Gminny Program Rewitalizacji. Miasta i Gminy Barcin. na lata

Transkrypt

1 Gminny Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Barcin na lata Wykonawca: Dorfin Grant Thornton Frąckowiak Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa ul. Głowackiego Toruń T F Data: maj 2016 r. 1

2 Spis treści Wstęp Powiązania z dokumentami strategicznymi i planistycznymi Powiązania Gminnego Programu Rewitalizacji z dokumentami krajowymi Powiązania Gminnego Programu Rewitalizacji z dokumentami regionalnymi Powiązania Gminnego Programu Rewitalizacji z dokumentami lokalnymi Uproszczona diagnoza Miasta i Gminy Barcin Obszar zdegradowany gminy Obszar zdegradowany miasto Obszar zdegradowany obszar wiejski Obszar rewitalizacji gminy Obszar rewitalizacji miasto Obszar rewitalizacji obszar wiejski Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji Podobszar 1: Barcin Osiedle Kujawy Podobszar 2: Piechcin Wizja stanu obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu rewitalizacji Cele rewitalizacji i kierunki działań Lista przedsięwzięć rewitalizacyjnych Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami/przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji Mechanizmy włączenia interesariuszy w proces rewitalizacji Szacunkowe ramy finansowe w odniesieniu do głównych i uzupełniających projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych System zarządzania realizacją programu rewitalizacji System monitoringu, oceny skuteczności działań i system wprowadzania zmian...79 Załączniki

3 Spis tabel Tabela 1. Podział miasta Barcin na jednostki strukturalne...20 Tabela 2. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w jednostkach strukturalnych...21 Tabela 3. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w sferze społecznej w miejscowościach do 170 mieszkańców...22 Tabela 4. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w sferze społecznej w miejscowościach od 171 do 340 mieszkańców...22 Tabela 5. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w sferze społecznej w miejscowościach od 341 do 700 mieszkańców...22 Tabela 6. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w sferze społecznej w miejscowościach powyżej 700 mieszkańców...23 Tabela 7. Piechcin cechy obszaru zdegradowanego...24 Tabela 8. Powierzchnia i ludność Miasta i Gminy Barcin objęta rewitalizacją...26 Tabela 9. Obszar rewitalizacji w części wiejskiej Gminy Barcin...28 Tabela 10. Cel rewitalizacji: Przekształcenie przestrzeni zdegradowanych na cele aktywizacji społecznej..30 Tabela 11. Cel rewitalizacji: Przekształcenie przestrzeni zdegradowanych na cele aktywizacji gospodarczej...30 Tabela 12. Wykaz ulic wchodzących w skład podobszaru rewitalizacji i liczba mieszkańców Osiedla Kujawy...31 Tabela 13. Korzystanie z pomocy społecznej na Osiedlu Kujawy (2015 r.)...33 Tabela 14. Wychowanie przedszkolne na Osiedlu Kujawy (2015 r.)...33 Tabela 15. Wyniki sprawdzianu szóstoklasistów na Osiedlu Kujawy...34 Tabela 16. Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w Gimnazjum nr 1 (2015 r.)...34 Tabela 17. Interwencje policji i straży miejskiej na Osiedlu Kujawy (2015 r.)...35 Tabela 18. Podmioty gospodarcze na Osiedlu Kujawy (2015 r.)...36 Tabela 19. Obiekty użyteczności publicznej na podobszarze Osiedla Kujawy...37 Tabela 20. Wykaz przyłączy do sieci komunalnych na Osiedlu Kujawy (2015 r.)...37 Tabela 21. Szczegółowe ustalenia dotyczące jednostek struktury przestrzeni miejskiej Osiedle Kujawy.39 Tabela 22. Wykaz ulic wchodzących w skład podobszaru rewitalizacji i liczba mieszkańców Piechcina...43 Tabela 23. Wyniki sprawdzianu szóstoklasistów w Szkole Podstawowej w Piechcinie...45 Tabela 24. Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w Gimnazjum nr 2 (2015 r.)...45 Tabela 25. Wykaz przyłączy do sieci komunalnej w Piechcinie (2015 r.)...48 Tabela 26. Wskaźniki dla celów rewitalizacji...54 Tabela 27. Główne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne...57 Tabela 28. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne...62 Tabela 29. Formy konsultacji społecznych wykorzystane w procesie przygotowania programu na etapie diagnozowania...68 Tabela 30. Główne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne harmonogram i szacunkowe ramy finansowe...70 Tabela 31. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne harmonogram i szacunkowe ramy finansowe 72 Tabela 32. Najważniejsze zadania podmiotów uczestniczących w procesie przygotowania i wdrażania programu rewitalizacji...75 Tabela 33. Najważniejsze zadania podmiotu koordynującego działania w programie rewitalizacji

4 Spis map Mapa 1. Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji na terenie Miasta i Gminy Barcin...25 Mapa 2. Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji w Mieście Barcin...27 Mapa 3. Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji w części wiejskiej Gminy Barcin...29 Mapa 4. Podobszar rewitalizacji Osiedle Kujawy...31 Mapa 5. Plany zagospodarowania przestrzennego Osiedla Kujawy...40 Mapa 6. Użytkowanie terenu na Osiedlu Kujawy...41 Mapa 7. Obszar wyznaczony do rewitalizacji w Piechcinie...43 Mapa 8. Podstrefa PSSE w Barcinie...47 Mapa 9. Struktura użytkowania terenu w Piechcinie...49 Spis wykresów Wykres 1. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem...16 Wykres 2. Wskaźniki delimitacji obszaru rewitalizacji w mieście...28 Wykres 3. Struktura wiekowa ludności Osiedla Kujawy w 2015 r...32 Wykres 4. Liczba podmiotów gospodarczych na Osiedlu Kujawy ( )...36 Wykres 5. Struktura wiekowa ludności Piechcina w 2015 r Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych w Piechcinie ( )...46 Spis schematów Schemat 1. Proces rewitalizacji... 5 Schemat 2. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na obszarze gminy Barcin... 7 Schemat 3. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na obszarze Miasta Barcin... 8 Schemat 4. Dokumenty strategiczne i planistyczne, z którymi powiązania wykazuje Gminny Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Barcin...10 Schemat 5. Cel 1 i kierunki działań...53 Schemat 6. Cel 2 i kierunki działań...54 Schemat 7. Koncepcja zintegrowanych działań rewitalizacyjnych na podobszarze Osiedle Kujawy (1)...63 Schemat 8. Koncepcja zintegrowanych działań rewitalizacyjnych na podobszarze Osiedle Kujawy (2)...64 Schemat 9. Koncepcja zintegrowanych działań rewitalizacyjnych na podobszarze Piechcin...64 Schemat 10. Stopień zaangażowania interesariuszy w partycypację społeczną...66 Schemat 11. Interesariusze rewitalizacji...66 Schemat 12. Formy konsultacji społecznych...67 Schemat 13. Podmioty uczestniczące w realizacji programu rewitalizacji...74 Schemat 14. System wdrażania programu rewitalizacji...76 Schemat 15. System informacji i promocji a partycypacja społeczna...77 Schemat 16. Formy monitoringu...79 Schemat 17. Wprowadzanie zmian do GPR

5 Wstęp Rewitalizacja, czyli proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony jest na podstawie programu rewitalizacji. Jest to wieloletni program działań w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, infrastrukturalnej, którego celem jest wyprowadzenie obszaru ze stanu kryzysowego. Program jest podstawą do ubiegania się o środki na rewitalizację, m. in. z funduszy unijnych. Taką funkcję spełnia niniejszy Gminny Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Barcin na lata Ramy prawne dla rewitalizacji w Polsce wyznacza ustawa o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku. Określa ona zasady oraz tryb przygotowania, koordynowania i tworzenia warunków do prowadzenia i oceny rewitalizacji. Zapisy ustawy porządkują dzisiejsze pojmowanie rewitalizacji rozumianej jako przedsięwzięcie całościowe, integrujące działania na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany. Schemat 1. Proces rewitalizacji REWITALIZACJA LUDZIE PRZESTRZEŃ GOSPODARKA Źródło: Opracowanie własne 5

6 W perspektywie finansowej rewitalizacja będzie dotyczyć zarówno terenów miejskich, jak i wiejskich. Głównym jej celem powinno być trwałe podniesienie jakości życia na obszarze zdegradowanym. Kierunki działań rewitalizacyjnych wyznacza Krajowa Polityka Miejska 2023, która wskazuje, że w obecnym okresie programowania rewitalizacja nie może być postrzegana, tak jak do tej pory, jedynie jako remont, modernizacja czy odbudowa. Powinna ona łączyć działania w sposób kompleksowy tak, aby nie pomijać aspektu społecznego oraz gospodarczego, przestrzennofunkcjonalnego, technicznego lub środowiskowego związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Istotne jest, aby projekty społeczne stanowiły punkt wyjścia i były nieodłącznym elementem procesów rewitalizacyjnych. W obecnej perspektywie finansowej nie dopuszcza się realizacji tylko i wyłącznie wybiórczych inwestycji, nastawionych jedynie na szybki efekt poprawy estetyki przestrzeni, skupionych tylko na działaniach remontowych czy modernizacyjnych, które nie skutkują zmianami strukturalnymi na obszarze rewitalizacji. Projekty te będą mogły zostać zrealizowane w ramach szerszej koncepcji, uzupełniająco do działań społecznych tzw. miękkich. Istotnym elementem procesu rewitalizacji jest partycypacja społeczna obejmująca przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy, poprzez których rozumie się mieszkańców gminy, przedsiębiorców, organizacje pozarządowe i jednostki samorządu terytorialnego. Prowadzenie procesu rewitalizacji wiąże się z koniecznością wyznaczenia zdegradowanych i obszarów rewitalizacji. obszarów Obszarem zdegradowanym jest obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym. Ponadto występuje na nim co najmniej jedno z negatywnych zjawisk: gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Obszar rewitalizacji wyznacza się jako całość lub część obszaru zdegradowanego i opracowuje dla niego gminny program rewitalizacji. Gmina Barcin planuje prowadzenie działań rewitalizacyjnych i chce pozyskać na ten cel środki zewnętrzne, w tym pochodzące z funduszy unijnych. W związku z tym opracowanie Gminnego Programu Rewitalizacji, zawierającego m. in.: szczegółową diagnozę obszaru zdegradowanego, cele rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służących eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk, opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz szacunkowe ramy finansowe programu rewitalizacji, było konieczne. Procesy rewitalizacyjne w Gminie Barcin będą prowadzone zarówno na obszarach miejskich jak i wiejskich. Należy przy tym pamiętać że zarówno występowanie stanów kryzysowych jak dostępność danych w tym zakresie jest silnie zróżnicowania przestrzennie. Z tego względy zjawiska, które uważane są za istotny problem w rozwoju miasta, mogą w ogóle nie występować lub występować w znacznie mniejszym natężeniu na obszarach wiejskich, gdzie nie stanowią problemu i nie wymagają interwencji. Ze względu na tak dużą odmiennością i specyfikę poszczególnych terenów delimitacji dokonano odrębnie dla części miejskiej gminy i miejscowości wiejskich. Sposób wyznaczenia obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji w Mieście i Gminie Barcin przedstawiają poniższe schematy. 6

7 Schemat 2. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na obszarze gminy Barcin Analiza gminy w podziale na 19 miejscowości Analiza poszczególnych sołectw pod kątem występowania: - Problemów społecznych - Przestrzeni zdegradowanych - Problemów w innych sferach Wskazanie obszaru zdegradowanego Na podstawie przeprowadzonej analizy, do obszarów zdegradowanych zaliczono miejscowość Piechcin Wskazanie obszaru rewitalizacji Do obszaru rewitalizacji zaliczono obszary spełniające kryteria obszaru zdegradowanego część Piechcina (ul. Bielawską, Dworcową i 11 Listopada) oraz realizujące następujący cel rewitalizacji: - Przekształcenie przestrzeni zdegradowanych na cele aktywizacji społecznej Obszar rewitalizacji obejmuje 0,27 % powierzchni gminy Obszar rewitalizacji zamieszkuje 2,84% mieszkańców gminy Źródło: Opracowanie własne 7

8 Schemat 3. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na obszarze Miasta Barcin Podział miasta na 3 jednostki struktury przestrzeni miejskiej (jspm) Przebadanie jspm pod względem 4 wskaźników 3 wskaźniki ze sfery społecznej 1 wskaźnik ze sfery gospodarczej Wskazanie jspm wchodzących w skład obszaru zdegradowanego Jspm posiadające minimum 2 wskaźniki (w tym minimum 1 społeczny) niekorzystnie odstające od średniej dla gminy: Osiedle Kujawy Osiedle domów jednorodzinnych Wskazanie jspm (tworzących obszar zdegradowany) wchodzących w skład obszaru rewitalizacji W związku z przekroczeniem przez wskazane jspm progu 30% ludności jaka maksymalnie może być objęta rewitalizacją, obszar rewitalizacji ograniczono do 1 jspm tj. Osiedla Kujawy, gdzie liczba wskaźników z wartościami mniej korzystnymi od średniej dla gminy jest największa Obszar rewitalizacji obejmuje 0,69 % powierzchni gminy Obszar rewitalizacji zamieszkuje 27,09% mieszkańców gminy Źródło: Opracowanie własne Dla potrzeb niniejszego dokumentu przeprowadzono dokładną analizę sytuacji społecznogospodarczej, która pozwoliła na zdiagnozowanie problemów i potencjałów występujących na poszczególnych obszarach. Pozwoliło to na określenie kierunków rozwoju na najbliższe lata i zaplanowanie przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które pozwolą na osiągnięcie postawionych celów. Gminny Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Barcin na lata charakteryzuje się następującymi cechami: Kompleksowością gdyż ujmuje działania w sposób kompleksowy, tj. planuje realizację przedsięwzięć współfinansowanych z różnych środków (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności oraz innych środków publicznych i prywatnych), tym samym nie pomija aspekt społecznego oraz gospodarczego, przestrzenno-funkcjonalnego, technicznego lub środowiskowego. Program składam się z różnorodnych działań, które zapewniają, że zostanie osiągnięta kompleksowość interwencji. Koncentracją ponieważ program koncentruje swoją interwencję na tych obszarach gminy, które są dotknięte największą koncentracją problemów oraz negatywnych zjawiskach, a także gdzie zamieszkuje najwięcej mieszkańców. 8

9 Komplementarnością projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych pomiędzy zaplanowanymi projektami i przedsięwzięciami zachodzi efekt synergii w następujących wymiarach: a) przestrzennym, b) problemowym, c) proceduralno-instytucjonalnym, d) źródeł finansowania. Realizacją zasady partnerstwa i partycypacji program został wypracowany we współpracy z lokalną społecznością. Konsultacje społeczne nie tylko towarzyszyły procesowi wyznaczenia obszaru rewitalizacji i przygotowaniu programu, ale też były jednym z elementów współtworzących program. Prace nad programem były prowadzone w ścisłej współpracy z interesariuszami rewitalizacji tj. lokalną społecznością, przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi. 9

10 1. Powiązania z dokumentami strategicznymi i planistycznymi Ramy prawne dla rewitalizacji w Polsce wyznacza Ustawa o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. Określa ona zasady oraz tryb przygotowania, koordynowania i tworzenia warunków do prowadzenia i oceny rewitalizacji. Zapisy ustawy porządkują dzisiejsze pojmowanie rewitalizacji, rozumianej jako przedsięwzięcie całościowe, integrujące działania na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany. Głównym celem wielowymiarowego procesu rewitalizacji powinno być trwałe podniesienie jakości życia na obszarze zdegradowanym. Schemat 4. Dokumenty strategiczne i planistyczne, z którymi powiązania wykazuje Gminny Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Barcin Poziom krajowy Poziom regionalny Poziom lokalny Narodowy Plan rewitalizacji 2022 Założenia Krajowa Polityka Miejska 2023 Polska 2030 Trzecia fala nowoczesności Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Strategia Rozwoju Kraju 2020 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 Plan modernizacji Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lat Strategia Polityki Społecznej Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020 Zasady programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata Strategia Rozwoju Powiatu Żnińskiego na lata Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Żnińskiego Lokalna Strategia Rozwoju na lata Lokalnej Grupy Działania Pałuki Wspólna Sprawa Strategia Zrównoważonego Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Miasta i Gminy Barcin na lata Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Barcin Strategia rozwiązywania problemów Społecznych Gminy Barcin na lata Plan odnowy miejscowości Piechcin na lata Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obsz. włączenia społ. i zwalczania ubóstwa z wykorzyst. środków Europejskiego Funduszu Społ. i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata Źródło: Opracowanie własne. Program Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Barcin Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie Gminy Barcin na lata

