyna mówić prostymi 2-3 wyrazowymi zdaniami. Zaczyna odmieniać wg przypadków i czasów. Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko jest bardziej zrównoważone uczuciowo, domaga się pieszczot i czułości. Pilnuje swojej własności określając słowami: to moje. Wie co do kogo w domu należy. Nie współdziała w zabawie z dziećmi, ale lubi pomagać dorosłym w codziennych czynnościach. 30 miesiąc życia Rozwój ruchowy: Dziecko w tym wieku chodzi po linii prostej, chodzi po schodach stawiając na przemian nogi. Biega na przód lub zostaje w tyle, gdy chodzi po ulicy. Potrafi przenosić naczynie z wodą. Buduje wieżę z 8 klocków i nazywa to, co zbudował. Potrafi nawlekać na sznurek duże korale, zapinać i rozpinać duże guziki. Rysuje kreski pionowe i poziome. Rozwój procesów poznawczych: Dziecko rozpoznaje drogę do domu. Nauczone zapamiętuje krótki wierszyk. Powtarza 2 cyfry oraz wskazuje 4 części ciała. Popycha zabawki przed sobą, dobrze nimi kierując. Lubi rysować palcem spirale, kreski. 23

Dziecko potrafi leżąc na brzuchu na płaskiej powierzchni oderwać nos od materaca, nisko unosi głowę.

Dziecko potrafi leżąc na brzuchu na płaskiej powierzchni oderwać nos od materaca, nisko unosi głowę. Pierwszą sprawnością jaką ćwiczy prawidłowo rozwijające się dziecko, to ruch głowy. RUCH GŁOWY (w poszczególnych miesiącach życia) 1 miesiąc Dziecko potrafi leżąc na brzuchu na płaskiej powierzchni oderwać

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka okresów rozwojowych. Metody oceny rozwoju bilanse zdrowia. Dr hab.med. Anna Kucharska

Charakterystyka okresów rozwojowych. Metody oceny rozwoju bilanse zdrowia. Dr hab.med. Anna Kucharska Charakterystyka okresów rozwojowych. Metody oceny rozwoju bilanse zdrowia. Dr hab.med. Anna Kucharska Okresy rozwojowe w pediatrii Noworodkowy do 28dnia życia Niemowlęcy od 1 mies. do 1 roku życia Wczesne

Bardziej szczegółowo

Rozwój dziecka 6-12 miesiąc życia. Przygotowała Marta Gerlach-Malczewska Na podstawie informacji zawartych na stronie http://www.mamazone.

Rozwój dziecka 6-12 miesiąc życia. Przygotowała Marta Gerlach-Malczewska Na podstawie informacji zawartych na stronie http://www.mamazone. Rozwój dziecka 6-12 miesiąc życia Przygotowała Marta Gerlach-Malczewska Na podstawie informacji zawartych na stronie http://www.mamazone.pl ROZWÓJ DZIECKA Pierwszy rok życia to okres intensywnych zmian.

Bardziej szczegółowo

Sprawdź i oceń stan rozwoju mowy swojego dziecka

Sprawdź i oceń stan rozwoju mowy swojego dziecka Sprawdź i oceń stan rozwoju mowy swojego dziecka Przedstawiony poniżej sprawdzian ma na celu pomóc rodzicom ocenić stan rozwoju mowy dziecka. Należy pamiętać o tym, że każde dziecko ma indywidualne tempo

Bardziej szczegółowo

ROZWÓJ DZIECKA W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA

ROZWÓJ DZIECKA W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA ROZWÓJ DZIECKA W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA Charakterystyczną cechą okresu niemowlęcego są ścisłe relacje między rozwojem procesów poznawczych, mowy, uczuć dziecka, a rozwojem jego funkcji ruchowych. Stąd wszelkie

Bardziej szczegółowo

Każde dziecko, które przejawia zakłócenia rozwoju musi być poddane oddziaływaniom terapeutycznym.

Każde dziecko, które przejawia zakłócenia rozwoju musi być poddane oddziaływaniom terapeutycznym. Kochani Rodzice! Każde dziecko, które przejawia zakłócenia rozwoju musi być poddane oddziaływaniom terapeutycznym. 4-5 miesiąc życia - reaguje mimiką na twarz dorosłego - uśmiecha się na widok drugiej

Bardziej szczegółowo

Rola dorosłych w rozwoju dziecka. Spotkanie z rodzicami Opracowanie: Paulina Lica

Rola dorosłych w rozwoju dziecka. Spotkanie z rodzicami Opracowanie: Paulina Lica Rola dorosłych w rozwoju dziecka Spotkanie z rodzicami Opracowanie: Paulina Lica Wiek przedszkolny to okres intensywnego rozwoju dziecka. Rodzicom dane jest codzienne uczestniczenie w tym procesie. Ich

Bardziej szczegółowo

systematyczne nauczanie

systematyczne nauczanie dojrzałość Osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie; harmonijne współgranie

Bardziej szczegółowo

PSYCHORUCHOWY ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU OD 0 3 ROKU ŻYCIA

PSYCHORUCHOWY ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU OD 0 3 ROKU ŻYCIA PSYCHORUCHOWY ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU OD 0 3 ROKU ŻYCIA Pierwsze trzy lata życia stanowią podstawę rozwoju psychicznego człowieka dorosłego. Wszelkie nieprawidłowości rozwoju psychoruchowego w tym okresie

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE II BIOLOGIA. HASŁO PROGRAMOWE: Funkcjonowanie organizmu człowieka jako zintegrowanej całości

SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE II BIOLOGIA. HASŁO PROGRAMOWE: Funkcjonowanie organizmu człowieka jako zintegrowanej całości SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE II BIOLOGIA NAUCZYCIEL PROWADZĄCY... TEMAT LEKCJI: Rozwój płodowy człowieka KLASA... DATA:... GODZ... HASŁO PROGRAMOWE: Funkcjonowanie organizmu człowieka jako zintegrowanej

