Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem w województwie podlaskim w 2011 r.

Transkrypt

1 Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem w województwie podlaskim w 2011 r.

2 Spis treści Wstęp... 3 Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad dzieckiem w województwie podlaskim Wybrane dane demograficzne Kadra Lecznictwo szpitalne Podstawowa opieka zdrowotna Lekarska opieka profilaktyczna nad niemowlętami i dziećmi w wieku przedszkolnym Lekarska opieka profilaktyczna nad dziećmi i młodzieŝą w wieku szkolnym Pielęgniarska opieka profilaktyczna nad niemowlętami i dziećmi w wieku przedszkolnym Pielęgniarska opieka profilaktyczna zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania PołoŜnicza opieka profilaktyczna nad kobietą, noworodkiem i niemowlęciem do ukończenia drugiego miesiąca Ŝycia Opieka połoŝniczo-ginekologiczna Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej na podstawie raportów konsultantów wojewódzkich Podsumowanie... 33

3 Wstęp Populacja dzieci i młodzieŝy w województwie podlaskim wynosi 19,33% ogółu ludności. Dzieci i młodzieŝ powinny stanowić podmiot wspólnej troski całego społeczeństwa i powinny być objęte opieką zdrowotną w sposób ciągły i kompleksowy. Bez prawidłowego monitorowania rozwoju dziecka nie moŝna dziś mówić o wczesnej profilaktyce w pediatrii. NiemoŜliwe jest takŝe prawidłowe postępowanie prewencyjne w medycynie dorosłych bez profilaktyki we wcześniejszych okresach rozwoju człowieka. Większość chorób i wad wrodzonych ujawnia się w wieku niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie, dlatego tak waŝna jest opieka profilaktyczna w tym właśnie okresie. Etiologia większości chorób występujących u dzieci i młodzieŝy jest wieloczynnikowa, często dla zapobieŝenia zachorowaniu wystarczy wyeliminowanie jednego z czynników ryzyka. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi działaniami profilaktycznymi objęte są wszystkie dzieci oraz młodzieŝ do ukończenia 19 lat. U niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym są to przede wszystkim: porady patronaŝowe u noworodków, badania przesiewowe i badania lekarskie niemowląt realizowane w terminach szczepień ochronnych, ocena dziecka rocznego, badania bilansowe u 2, 4 i 5-latków, oraz u uczniów 6, 7, 10, 13, 16, 18 i 19-letnich. Badania te słuŝą wczesnemu wykrywaniu zaburzeń rozwoju fizycznego, narządu wzroku, słuchu, ruchu, podwyŝszonego ciśnienia tętniczego krwi, a takŝe ocena zagroŝenia wystąpieniem otyłości lub niedoŝywienia. Miejscem wykonywania profilaktycznych badań lekarskich są gabinety lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Populacja dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym ze względu na moŝliwość wystąpienia zaburzeń zdrowia i rozwoju oraz duŝą częstotliwość występowania zachowań ryzykownych, wymaga zapewnienia profilaktycznej opieki zdrowotnej, której celem jest wspieranie rozwoju i edukacji dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym oraz współdziałanie na rzecz ochrony zdrowia uczniów. Według Światowej Organizacji Zdrowia profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami powinna stanowić waŝny element programu promocji zdrowia w szkole. Profilaktyczna opieka zdrowotna obejmująca wykonywanie badań przesiewowych, profilaktycznych badań lekarskich i edukacji zdrowotnej jest moŝliwa w Polsce w szkołach skupiających populację dzieci i młodzieŝy w wieku od 6-7 lat do 19 lat. W ochronie zdrowia dzieci i młodzieŝy powinni uczestniczyć sami uczniowie, ich rodzice a takŝe szkoła i pracownicy ochrony zdrowia. Testy przesiewowe u dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym są wykonywane przez pielęgniarkę lub higienistkę szkolną w gabinetach profilaktyki zdrowotnej usytuowanych na terenie szkoły lub gabinetach medycz- 3