11 Gminny Program Rewitalizacji został opracowany zgodnie z zapisami Ustawy o rewitalizacji. Ponadto wykazuje on powiązania z dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, które zostały wskazane na powyższym schemacie Powiązania Gminnego Programu Rewitalizacji z dokumentami krajowymi Nazwa dokumentu Narodowy Plan Rewitalizacji 2022 Założenia Krajowa Polityka Miejska 2023 Polska 2030 Trzecia fala nowoczesności Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Opis powiązań Zapisy zawarte w Narodowym Planie Rewitalizacji definiują rewitalizację jako wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany przez określenie i realizację programów rewitalizacji. Głównym celem Narodowego Planu Rewitalizacji jest oprawa warunków rozwoju obszarów zdegradowanych w wymiarze przestrzennym, społecznym, kulturowym i gospodarczym. Gminny Program Rewitalizacji jest zgodny z powyższym celem. Polityka miejska jest adresowana do wszystkich polskich miast i ich obszarów funkcjonalnych. Wyznacza ona kierunki działań rewitalizacyjnych i wskazuje, że najbardziej zaawansowanym procesem przemian jest kompleksowa rewitalizacja, realizowana na obszarach zdegradowanych, odnosząca się do konkretnego, wyznaczonego w oparciu o obiektywne kryteria, terytorium i łącząca wysiłki różnych podmiotów, których suma ma spowodować trwałe ożywienie społeczne i gospodarcze obszaru, zwiększenie jego atrakcyjności dla mieszkańców i przedsiębiorców oraz poprawę jakości życia. W ten sposób należy wypracować przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i powstające we współpracy z lokalną społecznością. Gminny Program Rewitalizacji wykazuje spójność z opisanymi wyżej kierunkami działań. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju to dokument określający główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej. Głównym celem dokumentu jest wytyczenie i charakterystyka działań skierowanych ku poprawie, jakości życia Polaków i rozwoju Polski na tle Unii Europejskiej. Gminny Program Rewitalizacja jest zgodny z następującymi celami Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju: Cel 3 Poprawa dostępności i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności nauki Cel 6 Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie workfare state Cel 8 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych Cel 11 Wzrost społecznego kapitału rozwoju Dokument wyznacza najważniejsze zadania państwa, których realizacja przyczyni się do szybszego i bardziej zrównoważonego rozwoju kraju i poprawy jakości życia ludności poprzez wzmocnienie potencjałów gospodarczych, instytucjonalnych i społecznych. Główne działania obejmują trzy obszary: sprawne i efektywne państwo, konkurencyjną gospodarkę oraz spójność społeczną i gospodarczą. Gminny Program Rewitalizacji wpisuje się w następujące obszary i cele: Strategia Rozwoju Kraju Obszar strategiczny: Sprawne i efektywne państwo, Cel 3 Wzmocnienie 2020 warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywateli, kierunek: rozwój kapitału społecznego Obszar strategiczny: Konkurencyjna gospodarka, Cel 4 Rozwój kapitału ludzkiego, kierunki interwencji: zwiększenie aktywności zawodowej oraz poprawa jakości kapitału ludzkiego Obszar strategiczny: Spójność społeczna i terytorialna, Cel 1 Integracja społeczna, kierunki interwencji: zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej zagrożonych. Krajowa Strategia Rozwoju Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego to kompleksowy 11

12 Regionalnego Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata Źródło: Opracowanie własne. średniookresowy dokument strategiczny, odnoszący się do prowadzenia polityki rozwoju społeczno-gospodarczego kraju w ujęciu wojewódzkim. Głównym celem dokumentu jest: Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. Gminny Program Rewitalizacji jest spójny z Celem 2 Strategii: Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych ( spójność ). Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju jest najważniejszym dokumentem strategicznym w kwestii zagospodarowania przestrzennego kraju. Został on stworzony w celu zapewnienia efektywnego wykorzystania jego przestrzeni. Dokument zawiera cele i kierunki działań służące takiemu planowaniu przestrzennemu, który pozwoli na wzrost społeczno-gospodarczy państwa. Gminny Program Rewitalizacji jest zgodny z następującymi celami określonymi w dokumencie: Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającego spójności Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystywanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski Przywrócenie i utrwalanie ładu przestrzennego. Celem opracowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Wytycznych jest ujednolicenie warunków i procedur wdrażania programów operacyjnych na lata w zakresie projektów realizujących cele i procesy rewitalizacji. Wytyczne określają, jak należy rozumieć pojęcie rewitalizacji w odniesieniu do działań współfinansowanych ze środków EFRR, EFS, FS w perspektywie finansowej , wskazują instrumenty realizacji projektów rewitalizacyjnych w ramach programów operacyjnych oraz zapewniają ich spójność oraz kompleksowość. Gminny Program Rewitalizacji został opracowany zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Wytyczne służą zapewnieniu niezbędnego poziomu koordynacji działań podejmowanych w całym kraju z wykorzystaniem środków EFS w Celu Tematycznym (CT) 9 Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją. Wyznaczają jednolite warunki i procedury wdrażania wsparcia w celu zapewnienia jednolitych standardów usług oferowanych przy udziale środków EFS osobom zagrożonym ubóstwem i wykluczeniem społecznym oraz innym adresatom wsparcia w CT 9. Gminny Program Rewitalizacji został opracowany zgodnie z Wytycznymi w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata Powiązania Gminnego Programu Rewitalizacji z dokumentami regionalnymi Nazwa dokumentu Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 Plan modernizacji Opis powiązań Zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego aktywizacja społeczno-gospodarcza na poziomie lokalnym jest jednym z najważniejszych założeń polityki rozwoju województwa. Świadczą o tym następujące cele strategiczne, z którymi zgodność wykazuje program rewitalizacji: nowoczesne społeczeństwo oraz modernizacja przestrzeni wsi i miast oraz kierunki działań: rozbudzanie aktywności obywatelskiej i społecznej, chęci do współpracy, prowadzenia działań edukacyjnych, zachęcania do szerokiego otwarcia na świat oraz dążeń do znacznego przyspieszenia rozwoju obszarów wiejskich i miast. Priorytet modernizacja przestrzeni miast i wsi zakłada dążenie do znacznego przyśpieszenia rozwoju obszarów wiejskich oraz aktywizacji społeczno-gospodarczej 12

13 Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata Strategia Polityki Społecznej Województwa Kujawsko- Pomorskiego do roku 2020 Zasady programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Województwa Kujawsko- Pomorskiego na lata Źródło: Opracowanie własne miast przy uwzględnieniu ich pozycji w sieci osadniczej i dostosowaniu potencjału do oczekiwań stawianych przed nimi w zakresie stymulowania rozwoju regionu, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i ładu przestrzennego. Miasto Barcin zostało zakwalifikowane do kategorii polityki przestrzennej obszary wiejskie (wraz z lokalnymi ośrodkami rozwoju), dla których oczekiwana rola i znaczenie w rozwoju województwa wiąże się z aktywizacją społeczno-gospodarczą na poziomie lokalnym. Zgodnie z zapisami RPO, rewitalizacja społeczno-gospodarcza, a także fizyczna obszarów o dużej koncentracji negatywnych zjawisk społecznych jest jednym z podstawowych działań mających przyczynić się do minimalizacji występujących na danych obszarach problemów. Gminny Program Rewitalizacji jest zgodny z Priorytetem Inwestycyjnym 9b Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich, w ramach którego wsparcie będzie skoncentrowane na podejmowaniu działań zmierzających do ożywienia społecznogospodarczego obszarów miejskich i obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie poprzez aktywizację osób zamieszkujących obszary problemowe oraz poprawę warunków uczestnictwa tych osób w życiu społecznym i gospodarczym. Misją wskazaną w Strategii Polityki Społecznej Województwa Kujawsko- Pomorskiego jest tworzenie warunków dla rozwoju aktywności i samodzielności mieszkańców w życiu społecznym. Gminny Program Rewitalizacji wykazuje zgodność z następującymi celami strategicznymi dokumentu: Wzrost poziomu samodzielności życiowej mieszkańców regionu Wzrost poziomu życia mieszkańców regionu poprzez zwiększenie dostępności do różnego rodzaju usług społecznych Wzrost poziomu aktywności w życiu społecznym. Zasady regionalne definiują pojęcia związane z rewitalizacją oraz określają sposób tworzenia programu rewitalizacji, w tym zwłaszcza zasady jego opracowywania w nowej perspektywie finansowej: kompleksowości, komplementarności, koncentracji, partnerstwa i partycypacji. Wskazują również: sposób wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, obligatoryjne elementy PR oraz oczekiwane efekty procesów rewitalizacji, prowadzonych w województwie kujawskopomorskim. Gminny Program Rewitalizacji został opracowany w oparciu o Zasady regionalne i wykazuje zgodność z regułami opracowania programów rewitalizacji zawartymi w dokumencie. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne na obszarach miejskich i ich obszarach funkcjonalnych stanowi interwencja zaplanowana w ramach: Działania 6.2 Rewitalizacja obszarów miejskich i ich obszarów funkcjonalnych oraz Poddziałania Rewitalizacja obszarów miejskich i ich obszarów funkcjonalnych w ramach ZIT. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne na obszarach wiejskich stanowi interwencja zaplanowana w ramach: Działanie 7.1 Rozwój lokalny kierowany przez społeczność. Gminny Program Rewitalizacji obejmuje swoim zasięgiem obszar miejski i wiejski i wpisuje się w działanie 6.2/6.4.1/ Powiązania Gminnego Programu Rewitalizacji z dokumentami lokalnymi Nazwa dokumentu Strategia Rozwoju Powiatu Żnińskiego na lata Opis powiązań Wizja rozwoju Powiatu Żnińskiego zawarta w Strategii to Przyjazny i bezpieczny powiat o silnym kapitale społecznym, kultywujący tradycję i kulturę Pałuk, rozwinięty gospodarczo w oparciu o zasoby przyrodnicze i dziedzictwo historyczno-kulturowe oraz poprzez stworzenie i promocję oryginalnej marki. Aby urzeczywistnić tę wizję, konieczne jest osiągnięcie kilku celów strategicznych, z których poniższe wpisują się w ideę rewitalizacji: Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez budowanie kapitału społecznego, dążenie do spójności społecznej rozumianej jako wyrównywanie szans i możliwości rozwoju oraz przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu; cele 13

14 Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Żnińskiego Lokalna Strategia Rozwoju na lata Lokalnej Grupy Działania Pałuki Wspólna Sprawa Strategia Zrównoważonego Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Miasta i Gminy Barcin na lata Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Barcin operacyjne: 1) Przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy 2) Zapewnienie opieki społecznej, wsparcia osób niepełnosprawnych oraz osób z zaburzeniami psychicznymi, aktywna walka z patologiami i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu 3) Zapewnienie bezpieczeństwa oraz ładu i porządku publicznego. Rozbudowa, modernizacja i unowocześnienie infrastruktury, sprzyjającej społeczno-gospodarczemu rozwojowi powiatu: 1) Rozwój bazy turystyczno-rekreacyjnej w oparciu o dziedzictwo kulturowe i zasoby naturalne 2) Rozwój infrastruktury związanej z opieką społeczną i służbą zdrowia oraz innymi obiektami użyteczności publicznej. Potrzeby rewitalizacyjne Gminy Barcin zostały opisane w rozdziale Obszary wymagające interwencji/rewitalizacji w opinii gmin. Ponadto działania o charakterze rewitalizacyjnym, które planuje przeprowadzić Gmina Barcin wpisują się w poniższe cele Strategii ORSG Powiatu Żnińskiego: Cel strategiczny nr III. Zapewnienie mieszkańcom wysokiej jakości usług: 1) III.3. Profilaktyka zdrowotna i poprawa stanu opieki medycznej 2) III.4. Rozwój atrakcyjnej oferty kulturalnej dla turystów i mieszkańców ORSG. Cel strategiczny nr IV. Zapobieganie i ograniczenie skutków negatywnych zjawisk społecznych: 1) IV.1. Ograniczanie skali i skutków bezrobocia 2) IV.2. Zapobieganie i łagodzenie skutków wykluczenia społecznego. LSR zakłada w ramach jednego z celów rozbudowę i poprawę standardu infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej oraz rewitalizację i poprawę estetyki na obszarze LSR do 2023 r. W tym zakresie planowane są przedsięwzięcia dotyczące rewitalizacji obszarów wiejskich w kontekście włączenia społecznego na obszarze LSR. Niniejszy program jest uszczegółowieniem zapisów zawartych w LSR i wskazuje obszary, na których prowadzone będą przedsięwzięcia rewitalizacyjne. W Strategii największe możliwości rozwojowe upatruje się (obok potencjału turystycznego i gospodarczego) w działaniach rewitalizacyjnych zapewniających ożywienie gospodarcze oraz przyczyniającym się do rozwiązania rozwiązywania problemów społecznych. Działania te mają odzwierciedlenie w następujących celach strategicznych i operacyjnych: Cel strategiczny I - Rozwinięta, zmodernizowana i nowoczesna infrastruktura techniczna Cel strategiczny II - Stworzenie szerokiej ofert w zakresie kultury, sportu i rekreacji, wykorzystującej lokalne zasoby, angażującej mieszkańców i atrakcyjnej dla turystów: 1) Nowoczesne, dobrze wyposażone obiekty sportowe; 2) Rozwinięta baza kulturalno-oświatowa; 3) Stworzenie oferty turystycznej i rekreacyjnej w oparciu o dziedzictwo przyrodnicze i zasoby naturalne. Cel strategiczny III - Wysoki standard życia mieszkańców poprzez zapewnienie bezpieczeństwa publicznego i socjalnego 1) Zapewnienie ładu i porządku publicznego 2) Przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej, ograniczenie przestępczości. Głównym celem rozwoju gminy zapisanym w Studium jest zapewnienie wysokiej jakości życia mieszkańców, poprzez rozwój społeczny (w tym zapewnienie prawidłowego funkcjonowania usług publicznych), gospodarczy (w tym wprowadzanie nowych funkcji, rozwój przedsiębiorczości i wzrost efektywności rolnictwa), rozwój infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, przy uwzględnieniu równowagi wobec środowiska przyrodniczego i kulturowego. Cele szczegółowe wpisujące się w zagadnienia rewitalizacyjne to przede wszystkim: Zwiększenie potencjału społeczno-gospodarczego miasta Barcin jako siedziby gminy, Rozwój i podnoszenie standardu usług, w tym zwłaszcza sfery publicznej, 14

15 Strategia rozwiązywania problemów Społecznych Gminy Barcin na lata Plan odnowy miejscowości Piechcin na lata Program Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Barcin Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie Gminy Barcin na lata Źródło: Opracowanie własne Poprawa jakości przestrzeni wspólnych w miejscowościach, Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, Zapewnienie ładu przestrzennego poprzez estetyzację zabudowy, dążenie do koncentracji zabudowy i zaludnienia oraz ograniczania ich rozproszenia, dostosowanie rozwoju gospodarczego do uwarunkowań przyrodniczych, Ochrona wartości zasobów dziedzictwa kulturowego oraz stworzenie programu ochrony dóbr kultury. Misją Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych jest sprawny system pomocy społecznej wspierający osoby i rodziny w dążeniu do poprawy jakości życia. Misja ta ma być realizowana poprzez poniższe działania, które w pełni wpisują się w ideę rewitalizacji społecznej: Zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób i rodzin dotkniętych ubóstwem, bezrobociem i bezradnością Ograniczenie zjawiska przemocy w rodzinnie i jej skutków Ułatwianie społecznej i zawodowej readaptacji osób bezdomnych i opuszczających zakłady karne Poprawa jakości życia i społecznego funkcjonowania osób starszych, niepełnosprawnych oraz osób przewlekle i długotrwale chorych Przeciwdziałanie negatywnym skutkom problemu uzależnień od substancji psychoaktywnych. Wizja wsi zawarta w Planie została sformułowana następująco: Piechcin wieś czysta, estetyczna z placówkami kulturalno sportowymi prężnie działającymi, kultywująca tradycje na rzecz mieszkańców wsi. Wizja ta będzie realizowana przez następujące priorytety: Rozwój i poprawa lokalnej infrastruktury, Aktywizacja i integracja społeczności lokalnej, Poprawa estetyki wsi. Założenia programu rewitalizacji i zaplanowane w nim przedsięwzięcia realizowane na obszarze Piechcina w pełni wpisują w plan odnowy tej miejscowości. Cele strategiczne Gminy Barcin do roku 2020 w zakresie gospodarki niskoemisyjnej to: Redukcja emisji gazów cieplarnianych, Zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, Redukcja zużycia energii finalnej w wyniku zwiększenia efektywności energetycznej, Redukcja zanieczyszczeń powietrza. Część zadań planowanych do realizacji w ramach rewitalizacji twardej, w których zakłada się działania wpływające na poprawę efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej, przyczyni się do osiągnięcia powyższych celów. Do celów Programu należy: Zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie na terenie Gminy Barcin Zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie Zwiększenie pomocy i ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Program rewitalizacji wpisuje się powyższe cele gdy również jest nastawiony na rozwiązywanie przede wszystkim problemów społecznych, a zrealizowanych w ramach rewitalizacji projektów będą korzystały również osoby z rodzin dotkniętych przemocą domową. 15

16 2. Uproszczona diagnoza Miasta i Gminy Barcin Miasto i Gmina Barcin jest jedną z 6 gmin wchodzących w skład powiatu żnińskiego, położoną we wschodniej części powiatu, przy trasach komunikacyjnych Bydgoszcz Mogilno (nr 254) oraz Inowrocław Żnin (nr 251). Graniczy z gminami: Żnin, Łabiszyn, Dąbrowa Mogileńska i Pakość. Gmina zajmuje powierzchnię około 120 km 2. Główną jednostką osadniczą gminy jest miasto Barcin o łącznej powierzchni 3,7 km 2. Stanowi ono centrum życia publicznego i kulturalnego gminy. Tutaj znajduje się siedziba władz samorządowych i wielu innych instytucji. Miasto pełni rolę wielofunkcyjnego ośrodka administracyjno-usługowego i mieszkaniowego. Na pozostałą sieć osadniczą składa się 19 miejscowości. Spośród miejscowości wiejskich najbardziej wyróżnia się Piechcin, będący obok Barcina ośrodkiem uzupełniającym w zakresie dostępu do usług publicznych. Na potrzeby delimitacji obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji cała gmina została przeanalizowana pod kątem występowania zjawisk kryzysowych w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Poniżej zostały zamieszczone wnioski i spostrzeżenia z przeprowadzonej diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej. Sfera społeczna Liczba ludności gminy pod koniec 2015 r. wynosiła osób, z czego 50,98% zamieszkiwało miasto Barcin (7 808 osób), a 49,02% obszar wiejski (7 509 osób). Na przestrzeni ostatnich 10 lat całkowita liczba mieszkańców gminy wzrosła o 3,24% (z osób w 2005 r. do osób w 2015 r.). W tym samym czasie liczba mieszkańców miasta pozostaje na podobnym poziomie. Niekorzystnym zjawiskiem demograficznym jest rosnący odsetek osób w wieku poprodukcyjnym i coraz mniejszy udział w społeczeństwie osób młodych. W 2015 r. stosunek osób w wieku poprodukcyjnym względem ludności w wieku produkcyjnym wyniósł 29,37%, podczas gdy np. w 2013 r. było to 26,84%, a w 2010 r. 22,39%. Oznacza to, że w kolejnych latach należy spodziewać się, że zjawisko to będzie się nasilać. Wykres 1. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem 65,4% 64,0% 63,1% Przedprodukcyjny Produkcyjny 20,0% 18,8% 17,2% 18,4% 18,5% 14,6% Poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Innym problemem społecznym ujawniającym się na terenie gminy jest bezrobocie. Pod koniec 2015 r. bez pracy pozostawało 847 osób (więcej osób bezrobotnych było tylko w Mieście i Gminie Żnin osób). Tym samym bezrobotni z gminy Barcin stanowili 20,2% ogółu bezrobotnych w powiecie żnińskim. Badając udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym, można stwierdzić, że udział 16