Bardziej szczegółowo

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich

Bardziej szczegółowo

2. Plan wynikowy klasa druga

2. Plan wynikowy klasa druga Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3

Bardziej szczegółowo

CZY NASZE DZIECKO MOŻE

CZY NASZE DZIECKO MOŻE CZY NASZE DZIECKO MOŻE JUŻ IŚĆ DO SZKOŁY? Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2 im. ks. dra S. Wilczewskiego w Katowicach OBOWIĄZEK SZKOLNY W KRAJACH EUROPEJSKICH GOTOWOŚĆ SZKOLNA Osiągnięcie przez

Bardziej szczegółowo

GOTOWOŚĆ SZEŚCIOLATKA DO PODJĘCIA NAUKI SZKOLNEJ

GOTOWOŚĆ SZEŚCIOLATKA DO PODJĘCIA NAUKI SZKOLNEJ GOTOWOŚĆ SZEŚCIOLATKA DO PODJĘCIA NAUKI SZKOLNEJ Zagadnienia 1. Co to jest gotowość szkolna i od czego zależy. 2. Obszary gotowości szkolnej. 3. Na co zwrócić uwagę. 4. Refleksja. GOTOWOŚĆ SZKOLNA oznacza

Bardziej szczegółowo

Fazy rozwoju psychoseksualnego człowieka

Fazy rozwoju psychoseksualnego człowieka Fazy rozwoju psychoseksualnego człowieka Spis treści Cel lekcji Jak przebiega rozwój człowieka Faza rozwoju płodowego Faza narodzin Faza niemowlęca Faza wczesnodziecięca Faza zabawy Wczesny okres szkolny

Bardziej szczegółowo

NADAWANIE - MOWA ROZUMIENIE

NADAWANIE - MOWA ROZUMIENIE WIEK DZIECKA SŁYSZENIE I ROZUMIENIE NADAWANIE - MOWA 0 3 miesiąc życia Reaguje na głośne Wycisza się/śmieje, gdy do niego mówimy Przerywa płacz, gdy usłyszy głos Wzmaga/osłabia ssanie, gdy usłyszy 4 6

Bardziej szczegółowo

TABELA ROZWOJU WIDZENIA MOJEGO DZIECKA

TABELA ROZWOJU WIDZENIA MOJEGO DZIECKA TABELA ROZWOJU WIDZENIA MOJEGO DZIECKA Tabela służy gromadzeniu obserwacji rozwoju widzenia dziecka w czasie codziennych zabaw wzrokowych i domowych ćwiczeń rehabilitacyjnych. Najlepiej sprawdza się system

Bardziej szczegółowo

Zestaw ćwiczeń dla dzieci WYPROSTUJ SIĘ!

Zestaw ćwiczeń dla dzieci WYPROSTUJ SIĘ! PROFILAKTYKA WAD POSTAWY SIĘ! 1 Zestaw ćwiczeń dla dzieci SIĘ! Mała aktywność fizyczna i siedzący tryb życia zaburzają harmonijny rozwój młodego organizmu. Ponieważ dzieci uczą się szybciej niż dorośli,

Bardziej szczegółowo

sfera fizyczna sfera poznawcza (intelektualna) sfera emocjonalna sfera kontaktów społecznych sfera fizyczna sfera poznawcza (intelektualna) sfera emocjonalna sfera kontaktów społecznych rozwój mowy wzmożona

Bardziej szczegółowo

JAK WYKORZYSTAĆ MATERIAŁY

JAK WYKORZYSTAĆ MATERIAŁY JAK WYKORZYSTAĆ MATERIAŁY UŻYTKU CODZIENNEGO DO WYKONANIA POMOCY DYDAKTYCZNYCH W WWRD, STYMULACJA ROZWOJU DZIECKA NA CO DZIEŃ Przygotowanie: mgr Anna Bobin mgr Ilona Mazela Przedstawienie: mgr Aleksandra

Bardziej szczegółowo

Wielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko jest w pełni gotowe, by sprostać wymaganiom jakie niesie za sobą szkoła.

Wielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko jest w pełni gotowe, by sprostać wymaganiom jakie niesie za sobą szkoła. O GOTOWOŚCI SZKOLNEJ Rozpoczęcie nauki szkolnej to bardzo ważny moment w życiu każdego dziecka. Pójście do szkoły poprzedzone jest rocznym obowiązkowym przygotowaniem przedszkolnym, któremu podlegają wszystkie

Bardziej szczegółowo

Aby zapobiec niepowodzeniom szkolnym już na starcie, musimy zadbać o to, aby dziecko przekraczając próg szkoły osiągnęło dojrzałość szkolną.

Aby zapobiec niepowodzeniom szkolnym już na starcie, musimy zadbać o to, aby dziecko przekraczając próg szkoły osiągnęło dojrzałość szkolną. Gdy dziecko idzie po raz pierwszy do szkoły, zarówno ono, jak i rodzice bardzo przeżywają ten moment. Wszyscy są pełni nadziei, ale także obaw. Aby nieco ostudzić emocje, dowiedz się czy Twoje dziecko

Bardziej szczegółowo

Jestem sprawny, wesoły i zdrowy

Jestem sprawny, wesoły i zdrowy Jestem sprawny, wesoły i zdrowy Program z zakresu wychowania fizycznego dla dzieci w wieku przedszkolnym w Publicznym Przedszkolu nr 21 im Ekoludek w Kaliszu Dorosłym się zdaje, że dzieci nie dbają o zdrowie

Bardziej szczegółowo

Diagnoza funkcjonalna dziecka

Diagnoza funkcjonalna dziecka Diagnoza funkcjonalna dziecka Dane dziecka: i opis środowiska wychowującego Imię i nazwisko: XX, chłopiec Wiek dziecka: 3,6 Nie uczęszcza do przedszkola Rodzice: wykształcenie mama- wyższe, ojciec średnie

Bardziej szczegółowo

Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci

Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci Anna Kalbarczyk Najważniejsze lata czyli jak rozumieć rysunki małych dzieci Rozwój osobowości dziecka w wieku od 2 do 6 lat na podstawie jego

Bardziej szczegółowo

KAMIENIE MILOWE ROZWOJU MOWY DZIECKA OD 0 DO 6 ROKU ŻYCIA

KAMIENIE MILOWE ROZWOJU MOWY DZIECKA OD 0 DO 6 ROKU ŻYCIA KAMIENIE MILOWE ROZWOJU MOWY DZIECKA OD 0 DO 6 ROKU ŻYCIA Każde dziecko jest unikalne, jedyne w swoim rodzaju. Jego rozwój przebiega w indywidualnym tempie. Poniższe zestawienie prezentuje rozwój mowy