4 nych w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej. Miejscem wykonywania profilaktycznych badań lekarskich są aktualnie gabinety lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Badania wykonuje lekarz sprawujący opiekę nad uczniami w miejscu ich zamieszkania. W nielicznych przypadkach profilaktyczne badania lekarskie realizowane są w gabinetach znajdujących się na terenie szkoły. Opieka okołoporodowa stanowi bardzo waŝny element działań na rzecz zdrowia całej populacji. Wszelkie niedociągnięcia w tym zakresie ujawniają się poprzez liczbę martwych urodzeń i zgonów płodu, które stanowią miernik stanu zdrowia społeczeństwa oraz poziomu świadczeń zdrowotnych. Dlatego tak waŝne staje się być zabezpieczenie opieki medycznej dla kobiet w ciąŝy, a takŝe rodzących. Opiekę medyczną kobiet w okresie okołoporodowym sprawuje połoŝna podstawowej opieki zdrowotnej (poz) oraz lekarz ginekolog. Wszystkie świadczenia, które zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia wchodzą w zakres zadań połoŝnej w poz finansowane są przez NFZ. Według Narodowego Programu Zdrowia na lata : Najczęstszą przyczyną zgonów niemowląt w Polsce w dalszym ciągu są stany chorobowe powstające w okresie okołoporodowym, czyli w trakcie trwania ciąŝy matki i w okresie pierwszych 6 dni Ŝycia noworodka. Nadrzędnym celem opieki zdrowotnej nad kobietą cięŝarną staje się, więc zapewnienie prawidłowego przebiegu ciąŝy oraz jak najwcześniejsza identyfikacja czynników ryzyka, umoŝliwiająca objęcie tych kobiet opieką odpowiednią do występujących potrzeb zdrowotnych. W przedstawionej w niniejszym opracowaniu informacji wykorzystano dane pochodzące z druków sprawozdawczych za rok 2011 oraz analiz własnych Wydziału Polityki Społecznej Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku. 4

5 Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad dzieckiem w województwie podlaskim Ocena zawiera informacje na temat aktualnego stanu zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad dzieckiem. Wykorzystane dane uzyskano na podstawie sprawozdań MZ-06, MZ-11, MZ-29, MZ-88, MZ-89 za rok 2011 z Oddziału Zdrowia Publicznego Wydziału Polityki Społecznej Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego. 1. Wybrane dane demograficzne Ogólna liczba ludności województwa podlaskiego na dzień r. wynosiła ok osób, z czego (wg danych MZ-11 za rok 2011) to dzieci i młodzieŝ od 0 do 19 roku Ŝycia (ok. 19,33% całej populacji). Rycina nr 1. Stosunek populacji dzieci i młodzieŝy do ogólnej liczby ludności województwa podlaskiego 19,33% 80,67% 2. Kadra lekarska Na terenie województwa podlaskiego zatrudnionych jest lekarzy, w tym: 329 lekarzy pediatrów z I i II stopniem specjalizacji oraz 51 lekarzy neonatologów. Tabela nr 1. Liczba lekarzy w województwie podlaskim. Źródło: Sprawozdanie MZ-29 Lekarze W tym Lekarze pediatrzy z I i II stopniem specjalizacji 329 Neonatolodzy 51 5

6 3. Lecznictwo szpitalne Na terenie województwa podlaskiego funkcjonuje 17 szpitali z 20 oddziałami pediatrycznymi i ogólną liczbą łóŝek 462. Według poziomu referencyjności: 4 oddziały z III stopniem i liczbą łóŝek 150 (oddziały kliniczne) 3 oddziały z II stopniem i liczbą łóŝek oddziałów z I stopniem i liczbą łóŝek 222 W roku 2011 w oddziałach pediatrycznych odnotowano hospitalizowanych dzieci z ogólną liczbą osobodni W województwie podlaskim funkcjonuje 12 oddziałów neonatologicznych z łączną liczbą łóŝek 196. Według poziomu referencyjności: 1 oddział z III stopniem i liczbą łóŝek 36 (oddział kliniczny ) 3 oddziały z II stopniem i liczbą łóŝek 90 8 oddziałów z I stopniem i liczbą łóŝek 70 W oddziałach neonatologicznych zatrudnionych jest 51 lekarzy i 164 pielęgniarki/połoŝne. W 7 szpitalach łóŝka neonatologiczne włączone są do oddziałów połoŝniczych. Liczba hospitalizowanych noworodków (zdrowych i chorych) w 2011 roku wyniosła z liczbą osobodni Tabela nr 2. Liczba łóŝek neonatologicznych i pediatrycznych. Źródło: Sprawozdanie MZ-29 Stopień referencyjności Liczba oddziałów pediatrycznych Liczba łóŝek III II 3 90 I Stopień referencyjności Liczba oddziałów neonatologicznych Liczba łóŝek III 1 36 II 3 90 I