17 ten systematycznie zmniejsza się (w 2013 r. 12,2%, w 2014 r. 9,6%, a w 2015 r. 8,8%), co jest niewątpliwie dobrą tendencją. Istotnym problemem społeczno-gospodarczym jest niski poziom wynagrodzenia brutto w stosunku do średniej wojewódzkiej. W 2014 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska = 100) wynosiło w województwie kujawsko-pomorskim 85,9, a w powiecie żnińskim 73,1. Niskie dochody oraz problemy ze znalezieniem pracy powodują, że wiele osób w gminie korzysta ze świadczeń pomocy społecznej. W 2015 r. liczba osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej wyniosła osób (w 2014 r osób, w 2013 r osób). Tym samym odsetek korzystających z pomocy społecznej z roku na rok zmniejsza się. Sfera gospodarcza Sytuacja społeczna jest pochodną rozwoju gospodarczego gminy. Dynamiczny rozwój gminy Barcin jest związany z występowaniem wapienia i margli jurajskich, których wydobycie prowadzi się od XIX w. Do największych podmiotów gospodarczych działających w gminie należą LafargeHolcim, ZPW Trzuskawica, Mapei Polska Sp. z o.o. W 2008 r. w Barcinie utworzono podstrefę Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o powierzchni 100 ha. Część strefy pozostaje niezagospodarowana (około 33 ha). PSSE w Barcinie jest niewątpliwym atutem przyciągającym nowych inwestorów. Klimat aktywności gospodarczej mierzony dynamiką liczby przedsiębiorstw w ciągu minionych 10 lat jest bardzo dobry. Liczba podmiotów gospodarczych wzrosła ze 159 w 2006 r. do 576 w 2015 r. (wzrost o 262,3%). Sfera środowiskowa Aktualny stan jakości środowiska nie stwarza zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi. Jednak istotnym zagrożeniem w tej sferze jest zanieczyszczenie powietrza powodowane przez 3 główne czynniki: Ruch samochodowy, zwłaszcza na drogach wojewódzkich nr 254 i 251, Tradycyjne źródła ciepła (kotłownie miejskie (Ciepłownia Barcin i Piechcin) oraz indywidualne), Przemysł wydobywczy (LafargeHolcim, Zakłady Przemysłu Wapiennego Trzuskawica S. A.) Sfera przestrzenno-funkcjonalna i techniczna Wyposażenie w infrastrukturę społeczną jest dość dobre. W gminie są dwa ośrodki, w których mieszkańcy mają dostęp do najważniejszych instytucji tj. Barcin i Piechcin. Najważniejsze potrzeby społeczne są zaspokajane. Jednak w związku z postępującymi zmianami w sytuacji społecznogospodarczej gminy konieczne jest dostosowanie istniejącej infrastruktury lub stworzenie nowej, by móc nadążyć za zmieniającymi się trendami w społeczeństwie. Przykładem takiej sytuacji są postępujące zmiany demograficzne i starzenie się społeczeństwa. Zjawisko to rodzi potrzebę rozwijania na terenie gminy tzw. srebrnej gospodarki, tj. tworzenia miejsc opieki dla osób starszych czy zapewnienia łatwiejszego dostępu do specjalistycznych usług opiekuńczych oraz stworzenia oferty spędzania wolnego czasu dla seniorów. W gminie występuje wiele terenów zdegradowanych. Są to m. in. tereny pokolejowe czy tereny powydobywcze. Obszary te wymagają ponownego zagospodarowania i nadania im nowych funkcji np. gospodarczych. Kwestią problematyczną jest również jakość istniejących terenów publicznych lub ich deficyt, zwłaszcza w największych ośrodkach osadniczych (Barcin i Piechcin). Wiele z istniejących przestrzeni publicznych znajduje się w złym stanie lub też nie są wykorzystywane we właściwy sposób. Odpowiednia adaptacja tych obszarów spowoduje, że będą one mogły być wykorzystywane jako miejsca 17

18 działalności kulturalnej, sportowej, rekreacyjnej czy gospodarczej. Na podbudowie zrewitalizowanych obiektów i terenów będą mogły być prowadzone zajęcia aktywizacyjne i integracyjne dla mieszkańców. Gmina jest wyposażona w infrastrukturę wodociągową, kanalizacyjną i gazową. Z powyższej infrastruktury korzysta odpowiednio 94,9% (wodociąg), 72,2% (kanalizacja) i 67,1% (gaz) ludności. Najlepsza sytuacja pod względem dostępności do infrastruktury sieciowej jest oczywiście w mieście oraz w Piechcinie, który ze względu na wyjątkowo dużą liczbę ludności ( osób w 2015 r.) nie jest typową miejscowością wiejską. Na terenie Gminy występuje zabudowa mieszkaniowa wielo i jednorodzinna oraz zabudowa zagrodowa. Zdecydowana większość budynków pochodzi z lat 70. i 80. Niewiele jest natomiast obiektów sprzed 1918 r. Stan techniczny wielu budynków jest niezadowalający, jednak są one poddawane stopniowej modernizacji (w tym termomodernizacji). 18

19 3. Obszar zdegradowany gminy 1 Obszarem zdegradowanym w gminie jest ten obszar, na którym zidentyfikowano występowanie stanu kryzysowego (czyli koncentracji negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz w przynajmniej jednej ze sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej). Skalę tych negatywnych zjawisk odzwierciedlają mierniki rozwoju opisujące powyższe sfery, które wskazują na niski poziom rozwoju lub dokumentują silną dynamikę spadku poziomu rozwoju w odniesieniu do średniej wartości dla całej gminy. Obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nie posiadające ze sobą wspólnych granic. 2 Obszar zdegradowany w Gminie Barcin zgodnie z Zasadami programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych został wyznaczony odrębnie dla miasta Barcin i dla części wiejskiej Gminy. Analiza wskaźnikowa poszczególnych miejscowości i jednostek w mieście została przeprowadzona w oparciu o kryteria wskazane w Zasadach programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz kryteria własne (autorskie), stworzone na potrzeby zdiagnozowania występujących na tym obszarze problemów. Mapa 1. Obszar zdegradowany w Mieście i Gminie Barcin Źródło: Opracowanie własne 1 Przedstawione w poniższym rozdziale dane statystyczne dotyczą stanu na r. 2 Zasady programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata z dnia r. 19

20 3.1 Obszar zdegradowany miasto Dla potrzeb delimitacji obszaru zdegradowanego w części miejskiej Gminy miasto Barcin zostało podzielone na jednostki struktury przestrzeni miejskiej (zwane dalej jednostkami). W oparciu o występujące zróżnicowania w przestrzeni społeczno gospodarczej, całe miasto zostało podzielone na 3 jednostki strukturalne: Starówka wraz z doliną Noteci, Osiedle domów jednorodzinnych, Osiedle Kujawy. Żadna z tak wyznaczonych jednostek nie zajmuje więcej niż 20% powierzchni Gminy i nie koncentruje więcej niż 30% jej mieszkańców. Ponadto dokonany podział umożliwia pozyskanie wiarygodnych danych, zarówno na potrzeby delimitacji, jak i późniejszego monitoringu wdrażania programu rewitalizacji. Suma powierzchni wydzielonych jednostek jest równa powierzchni części miejskiej Gminy, w związku z czym analizie zostało poddane całe miasto. Tabela 1. Podział miasta Barcin na jednostki strukturalne Jednostka Ludność % ludności gminy Starówka wraz z doliną Noteci Osiedle domów jednorodzinnych Powierzchnia (km 2) % powierzchni gminy ,23% 1,89 1,56% ,66% 0,98 0,81% Osiedle Kujawy ,09% 0,83 0,69% Miasto ,98% 3,7 3,06% Gmina ,88 - Źródło: Opracowanie własne Wyznaczone jednostki strukturalne zostały poddane diagnozie celem identyfikacji stanu kryzysowego. Do analizy wybrano 4 wskaźniki (3 reprezentujące sferę społeczną oraz 1 ze sfery gospodarczej). Wszystkie 3 jednostki zostały zbadane przy pomocy tych samych kryteriów. Na tej podstawie za obszar zdegradowany zostały uznane 2 jednostki, w których przynajmniej 2 wskaźniki przedstawiają wartości mniej korzystane w porównaniu do średniej dla Gminy Barcin, tj. Osiedle domów jednorodzinnych i Osiedle Kujawy. Na terenie Osiedla domów jednorodzinnych odnotowano występowanie 2 problemów ze sfery społecznej: Starzejące się społeczeństwo, Niski poziom objęcia edukacją przedszkolną. Natomiast na Osiedlu Kujawy niekorzystne wartości wskaźników zostały wykazane w 3 obszarach, co wskazuje na występowanie następujących problemów: Starzejące się społeczeństwo, Niski poziom objęcia edukacją przedszkolną, Niski poziom przedsiębiorczości wśród mieszkańców. Szczegółowe informacje na temat wartości poszczególnych wskaźników przedstawia poniższa tabela. 20

21 Tabela 2. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w jednostkach strukturalnych Cechy szczególne sfery Zaawansowanie procesu starzenia się ludności Problem Starzejące się społeczeństwo Wskaźnik Sfera społeczna Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze Starówka wraz z doliną Noteci Osiedle domów jednorodzinnych Osiedle Kujawy Gmina Barcin 16,70% 21,02% 24,92% 18,52% Wychowanie i edukacja przedszkolna dzieci w wieku 3-5 lat Problemy rynku pracy Klimat aktywności gospodarczej Niski poziom objęcia edukacją przedszkolną Bezrobocie Niski poziom przedsiębiorczości wśród mieszkańców Odsetek dzieci zamieszkujących dany obszar w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na danym obszarze Sfera gospodarcza Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym obszarze 95,12% 68,75% 68,57% 78,40% 11,34% 6,69% 8,23% 8,77% 1,29 0,99 0,92 0,94 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie 3.2 Obszar zdegradowany obszar wiejski Delimitacja obszaru zdegradowanego na obszarze wiejskim Gminy Barcin nastąpiła poprzez zbadanie wszystkich miejscowości pod kątem występowania stanu kryzysowego. Biorąc pod uwagę liczebność poszczególnych miejscowości podzielono je na 4 grupy: do 170 mieszkańców, od 171 do 340 mieszkańców, od 341 do 700 mieszkańców i powyżej 700. Każdą z grup zbadano innym zestawem wskaźników. Na tej podstawie do obszaru zdegradowanego zostały zaliczone te miejscowości, które spełniły jednocześnie 2 kryteria: Na terenie miejscowości występują co najmniej 2 problemy społeczne, a wskaźniki dla tych problemów przyjmują wartości mniej korzystane w porównaniu do średniej dla Gminy, Na terenie miejscowości występują przestrzenie zdegradowane lub negatywne zjawiska w przynajmniej jednej ze sfer (gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub infrastrukturalnej). 21

22 Tabela 3. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w sferze społecznej w miejscowościach do 170 mieszkańców Miejscowość Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze (%) Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na danym obszarze (%) Stosunek interwencji służb porządkowych (policji, straży) z powodu zakłócania miru domowego i porządku publicznego względem ogółu gospodarstw domowych na danym obszarze (%) Aleksandrowo 10, Augustowo 17,16 3,73 17,24 Gulczewo 10,48 15,24 18,18 Józefinka 11,39 13,29 6,25 Pturek 15,54 2,03 3,45 Szeroki Kamień 7, ,11 Zalesie Barcińskie 13, ,18 Gmina 18,52 15,61 17,79 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Tabela 4. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w sferze społecznej w miejscowościach od 171 do 340 mieszkańców Miejscowość Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze (%) Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na danym obszarze (%) Stosunek interwencji służb porządkowych (policji, straży) z powodu zakłócania miru domowego i porządku publicznego względem ogółu gospodarstw domowych na danym obszarze (%) Dąbrówka Barcińska 16,67 10,19 2,33 Julianowo 15,34 12,96 2,86 Kania 18,52 9,83 0 Knieja 15,64 8,20 0 Młodocin 13,77 8,51 11,90 Sadłogoszcz 11,98 6,72 25 Złotowo 10,71 7,69 26,98 Gmina 18,52 8,77 17,79 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Tabela 5. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w sferze społecznej w miejscowościach od 341 do 700 mieszkańców Miejscowość Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze (%) Udział bezrobotnych pozostających bez pracy ponad 24 miesiące w ogóle bezrobotnych na danym obszarze (%) Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na danym obszarze (%) Barcin Wieś 12,83 31,82 6,33 Krotoszyn 14,48 14,89 20,55 Mamlicz 14,77 8,57 11,88 Wolice 9, ,41 22

23 Miejscowość Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze (%) Udział bezrobotnych pozostających bez pracy ponad 24 miesiące w ogóle bezrobotnych na danym obszarze (%) Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na danym obszarze (%) Gmina 18,53 21,72 10,54 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Tabela 6. Wskaźniki występowania stanu kryzysowego w sferze społecznej w miejscowościach powyżej 700 mieszkańców Miejscowość Udział bezrobotnych pozostających bez pracy ponad 24 miesiące w ogóle bezrobotnych na danym obszarze (%) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Punktem wyjścia do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w części wiejskiej Gminy była analiza występowania problemów społecznych. Takie problemy (w ilości co najmniej 2) zdiagnozowano w Piechcinie. Miejscowość została poddana dalszej analizie pod kątem występowania przestrzeni zdegradowanych lub stanu kryzysowego w innych sferach. Przeprowadzona analiza wskaźnikowa uwidoczniła 3 problemy społeczne: Bezrobocie, Długotrwałe bezrobocie, Niesamodzielność ekonomiczna. Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na danym obszarze (%) Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na danym obszarze (%) Piechcin 26,84 12,6 9,61 Gmina 21,72 10,54 8,77 Zdiagnozowano także występowanie przestrzeni zdegradowanych. Informacje o cechach kryzysowych tego obszaru przedstawia poniższa tabela. 23

24 Tabela 7. Piechcin cechy obszaru zdegradowanego Cechy szczegółowe sfery Problem Wskaźnik Piechcin Gmina Problemy rynku pracy Samowystarczalność ekonomiczna ludności i gospodarstw domowych Bezrobocie Długotrwałe bezrobocie Niesamodzielność ekonomiczna Sfera społeczna Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na danym obszarze Udział bezrobotnych pozostających bez pracy ponad 24 miesiące w ogóle bezrobotnych na danym obszarze Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na danym obszarze Przestrzenie zdegradowane Na terenie miejscowości znajdują się przestrzenie zdegradowane, tj.; tereny pokolejowe, w tym budynek dawnego dworca (w szczególności działka nr 21/6), tereny kopalni po wydobyciu złóż wapieni i margli jurajskich przez LafargeHolcim. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie 9,61% 8,77% 26,84% 21,72% 12,60% 10,54% 24

25 4. Obszar rewitalizacji gminy 3 W myśl art. 10 Ustawy o rewitalizacji 4 i Zasad programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych obszarem rewitalizacji jest obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk (społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, lecz nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy. W skład obszaru rewitalizacji mogą wejść obszary występowania problemów przestrzennych, takich jak tereny poprzemysłowe (w tym poportowe i powydobywcze), powojskowe lub pokolejowe, wyłącznie w przypadku, gdy przewidziane dla nich działania są ściśle powiązane z celami rewitalizacji dla danego obszaru rewitalizacji. Mapa 2. Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji na terenie Miasta i Gminy Barcin Źródło: Opracowanie własne 3 Przedstawione w poniższym rozdziale dane statystyczne dotyczą stanu na r. 4 Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777). 25

26 Z tego względu obszar rewitalizacji w Gminie Barcin składa się z kilku podobszarów położonych zarówno w części miejskiej, jak i wiejskiej, które łącznie stanowią 0,96% powierzchni Gminy są zamieszkiwane przez 29,93% jej mieszkańców. Tabela 8. Powierzchnia i ludność Miasta i Gminy Barcin objęta rewitalizacją Podobszar Ludność % ludności gminy Powierzchnia (km 2 ) % powierzchni gminy Osiedle Kujawy ,09% 0,83 0,69% Piechcin (ul. Dworcowa, ul. 11 Listopada, ul. Bielawska) 435 2,84% 0,33 0,27% Razem ,93% 1,16 0,96% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie 4.1. Obszar rewitalizacji miasto W procesie delimitacji obszaru rewitalizacji miasta Barcin pod uwagę wzięto te jednostki, które zostały uznane za obszar zdegradowany, zgodnie z Zasadami programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych, czyli Osiedle Kujawy i Osiedle domów jednorodzinnych. Tak wskazany obszar przekracza wspomniany próg 30% ludności gminy. W związku z tym obszar rewitalizacji został zawężony do tej jednostki, w której liczba wskaźników z wartościami mniej korzystnymi od średniej dla gminy jest największa. Na terenie Osiedla Kujawy, 3 spośród 4 badanych wskaźników przyjęły wartości mniej korzystne w porównaniu do średniej dla całej gminy, natomiast na Osiedlu domów jednorodzinnych taki stan odnotowano w odniesieniu do 2 analizowanych wskaźników. Zasięg obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na tle Miasta Barcin przedstawia poniższa mapa. Obszarem rewitalizacji w Mieście jest Osiedle Kujawy. Obszar ten jest zamieszkiwany przez osób (27,09% ludności gminy) i zajmuje powierzchnię 0,83 km 2 (0,69% powierzchni gminy). Osiedle Kujawy cechuje się dużym odsetkiem osób starszych. Stanowią one 24,92% ogółu mieszkańców tego obszaru, podczas gdy średnia dla Gminy wynosi 18,52%. Taki stan rzeczy jest wyrazem powszechnie występującego zjawiska starzenia się społeczeństwa, które w tej jednostce jest szczególnie silne. Innym niekorzystnym zjawiskiem jest poziom objęcia edukacją przedszkolną 68,57% dzieci w wieku 3-5 lat z tego obszaru uczęszcza do przedszkola lub oddziału przedszkolnego. Odsetek dzieci objętych edukacją przedszkolną w całej Gminie wynosi 78,40%. Uwagę zwraca fakt, że mimo iż na tym terenie mieszka 54,04% dzieci i młodzieży z Miasta, brak tu świetlicy środowiskowej, w której mogłyby spędzać czas wolny. Panujący na Osiedlu Kujawy klimat aktywności gospodarczej jest nieznacznie niższy niż w Gminie na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym (18-64 lat) przypada 0,92 podmiotów gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne (w Gminie jest to 0,94). 26