Bardziej szczegółowo

Etapy rozwoju dziecka w pierwszym roku życia

Etapy rozwoju dziecka w pierwszym roku życia Etapy rozwoju dziecka w pierwszym roku życia PIERWSZE TRZY MIESIĄCE Pierwsze umiejętności, których musi nauczyć się noworodek, to kontrola równowagi na plecach i swobodne przenoszenie głowy z lewej strony

Bardziej szczegółowo

Skala Gotowości Szkolnej SGS 0 0

Skala Gotowości Szkolnej SGS 0 0 Skala Gotowości Szkolnej SGS 0 0 Dane o dziecku Imię i nazwisko: Płeć CHŁOPIEC DZIEWCZYNKA Data urodzenia Wiek MŁ ST Obserwacja wstępna: Data rozpoczęcia Data zakończenia Obserwacja końcowa: Data rozpoczęcia

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIA W ZAPOBIEGANIU OSTEOPOROZY

ĆWICZENIA W ZAPOBIEGANIU OSTEOPOROZY ĆWICZENIA W ZAPOBIEGANIU OSTEOPOROZY Ćwiczenie 1. - Stajemy w rozkroku na szerokości bioder. Stopy skierowane lekko na zewnątrz, mocno przywierają do podłoża. - Unosimy prawą rękę ciągnąc ją jak najdalej

Bardziej szczegółowo

ŻŁOBEK AKADEMIA MALUSZKA ŁÓDŹ, UL. ŻEROMSKIEGO 115, ŁÓDŹ TEL

ŻŁOBEK AKADEMIA MALUSZKA ŁÓDŹ, UL. ŻEROMSKIEGO 115, ŁÓDŹ TEL Arkusz obserwacji cech rozwojowych dziecka 1- letniego (12-18 miesięcy) Imię i nazwisko dziecka:. Data urodzenia: Daty kolejnych obserwacji: obserwacja I... obserwacja II... Prowadzący obserwację:... Obserwowana

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć ruchowych z gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej

Scenariusz zajęć ruchowych z gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej Scenariusz zajęć ruchowych z gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej Temat: Wyrabianie nawyku prawidłowej postawy ciała i zapobieganie płaskostopiu. Miejsce ćwiczeń: sala przedszkolna w Miejskim Przedszkolu

Bardziej szczegółowo

SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE W ROZWOJU PSYCHORUCHOWYM DZIECKA DO 3 LAT

SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE W ROZWOJU PSYCHORUCHOWYM DZIECKA DO 3 LAT SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE W ROZWOJU PSYCHORUCHOWYM DZIECKA DO 3 LAT Wczesne uchwycenie nieprawidłowości rozwoju małego dziecka i podjęcie właściwej interwencji diagnostyczno-terapeutycznej zmniejsza populację

Bardziej szczegółowo

Dzieci z grup ryzyka. Organizacja programu oceny rozwoju. Zalecenia Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie Neonatologii

Dzieci z grup ryzyka. Organizacja programu oceny rozwoju. Zalecenia Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie Neonatologii Dzieci z grup ryzyka. Organizacja programu oceny rozwoju. Zalecenia Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie Neonatologii Opracowano dla Kliniki Neonatologii UM w Poznaniu. Autor: dr med. Bogumiła Stoińska

Bardziej szczegółowo

Wymagania z biologii dla klasy VII. Kryteria sukcesu w języku uczniów (na podstawie szczegółowych treści nauczania z podstawy programowej):

Wymagania z biologii dla klasy VII. Kryteria sukcesu w języku uczniów (na podstawie szczegółowych treści nauczania z podstawy programowej): Wymagania z biologii dla klasy VII Kryteria sukcesu w języku uczniów (na podstawie szczegółowych treści nauczania z podstawy programowej): Podstawowe (na ocenę dopuszczającą i dostateczną): I. Biologia

Bardziej szczegółowo

Utrzymać formę w ciąży Skuteczna gimnastyka żył

Utrzymać formę w ciąży Skuteczna gimnastyka żył Utrzymać formę w ciąży Skuteczna gimnastyka żył 801 000 655 22 613 62 56 centrumflebologii.pl Program ćwiczeń dla zdrowia żył! Proponowany zestaw ćwiczeń przyczynia się do poprawy powrotu krwi żylnej z

Bardziej szczegółowo

Czy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się

Czy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się NOWA RZECZYWISTOŚĆ Czy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się szkolnej dyscyplinie? Czy wejdzie w

Bardziej szczegółowo

Moduł IIIb. Rozpoznawanie ryzyka występowania specyficznych trudności w uczeniu się. Wg materiałów prof. Marty Bogdanowicz

Moduł IIIb. Rozpoznawanie ryzyka występowania specyficznych trudności w uczeniu się. Wg materiałów prof. Marty Bogdanowicz Moduł IIIb Rozpoznawanie ryzyka występowania specyficznych trudności w uczeniu się Wg materiałów prof. Marty Bogdanowicz (prezentacja wykorzystana na kursie e-learningowym nt. Rozpoznawanie ryzyka dysleksji

Bardziej szczegółowo

Gotowość szkolna. Kryteria gotowości szkolnej:

Gotowość szkolna. Kryteria gotowości szkolnej: Gotowość szkolna Dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści

Bardziej szczegółowo

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5) Arkusz Obserwacyjny

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5) Arkusz Obserwacyjny Część Druga Psychometryczna analiza wyników badań standaryzacyjnych Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5) Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5) Arkusz Obserwacyjny 79 Skala Gotowości

Bardziej szczegółowo

OPIS PRÓB SPRAWNOŚCI DLA KANDYDATÓW DO KLAS I-III SZKOŁY MISTRZOSTWA SPORTOWEGO TYCHY

OPIS PRÓB SPRAWNOŚCI DLA KANDYDATÓW DO KLAS I-III SZKOŁY MISTRZOSTWA SPORTOWEGO TYCHY OPIS PRÓB SPRAWNOŚCI DLA KANDYDATÓW DO KLAS I-III SZKOŁY MISTRZOSTWA SPORTOWEGO TYCHY 1. SZYBKOŚĆ - BIEG NA ODCINKU 20 M. Kandydat ma za zadanie pokonanie w jak najkrótszym czasie odcinka 20m (rysunek

Bardziej szczegółowo

Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej.

Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Gotowość szkolna- sylwetka dziecka dojrzałego i niedojrzałego do rozpoczęcia nauki w szkole Edukacja szkolna jest

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenia w chorobie. zwyrodnieniowej. stawów. Rekomendowane przez prof. dr. hab. n. med. Janusza Płomińskiego

Ćwiczenia w chorobie. zwyrodnieniowej. stawów. Rekomendowane przez prof. dr. hab. n. med. Janusza Płomińskiego Ćwiczenia w chorobie zwyrodnieniowej stawów Rekomendowane przez prof. dr. hab. n. med. Janusza Płomińskiego choroby zwyrodnieniowej kolana Ćwiczenia wspomagają utrzymanie w dobrym stanie stawów i mięśni.

Bardziej szczegółowo

Wczesna interwencja psychologiczna - prawa i zasady rozwoju człowieka w pierwszych latach życia

Wczesna interwencja psychologiczna - prawa i zasady rozwoju człowieka w pierwszych latach życia Wczesna interwencja psychologiczna - prawa i zasady rozwoju człowieka w pierwszych latach życia Rozwój dziecka przed urodzeniem jest procesem celowych zmian, które są zaprogramowane genetycznie, ale które

Bardziej szczegółowo

Ocena zależności od opieki Skala CDS

Ocena zależności od opieki Skala CDS Ocena zależności od opieki Skala CDS Potrzeby Wskaźniki oceniające ocena ODŻYWIANIE Stopień w jakim pacjent jest w stanie zaspokoić potrzeby żywieniowe bez niczyjej 1. Pacjent nie jest w stanie przyjmować

Bardziej szczegółowo

Kryterium obowiązujące w postępowaniu rekrutacyjnym dla kandydatów do I klasy sportowej o kierunku akrobatyki sportowej.

Kryterium obowiązujące w postępowaniu rekrutacyjnym dla kandydatów do I klasy sportowej o kierunku akrobatyki sportowej. PRÓBA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ Kryterium obowiązujące w postępowaniu rekrutacyjnym dla kandydatów do I klasy sportowej o kierunku akrobatyki sportowej. Próba sprawności Fizycznej od 1 do 100 Opis prób sprawności

Bardziej szczegółowo

Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera?

Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera? Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera? Dr n. med. Marek Walusiak specjalista fizjoterapii Ruch jest bardzo ważnym elementem leczenia. Niewielki, systematyczny wysiłek może dać bardzo dużo. 30-45 minut

Bardziej szczegółowo

TERAPIA RĘKI. Tematyka prelekcji:

TERAPIA RĘKI. Tematyka prelekcji: Dnia 12 stycznia 2017 roku w SOSW w Świebodzinie odbyło się spotkanie z rodzicami dotyczące zagadnienia terapii ręki. Zainteresowanym rodzicom, opiekunom zaprezentowano proste pomoce dydaktyczne oraz przekazano

Bardziej szczegółowo

Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA. malyska.edu.pl

Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA. malyska.edu.pl Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA malyska.edu.pl Proces dydaktyczny= U + N + materiał nauczania Uczeń główny podmiot procesu dydaktycznego Najwyższe dobro i prawo dziecka, to możliwość

Bardziej szczegółowo

TERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI

TERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI TERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI PROGRAM AKTYWNOŚCI KNILL ÓW RUCH ROZWIJAJĄCY W.SHERBORNE Opracowała: Joanna Dolna Marianna i Christopher Knill Metoda powstała w wyniku trudności, jakie napotykali

Bardziej szczegółowo

1.Kto to robi? Wstaw czasowniki w odpowiednie pola w ramce.

1.Kto to robi? Wstaw czasowniki w odpowiednie pola w ramce. 1.Kto to robi? Wstaw czasowniki w odpowiednie pola w ramce. gaworzyć, karmić, kołysać, nosić na rękach, ślini się, przewijać, odbija mu się, przebierać, przytulać, raczkować, rosnąć, rozpoznawać głos,

Bardziej szczegółowo

DIAGNOZA PRZEDSZKOLNA 6-LATKA arkusz badania gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole KARTA DZIECKA

DIAGNOZA PRZEDSZKOLNA 6-LATKA arkusz badania gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole KARTA DZIECKA .. pieczątka przedszkola DIAGNOZA PRZEDSZKOLNA 6-LATKA arkusz badania gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole KARTA DZIECKA Rok szkolny... Dane o dziecku Imię i nazwisko... Data urodzenia :... Wiek

Bardziej szczegółowo

I pół. Przyrost umiejęt./ wiedzy II I = II pół. 1.Umiejętności społeczne. 175 punktów możliwych do zdobycia. Liczba A. Liczba A. II pół.

I pół. Przyrost umiejęt./ wiedzy II I = II pół. 1.Umiejętności społeczne. 175 punktów możliwych do zdobycia. Liczba A. Liczba A. II pół. Wymaganie nr 3: Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej - omówienie prowadzenia diagnozy i obserwacji, - wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć dzieci. i umiejętności

Bardziej szczegółowo

GMFM. Nazwisko dziecka:...id #:... I II III IV V Daty ocen : 1.../.../ /.../ /.../ /.../...