27 Mapa 3. Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji w Mieście Barcin Źródło: Opracowanie własne 27

28 Wykres 2. Wskaźniki delimitacji obszaru rewitalizacji w mieście Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem (%) 18,53 24,92 Odestek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym (%) 68,57 78,4 Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym obszarze 0,92 0,94 Osiedle Kujawy Gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie 4.2. Obszar rewitalizacji obszar wiejski Obszar rewitalizacji w części wiejskiej Gminy Barcin składa się z części miejscowości zaliczonej do obszaru zdegradowanego. Do powierzchni obszaru rewitalizacji włączono rzeczywistą powierzchnię, na której planowana jest interwencja w ramach programu. Łącznie wyznaczony obszar rewitalizacji nie przekracza progów 20% powierzchni gminy i 30% ludności gminy. Tabela 9. Obszar rewitalizacji w części wiejskiej Gminy Barcin Podobszar Ludność % ludności gminy Powierzchnia (km 2) Piechcin (ul. Dworcowa, ul. 11 Listopada, ul. Bielawska) % powierzchni gminy 435 2,84% 0,33 0,27% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Zasięg obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w części wiejskiej na tle Gminy przedstawia poniższa mapa. 28

29 Mapa 4. Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji w części wiejskiej Gminy Barcin Źródło: Opracowanie własne Obszar rewitalizacji spełnia jeden z celów rewitalizacji wskazanych w Zasadach programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych tj. przekształcenie przestrzeni zdegradowanej na cele aktywizacji społecznej. Wybór takiego celu został podyktowany występującym na tym obszarze stanem kryzysowym. Dla powyższego celu określono 2 kryteria, których spełnienie oznacza możliwość podjęcia na tym obszarze działań rewitalizacyjnych o określonym kierunku. 29

30 Tabela 10. Cel rewitalizacji: Przekształcenie przestrzeni zdegradowanych na cele aktywizacji społecznej Obszar rewitalizacji Kryterium Dostępność publicznej infrastruktury aktywizacji społecznej Piechcin W Piechcinie istnieje świetlica wiejska oraz filia biblioteki, a także infrastruktura sportu i rekreacji (tj. Centrum Nurkowe, strzelnica, boisko, stadiom sportowy, siłownia zewnętrzna oraz 3 place zabaw). Istniejące w Piechcinie tereny publiczne (w tym przeznaczone na cele aktywizacji społecznej) są zagospodarowane w sposób niewystarczający (brakuje miejsc, w których mogłyby odbywać się imprezy i zajęcia plenerowe). Taką funkcję pełniła kiedyś muszla koncertowa w Parku 100-lecia (obiekt istniał od 1960 r. aż do pożaru w 2002 r.). Stąd też uzasadniona jest interwencja polegająca na utworzeniu infrastruktury komplementarnej wobec już istniejącej. Istnienie przestrzeni zdegradowanej, która może być zaadaptowana do celów rozwoju społecznego Budynki podworcowe przy ul. Dworcowej (działka nr 21/6), Teren po spalonej muszli koncertowej w Parku 100-lecia. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Ponadto dla podobszaru jako drugi cel rewitalizacji wskazano przekształcenie przestrzeni zdegradowanych na cele aktywizacji gospodarczej. Jest to związane z relatywnie wysokim bezrobociem wśród mieszkańców Piechcina i istnieniem przestrzeni zdegradowanych, które mogą być zaadoptowane do pełnienia funkcji aktywizacji gospodarczej. Tabela 11. Cel rewitalizacji: Przekształcenie przestrzeni zdegradowanych na cele aktywizacji gospodarczej Obszar rewitalizacji Piechcin Kryterium Istnienie przestrzeni zdegradowanej, która może być zaadaptowana do celów rozwoju gospodarczego Budynki podworcowe przy ul. Dworcowej (działka nr 21/6), Tereny kopalni po wydobyciu złóż wapieni i margli jurajskich przez LafargeHolcim. Na terenie gminy są zarejestrowane osoby bezrobotne Na terenie Gminy Barcin zarejestrowanych jest 847 bezrobotnych (8,77% ludności w wieku produkcyjnym. W samym Piechcinie jest 190 osób bezrobotnych (9,61% mieszkańców w wieku produkcyjnym). Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie 30

31 5. Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji 5.1. Podobszar 1: Barcin Osiedle Kujawy Osiedle Kujawy to jedna z trzech jednostek w mieście wyznaczonych na potrzeby rewitalizacji. Zajmuje powierzchnię 0,83 km 2 (co stanowi 0,69% powierzchni Gminy i 22,43% powierzchni Miasta) i koncentruje 26,95% ludności Gminy (4 150 osób). Tym samym jest to najludniejszy obszar miasta. Osiedle Kujawy położone jest w południowej części Miasta, w tzw. nowym Barcinie. Jednostkę tworzy 7 ulic. Mapa 5. Podobszar rewitalizacji Osiedle Kujawy Źródło: Tabela 12. Wykaz ulic wchodzących w skład podobszaru rewitalizacji i liczba mieszkańców Osiedla Kujawy L.p. Ulica Liczba mieszkańców 1. Artylerzystów Dr St. Krzysia Dworcowa Jakuba Wojciechowskiego 0 5. Krotoszyńska Lotników Ludowego Wojska Polskiego 581 Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie 31

32 Sfera społeczna Osiedle Kujawy jest najbardziej zaludnionym obszarem miasta. Pod koniec 2015 r. na podobszarze zamieszkiwało osób (2 189 kobiet i mężczyzn). Pod względem struktury wiekowej podobszar cechuje się bardzo wysokim odsetkiem osób starszych (powyżej 65 roku życia). Stanowią one aż 24,92% ogółu mieszkańców, czyli osoby (w Gminie udział ten wynosi 18,52%). Niższy niż przeciętnie jest udział w społeczeństwie osób w wieku produkcyjnym (18-64 lata) 57,69% (2 394 osoby). Także odsetek osób młodych (w wieku przedprodukcyjnym, czyli do 17 lat) jest niższy niż średnio w Gminie (18,43%) i wynosi 17,39% (722 osoby). W związku z powyższym, wskaźnik obciążenia demograficznego wynosi 43,19% względem 29,37% w Gminie. Tak duży udział osób starszych w strukturze społeczeństwa wymaga zapewnienia seniorom odpowiedniej oferty spędzania czasu wolnego (w tym zakresie działa Klub Seniora Wrzos i Uniwersytet Trzeciego Wieku). Brakuje natomiast miejsca, które świadczyłoby usługi opiekuńcze i zapewniało osobom niesamodzielnym ciekawy sposób na spędzanie czasu np. w formie Dziennego Domu Pobytu. Konieczny jest również rozwój usług opiekuńczych i specjalistycznych, które będą świadczone w środowisku, tj. w miejscu zamieszkania osoby korzystającej. Zarówno na podobszarze, jak i w całej gminie brak tego typu oferty. Wykres 3. Struktura wiekowa ludności Osiedla Kujawy w 2015 r. 57,69% 63,05% 17,39% 18,43% 24,92% 18,52% Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Osiedle Kujawy Gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Poziom bezrobocia mierzony udziałem osób bezrobotnych w liczbie mieszkańców w wieku produkcyjnym na koniec 2015 r. wynosił na podobszarze 8,23% (197 osób) i był o 0,54 p.p. niższy niż w Gminie (8,77%). Struktura bezrobocia przedstawia się następująco: Bezrobotni pozostający bez pracy od 12 do 24 miesięcy 40 osób (20,30% ogółu bezrobotnych), Bezrobotni pozostający bez pracy powyżej 24 miesięcy 23 osoby (11,68% ogółu bezrobotnych), Bezrobotni do 25 roku życia 36 osób (18,27% ogółu bezrobotnych), Bezrobotni powyżej 50 roku życia 35 osób (17,77% ogółu bezrobotnych). Długotrwale bezrobotni osób (50,76% ogółu bezrobotnych) 5 Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r., poz. 149) długotrwale bezrobotni to osoby pozostające w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. 32

33 Poziom ubóstwa i niesamodzielności ekonomicznej mierzony korzystaniem z pomocy społecznej jest niższy niż w całej Gminie, gdyż w 2015 r. udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej względem ogółu ludności wyniósł 8,12 % (w Gminie 10,54%). Z usług Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w tym okresie korzystało 101 rodzin liczących łącznie 337 osób. Tabela 13. Korzystanie z pomocy społecznej na Osiedlu Kujawy (2015 r.) Ulica Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej Liczba osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej Artylerzystów Dr St. Krzysia 1 3 Dworcowa Jakuba Wojciechowskiego 0 0 Krotoszyńska 2 3 Lotników Ludowego Wojska Polskiego Razem Gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Ponadto MGOPS udzielał pomocy rodzinom niesamodzielnym w zakresie opieki nad dziećmi. W 2015 r. taką pomocą objęto: Z powodu bezradności rodzin w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w rodzinie wielodzietnej 23 rodziny, Z powodu bezradności rodzin w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w rodzinie niepełnej 46 rodzin, Z powodu bezradność rodzin w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego 55 rodzin. Wychowaniem przedszkolnym na Osiedlu Kujawy objętych jest 96 dzieci w wieku 3-5 lat, co stanowi 68,57% wszystkich dzieci w tym wieku. Poziom objęcia edukacją przedszkolną jest więc niższy o 9,83 p.p. niż średnia w Gminie. Na Osiedlu Kujawy znajdują się 3 przedszkola (Przedszkole nr 2 i Przedszkole nr 3 z oddziałem żłobka oraz Niepubliczne Przedszkole Kraina Zabawy ). Tabela 14. Wychowanie przedszkolne na Osiedlu Kujawy (2015 r.) Ulica Liczba dzieci w wieku 3-5 lat Liczba dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym Artylerzystów Dr St. Krzysia 0 0 Dworcowa Jakuba Wojciechowskiego 0 0 Krotoszyńska 0 0 Lotników Ludowego Wojska Polskiego Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie 33

34 Kształceniem podstawowym na podobszarze zajmuje się Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Brzechwy oraz Gimnazjum nr 1 położone poza Osiedlem Kujawy. O poziomie kształcenia w tych placówkach najlepiej świadczą wyniki egzaminów. W 2015 r. ze sprawdzianu szóstoklasistów w SP nr 2 uczniowie uzyskali średnio 72% z języka polskiego i matematyki oraz 81% z języka angielskiego. Tym samym były to wyniki wyższe niż w Gminie, gdzie uczniowie szkół podstawowych uzyskali średnio 69% z języka polskiego i matematyki oraz 78% z języka angielskiego. Podobnie sytuacja kształtowała się w poprzednich latach. Tabela 15. Wyniki sprawdzianu szóstoklasistów na Osiedlu Kujawy Jednostka Średni wynik w 2014/2015* 2013/2014 j. polski i+ (j. polski+ j. angielski matematyka matematyka) 2012/2013 (j. polski+ matematyka) 2011/2012 (j. polski+ matematyka) SP nr 2 w Barcinie 72% 81% 61% 61% 54% Gmina 69% 78% 60% 58% 54% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie *od roku szkolnego 2014/2015 sprawdzian w kl. VI szkoły podstawowej składa się z dwóch części: część pierwsza obejmuje zadania z języka polskiego i z matematyki, część druga obejmuje zadania z języka obcego nowożytnego. Z kolei z egzaminu gimnazjalnego uczniowie Gimnazjum nr 1 osiągnęli z większości przedmiotów wyniki lepsze niż średnia dla Gminy, co obrazuje poniższa tabela. Tabela 16. Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w Gimnazjum nr 1 (2015 r.) Gimnazjum nr 1 Część humanistyczna Gmina Język polski 65,8% 64,4% Historia i wiedza o społeczeństwie 64,4% 63,8% Część matematyczno-przyrodnicza Matematyka 49,2% 47,6% Przedmioty przyrodnicze 46,5% 47,3% Język angielski Poziom podstawowy 58,4% 57,9% Poziom rozszerzony 37,7% 37% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Istotną kwestią społeczną jest również bezpieczeństwo funkcjonowania rodzin i porządek publiczny. Według danych Komisariatu Policji w Barcinie i Straży Miejskiej na podobszarze w 2015 r. doszło do 229 interwencji związanych z zakłócaniem porządku publicznego i miru domowego (co oznacza, że służby porządkowe interweniowały w 16,85% gospodarstw domowych na tym obszarze, podczas gdy w Gminie stosunek ten wyniósł 17,79%). Zagrożenie przestępczością wśród osób młodocianych również jest niższe niż w Gminie stosunek liczby wykroczeń młodzieży w wieku lat względem ogółu osób w tym wieku na podobszarze wyniósł w 2015 r. 0,41%, a w Gminie 0,70%. Na terenie Osiedla Kujawy odnotowano popełnienie wykroczenia przez jednego młodocianego. 34

35 Tabela 17. Interwencje policji i straży miejskiej na Osiedlu Kujawy (2015 r.) Jednostka Liczba interwencji służb porządkowych z powodu zakłócania miru domowego i porządku publicznego Wykroczenia (także przestępstwa) odnotowane wśród młodzieży lat Liczba młodzieży w wieku lat Osiedle Kujawy Gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komisariatu Policji w Barcinie i Straży Miejskiej w Barcinie Na terenie Osiedla Kujawy działa wiele organizacji społecznych i klubów zajmujących się organizowaniem czasu wolnego dla mieszkańców, krzewieniem kultury i sportu oraz rozwijaniem przedsiębiorczości i świadomości ekologicznej. Wśród nich należy wymienić: Stowarzyszenie Sportowe "Sokół", Klub Żeglarski Neptun, Szkolny Związek Sportowy, Uczniowski Klub Sportowy Barcin, Uczniowski Związek Tenisa Stołowego, Stowarzyszenie Wspierania Osób Niepełnosprawnych i Ich Rodzin, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Stowarzyszenie Motocyklowe "Motoris", Stowarzyszenie osób chorych na nowotwór "Lepszy dzień", Klub Seniora Wrzos, Uniwersytet Trzeciego Wieku, Stowarzyszenie Ekologiczne, Pomorsko-Kujawskie Zrzeszenie Samopomocy Obywatelskiej Sampo, Towarzystwo Miłośników Miasta i Gminy Barcin. Główną działalność kulturalną prowadzi Miejski Dom Kultury. W skład MDK wchodzą: Studio Telewizji Lokalnej, Redakcja Gminnego Pisma Lokalnego Pogłos Barcin oraz świetlice wiejskie. MDK zaspokaja potrzeby mieszkańców w zakresie uczestnictwa w życiu kulturalnym miasta i gminy, jest organizatorem i współorganizatorem wielu imprez kulturalnych i sportowych. Obok MDK aktywnie działa Barciński Ośrodek Sportu i Rekreacji Sp. z o.o., który prowadzi sekcje sportowe na basenie i stadionie. Na terenie Osiedla Kujawy swoją siedzibę ma również Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Barcin im. Jakuba Wojciechowskiego. Obecnie placówka zajmuje się nie tylko upowszechnianiem czytelnictwa, ale też czynnie włącza się w życie kulturalne poprzez organizację imprez, konkursów, wystaw, spotkań z artystami itp. Ponadto biblioteka zapewnia bezpłatny dostęp do internetu oraz organizuje rozmaite zajęcia biblioteczne dla dzieci. Sfera gospodarcza Aktywność gospodarcza mieszkańców podobszaru jest nieznacznie niższa od średniej dla Gminy. Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wyniósł w 2015 r. 0,92 (w Gminie 0,94), co oznacza, że działały tu 22 firmy osób fizycznych przede wszystkim z branży sprzedaży hurtowej i detalicznej, budownictwa i przetwórstwa przemysłowego. 35

36 Tabela 18. Podmioty gospodarcze na Osiedlu Kujawy (2015 r.) Jednostka Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych Liczba podmiotów gospodarczych Osiedle Kujawy Gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Dobrą tendencją jest fakt, że z roku na rok wzrasta liczba przedsiębiorstw. Od 2006 r. nastąpił wzrost o 404% (z 25 w 2006 r. do 101 w 2015 r.). Podobny wzrost zanotowano w całej gminie. Zarówno w Gminie, jak i na podobszarze w strukturze przedsiębiorstw przeważają małe podmioty gospodarcze liczące do 9 osób. Na terenie Osiedla Kujawy brak przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 250 pracowników. Wykres 4. Liczba podmiotów gospodarczych na Osiedlu Kujawy ( ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Sfera środowiskowa Wpływ na jakość środowiska na terenie Osiedla Kujawy mają zanieczyszczenia powietrza powodowane przez użytkowanie tradycyjnych źródeł ciepła (zarówno przez kotłownie miejskie, jak i indywidualne), transport samochodowy (głównie drogi wojewódzkie nr 251 i 254) oraz przemysł (LafargeHolcim, Zakłady Przemysłu Wapiennego Trzuskawica S. A. w Bielawach, Ciepłownia Barcin). Do powietrza emitowane są głównie zanieczyszczenia powstające podczas spalania paliw (pyły, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenki węgla) i zanieczyszczenia technologiczne. Według rocznej oceny jakości powietrza w województwie kujawsko-pomorskim za rok 2014, w strefie kujawsko-pomorskiej, do której zalicza się Gminę Barcin, nie stwierdzono przekroczeń dwutlenku azotu (NO 2 ), dwutlenku siarki (SO 2), tlenku węgla (CO), benzenu (C6H6), pyłu PM 2,5, arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni), ołowiu (Pb) i ozonu (O 3). W związku z tym obszar ten to strefa A, gdzie stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają dopuszczalnych poziomów. Jednak ze względu na poziom pyłu PM10 i benzo(a)pirenu (BaP) strefę kujawsko-pomorską zaliczono do strefy C, gdzie stężenia zanieczyszczeń przekraczają dopuszczalne poziomy powiększone o margines tolerancji. 36