GMFM. Nazwisko dziecka:...id #:... I II III IV V Daty ocen : 1.../.../ /.../ /.../ /.../... GMFM Physiotherapy&Medicine Nazwisko dziecka:...id #:... Data ur.:...gmfcs Poziom: I II III IV V Daty ocen : 1..../.../... 2..../.../... 3..../.../... 4..../.../.... Nazwisko oceniającego:... Warunki badania

Bardziej szczegółowo

Roczny plan pracy opiekuńczo - wychowawczo - dydaktycznej w Żłobku Gminnym w Polanowie w roku szkolnym 2017/2018

Roczny plan pracy opiekuńczo - wychowawczo - dydaktycznej w Żłobku Gminnym w Polanowie w roku szkolnym 2017/2018 ŻŁOBEK GMINNY W POLANOWIE Roczny plan pracy opiekuńczo - wychowawczo - dydaktycznej w Żłobku Gminnym w Polanowie w roku szkolnym 2017/2018 PAŹDZIERNIK - zaznajomienie dzieci z wyposażeniem sali, jego przeznaczeniem

Bardziej szczegółowo

Moduł II. Charakterystyka rozwojowa dzieci w wieku przedszkolnym i uczniów z kl. I-III. Wg materiałów dr Aleksandry Piotrowskiej

Moduł II. Charakterystyka rozwojowa dzieci w wieku przedszkolnym i uczniów z kl. I-III. Wg materiałów dr Aleksandry Piotrowskiej Moduł II Charakterystyka rozwojowa dzieci w wieku przedszkolnym i uczniów z kl. I-III Wg materiałów dr Aleksandry Piotrowskiej (prezentacja wykorzystana na kursie e-learningowym nt. Rozpoznawanie ryzyka

Bardziej szczegółowo

ETAPY ROZWOJU MOWY. Rozwój mowy dziecka od narodzin do siódmego roku życia dzielimy na cztery okresy ( L. Kaczmarek) :

ETAPY ROZWOJU MOWY. Rozwój mowy dziecka od narodzin do siódmego roku życia dzielimy na cztery okresy ( L. Kaczmarek) : ETAPY ROZWOJU MOWY Rozwój mowy dziecka od narodzin do siódmego roku życia dzielimy na cztery okresy ( L. Kaczmarek) : - okres melodii - okres wyrazu - okres zdania - okres swoistej mowy dziecięcej OKRES

Bardziej szczegółowo

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA I OBJAWY NIEDOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ U DZIECKA 6 LETNIEGO

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA I OBJAWY NIEDOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ U DZIECKA 6 LETNIEGO DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA I OBJAWY NIEDOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ U DZIECKA 6 LETNIEGO DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA to gotowość do podjęcia przez dziecko zadań i obowiązków jakie stawia przed nim szkoła. Dojrzałość obejmuje:

Bardziej szczegółowo

JAK WSPOMAGAĆ ROZWÓJ MOWY PRZEDSZKOLAKA

JAK WSPOMAGAĆ ROZWÓJ MOWY PRZEDSZKOLAKA JAK WSPOMAGAĆ ROZWÓJ MOWY PRZEDSZKOLAKA Kiedy należy skorzystać z porady Logopedy? Jak wspomagać rozwój dziecka? Wskazówki dla Rodziców Terapie wspomagające 1 Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku:

Bardziej szczegółowo

Przedszkolak u progu szkoły. Informacja dla rodziców

Przedszkolak u progu szkoły. Informacja dla rodziców Przedszkolak u progu szkoły Informacja dla rodziców Dobry start w szkole jest niezwykle ważny dla rozwoju dziecka. Jeśli jest ono psychicznie i fizycznie gotowe do podjęcia nauki, bez trudu i z radością

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Etapy rozwoju człowieka

Wykład 2. Etapy rozwoju człowieka Wykład 2. Etapy rozwoju człowieka Ewolucyjne uwarunkowania rozwoju człowieka - dążenie do homeostazy jako własność organizmów żywych - konsekwencje rozwoju ewolucyjnego Rozwój osobniczy a rozwój gatunkowy

Bardziej szczegółowo

Kształtowanie się dominacji stronnej

Kształtowanie się dominacji stronnej Kształtowanie się dominacji stronnej Lateralizacja wyraża się np. większą sprawnością ruchową kończyn prawych od kończyn lewych. Lateralizacja to inaczej "stronność" - asymetria czynnościowa prawej i lewej

Bardziej szczegółowo

Kamienie milowe w rozwoju mowy dziecka i nie tylko

Kamienie milowe w rozwoju mowy dziecka i nie tylko Kamienie milowe w rozwoju mowy dziecka i nie tylko 1 ROK ŻYCIA DZIECKA szuka wzrokiem rozumie proste słowa i wymawia 2-3 wyraźne źródła dźwięku polecenia np. otwórz wyrazy np. mama, przysłuchuje się buzie

Bardziej szczegółowo

Konstruowanie programów wspomagania rozwoju dzieci w świetle przeprowadzonej diagnozy przedszkolnej

Konstruowanie programów wspomagania rozwoju dzieci w świetle przeprowadzonej diagnozy przedszkolnej Konstruowanie programów wspomagania rozwoju dzieci w świetle przeprowadzonej diagnozy przedszkolnej Danuta Mroczyk Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze I co dalej z diagnozą przedszkolną?

Bardziej szczegółowo

JEŻELI DZIECKO WYKONUJE DANĄ CZYNNOŚĆ, W ODPOWIEDNIM MIEJSCU KARTY NALEŻY WSTAWIĆ ZNAK "+".

JEŻELI DZIECKO WYKONUJE DANĄ CZYNNOŚĆ, W ODPOWIEDNIM MIEJSCU KARTY NALEŻY WSTAWIĆ ZNAK +. KARTY ROZWOJU DZIECI DO LAT 3 KARTY ROZWOJU DZIECI MAJĄ ZOBRAZOWAĆ DYNAMIKĘ ROZWOJU DZIECKA W CIĄGU PIERWSZYCH TRZECH LAT JEGO ŻYCIA. NA PODSTAWIE WŁASNYCH OBSERWACJI OPIEKUNKA ODNOTOWUJE WSZYSTKIE CZYNNOŚCI

Bardziej szczegółowo

OSIĄGNIĘCIA W ROZWOJU MOWY CO MOŻNA ZROBIĆ DLA DZIECKA? JAKI OKRES? CZAS OKRES PRENATALNY OD POCZĘCIA DO URODZENIA DZIECKA

OSIĄGNIĘCIA W ROZWOJU MOWY CO MOŻNA ZROBIĆ DLA DZIECKA? JAKI OKRES? CZAS OKRES PRENATALNY OD POCZĘCIA DO URODZENIA DZIECKA Rozwój mowy dziecka JAKI OKRES? CZAS OSIĄGNIĘCIA W ROZWOJU MOWY CO MOŻNA ZROBIĆ DLA DZIECKA? Następuje rozwój czytaj dziecku krótkie mózgu, połączeń bajeczki, nerwowych u dziecka, Mama powinna dobrze OKRES

Bardziej szczegółowo

Arkusz obserwacji cech rozwojowych dziecka 2 - letniego (19-24 miesięcy)

Arkusz obserwacji cech rozwojowych dziecka 2 - letniego (19-24 miesięcy) Arkusz obserwacji cech rozwojowych dziecka 2 - letniego (19-24 miesięcy) Imię i nazwisko dziecka:. Data urodzenia: Daty kolejnych obserwacji: obserwacja I... obserwacja II... obserwacja III... Prowadzący

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko dziecka Imię i nazwisko matki/ opiekuna Imię i nazwisko ojca/opiekuna Data urodzenia dziecka

Imię i nazwisko dziecka Imię i nazwisko matki/ opiekuna Imię i nazwisko ojca/opiekuna Data urodzenia dziecka Narzędzie pracy socjalnej nr 26 Arkusz obserwacji dziecka małego (od 0 do 3 roku życia) 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/

Bardziej szczegółowo

Środki dydaktyczne karty odpowiedzi dla ucznia, formularz testu z zadaniami dla dwóch grup: grupy A i grupy B, instrukcja pracy dla ucznia

Środki dydaktyczne karty odpowiedzi dla ucznia, formularz testu z zadaniami dla dwóch grup: grupy A i grupy B, instrukcja pracy dla ucznia Scenariusz lekcji I. Cele lekcji 1) Wiadomości Uczeń: zna cechy budowy ciała zna choroby i sposoby ich rozprzestrzeniania się wie o zmianach zachodzących w organizmie w okresie dojrzewania zna pojęcia

Bardziej szczegółowo

Bawię się i uczę się czytać

Bawię się i uczę się czytać Bawię się i uczę się czytać ZABAWY I ĆWICZENIA PRZYGOTOWUJĄCE DO NAUKI CZYTANIA PORADNIK DLA RODZICÓW Opracowała: Manuela Gromadzka Szczytno, 28.11.2016 r. 1 Jakie korzyści płyną z rozpoczęcia nauki czytania

Bardziej szczegółowo

Prawidłowy rozwój psychoruchowy. Zaburzenia rozwoju psychoruchowego. Dorota Gieruszczak-Białek / Zofia Konarska Klinika Pediatrii

Prawidłowy rozwój psychoruchowy. Zaburzenia rozwoju psychoruchowego. Dorota Gieruszczak-Białek / Zofia Konarska Klinika Pediatrii Prawidłowy rozwój psychoruchowy. Zaburzenia rozwoju psychoruchowego Dorota Gieruszczak-Białek / Zofia Konarska Klinika Pediatrii Rozwój 1. «proces przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych lub

Bardziej szczegółowo

Etapy rozwoju ruchowego dziecka. Opracowała: Teresa Kusak doradca metodyczny edukacji wczesnoszkolnej CKPiDN w Mielcu

Etapy rozwoju ruchowego dziecka. Opracowała: Teresa Kusak doradca metodyczny edukacji wczesnoszkolnej CKPiDN w Mielcu Etapy rozwoju ruchowego dziecka Opracowała: Teresa Kusak doradca metodyczny edukacji wczesnoszkolnej CKPiDN w Mielcu Rozwój motoryczny dziecka Rozwój ruchowy polega na osiąganiu kontroli nad ruchami ciała

Bardziej szczegółowo

ZESTAW ĆWICZEŃ ĆWICZENIA MIĘŚNI RAMION ĆWICZENIA MIĘŚNI UD I POŚLADKÓW ĆWICZENIA MIĘŚNI BRZUCHA ĆWICZENIA ROZCIĄGAJĄCE

ZESTAW ĆWICZEŃ ĆWICZENIA MIĘŚNI RAMION ĆWICZENIA MIĘŚNI UD I POŚLADKÓW ĆWICZENIA MIĘŚNI BRZUCHA ĆWICZENIA ROZCIĄGAJĄCE ZESTAW ĆWICZEŃ ĆWICZENIA MIĘŚNI RAMION ĆWICZENIA MIĘŚNI UD I POŚLADKÓW ĆWICZENIA MIĘŚNI BRZUCHA ĆWICZENIA ROZCIĄGAJĄCE Pw. - siad na piłce, ramiona wzdłuż tułowia Ruch - unoszenie ramion na wysokość barków

Bardziej szczegółowo

Okres dojrzewania: O co w tym wszystkim chodzi?- cykl zajęć odpowiedzialne macierzyństwo.

Okres dojrzewania: O co w tym wszystkim chodzi?- cykl zajęć odpowiedzialne macierzyństwo. KONSPEKT CYKLICZNYCH ZAJĘĆ OŚWIATOWYCH Temat: Okres dojrzewania: O co w tym wszystkim chodzi?- cykl zajęć odpowiedzialne macierzyństwo. Data zajęć: 10 lutego 2009 r. Czas trwania: 1 godzina zegarowa Cele:

Bardziej szczegółowo

Komentarz opiekunka dziecięca 513[01] Czerwiec 2009

Komentarz opiekunka dziecięca 513[01] Czerwiec 2009 Strona 1 z 18 Strona 2 z 18 Strona 3 z 18 Strona 4 z 18 W pracy egzaminacyjnej podlegały ocenie: I. Tytuł. II. Założenia. III. Ocena poziomu rozwoju psychomotorycznego dziecka. IV. Indywidualny plan pracy

Bardziej szczegółowo

ANKIETA REKRUTACYJNA

ANKIETA REKRUTACYJNA ANKIETA REKRUTACYJNA Prosimy o wypełnienie poniższej ankiety rekrutacyjnej, której celem jest zebranie informacji niezbędnych do przeprowadzenia rekrutacji uczestników projektu Wszyscy razem. 1. Imię i

Bardziej szczegółowo

Opis rozwoju dziecka do pięciu lat przedstawiony w prosty i przystępny sposób.

Opis rozwoju dziecka do pięciu lat przedstawiony w prosty i przystępny sposób. Rozwój dziecka Opis rozwoju dziecka do pięciu lat przedstawiony w prosty i przystępny sposób. Noworodek. Rodzi się z odruchem poszukiwania piersi, ssania, połykania. Układa się zgięciowo. Wykonuje ruchy

Bardziej szczegółowo

WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA FUNKCJONOWANIA UCZNIA. Imię.. Data założenia Nazwisko. Data urodzenia...

WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA FUNKCJONOWANIA UCZNIA. Imię.. Data założenia Nazwisko. Data urodzenia... Pieczęć szkoły WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA FUNKCJONOWANIA UCZNIA Imię.. Data założenia Nazwisko. Data urodzenia... OBSERWOWANY ZAKRES Rozróżnia stronę prawą i lewą K L A S A WYNIK OBSERWACJI SEMESTR I SEMESTR

Bardziej szczegółowo

Kostka gimnastyczna...22 potrafię...23 Dziecięce pojazdy...24. To jest moja lewa stopa...5 Zanim zrobię to ja ...6. Budujemy tunele...

Kostka gimnastyczna...22 potrafię...23 Dziecięce pojazdy...24. To jest moja lewa stopa...5 Zanim zrobię to ja ...6. Budujemy tunele... Opanowanie przez dziecko niektórych umiejętności zależne jest od wsparcia osoby dorosłej. Na rozwijanie zdolności językowych, plastycznych oraz ruchowych małego dziecka bardzo duży wpływ ma pomoc kogoś,

Bardziej szczegółowo

Krok po kroku do sukcesu karmienia naturalnego

Krok po kroku do sukcesu karmienia naturalnego Krok po kroku do sukcesu karmienia naturalnego Istotą udanego karmienia piersią jest przede wszystkim wiara w siebie, ponieważ Mama jak nikt inny potrafi najlepiej się zająć swoim dzieckiem. Nie mniej

Bardziej szczegółowo

Gotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna).

Gotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna). GOTOWOŚĆ DZIECI 5-6 LETNICH DO PODJĘCIA NAUKI W SZKOLE Opracowała mgr Sylwia Wojnarowska Gotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna). Zgodnie z rozporządzeniem MEN w sprawie podstawy

Bardziej szczegółowo

EDUKACJA DZIECKA 6 LETNIEGO W SZKOLE

EDUKACJA DZIECKA 6 LETNIEGO W SZKOLE EDUKACJA DZIECKA 6 LETNIEGO W SZKOLE Edukacja 6 latka w szkole Każde dziecko rozwija się inaczej, ma swoją dynamikę, tempo i rytm rozwoju. Dzieci różnią się między sobą zdolnościami do nauki, sprawnością

Bardziej szczegółowo

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Podziały Patofizjologiczna: spastyczność, atetoza, ataksja, atonia, drżenie Topograficzna: monoplegia, paraplegia, hemiplegia,

Bardziej szczegółowo

Przykładowy zestaw ćwiczeń dla kobiet w ciąży. Główne cele ćwiczeń

Przykładowy zestaw ćwiczeń dla kobiet w ciąży. Główne cele ćwiczeń Przykładowy zestaw ćwiczeń dla kobiet w ciąży Główne cele ćwiczeń przygotowanie organizmu do efektywnego porodu zapobieganie obrzękom zapobieganie bólom krzyża wzmocnienie mięśni dna miednicy nauka oddychania

Bardziej szczegółowo

Ocena zdolności ruchowej dziecka z MPD Diagnostyka funkcjonalna Ocena poziomu zdolności ruchowej 1. Gross Motor Function Measure (GMFM) 2. Gross Motor Function Classification System (GMFCS) 2 Diagnostyka

Bardziej szczegółowo

ZESTAW ĆWICZEŃ Z PIŁKĄ GIMNASTYCZNĄ. Opracował: mgr Michał Bielamowicz.

ZESTAW ĆWICZEŃ Z PIŁKĄ GIMNASTYCZNĄ. Opracował: mgr Michał Bielamowicz. ZESTAW ĆWICZEŃ Z PIŁKĄ GIMNASTYCZNĄ Opracował: mgr Michał Bielamowicz www.rehanova.pl Krynica-Zdrój 2019 Duża piłka gimnastyczna do doskonały przybór do ćwiczeń wzmacniających nasze ciało. Dzięki niej

Bardziej szczegółowo

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA OPRACOWAŁA EWA WIŚNIEWSKA

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA OPRACOWAŁA EWA WIŚNIEWSKA DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA OPRACOWAŁA EWA WIŚNIEWSKA CO TO JEST DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA? Jest to taki poziom rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego dziecka, który je czyni wrażliwym i podatnym na systematyczną

Bardziej szczegółowo

OFERTA DLA RODZICÓW. Bo jakie początki takie będzie wszystko DORADZTWO W ZAKRESIE CODZIENNEJ PIELĘGNACJI ORAZ ZABAWY Z NIEMOWLĘCIEM I MAŁYM DZIECKIEM

OFERTA DLA RODZICÓW. Bo jakie początki takie będzie wszystko DORADZTWO W ZAKRESIE CODZIENNEJ PIELĘGNACJI ORAZ ZABAWY Z NIEMOWLĘCIEM I MAŁYM DZIECKIEM OFERTA DLA RODZICÓW Bo jakie początki takie będzie wszystko Wspomaganie niemowlęcia i małego dziecka poprzez codzienną pielęgnację oraz zabawę w procesie rozwoju psychoruchowego Opieka rozwojowa w zakresie

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA WEWNATRZSZKOLNEGO SYSTEMU OPISOWEGO OCENIANIA WIADOMOSCI I UMIEJĘTNOSCI UCZNIA KLASY III OCENA CELUJĄCA ( 6 ) EDUKACJA PLASTYCZNO- TECHNICZNA

KRYTERIA WEWNATRZSZKOLNEGO SYSTEMU OPISOWEGO OCENIANIA WIADOMOSCI I UMIEJĘTNOSCI UCZNIA KLASY III OCENA CELUJĄCA ( 6 ) EDUKACJA PLASTYCZNO- TECHNICZNA KRYTERIA WEWNATRZSZKOLNEGO SYSTEMU OPISOWEGO OCENIANIA WIADOMOSCI I UMIEJĘTNOSCI UCZNIA KLASY III OCENA CELUJĄCA ( 6 ) - czyta poprawnie, płynnie, w odpowiednim tempie, z właściwą intonacją (nowy tekst),