37 Jak wynika z powyższego głównym zagrożeniem w sferze środowiskowej może być zanieczyszczenie powietrza. Zagrożenie to nasila się zwłaszcza w sezonie grzewczym. Sfera przestrzenno-funkcjonalna Na terenie Osiedla Kujawy mają siedzibę najważniejsze instytucje Gminy Barcin. Znajduje się tu też wiele obiektów infrastruktury społecznej, z których korzystają mieszkańcy. Mogą również posłużyć one jako baza do prowadzenia działań z zakresu aktywizacji społecznej i zawodowej. Tabela 19. Obiekty użyteczności publicznej na podobszarze Osiedla Kujawy Urzędy i instytucje Edukacja Sport i rekreacja Urząd Miejski Straż Miejska Komisariat Policji PPU WODBAR OSP Urząd Pocztowy Oddział banku Gminna Straż Pożarna Przedszkole nr 2 Przedszkole nr 3 z oddziałem żłobka Niepubliczne Przedszkole Kraina Zabawy Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Brzechwy Barciński Ośrodek Sportu i Rekreacji (Pływalnia) Boisko Orlik przy SP nr 2 Stadion Pomoc społeczna i opieka zdrowotna Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej SPZOZ Kultura Miejski Dom Kultury Biblioteka Publiczna Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Wśród istniejącej infrastruktury brak miejsc i urządzeń rekreacyjnych pozwalających na uprawienie sportów na świeżym powietrzu, takich jak np. street workout czy kalistenika. Osiedle Kujawy jest największym w gminie Barcin skupiskiem ludności i miejscem, gdzie nie ma świetlicy środowiskowej, pomimo ogromnego zapotrzebowania na organizację tego typu wsparcia adresowanego do dzieci i młodzieży ze środowisk zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Taka placówka oferowałaby nie tylko atrakcyjny sposób na spędzanie czasu wolnego, ale mogłaby również posłużyć jako miejsce integrowania lokalnej społeczności oraz pełnić funkcje socjoterapeutyczne. Podobszar rewitalizacji jest dobrze zaopatrzony w instalacje techniczne, tj. sieć wodociągową, kanalizacyjną, ciepłowniczą i gazową. Teren Osiedla Kujawy jest w całości zwodociągowany. Przyłącza do kanalizacji posiada 88,24% nieruchomości (w całej Gminie jest to zaledwie 48,83%), zaś do sieci ciepłowniczej 55,88% nieruchomości (w Gminie 3,33%). Mieszkańcy mają zapewniony dostęp do sieci teleinformatycznej (1 439 podłączonych mieszkań 6 ). Tabela 20. Wykaz przyłączy do sieci komunalnych na Osiedlu Kujawy (2015 r.) Jednostka Liczba nieruchomości podłączonych do sieci wodociągowej Liczba nieruchomości podłączonych do sieci kanalizacyjnej Liczba nieruchomości podłączonych do sieci ciepłowniczej Osiedle Kujawy Gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Występujące na tym terenie przestrzenie zdegradowane wymagające zagospodarowania na nowe cele, to budynki podworcowe i pozostałości infrastruktury torów kolejowych przy ul. Dworcowej. Jakość istniejących terenów publicznych również wymaga interwencji i nadania im nowych funkcji rekreacyjnych 6 Dane z firmy Servnet i Multimedia. 37

38 i społeczno-gospodarczych (plac przed Urzędem Miejskim i budynkiem SPZOZ oraz skwer przy sklepach pomiędzy ul. Artylerzystów i Lotników). Zdjęcie 1. Tereny publiczne na Osiedlu Kujawy wymagające rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne Przez teren podobszaru przebiega droga wojewódzka nr 254, droga gminna nr C, drogi wewnętrzne oraz nieczynna dla ruchu pasażerskiego linia kolejowa nr 206 relacji Inowrocław - Żnin, a także szlaki rowerowe (turystyczny szlak rowerowy z Barcina do Gołąbek i szlak Pałuckie Krajobrazy). W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Barcin 7 dla Osiedla Kujawy wskazano, iż pełni ono przede wszystkim funkcje usługowe, mieszkaniowe oraz komunalne, gospodarcze, komunikacyjne i rekreacyjne. 7 Uchwała Nr XII/97/2015 Rady Miejskiej w Barcinie z dnia 29 października 2015 r. 38

39 Tabela 21. Szczegółowe ustalenia dotyczące jednostek struktury przestrzeni miejskiej Osiedle Kujawy Jednostka polityki przestrzennej 1.2 Jednostka usługowa 1.3 Jednostka zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej 1.5 Jednostka wielofunkcyjna 1.10 Jednostka o funkcjach rekreacyjnych i ekologicznych 1.12 Jednostka rolnicza Profil funkcjonalny Dominująca funkcja usługowa, Uzupełniające funkcje mieszkaniowa i nieuciążliwe rzemiosło. Dominująca funkcja mieszkaniowa, Uzupełniające funkcje nieuciążliwe usługi i handel, funkcja rekreacyjna. Dominujące funkcje komunalne, gospodarcze i komunikacyjne oraz rekreacyjne, Uzupełniająca funkcja rolnicza. Teren do przekształceń rekultywacja terenu i rewitalizacja przestrzeni poprzez rozwój funkcji rekreacyjnych, wypoczynkowych i sportowych dopuszczalna adaptacja istniejącego zagospodarowania poprzemysłowego do nowych funkcji, Alternatywnie możliwa realizacja wielkopowierzchniowych obiektów handlowych. Dominująca funkcja rolnicza, Dopuszczalna zmiana funkcji rolniczej w kierunku funkcji gospodarczych, handlowych i usługowych. Zasady rozwoju i gospodarowania Adaptacja istniejącej zabudowy, Rozwój usług centrotwórczych, Rozwój infrastruktury technicznej służącej ograniczeniu emisji zanieczyszczeń, Ograniczenia związane z położeniem w obrębie strefy ochrony konserwatorskiej, Zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Adaptacja istniejącej zabudowy, Dopuszczalna realizacja nowej zabudowy mieszkaniowej i usługowej, Rozwój nieuciążliwych usług, Rozwój przestrzeni publicznych, terenów sportu i rekreacji, Estetyzacja przestrzeni wielorodzinnego osiedla mieszkaniowego, Ograniczenia związane z położeniem w obrębie strefy ochrony konserwatorskiej, Zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Sporządzenie koncepcji zagospodarowania i wykorzystania terenu, Skanalizowanie ogródków działkowych, Przy wprowadzaniu nowych funkcji należy uwzględniać sąsiedztwo zabudowy mieszkaniowej oraz ogródków działkowych Tereny poeksploatacyjne wskazywane są do rekultywacji i rewitalizacji w kierunku rozwoju nowych funkcji, Sporządzenie koncepcji zagospodarowania i wykorzystania terenu, Dopuszczalna realizacja usług komunalnych i komercyjnych z zakresu sportu i rozrywki (w tym utworzenie parku miejskiego, parku rozrywki, torów do sportów motorowych, urządzenie zbiorników wodnych z zagospodarowaniem linii brzegowej służącej rekreacji), W razie braku możliwości rozwoju w kierunku rekreacji i sportu, alternatywnie dopuszczalne jest zagospodarowanie na cele wielkopowierzchniowych obiektów handlowych, Ograniczenia związane z położeniem w pobliżu zbocza wysoczyzny, Przy wprowadzaniu nowych funkcji należy uwzględnić sąsiedztwo terenów zabudowy mieszkaniowej oraz cmentarza objętego ochroną konserwatorską. Dopuszczalne przekształcenie w kierunku funkcji gospodarczych, handlowych i usługowych, Do czasu przekształcenia kontynuacja działalności rolniczych. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Barcin (Uchwała Nr XII/97/2015 Rady Miejskiej w Barcinie z dnia 29 października 2015 r.) 39

40 Mapa 6. Plany zagospodarowania przestrzennego Osiedla Kujawy Źródło: 40

41 Mapa 7. Użytkowanie terenu na Osiedlu Kujawy Źródło: Sfera techniczna Stan techniczny obiektów budowlanych o przeznaczeniu mieszkaniowym lub publicznym należy ocenić jako dobry. Na podobszarze dominuje zabudowa wielorodzinna (głównie bloki liczące 5 i mniej kondygnacji). Większość budynków pochodzi z lat 70. i 80. Istniejące obiekty poddawane są remontom i modernizacji przede wszystkim w zakresie termomodernizacji. 41

42 Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na podobszarze Osiedla Kujawy Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne, infrastrukturalne) 3.2 Podobszar 2: Piechcin Starzejące się społeczeństwo bardzo duży odsetek osób starszych w strukturze społeczeństwa Niewystarczający poziom usług opiekuńczych i specjalistycznych adresowanych do osób starszych i niesamodzielnych Niższy niż średnia dla Gminy poziom objęcia edukacją przedszkolną Brak rozbudowanej oferty spędzania czasu wolnego, np. w formie świetlicy środowiskowych czy placu do street workout Zagrożenie zanieczyszczeniem powietrza Słaby klimat aktywności gospodarczej Niezagospodarowane przestrzenie zdegradowane Niska jakość terenów publicznych Relatywnie niskie bezrobocie w porównaniu do średniej dla Gminy Dobra jakość kształcenia Prężnie działające organizacje społeczne Rozwinięta infrastruktura społeczna Rozbudowana infrastruktura komunalna Istnienie terenów, na których można rozwijać funkcje rekreacyjne, sportowe i wypoczynkowe Obecność terenów, które mogą być zaadaptowane do celów rozwoju gospodarczego Piechcin położony jest w południowo-zachodnim krańcu Gminy Barcin, przy granicy z gminą Pakość, w odległości ok. 8 km od Miasta Barcin. Wraz z Aleksandrowem wchodzi w skład sołectwa Piechcin. Jest to największa pod względem liczby ludności miejscowość wiejska w Gminie (2 991 osób). Mieszkańcy Piechcina stanowią 39,83% ludności wiejskiej i 19,53% ludności Gminy. Piechcin pełni rolę ośrodka uzupełniającego względem Barcina, jako głównego ośrodka obsługi na poziomie lokalnym. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego 8 Piechcin (obok Barcina) został wskazany jako miejscowość, która powinna koncentrować inwestycje z zakresu usług publicznych. Zdjęcie 2. Skrzyżowanie ul. 11 Listopada, Dworcowej i Bielawskiej 8 Uchwała Nr XII/97/2015 Rady Miejskiej w Barcinie z dnia 29 października 2015 r. 42

43 Źródło: Opracowanie własne Do obszaru zdegradowanego została zaliczona cała miejscowość, jednak obszar rewitalizacji został zawężony do ul. 11 Listopada, ul. Dworcowej i ul Bielawskiej (gdzie planowana jest interwencja) o powierzchni 0,33 km 2 (0,27% powierzchni Gminy), zamieszkiwany przez 435 osób (2,84% ludności Gminy). Ponadto przy ul. Bielawskiej znajduje się 7 mieszkań socjalnych zamieszkiwanych przez łącznie 23 osoby. Planuje się aby te osoby objąć przedsięwzięcia społecznymi realizowanymi w ramach rewitalizacji. Tabela 22. Wykaz ulic wchodzących w skład podobszaru rewitalizacji i liczba mieszkańców Piechcina L.p. Ulica Liczba mieszkańców Listopada Bielawska Dworcowa 20 Razem 435 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Należy zaznaczyć, że pomimo ograniczenia obszaru rewitalizacji tylko do 3 ulic, działania rewitalizacyjne będą oddziaływać na całą miejscowość, a z otrzymanych efektów będą korzystać wszyscy mieszkańcy. Tylko takie podejście zapewni efektywne oddziaływanie przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Mapa 8. Obszar wyznaczony do rewitalizacji w Piechcinie Źródło: 43

44 Sfera społeczna W strukturze wiekowej ludności dominują osoby w wieku produkcyjnym (18-64 lat) 66,13%, czyli osób. Pozostałe dwie grupy wiekowe (przedprodukcyjna i poprodukcyjna) są porównywalne gdyż koncentrują 17,75% (531 osób do 17 roku życia) i 16,12% (482 osoby po 65 roku życia). Tym samym proces starzenia się ludności w Piechcinie jest mniej zaawansowany niż w całej Gminie, gdzie odsetek osób w wieku poprodukcyjnym wynosi 18,52%. Korzystniejszy jest również wskaźnik obciążenia demograficznego mierzony stosunkiem osób w wieku poprodukcyjnym względem ludności w wieku produkcyjnym w Piechcinie wynosi on 24,37%, podczas gdy średnio w Gminie jest to 29,37%. Wykres 5. Struktura wiekowa ludności Piechcina w 2015 r % 63.05% 17.75% 18.43% 16.12% 18.52% Wiek przedprodukcyjny (%) Wiek produkcyjny (%) Wiek poprodukcyjny (%) Piechcin Gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Piechcin charakteryzuje się wyższym niż w Gminie (8,77%) bezrobociem. Bez pracy pod koniec 2015 r. pozostawało 9,61% ludności w wieku produkcyjnym (190 osób). Problemem jest również to, że w dużej mierze są to osoby bezrobotne przez długi okres czasu: Bezrobotni pozostający bez pracy od 12 do 24 miesięcy 28 osób (14,74% ogółu bezrobotnych), Bezrobotni pozostający bez pracy powyżej 24 miesięcy 51 osób (26,84% ogółu bezrobotnych), Długotrwale bezrobotni osób (55,79% ogółu bezrobotnych). Wśród osób zarejestrowanych jako bezrobotne 17,37% stanowią osoby młode do 25 roku życia (33 osoby), wysoki jest też odsetek bezrobotnych wśród osób po 50 roku życia (26,32% - 50 osób). Piechcin nie należy do typowych miejscowości wiejskich, gdyż rolnictwo nie jest tutaj głównym źródłem utrzymania. Mieszkańcy czerpią dochody przede wszystkim z działalności pozarolniczej i usługowej. Z pomocy Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w 2015 r. korzystało 129 rodzin 9 Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r., poz. 149) długotrwale bezrobotni to osoby pozostające w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. 44

45 liczących łącznie 377 osób. Oznacza to, że udział osób w gospodarstwach domowych objętych środowiskową pomocą społeczną wynosił 12,6%, wobec 10,54% w Gminie. Kształcenie na poziomie podstawowym zapewnia Zespół Publicznych Szkół Nr 1 w Piechcinie (Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka oraz Gimnazjum nr 2). Obie placówki położone są w centrum Piechcina. Wychowanie przedszkolne zapewnia miejscowe przedszkole publiczne. Ponadto w Piechcinie siedzibę ma również placówka kształcenia ponadgimnazjalnego Zespół Szkół Niepublicznych. Jakość kształcenia mierzona wynikami egzaminów jest porównywalna ze średnią Gminy. Ze sprawdzianu szóstoklasisty w 2015 r. uczniowie w SP w Piechcinie uzyskali 64% z części I (j. polski i matematyka) i 79% z części II (język angielski). Podczas gdy średnie wyniki całej Gminy wyniosły odpowiednio 69% i 78%. SP w Piechcinie prowadzi również nauczanie języka francuskiego. Wyniki sprawdzianu z tego języka są bardzo wysokie w 2015 r. wyniosły 88%. Tabela 23. Wyniki sprawdzianu szóstoklasistów w Szkole Podstawowej w Piechcinie Jednostka Średni wynik w 2014/2015* 2013/2014 j. polski i+ (j. polski+ j. angielski j francuski matematyka matematyka) 2012/2013 (j. polski+ matematyka) 2011/2012 (j. polski+ matematyka) SP w Piechcinie 64% 79% 88% 52% 56% 52% Gmina 69% 78% 88% 60% 58% 54% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Z kolei średnie wyniki z egzaminu gimnazjalnego w 2015 r. były z większości przedmiotów niższe niż średnie wyniki całej Gminy (wyjątek stanowiły przedmioty przyrodnicze). Tabela 24. Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w Gimnazjum nr 2 (2015 r.) Gimnazjum nr 2 Część humanistyczna Gmina Język polski 58,9% 64,4% Historia i wiedza o społeczeństwie 61,4% 63,8% Część matematyczno-przyrodnicza Matematyka 41,3% 47,6% Przedmioty przyrodnicze 50,4% 47,3% Język angielski Poziom podstawowy 56% 57,9% Poziom rozszerzony 34,1% 37% Język francuski Poziom podstawowy 67,5% - Poziom rozszerzony 31,5% - Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Na badanym podobszarze w roku 2015 Komisariat Policji w Barcinie odnotował 113 interwencji z powodu zakłócania miru domowego i porządku publicznego. Tym samym stosunek tych interwencji względem ogółu gospodarstw domowych wyniósł 11,72%, podczas gdy średnio w Gminie było to 17,79%. Z kolei wśród młodzieży pomiędzy 13 a 18 rokiem życia odnotowano tylko jedną interwencję. 45