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ZAJĘĆ REWALIDACYJNO - WYCOWAWCZYCH

PROGRAM ZAJĘĆ REWALIDACYJNO - WYCOWAWCZYCH PROGRAM ZAJĘĆ REWALIDACYJNO - WYCOWAWCZYCH Program rewalidacyjno wychowawczy wzór opracowała pedagog PPP w Rabce Zdroju i wykorzystywała do CELÓW SZKOLENIOWYCH - zajęć warsztatowych z nauczycielami - przy

Bardziej szczegółowo

Rozwój ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym

Rozwój ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym Rozwój ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym Sprawności ruchowa dziecka w wieku przedszkolnym etapach: przebiega w dwóch doskonalenie ruchów postawno- lokomocyjnych ( chodu, biegu, skoków, wspinania się

Bardziej szczegółowo

TEST DO DZIAŁU TEMATYCZNEGO: POZNAJEMY SWÓJ ORGANIZM KLASA IV

TEST DO DZIAŁU TEMATYCZNEGO: POZNAJEMY SWÓJ ORGANIZM KLASA IV Sabina Wójcik Katowice, dnia 14.10.2003 r. Szkoła Podstawowa nr21 ul. Malczewskiego 1 40 748 Katowice TEST DO DZIAŁU TEMATYCZNEGO: POZNAJEMY SWÓJ ORGANIZM KLASA IV Instrukcja dla ucznia W górnym prawym

Bardziej szczegółowo

Poziom gotowości szkolnej dziecka, Nowa postawa programowa, Przygotowanie szkoły, Demografia.

Poziom gotowości szkolnej dziecka, Nowa postawa programowa, Przygotowanie szkoły, Demografia. 6-LATEK W SZKOLE Poziom gotowości szkolnej dziecka, Nowa postawa programowa, Przygotowanie szkoły, Demografia. Umysłowa Emocjonalnospołeczna GOTOWOŚĆ SZKOLNA Fizyczna Percepcyjno - motoryczna 1. Diagnozą

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć ruchowych wg Sivananda Jogi

Scenariusz zajęć ruchowych wg Sivananda Jogi - 3 - Scenariusz zajęć ruchowych wg Sivananda Jogi Temat: Lekcja jogi dla początkujących Miejsce: Sala gimnastyczna z nagłośnieniem. Prowadząca: Anna Czernoch Pomoce: Płyta z podkładem muzycznym, maty.

Bardziej szczegółowo

Arkusz obserwacji cech rozwojowych dziecka 3- letniego (25-36 miesięcy)

Arkusz obserwacji cech rozwojowych dziecka 3- letniego (25-36 miesięcy) Arkusz obserwacji cech rozwojowych dziecka 3- letniego (25-36 miesięcy) Imię i nazwisko dziecka:.. Data urodzenia: Daty kolejnych obserwacji: obserwacja I... obserwacja II... obserwacja III... Prowadzący

Bardziej szczegółowo

ROZWÓJ RUCHOWY PRZEDSZKOLAKA

ROZWÓJ RUCHOWY PRZEDSZKOLAKA ROZWÓJ RUCHOWY PRZEDSZKOLAKA DZIECKO : * Powyżej 3 lat: chodzi naprzemiennie po schodach, podskakuje na obu nogach, huśta się na podpartej huśtawce, włazi na płot, drzewo, drabinkę, jeździ na rowerku z

Bardziej szczegółowo

Ogólnopolska akcja Ministra Edukacji Narodowej "Ćwiczyć każdy może" organizowana w ramach Roku Szkoły w Ruchu.

Ogólnopolska akcja Ministra Edukacji Narodowej Ćwiczyć każdy może organizowana w ramach Roku Szkoły w Ruchu. Ogólnopolska akcja Ministra Edukacji Narodowej "Ćwiczyć każdy może" organizowana w ramach Roku Szkoły w Ruchu. Scenariusz zajęć: Nordic walking - Technika marszu nordic, marsz po najbliższej okolicy. Miejsce

Bardziej szczegółowo

Obszar wsparcia: Rozwój funkcji słuchowych. Scenariusz zajęć

Obszar wsparcia: Rozwój funkcji słuchowych. Scenariusz zajęć Obszar wsparcia: Rozwój funkcji słuchowych. Scenariusz zajęć Autor: Agnieszka Wysocka Grupa wiekowa: 4-latki Temat: Miś muzykant. Instrumenty perkusyjne. Cele operacyjne: Dziecko: na podstawie wyglądu

Bardziej szczegółowo

KLASA I KLASA II KLASA III I

KLASA I KLASA II KLASA III I Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna Wymagania dla klas I III Umiejętności, sprawności i wiadomości jakie uczeń zdobędzie po zakończeniu klasy I,II,III KLASA I KLASA II KLASA III I półrocze I półrocze

Bardziej szczegółowo

Akademia Pozytywnej Profilaktyki. Programy pozytywnego rozwoju dla uczniów kl. I-III SP 2015/2016

Akademia Pozytywnej Profilaktyki. Programy pozytywnego rozwoju dla uczniów kl. I-III SP 2015/2016 Programy pozytywnego rozwoju dla uczniów kl. I-III SP 2015/2016 Drodzy Rodzice, Szanowni Pedagodzy, Nauczyciele oraz Wychowawcy! Pozytywny rozwój jest elementem tzw. pozytywnej profilaktyki. Idea ta nie

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKACJA WERBALNA IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA DATA ZAPISU WIEK ŻYCIA DZIEŃ MIESIĄC ROK DATA URODZENIA OSOBA WYPEŁNIAJĄCA:

KOMUNIKACJA WERBALNA IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA DATA ZAPISU WIEK ŻYCIA DZIEŃ MIESIĄC ROK DATA URODZENIA OSOBA WYPEŁNIAJĄCA: IMIĘ I NAZWISKO DZIECKA DATA URODZENIA OSOBA WYPEŁNIAJĄCA: WIEK ŻYCIA DATA ZAPISU DZIEŃ MIESIĄC ROK KOMUNIKACJA WERBALNA Lp. TAK NIE CZASAMI UWAGI Warunki, aby rozwinęła się mowa, wyraża: ------- -----------

Bardziej szczegółowo