46 Na terenie Piechcina w sferze kulturalnej i sportowej działa wiele podmiotów zajmujących animacją i aktywizacją mieszkańców, organizujących czas wolny dla dzieci i młodzieży, dorosłych oraz seniorów. Wśród nich należy wymienić: Sfera gospodarcza Klub Sportowy Zagłębie, Uczniowski Klub Sportowy Piechcin, Piechcińskie Bractwo Kurkowe, Regionalną Orkiestrę Kujawy, Szczep Harcerski ZHP im. Zdzisławy Bytnarowej, Klub Seniora Białe Zagłębie, Pracownię Art Kujawy Piechcin, Ochotniczą Straż Pożarną, Rodzinny Ogród Działkowy Kalina. Istotnym problemem w sferze gospodarczej jest niski poziom przedsiębiorczości. Na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2015 r. przypadło zaledwie 0,61 podmiotów gospodarczych osób fizycznych i 3,89 przedsiębiorstw (bez względu na formę własności). Podczas gdy średnio w Gminie było to odpowiednio 0,94 i 5,96 podmiotów. W 2015 r. w Piechcinie zarejestrowanych było 12 podmiotów gospodarczych osób fizycznych, a podmiotów gospodarczych ogółem 77. Dobrą tendencją jest fakt, że z roku na rok liczba firm zarejestrowanych w Piechcinie wzrasta. Dominują pomioty z branży usługowej i handlowej. Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych w Piechcinie ( ) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Niewątpliwym atutem i miejscem pracy dla mieszkańców jest znajdujący się w niewielkiej odległości od centrum Piechcina zakład LafargeHolcim jeden z największych w Polsce producentów cementu, wapna i kruszywa wapiennego, a także ZPW Trzuskawica S. A. i Mapei Poland sp. z o.o. Piechcin sąsiaduje z podstrefą Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Barcinie położoną wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 251 Inowrocław Żnin. Strefa zajmuje powierzchnię 100 ha. Obecnie na jej terenie działają dwaj inwestorzy - LafargeHolcim i Mapei Poland sp. z o.o. 46

47 Pod względem gospodarczym położenie Piechcina jest wyjątkowo atrakcyjne i stwarza szanse do dalszego rozwoju. Mapa 9. Podstrefa PSSE w Barcinie Źródło: Strefa środowiskowa Do największych zagrożeń środowiskowych należy obecność zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (SALINEX Sp. z o.o. magazyn gazu płynnego) oraz zanieczyszczenie powietrza spowodowane przez działalność pobliskich zakładów przemysłowych (LafargeHolcim w Bielawach, Zakłady Przemysłu Wapiennego Trzuskawica S. A. w Bielawach, Ciepłownia Piechcin). Według danych z 2014 r. z 5 stacji pomiarowych w Piechcinie) średni opad ołowiu ze wszystkich stacji wyniósł 0,0014 g/mg 2 /rok i był niższy o 83% niż w roku 2013 r. Natomiast w przypadku opadu kadmu uzyskano średni wynik 0,00008 g/m 2 /rok (wyższy o 100% niż w 2013 r.). Zaś średni wynik opadu pyłu wyniósł 16,60 g/mg 2 /rok i był niższy o 67% niż w 2013 r. 10 Na tym terenie nie występują obszary chronione. Charakterystycznym elementem piechcińskiego krajobrazu są odkrywkowe kopalnie wapienia i margli jurajskich oraz stary, zalany wodą kamieniołom wykorzystywany przez nurków (obecnie działa tu Centrum Nurkowe Piechcin). Zbiornik cechuje się bardzo dobrą przejrzystością wody oraz pionowo opadającymi wapiennymi ścianami. Jest to największa atrakcja Piechcina. Zdecydowaną większość podobszaru stanowią użytki rolne. Wieś znajduje się na terenach zaliczanych do ONW (obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania). Sfera przestrzenno funkcjonalna i techniczna 10 Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2014 roku. 47

48 Dynamiczny rozwój miejscowości jest nierozerwalnie związany z faktem występowania na tym terenie złóż wapienia i margli jurajskich, które są eksploatowane od 1860 r. Zabudowa Piechcina składa się zarówno z domów jednorodzinnych, jak i wielorodzinnych. Charakterystyczny jest podział miejscowości na dwie części oddzielone drogą wojewódzką nr 251. Tak zwany Piechcin Dolny to osiedle popegeerowskie z pozostałościami zabudowy po PGR z ujętym w Ewidencji Zabytków Województwa Kujawsko-Pomorskiego zespołem pałacowo-parkowym. Zdecydowana większość ludności zamieszkuje górną część Piechcina, czyli nowe osiedle mieszkaniowe, gdzie znajdują się bloki administrowane przez Spółdzielnię Mieszkaniową Kujawy. Pod względem wyposażenia w infrastrukturę komunalną sytuacja Piechcina jest dużo lepsza niż innych miejscowościach wiejskich. Jest to oczywiście związane z nieporównywalnie większą liczbą ludności. Cała miejscowość jest zwodociągowana (w 2015 r. do sieci wodociągowej podłączone były 172 nieruchomości). Udział nieruchomości podłączonych do sieci kanalizacyjnej (56,98%) należy do największych na obszarze wiejskim i jest wyższy niż średnia dla całej Gminy (48,83%). Mieszkańcy mają również dostęp do gazociągu i sieci ciepłowniczej, do której podłączonych jest 21 nieruchomości. Potrzeby w zakresie telekomunikacji również są zaspokojone usługi internetowe i telefonii stacjonarnej świadczy kilka podmiotów. Według danych z 2015 r. do sieci teleinformatycznej podłączonych było 748 gospodarstw domowych 11. Tabela 25. Wykaz przyłączy do sieci komunalnej w Piechcinie (2015 r.) Jednostka Liczba nieruchomości podłączonych do sieci wodociągowej Liczba nieruchomości podłączonych do sieci kanalizacyjnej Liczba nieruchomości podłączonych do sieci ciepłowniczej Piechcin Gmina Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Barcinie Przez miejscowość przebiegają: droga gminna nr C Szeroki Kamień Słaboszewo, droga gminna nr C Piechcin Zalesie Barcińskie Sadłogoszcz, droga powiatowa nr 2374C Piechcin Szeroki Kamień, droga wojewódzka nr 251 Żnin Inowrocław, ścieżka rowerowa z Krotoszyna do Piechcina (6 km). W Piechcinie występuje wiele obiektów i miejsc pełniących funkcje kulturalne, sportowe i rekreacyjne: Moje Boisko-Orlik 2012 (zespół boisk do piłki nożnej, koszykówki i siatkówki), Stadion sportowy przy KS Zagłębie, Siłownia zewnętrzna, 3 place zabaw, Strzelnica, Centrum Nurkowe, Park 100-lecia, Świetlica wiejska z pracownią komputerową, Filia Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Barcin im. Jakuba Wojciechowskiego w Barcinie. 11 Dane z firmy Multimedia i Servnet. 48

49 Ponadto w Piechcinie działa urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, oddział banku. Znajduje się tu również utwardzone targowisko. Piechcin należy do miejscowości charakteryzujących się zwartą zabudową z wyraźnie wykształconym centrum. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Barcin 12 miejscowość została zaliczona do jednostek osadniczo-rolniczych, które pełnią równorzędne funkcje dominujące: mieszkaniową, rolniczą, gospodarczą i usługową oraz uzupełniająco funkcję rekreacyjno-wypoczynkową. Mapa 10. Struktura użytkowania terenu w Piechcinie Źródło: Na badanym podobszarze występują przestrzenie zdegradowane związane z eksploatacją kopalin - tereny kopalni po wydobyciu złóż wapieni i margli jurajskich przez LafargeHolcim. Do przestrzeni zdegradowanych należy zaliczyć również budynki podworcowe przy ul. Dworcowej. 12 Uchwała Nr XII/97/2015 Rady Miejskiej w Barcinie z dnia 29 października 2015 r. 49

50 Zdjęcie 3. Budynek PKP przy ul. Dworcowej Źródło: Opracowanie własne Istniejące w Piechcinie tereny publiczne (przede wszystkim Park 100-lecia i tereny wokół pawilonów handlowych) cechują się niską jakością zaniedbane są ciągi komunikacyjne i tereny zielone. W latach w piechcińskim Parku 100-lecia istniała muszla koncertowa, w której odbywały się imprezy plenerowe. W 2002 r. obiekt spłonął. Wprawdzie muszla została częściowo odbudowana jako obiekt drewniany, ale nie spełnia on oczekiwań społecznych, jako miejsce gdzie mogłyby odbywać się wydarzenia kulturalne (jak np. publiczne prezentacje, wydarzenia kulturalne występy teatrów, zespołów itp.), brakuje zaplecza technicznego i sprzętu. Zdjęcie 4. Muszla koncertowa w Piechcinie (lata 60. i 70.) Źródło: Urząd Miejski w Barcinie 50

51 Zdjęcie 5. Muszla koncertowa w Piechcinie (2016 r.) Źródło: Opracowanie własne Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na podobszarze Piechcin Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne, infrastrukturalne) Wysokie bezrobocie Niski poziom przedsiębiorczości Niesamodzielność ekonomiczna mieszkańców Niezagospodarowane przestrzenie zdegradowane Niska jakość terenów publicznych Niewystarczająca ilość i jakość obiektów małej architektury Wiele prężnie działających organizacji społecznych Umiarkowane zaawansowanie procesu starzenia się ludności Rozwinięta infrastruktura społeczna Rozwinięta infrastruktura sieciowa (wodociąg, kanalizacja, gazociąg, sieć ciepłownicza) Sprzyjające warunki do rozwoju turystyki 51

52 6. Wizja stanu obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu rewitalizacji Dla optymalnego przygotowania procesu rewitalizacji, pierwszym krokiem było przeprowadzenie pełnej diagnozy problemów z jakimi borykają się mieszkańcy i użytkownicy zarówno miasta, jak i gminy Barcin. Na tej podstawie zdefiniowana została wizja zmiany (odnowy) obszaru wymagającego rewitalizacji, czyli Osiedla Kujawy i Piechcina. Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego obejmuje okres do 2023 r. i odnosi się do wszystkich sfer, w których zdiagnozowano problemy. Ważne przy określaniu wizji było poznanie oczekiwań społeczeństwa wobec zamierzonej rewitalizacji danego obszaru dotyczy to zarówno mieszkańców i użytkowników obszaru rewitalizacji, jak i wszystkich, na których będą mieć wpływ podjęte działania rewitalizacyjne. Przeprowadzone badanie ankietowe pokazało, że najbardziej oczekiwanymi efektami procesu rewitalizacji według mieszkańców są: Tworzenia nowych miejsc pracy i rozwijanie przedsiębiorczości, Poprawa stanu infrastruktury technicznej: dróg, chodników, ścieżek rowerowych, kanalizacji, Stworzenie atrakcyjnych miejsc spędzania czasu wolnego. Ankietowani wyraźnie wskazali, że najważniejszymi problemami są: Bezrobocie, Brak miejsc pracy, Zły stan dróg, Zanieczyszczenie powietrza. W oparciu o przeprowadzoną diagnozę oraz wyniki badań ankietowych, sformułowano następującą wizję obszaru rewitalizacji: Po zakończeniu rewitalizacji w 2023 r. wyznaczone obszary rewitalizacji, tj. Osiedle Kujawy i Piechcin będą miejscami o harmonijnym w stosunku do reszty gminy, poziomie rozwoju i komfortu życia mieszkańców. Zostaną złagodzone lub zlikwidowane obecnie występujące problemy społeczne, zwłaszcza dotyczące osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, a mieszkańcy będą mogli się cieszyć rozwiązaniami odpowiadającymi ich potrzebom i oczekiwaniom, m. in. dzięki dobrze rozwiniętej przestrzeni publicznej i łatwemu dostępowi do usług o charakterze społecznym, kulturalnym i rekreacyjnym. Wizję tą pozwolą zrealizować poniżej wskazane cele i kierunki działań. 52

53 7. Cele rewitalizacji i kierunki działań W odpowiedzi na problemy zidentyfikowane na etapie diagnozy i konsultacji społecznych wyznaczono odpowiadające im cele rewitalizacji odnoszące się przede wszystkim do sfery społecznej oraz przestrzenno-funkcjonalnej. Poniżej sformułowane cele są pochodną wizji określającej stan końcowy procesu rewitalizacji w roku 2023 i są ukierunkowane na osiąganie efektów procesów rewitalizacji w województwie kujawsko-pomorskim. Każdy cel został opisany przy pomocy skwantyfikowanych wskaźników z określonymi wartościami bazowymi i docelowymi. Do każdego z celów rewitalizacji przypisano konkretne kierunki działań. Stanowią one zestawienie najważniejszych grup działań pozwalających na osiąganie założonych celów. Schemat 5. Cel 1 i kierunki działań Wzrost aktywności społecznej i ożywienie społeczne Poprawa jakości terenów publicznych Animacja kulturalna i społeczna mieszkańców Rozwój infrastruktury kulturalnej i rekreacyjnej Źródło: Opracowanie własne 53

54 Schemat 6. Cel 2 i kierunki działań Zmniejszenie poziomu ubóstwa i wykluczenia społecznego Aktywizacja społeczna osób starszych i niepełnosprawnych Rozwój usług opiekuńczych i społecznych Rozwój infrastruktury społecznej Źródło: Opracowanie własne Tabela 26. Wskaźniki dla celów rewitalizacji Nazwa wskaźnika Rok bazowy Rok docelowy Cel 1: Wzrost aktywności społecznej i ożywienia społecznego Otwarta przestrzeń utworzona lub rekultywowana na obszarach miejskich m 2 Liczba wybudowanych obiektów infrastruktury rekreacyjnej i/lub 0 1 turystycznej szt. Liczba osób zamieszkujących na terenie miejscowości, w których wybudowano lub zmodernizowano obiekty infrastruktury rekreacyjnej wg. stanu na r. - osoby Ożywienie centrum miejscowości (liczba osób korzystających) - osoby Zagospodarowanie terenów publicznych m Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie osoby Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących po opuszczeniu programu (w tym roboty publiczne) - osoby Liczba instytucji kultury objętych

55 Nazwa wskaźnika Rok bazowy Rok docelowy Cel 1: Wzrost aktywności społecznej i ożywienia społecznego wsparciem szt. Liczba osób korzystających z obiektów zasobów kultury objętych wsparciem Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych usługami społecznymi świadczonymi w interesie ogólnym w programie - osoby Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług społecznych istniejących po zakończeniu projektu 0 1 szt. Liczba osób uczestniczących w projekcie - osoby Liczba obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych obszarach - szt. Liczba osób korzystających z wybudowanych/ wyremontowanych budynków publicznych lub komercyjnych na obszarach miejskich - osoby Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych usługami społecznymi świadczonymi w interesie ogólnym w programie - osoby Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług społecznych istniejących po zakończeniu projektu szt. Liczba osób przeszkolonych w zakresie świadczenia usług opiekuńczych (wskaźnik autorski) - osoby Źródło: Opracowanie własne Cel 2: Zmniejszenie poziomu ubóstwa i wykluczenia społecznego

56 8. Lista przedsięwzięć rewitalizacyjnych Dla zapewnienia osiągnięcia wyznaczonych celów oraz wyprowadzenia obszarów rewitalizowanych ze stanu kryzysowego, a także zrealizowania wytyczonych kierunków działań niezbędne jest wskazanie głównych i uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Na przedsięwzięcie rewitalizacyjne składa się projekt lub grupa projektów i innych działań w szczególności o charakterze społecznym, gospodarczym, urbanistycznym, budowlanym, środowiskowym, konserwatorskim, edukacyjnym, naukowym, zdrowotnym lub kulturalnym, wynikających z programu rewitalizacji i logicznie powiązanym z treścią oraz celami programu. W poniższej tabeli wskazano kluczowe dla procesu rewitalizacji przedsięwzięcia oraz projekty rewitalizacyjne nastawione na rozwiązywanie zdiagnozowanych problemów. Kolejna tabela zawiera zbiorczy opis tzw. uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych, których realizacja również przyczyni się do osiągnięcia założonych efektów rewitalizacji, a których dokładne określenie na tym etapie nie jest możliwe. 56

57 Obszar rewitalizacji (nr/nazwa) Podobszar 1: Barcin Osiedle Kujawy Przedsięwzięcie (nr, nazwa) Projekt (nr, nazwa) Tabela 27. Główne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne Opis projektu Typ projektu 13 Podmiot/y realizujący /e projekt Zakres realizowanych zadań Lokalizacja Szacowana wartość projektu (zł) Prognozowane rezultaty Sposób oceny i zmierzenia rezultatów w odniesieniu do celów rewitalizacji CEL REWITALIZACJI: Zmniejszenie poziomu ubóstwa i wykluczenia społecznego Kierunek działań: Stworzenie infrastruktury społecznej 1. Stworzenie oferty adresowanej do osób starszych i niepełnospr awnych 1. Utworzenie Domu Dziennego Pobytu w Barcinie PF Gmina Barcin - roboty budowlane tj. rozbiórkowe, i demontażowe, instalacyjne i termomodernizacyjne, prace montażowe i wykończeniowe Kierunek działań: Rozwój usług opiekuńczych i społecznych Kierunek działań: Aktywizacja społeczna osób starszych i niepełnosprawnych - wyposażenie w m.in.: meble, krzesła, stoły, sprzęt rehabilitacyjny, Osiedle Kujawy ,00 gospodarczy, sanitarno-porządkowy, kuchenny, komputerowy, multimedialny, sprzęt RTV, AGD, pomoce do zajęć Wskaźniki produktu: Liczba obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych obszarach - 1 szt. Wskaźniki rezultatu: Liczba osób korzystających z wybudowanych/wyremontow anych budynków publicznych lub komercyjnych na obszarach miejskich: 30. Protokół odbioru, decyzja o pozwoleniu na użytkowanie, liczba uczestników korzystających z Dziennego Domu Pobytu w Barcinie. 13 S społeczny, G-gospodarczy, Ś środowiskowy, PF przestrzenno-funkcjonalny, T - techniczny 57

58 1. Stworzenie oferty adresowanej 2. Utworzenie do osób i rozwój oferty starszych i niepełnospr awnych placówki wsparcia i opieki Dziennego Domu Pobytu w Barcinie S Gmina Barcin/ MGOPS Kierunek działań: Rozwój usług opiekuńczych i społecznych 1. Stworzenie oferty adresowanej do osób starszych i niepełnospr awnych 3. Mobilne usługi opiekuńcze i specjalistyczne w gminie Barcin S Gmina Barcin/ MGOPS - utworzeniu i rozwoju oferty placówki wsparcia i opieki poprzez uruchomienie działalności Dziennego Domu Pobytu i świadczenie usług opieki dziennej dla osób niesamodzielnych - zatrudnienie kadry: specjalista ds. geriatrii, pracownik socjalny, opiekunowie terapeuci, pracownik kulturalno oświatowy, pracownik gospodarczy oraz/lub inni w miarę potrzeb - doposażenie placówki - świadczenie niestacjonarnych usług opiekuńczych i specjalistycznych - zakup samochodu - zatrudnienie 2 asystentów osób niesamodzielnych/opiekunek specjalistycznych, zatrudnienie rehabilitanta masażysty - wyposażenie personelu w sprzęt do pielęgnacji i prowadzenia rehabilitacji w miejscu zamieszkania, - zakupu samochodu (w ramach cross financingu), - szkolenia dla członków rodzin/opiekunów z zakresu wykonywania usług opiekuńczych CEL REWITALIZACJI: Wzrost aktywności społecznej i ożywienie społeczne Kierunek działań: Poprawa jakości terenów publicznych Kierunek działań: Rozwój infrastruktury kulturalnej i rekreacyjnej Osiedle Kujawy ,00 Gmina Barcin ,00 Wskaźniki produktu: Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych usługami społecznymi świadczonymi w interesie ogólnym w programie - 20 osób. Wskaźnik rezultatu: Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług społecznych istniejących po zakończeniu projektu: 1 szt. Wskaźniki produktu: Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych usługami świadczonymi w interesie ogólnym w programie - 40 osób. Liczba osób przeszkolonych w zakresie świadczenia usług opiekuńczych 80 osób. Wskaźnik rezultatu: Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług społecznych istniejących po zakończeniu projektu: asystent/opiekun osoby niesamodzielnej 2, rehabilitant 1. Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych usługami społecznymi. Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczonych społecznie objętych usługami-osoby niesamodzielne. Liczba uczestników szkoleń w zakresie świadczenia usług opiekuńczych. 58

59 Podobsza r 2: 2. Zagospodar owanie terenów publicznych 4. Zagospodarowanie terenu centrum osiedla Barcin (działania rewitalizacyjne) 3. Rozwój instytucji kultury 4. Tworzenie miejsc do uprawiania sportu i rekreacji 5. Rozbudowa z przebudową części budynku przy ul. Lotników 13 w Barcinie na Miejski Dom Kultury w Barcinie 6. Budowa Placu Street Workout w Barcinie Odbudowa muszli Zagospoda koncertowej w rowanie Piechcinie wraz z PF PF PF Gmina Barcin Gmina Barcin Gmina Barcin PF Gmina Barcin Piechcin Kierunek działań: Poprawa jakości terenów publicznych - zagospodarowanie terenu centrum miasta (plac przed Urzędem Miejskim, plac przed Miejskim Domem Kultury i budynkiem SPZOZ, skwer między sklepami) - przebudowa ciągów pieszych i alejek spacerowych - rekultywacja terenów zielonych - budowa fontanny, szachownicy terenowej, trybuny na skarpie ziemnej (amfiteatr) - budowa ciągów pieszych i placów utwardzonych oraz elementów małej architektury - roboty budowlane: rozbudowa, przebudowa części budynku przy ul. Lotników 13 - zakup pierwszego wyposażenia - montaż drążków do podciągania, poręczy równoległych i drabinek o różnej wysokości i długości, skośnej ławki do ćwiczeń mięśni brzucha i słupów kwadratowych z obręczami na linach do podciągania się - montaż nawierzchni z perforowanych mat gumowych - ew. ogrodzenie terenu lub odgrodzenie przy pomocy nasadzeń - odbudowa spalonej muszli wraz z zapleczem i wyposażeniem - powstanie obiektu służącego Osiedle Kujawy (działki nr 80/16, 81/66, część 80/68, 95/6 Osiedle Kujawy (ul. Lotników 13) Barcin, przy kompleksie sportowym Orlik Piechcin (Park 100-lecia, działka 16/31) ,12 Wskaźniki produktu: Otwarta przestrzeń utworzona lub rekultywowana na obszarach miejskich m 2 Wskaźniki rezultatu: Liczba osób korzystających z rewitalizowanych obszarów bądź utworzonej/ zrekultywowanej przestrzeni w miastach: 800 osób Protokół odbioru robót. Liczba osób korzystających z rewitalizowanych obszarów bądź utworzonej/ zrekultywowanej przestrzeni. Wskaźniki produktu: Protokół odbioru, Liczba instytucji kultury decyzja o pozwoleniu objętych wsparciem ,00 Wskaźniki rezultatu: na użytkowanie, liczba uczestników korzystających z oferty Liczba osób korzystających MDK. z obiektów zasobów kultury objętych wsparciem , ,71 Wskaźniki produktu: Liczba wybudowanych obiektów infrastruktury rekreacyjnej i/lub turystycznej 1 szt. Wskaźniki rezultatu: Liczba osób zamieszkujących na terenie miejscowości, w których wybudowano lub zmodernizowano obiekty infrastruktury rekreacyjnej wg stanu na r.: Barcin 7709 Zagospodarowanie terenów publicznych. Ożywienie centrum Protokół odbioru, liczba osób korzystających z infrastruktury Powierzchnia obszarów zrewitalizowanych. Liczba wspartych 59

60 Podobszar 1: Barcin Osiedle Kujawy terenów zapleczem i jej publicznyc wyposażenie h 8. Zagospodarowanie 2. terenu przy pasażu Zagospodar handlowym przy ul. owanie 11 Listopada w terenów Piechcinie publicznych PF Gmina Barcin aktywizacji i animacji kulturalnej mieszkańców Kierunek działań: Animacja kulturalna i społeczna mieszkańców 5. Działania społeczne adresowane do mieszkańcó 9. Działania w zwłaszcza osób zagrożonyc h ubóstwem lub wykluczenie m społecznym animacyjnokulturalnoszkoleniowe w Piechcinie S Gmina Barcin/ MGOPS - zagospodarowanie przestrzeni publicznej przy pasażu handlowym na terenie działek o pow m2 - uporządkowanie przestrzeni - zaprojektowanie zieleni - zmiany ciągów komunikacyjnych - likwidacja nieużywanego chodnika - szkolenia ponoszące kompetencje, umiejętności, kwalifikacje - zajęcia animacyjno-kulturalne dla osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym - organizacja wydarzeń kulturalnorekreacyjnych - zakup niezbędnych materiałów, wyposażenia i usług do prowadzenia powyższych działań Piechcin, ul. 11 Listopada Piechcin (Park 100-lecia, świetlica wiejska, biblioteka) , ,92 miejscowości. Zagospodarowanie terenów publicznych m 2 Ożywienie centrum miejscowości (liczba osób korzystających) osoby Wskaźniki produktu: Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie 28 osób Wskaźniki rezultatu: Liczba osób, zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, pracujących po opuszczeniu programu 7 osób (w tym rob.publ.) obiektów infrastruktury społecznej. Powierzchnia obszarów zrewitalizowanych. Liczba osób korzystających ze zrewitalizowanej przestrzeni publicznej. Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie. 5. Działania społeczne adresowane do mieszkańcó w zwłaszcza osób zagrożonyc h ubóstwem lub wykluczenie m społecznym 10. Edukacja, poradnictwo i wsparcie terapeutyczne osób i rodzin o niewystarczających kompetencjach i umiejętnościach społecznych i zawodowych z gminy Barcin S Gmina Barcin/ MGOPS - działania służące wspieraniu rodzin i osób w wypełnianiu ról społecznych i opiekuńczo-wychowawczych realizowane przez placówki wsparcia dziennego, asystentów rodziny; - terapia indywidualna i terapia grupowa - prowadzona przez psychologa terapeutę w indywidualnie czasowo określonych cyklach warsztaty, - poradnictwo psychologiczne i wsparcie indywidualne/grupowe w zakresie podniesienia kompetencji życiowych i umiejętności MGOPS w Barcinie ,00 Wskaźniki produktu: Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych usługami społecznymi świadczonymi w interesie ogólnym w programie osób Wskaźnik rezultatu: Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług społecznych istniejących po zakończeniu projektu: psycholog/animator 1. Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych usługami społecznymi świadczonymi w interesie ogólnym w programie 60

61 zawodowych, służące przezwyciężaniu nieporadności życiowej osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym oraz ich otoczenia, - indywidualne poradnictwo prawne (w zakresie prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego, ochrony praw lokatorów), - animator społeczności lokalnej organizowanie, aktywizacja społeczna, tworzenie grup samopomocowych, organizowanie współpracy, prowadzenie działań integrujących osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym oraz ich otoczenie ze społecznością lokalną, w szczególności na obszarze zrewitalizowanym. 6. Działania społeczne adresowane do mieszkańcó w tym osób zagrożonyc h ubóstwem lub wykluczenie m społecznym 11. Działania animacyjnokulturalnoszkoleniowe w Barcinie S Gmina Barcin/ MDK w Barcinie/ MGOPS w Barcinie - szkolenia ponoszące kompetencje, umiejętności, kwalifikacje - zajęcia animacyjno-kulturalne, w tym dla osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym - organizacja wydarzeń kulturalnorekreacyjnych, - zakup niezbędnych materiałów, wyposażenia i usług do prowadzenia powyższych działań. Osiedle Kujawy/MDK w Barcinie ,00 zł Liczba osób uczestniczących w projekcie 100 Liczba wydarzeń kulturalnorekreacyjnych min. 2 Liczba osób uczestniczących w projekcie, liczba wydarzeń kulturalnorekreacyjnych na zrewitalizowanych Źródło: Opracowanie własne 61

62 Podobszar 1: Barcin Osiedle Kujawy Tabela 28. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne Obszar rewitalizacji (nr/nazwa) Lp. Typ przedsięwzięcia 14 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne CEL REWITALIZACJI: Zmniejszenie poziomu ubóstwa i wykluczenia społecznego Źródło: Opracowanie własne Kierunek działań: Rozwój infrastruktury społecznej 1. PF Utworzenie świetlicy środowiskowej w Barcinie Kierunek działań: Animacja kulturalna i społeczna mieszkańców 2. S Funkcjonowanie świetlicy środowiskowej dla dzieci i młodzieży z terenu osiedla Barcin 14 S społeczny, G-gospodarczy, Ś środowiskowy, PF przestrzenno-funkcjonalny, T - techniczny 62

63 9. Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami/przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji Podczas programowania procesu rewitalizacji nadrzędną zasada jaką kierowano się przy wyborze projektów rewitalizacyjnych było zapewnienie ich komplementarności w różnych wymiarach, przede wszystkim przestrzennym, problemowym, proceduralno-instytucjonalnym, międzyokresowym i źródeł finansowania. Zastosowano również tzw. formułę projektów zintegrowanych, która polega na tym, że w przypadku realizacji projektów infrastrukturalnych, planuje się również zrealizować projekty miękkie finansowane m. in. ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, ukierunkowane na rozwiązywanie zdiagnozowanych problemów społecznych występujących na podobszarach wskazanych do rewitalizacji (Osiedle Kujawy i Piechcin), którym podporządkowany zostanie projekt infrastrukturalny. Schemat 7. Koncepcja zintegrowanych działań rewitalizacyjnych na podobszarze Osiedle Kujawy (1) Działania infrastrukturalne EFRR Utworzenie Domu Dziennego Pobytu w Barcinie Działania "miękkie" EFS Utworzenie i rozwój oferty placówki wsparcia i opieki Dziennego Domu Pobytu w Barcinie Mobilne uslugi opiekuńcze i specjalistyczne w gminie Barcin Źródło: Opracowanie własne Efekt rewitalizacyjny Zmniejszenie poziomu ubóstwa i wykluczenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług opiekuńczych i specjalistycznych oraz zapewnienie odpowiedniej oferty (działania animacyjne i aktywizacyjne) adresowanej do osób starszych i niepełnosprawnych 63

64 Schemat 8. Koncepcja zintegrowanych działań rewitalizacyjnych na podobszarze Osiedle Kujawy (2) Działania infrastrukturalne EFRR Zagospodarowanie terenu centrum osiedla Barcin (działania rewitalizacyjne Utworzenie i rozwój oferty placówki wsparcia i opieki Dziennego Domu Pobytu w Barcinie Działania "miękkie" EFS Edukacja, poradnictwo i wsparcie terapeutyczne osób i rodzin o niewystarczających kompetencjach i umiejętnościach społecznych i zawodowych Efekt rewitalizacyjny Animacja i integracja mieszkańców obszaru rewitalizacji przy wykorzystaniu zrewitalizowanej przestrzeni publicznej Źródło: Opracowanie własne Schemat 9. Koncepcja zintegrowanych działań rewitalizacyjnych na podobszarze Piechcin Działania infrastrukturalne EFRR Odbudowa muszli koncertowej w Piechcinie wraz z zapleczem i jej wyposażenie Zagospodarowanie terenu przy pasażu handlowym przy ul. 11 Listopada w Piechcinie Działania "miękkie" EFS Działania animacyjno-kulturalno-szkoleniowe w Piechcinie Efekt rewitalizacyjny Wzrost aktywności społecznej i ożywienie społeczne wraz z poprawą stanu terenów publicznych Źródło: Opracowanie własne 64

65 Komplementarność przestrzenna Wszystkie projekty rewitalizacyjne będą realizowane na obszarze rewitalizacji, natomiast zasięg ich oddziaływania będzie duży większy niż wyznaczony obszar rewitalizacji. Projekty realizowane na terenie Osiedla Kujawy w Barcinie będą wpływać na obszar, mieszkańców całego miasta i pozostałych miejscowości wiejskich. Z kolei te realizowane w Piechcinie będą oddziaływać na wszystkich mieszkańców Piechcina, jak i na sąsiadujące miejscowości. Wynika to z faktu, iż projekty będą w dwóch miejscowościach (Barcinie i Piechcinie) będących głównymi ośrodkami życia publicznego dla całej gminy. Dzięki tak dużemu promieniowaniu zaplanowanych projektów zapewnione zostanie, że program rewitalizacji będzie efektywnie oddziaływał na cały obszar dotknięty kryzysem. Prowadzone działania nie spowodują przenoszenia problemów z obszarów rewitalizacji na inne obszary. Nie będą również prowadzić do niepożądanych efektów społecznych takich jak segregacja społeczna i wykluczenie. Komplementarność problemowa Zaplanowane projekty rewitalizacyjne dopełniają się tematycznie, a program rewitalizacji będzie oddziaływał na obszar rewitalizacji w niezbędnych aspektach (tj. społecznym i przestrzennofunkcjonalnym). Tym samym prowadzona rewitalizacja ma charakter kompleksowy a nie fragmentaryczny, a realizowane projekty doprowadzą wskazany obszar do pożądanego stanu, o którym mowa w rozdziale 9. Cele rewitalizacji i kierunki działań. Podczas podejmowania strategicznych decyzji przez samorząd lokalny na innych polach, pod uwagę brane będą zaplanowane działania rewitalizacyjne, aby zapewnić lepszą koordynację tematyczną i organizacyjną działań administracji. Należy wskazać, że program rewitalizacji wykazuje zgodność z dokumentami strategicznymi m. in. na poziomie lokalnym, tak więc już na poziomie programowania rewitalizacji została zapewniona komplementarność problemowa. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna Przedstawiony w rozdziale 12. System zarządzania realizacją programu rewitalizacji został zaprojektowany w taki sposób aby zapewnić efektywne współdziałanie różnych instytucji na jego rzecz (samorządu gminnego i jego jednostek organizacyjnych oraz pomocniczych, organizacji pozarządowych, sektora przedsiębiorców i mieszkańców) oraz wzajemne uzupełnianie się i spójność procedur. System zarządzania programem rewitalizacji został osadzony w systemie działania i zarządzania Gminy Barcin w związku z czym zapewniona jest komplementarność proceduralna i instytucjonalna. Komplementarność źródeł finansowania Projekty rewitalizacyjnej zawarte w niniejszym programie będą finansowane w oparciu o uzupełniające się środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Funduszy Spójności (FS) oraz środków własnych Gminy Barcin. Niewykluczone jest również angażowanie w proces rewitalizacji kapitału prywatnego (np. przedsiębiorców), jak również wykorzystanie formuły partnerstwa publiczno-prywatnego. 65

66 Interesariusze rewitalizacji Niski Średni Wysoki 10. Mechanizmy włączenia interesariuszy w proces rewitalizacji Partycypacja społeczna jest nieodłącznym elementem procesu rewitalizacji i stanowi fundament działań na każdym etapie tego procesu (diagnozowanie, programowanie, wdrażanie, monitorowanie). Partycypacja powinna być ukierunkowana na możliwie dojrzałe formy uczestnictwa społeczności w podejmowaniu decyzji, które jej dotyczą. Nie powinna ograniczać się jedynie do informowania (np. w formie spotkań, dyskusji i warsztatów) czy konsultowania działań władz lokalnych. Procesowi rewitalizacji powinny towarzyszyć zaawansowane metody partycypacji, takie jak współdecydowanie, aktywne uczestnictwo w projektach czy kontrola obywatelska. Schemat 10. Stopień zaangażowania interesariuszy w partycypację społeczną Informowanie Konsultowanie Współdecydowanie Stopień zaangażowanie interesariuszy Źródło: Opracowanie własne. Ideą rewitalizacji jest wyprowadzenie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, poprzez prowadzone w sposób kompleksowy, zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, które są skoncentrowane terytorialnie i prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji. Podmioty zaliczane do interesariuszy rewitalizacji przedstawia poniższy schemat. Schemat 11. Interesariusze rewitalizacji Mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze Mieszkańcy gminy inni niż mieszkańcy obszaru rewitalizacji Podmioty prowadząde lub zamierzające prowadzić działalność gospodarczą na terenie gminy Podmioty prowadząde lub zamierzające prowadzić działalność społeczną na terenie gminy, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne Jednostka samorządu terytorialnego i jej jednostki organizacyjne Organy władzy publicznej Źródło: Opracowanie własne. 66

67 Partycypacja społeczna obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy, w tym: Udział w konsultacjach społecznych, Udział w pracach komitetu rewitalizacji. Komitet Rewitalizacji stanowi forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji oraz pełni funkcję opiniodawczo-doradczą Burmistrza. Zasady wyznaczania składu oraz zasady działania Komitetu Rewitalizacji ustala się uwzględniając funkcję Komitetu oraz zapewniając wyłanianie przez interesariuszy ich przedstawicieli. Formy konsultacji społecznych przedstawia poniższy schemat. Schemat 12. Formy konsultacji społecznych Zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej Spotkania Warsztaty Debaty Wywiady Wykorzystanie grup przedstawicielskich lub zbieranie uwag ustnych Ankiety Spacery studyjne Źródło: Opracowanie własne. Gminny Program Rewitalizacji Gminy Barcin został wypracowywany przez samorząd gminny i poddany dyskusji w oparciu o diagnozę lokalnych problemów: społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych. Prace nad przygotowaniem programu opierały się na współpracy ze wszystkimi grupami interesariuszy, w tym szczególnie ze społecznością zamieszkującą obszar rewitalizacji, przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi oraz innymi użytkownikami obszaru. Konsultacje społeczne w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Konsultacje społeczne zostały poprzedzone obwieszczeniem Burmistrza Barcina z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie konsultacji społecznych projektu uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, opublikowanym na 7 dni przed ich rozpoczęciem. 67

68 Tabela 29. Formy konsultacji społecznych wykorzystane w procesie przygotowania programu na etapie diagnozowania Formy konsultacji społecznych Zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej Spotkania Debaty Ankiety Opis przebiegu konsultacji 30 dniowe konsultacje społeczne projektu uchwały o wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, w terminie od 26 lutego 2016 r. do 28 marca 2016 r., podczas których interesariusze mieli możliwość wnoszenia uwag do projektu za pomocą formularza konsultacji społecznych (wzór formularza przedstawia załącznik nr 10). Formularz uwag był dostępny na stronie oraz w siedzibie Urzędu Miejskiego. Wypełniony formularz konsultacji można było przekazać em, przesłać pocztą tradycyjną na adres Urzędu Miejskiego lub wrzucić do urny wystawionej w holu Urzędu. Spotkania z mieszkańcami obszarów rewitalizacji, które odbyły się 15 marca 2016 r. w Barcinie, Piechcinie i Julianowie. W celu ułatwienia zrozumienia prezentowanych treści i odniesienie się do nich, na spotkaniach wykorzystano wizualizację w postaci prezentacji graficznej. Przebieg spotkań wyglądał następująco: Powitanie uczestników spotkania, Etapy prac nad Gminnym Programem Rewitalizacji, Podstawowe pojęcia związane z rewitalizacją, Zasięg obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na mapie, Diagnoza obszaru rewitalizacji: a) kryzysowe zjawiska w sferze społecznej, b) kryzysowe zjawiska w pozostałych sferach, c) potencjały obszaru, d) problemy obszaru, Dyskusja na temat plusów i minusów danego obszaru, wizji jego rozwoju, celów rozwojowych i przedsięwzięć, Przypomnienie o toczących się konsultacjach Ankieta (opis znajduje się w dalszej części tabeli) Debaty były jednym z elementów spotkań z mieszkańcami obszarów rewitalizacji. Uczestnicy debaty starali się odpowiedzieć na następujące pytania: Jakie są plusy i minusy zamieszkiwania w danej miejscowości dobre i złe strony tego obszaru? Jak dany obszar powinien wyglądać w przyszłości? Jakie cele rozwojowe należy postawić? Jakie przedsięwzięcia należy podjąć w ramach rewitalizacji aby osiągnąć cele i zrealizować wizję? Równocześnie z 30 dniowymi konsultacjami społecznymi projektu uchwały o wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, w terminie od 26 lutego 2016 r. do 28 marca 2016 r. przeprowadzono ankietę dotycząca obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Celem badania było poznanie opinii mieszkańców na temat aktualnych problemów, czynników i zjawisk kryzysowych występujących na obszarach zdegradowanych gminy 68

69 oraz potrzeb i oczekiwanych działań w zakresie rewitalizacji, mających na celu ich ożywienie społeczno-gospodarcze. Ankietę przeprowadzono także podczas spotkań z mieszkańcami obszarów rewitalizacji. Ankieta była dostępna na stronie oraz w siedzibie Urzędu Miejskiego. Wypełnioną ankietę można było przekazać em, przesłać pocztą tradycyjną na adres Urzędu Miejskiego lub wrzucić do urny wystawionej w holu Urzędu. Łącznie przeprowadzono 74 ankiety. Wzór ankiety stanowi załącznik nr 11. Wyniki przeprowadzonej ankiety przedstawia załącznik nr 12. Źródło: Opracowanie własne. Zdjęcie 6. Informacja o konsultacjach społecznych Źródło: Opracowanie własne Zdjęcie 7. Konsultacje społeczne spotkania Źródło: Opracowanie własne 69

70 Obsza rewitalizacji Osiedle Kujawy 11. Szacunkowe ramy finansowe w odniesieniu do głównych i uzupełniających projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych Tabela 30. Główne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne harmonogram i szacunkowe ramy finansowe Obszar rewitalizacji (nr/nazwa) Termin realizacji projektu Projekt (nr, nazwa) Typ projektu 15 Przedsięwzięcie (nr, nazwa) Podmiot/y realizujący/e projekt Szacowana wartość projektu (zł) Poziom dofinansowania % zł Źródło finansowania Środki publiczne EFS EFRR Stworzenie oferty 1. Utworzenie Domu III kw adresowanej do osób Dziennego Pobytu PF Gmina Barcin , ,00 X IV kw starszych w Barcinie i niepełnosprawnych I kw IV kw I kw IV kw I kw IV kw Utworzenie i rozwój placówki wsparcia i opieki Dziennego Domu Pobytu w Barcinie 3. Mobilne usługi opiekuńcze i specjalistyczne w gminie Barcin 4. Zagospodarowanie terenu centrum osiedla Barcin (działania rewitalizacyjne) S S PF 1. Stworzenie oferty adresowanej do osób starszych i niepełnosprawnych 1. Stworzenie oferty adresowanej do osób starszych i niepełnosprawnych 2. Zagospodarowanie terenów publicznych Gmina Barcin/ MGOPS Gmina Barcin/ MGOPS , ,00 X , ,00 X Gmina Barcin , ,00 X Inne Środki prywatne 15 S społeczny, G-gospodarczy, Ś środowiskowy, PF przestrzenno-funkcjonalny, T - techniczny 70

71 Obsza rewitaliza cji Osiedle Kujawy Obsza rewitalizacji Piechcin Obszar rewitalizacji (nr/nazwa) Termin realizacji projektu 2018 r r r r r r r r r.. Projekt (nr, nazwa) 5. Rozbudowa z przebudową części budynku przy ul. Lotników 13 w Barcinie na Miejski Dom Kultury 6. Budowa Placu Street Workout w Barcinie 7. Odbudowa muszli koncertowej w Piechcinie wraz z zapleczem i jej wyposażenie 8. Zagospodarowanie terenu przy pasażu handlowym przy ul. 11 Listopada w Piechcinie 9. Działania animacyjnokulturalno-szkoleniowe w Piechcinie 10. Edukacja, poradnictwo i wsparcie terapeutyczne osób i rodzin o Typ projektu 15 PF PF PF PF S S Przedsięwzięcie (nr, nazwa) 3. Rozwój instytucji kultury 4. Tworzenie miejsc do uprawiania sportu i rekreacji 2. Zagospodarowanie terenów publicznych 2. Zagospodarowanie terenów publicznych 5. Działania społeczne adresowane do mieszkańców (zwłaszcza osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym) 5. Działania społeczne adresowane do mieszkańców (zwłaszcza osób zagrożonych Podmiot/y realizujący/e projekt Szacowana wartość projektu (zł) Poziom dofinansowania % zł Źródło finansowania Środki publiczne EFS EFRR Gmina Barcin , ,00 X Gmina Barcin ,00 63, ,00 Gmina Barcin , ,35 X Gmina Barcin ,00 Gmina Barcin/ MGOPS Gmina Barcin/ MGOPS 54, ,50 X , ,00 X , ,00 X Inne X (PROW) Środki prywatne 71

72 Obszar rewitalizacji (nr/nazwa) Termin realizacji projektu 2018 r r.. Źródło: Opracowanie własne Projekt (nr, nazwa) niewystarczających kompetencjach i umiejętnościach społecznych i zawodowych z gminy Barcin 11. Działania animacyjno-kulturalnoszkoleniowe w Barcinie Typ projektu 15 S Przedsięwzięcie (nr, nazwa) ubóstwem lub wykluczeniem społecznym) 5. Działania społeczne adresowane do mieszkańców (zwłaszcza osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym) Podmiot/y realizujący/e projekt Gmina Barcin/ MDK w Barcinie/ MGOPS w Barcinie Szacowana wartość projektu (zł) Poziom dofinansowania % zł , ,00 X Źródło finansowania Środki publiczne EFS EFRR Inne Środki prywatne Tabela 31. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne harmonogram i szacunkowe ramy finansowe Obszar rewitalizacji (nr/nazwa) Lp. Typ przedsięwzięcia 16 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne Szacowana wartość przedsięwzięcia (zł) Źródło finansowania Środki publiczne EFS EFRR Inne Obszar rewitalizacji Utworzenie świetlicy środowiskowej 1. PF ,00 X Osiedle Kujawy w Barcinie Środki prywatne 16 S społeczny, G-gospodarczy, Ś środowiskowy, PF przestrzenno-funkcjonalny, T - techniczny 72

73 Obszar rewitalizacji (nr/nazwa) Źródło: Opracowanie własne Lp. Typ przedsięwzięcia S Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne Funkcjonowanie świetlicy środowiskowej dla dzieci i młodzieży z terenu osiedla Barcin Szacowana wartość przedsięwzięcia (zł) ,00 X Źródło finansowania Środki publiczne EFS EFRR Inne Środki prywatne 73

74 12. System zarządzania realizacją programu rewitalizacji Złożoność procesu rewitalizacyjnego wymaga właściwego zarządzania w celu uzyskania zamierzonych efektów rewitalizacji oraz odpowiadających im kierunków działań służących eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk, przedstawionych w rozdziale 7 niniejszego programu. Podmioty uczestniczące w realizacji programu rewitalizacji i ich zadania W świetle zapisów art. 3 ust. 1 ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. przygotowanie, koordynowanie i tworzenie warunków do prowadzenia rewitalizacji, a także jej prowadzenie w zakresie właściwości gminy, stanowią jej zadania własne. Jednym z kluczowych czynników sukcesu programu rewitalizacji jest sprawna koordynacja działań i sprawny przepływ informacji pomiędzy podmiotami zaangażowanymi w jego realizację. Istotą procesu rewitalizacji jest prowadzenie przez interesariuszy skoordynowanych działań na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki. Charakterystyka interesariuszy i mechanizmy partycypacyjne opisane zostały w rozdziale 10. Zgodnie z zapisami Ustawy o rewitalizacji główne podmioty, na których spoczywa obowiązek sprawnego przygotowania i wdrożenia programu to: Burmistrz Barcina, Rada Miejska i Komitet Rewitalizacji. Schemat 13. Podmioty uczestniczące w realizacji programu rewitalizacji Burmistrz Barcina Rada Miejska Interesariusze Gminnego Programu Rewitalizacji Komitet Rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne 74

75 Tabela 32. Najważniejsze zadania podmiotów uczestniczących w procesie przygotowania i wdrażania programu rewitalizacji Podmiot Zadania Burmistrz Rada Miejska Komitet Rewitalizacji Źródło: opracowanie własne. Prowadzenie analiz służących wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, sporządzeniu lub zmianie GPR, ocenie aktualności i stopnia jego realizacji, Ogłaszanie informacji o podjęciu uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, Ogłaszanie informacji o podjęciu uchwały w sprawie uchwalenia GPR, Występowanie do instytucji wskazanych w art. 17 ustawy o rewitalizacji o zaopiniowanie projektu GPR, Prowadzenie konsultacji społecznych, Powołanie w drodze zarządzenia Komitetu Rewitalizacji, Zapewnienie obsługi organizacyjnej Komitetu Rewitalizacji, Złożenie wniosku do Rady Miejskiej o ustalenie Specjalnej Strefy Rewitalizacji. Wyznaczenie w drodze uchwały obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, Zatwierdzenie i uchwalenie gpr, Uchwalenie zasad wyznaczania składu i zasad działania komitetu rewitalizacji, Wprowadzenie przedsięwzięć rewitalizacyjnych zawartych w gpr, służących realizacji zadań własnych gminy, do załącznika do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej gminy, Uchwalanie zmian gpr, Podjęcie uchwały o uchyleniu gpr w całości lub w części w przypadku stwierdzenia osiągnięcia celów rewitalizacji w nim zawartych. Stanowi forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji oraz pełni rolę opiniodawczo-doradczą burmistrza. Zasady wyznaczania składu oraz zasady działania Komitetu Rewitalizacji zapewniające wyłanianie przez interesariuszy ich przedstawicieli, określi w drodze uchwały Rada Miejska w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące, licząc od dnia uchwalenia Gminnego Programu Rewitalizacji. Sposób koordynacji działań podmiotów uczestniczących w programie rewitalizacji Ponieważ koordynatorem całego procesu rewitalizacji gminy Barcin będzie Urząd Miejski, który jako instytucja samorządowa posiada odpowiedni potencjał organizacyjny oraz doświadczenie niezbędne do realizacji tego zadania, Burmistrz Barcina wyznaczy pracownika odpowiedzialnego za wsparcie wszystkich powyższych organów w realizacji ich zadań. Tabela 33. Najważniejsze zadania podmiotu koordynującego działania w programie rewitalizacji Podmiot Koordynator pracownik Urzędu Miejskiego Zadania Opracowanie zasad i organizacja sprawnej współpracy ze wszystkim podmiotami zaangażowanymi w realizację programu, Koordynowanie działań projektowych wymagających jednoczesnego zaangażowania jednostek i spółek gminy/miasta oraz strony społecznej, Współpraca z komitetem rewitalizacji w sprawach związanych 75

76 Źródło: opracowanie własne. przygotowaniem, prowadzeniem i oceną rewitalizacji, Inicjowanie projektów ujętych w programie poprzez rezerwowanie środków w budżecie gminy, składanie wniosków i pozyskiwanie środków zewnętrznych na ich realizację, Opiniowanie propozycji zmian w budżecie miasta odnośnie wartości zadań realizowanych w ramach programu, Ocena projektów zgłoszonych do realizacji na obszarze objętym rewitalizacją pod kątem osiągnięcia celów programu, Przygotowywanie projektów aktualizacji programu, w tym w szczególności wykazu projektów, Promocja programu oraz stworzenie systemu informacji o programie i jego zasadach, Organizacja i wdrażanie systemu monitorowania rzeczowego i finansowego dla programu, Dokonywanie okresowych przeglądów realizacji projektów, w tym wizyty na miejscu, Opracowanie systemu sprawozdawczości z realizacji programu, Sporządzanie raportów okresowych oraz raportu końcowego z realizacji programu. System wdrażania programu rewitalizacji został przedstawiony na poniższym schemacie. Schemat 14. System wdrażania programu rewitalizacji Przyjęcie GPR Zarządzanie, koordynowanie, monitoring i ocena Zapewnienie spójności z dokumentami strategicznymi wyższego rzędu i dokumentami lokalnymi Zaangażowanie lokalnych partnerów Źródło: opracowanie własne. Wdrażanie Gminnego Programu Rewitalizacji wymaga zaangażowania lokalnych partnerów z sektora: publicznego, społecznego i gospodarczego. Realizacja niniejszego programu wiąże się z udziałem podmiotu zarządzającego i koordynującego poszczególne działania (pracownika Urzędu 76

77 Miejskiego) także w procesie monitoringu i oceny programu (przede wszystkim zapewnienie zgodności z harmonogramem realizacji programu rewitalizacji). Głównym zadaniem wszystkich podmiotów zaangażowanych w proces rewitalizacji jest ukierunkowanie, kontrolowanie i ocena z punktu widzenia zapewnienia pełnej spójności z dokumentami strategicznymi. Jest to wyjątkowo istotne z uwagi na znaczenie realizacji programu dla sprawnej implementacji pozostałych instrumentów rozwoju gminy, a także np. dla możliwości pozyskiwania środków z funduszy strukturalnych, itp. System informacji i promocji Partycypacja społeczności lokalnej (szczegółowo opisana w rozdziale 10) na każdym etapie powstawania i realizacji programu rewitalizacji odgrywa niezmiernie istotną rolę, dostarczając najbardziej rzetelnych informacji na temat problemów, potrzeb oraz potencjałów danego obszaru, które nie są możliwe do uzyskania na podstawie jedynie analizy danych statystycznych. Zaangażowanie na każdym etapie interesariuszy zainteresowanych udziałem w programie (m.in. organizacji pożytku publicznego, stowarzyszeń, przedsiębiorców, spółdzielni, mieszkańców Gminy Barcin) umożliwi im aktywny udział w planowaniu i wdrażaniu zmian społecznych, gospodarczych i infrastrukturalnych zgodnie z ich potrzebami i interesami. Dlatego też niezbędne jest umożliwienie wymiany informacji i dyskusji o kształcie, jaki powinna przybrać rewitalizacja za pomocą różnorodnych instrumentów promocyjnych i informacyjnych. Poniższy schemat przedstawia instrumenty systemu informacji i promocji w powiązaniu z mechanizmami włączenia mieszkańców i partnerów w proces rewitalizacji. Schemat 15. System informacji i promocji a partycypacja społeczna Informacja i promocja Partycypacja społeczna Zebrania, spotkania, warsztaty, konsultacje Współdecydowanie Informatory, ulotki, plakaty, prasa, tablica ogłoszeń Aktywne uczestnictwo w projektach Strony internetowe, poczta elektroniczna Kontrola obywatelska Aktywizacja i budowanie więzi Źródło: opracowanie własne. Czerpanie z doświadczeń Kreowanie nowej wizji obszaru 77