7 4. Podstawowa opieka zdrowotna Na terenie województwa podlaskiego na dzień r. funkcjonowało 268 podmiotów wykonujących działalność leczniczą w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz praktyki zawodowe lekarskie i pielęgniarskie. W podmiotach tych zatrudnionych jest 846 lekarzy w tym 456 lekarzy rodzinnych, 147 pediatrów oraz 1092 pielęgniarek i 244 połoŝne. Liczba dzieci i młodzieŝy będących pod opieką lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, na dzień r. wynosiła osób Lekarska opieka profilaktyczna nad niemowlętami i dziećmi w wieku przedszkolnym Aktualnie obowiązujący system opieki lekarskiej nad dziećmi polega nie tylko na leczeniu w chorobie, ale przede wszystkim na profilaktyce i ma na celu optymalizację zdrowia. Profilaktyczne badania zdrowego dziecka odbywają się w pierwszym roku Ŝycia średnio co 6 tygodni/2 miesiące w poradni lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Lekarz po zbadaniu dziecka, ocenia prawidłowość rozwoju oraz stan jego zdrowia. Niesłychanie istotna jest porada lekarska udzielana dziecku zdrowemu, w wyniku której lekarz informuje rodziców o postępach w rozwoju ich dziecka, udziela wskazówek co do sposobu Ŝywienia, stosowania profilaktyki przeciwkrzywiczej, szczepieniach obowiązkowych i zalecanych. Ze względu na coraz częściej obserwowane niepokojące zjawiska społeczne, takie jak przemoc w rodzinie takŝe w stosunku do bardzo małych dzieci, wskazane jest by pierwsza w Ŝyciu wizyta patronaŝowa odbyła się w warunkach domowych, w miejscu zamieszkania lub pobytu dziecka i jego opiekunów prawnych. Porady pierwszorazowe udzielone przez lekarza wynoszą , w tym do 14 dnia Ŝycia 7 684, co stanowi blisko 73% ogółu udzielonych po raz pierwszy porad w przedziale wiekowym od 0 do 11 miesiąca. Porady wykonywane po raz kolejny wynoszą , w tym, w wieku do 1 roku Ŝycia , co stanowi 56% ogółu udzielonych porad po raz następny w przedziale wiekowym od 0 do 3 lat (tabela nr 3). 7

8 Tabela nr 3. Profilaktyczna opieka lekarska u dzieci do lat 3. Źródło: Sprawozdanie MZ-11 PORADY UDZIELONE PRZEZ LEKARZY DZIECIOM ZDROWYM PO RAZ PIERWSZY (PIERWSZA PORADA W śyciu DZIECKA) W TYM W WIEKU: PO RAZ KOLEJNY RAZEM DO 1 MIESIĄCA DO 14 DNIA OD 2 DO 4 TYGODNIA 1 11 MIESIĘCY RAZEM W TYM: W WIEKU DO 1 ROKU Dane te wskazują, iŝ rodzice i opiekunowie prawni dzieci do 1 roku Ŝycia częściej zasięgają porad lekarza w pierwszym okresie Ŝycia dziecka, niŝ w wieku od 2 do 3 lat. MoŜe to być spowodowane zarówno okresem adaptacji do roli rodzica jak i faktem iŝ w pierwszych 12 miesiącach Ŝycia, dziecko zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień ochronnych ma dość duŝą częstotliwość poddawania się szczepieniom. Pierwszy rok Ŝycia charakteryzuje się takŝe manifestowaniem intensywnych zmian w rozwoju fizycznym dziecka, co takŝe moŝe być powodem częstszych wizyt w poradni. Po ukończeniu 3 roku Ŝycia, zgodnie z obowiązującymi przepisami, dzieci podlegają lekarskim badaniom profilaktycznym (bilansom zdrowia) w wieku 2 i 4 lat. Poziom wykonania badań bilansowych w stosunku do całej populacji dzieci w wieku lat 2 wynosi 85,55%, natomiast w wieku 4 lat 76,66% (tabela nr 2). Biorąc pod uwagę przesunięcie obowiązku szkolnego, który docelowo ma wynosić 6 lat naleŝy poprawić poziom wykonania badań bilansowych wśród populacji dzieci 4-letnich co moŝe przyczynić się do głębszej i lepszej oceny gotowości szkolnej, która będzie dotyczyła dzieci 5-letnich. Tabela nr 4. Lekarska opieka profilaktyczna w ramach podstawowej opieki lekarskiej. Źródło sprawozdanie MZ-11 PROFILAKTYCZNE BADANIA LEKARSKIE W wieku 2 lat W wieku 4 lat liczba dzieci podlegających badaniu liczba dzieci zbadanych liczba dzieci podlegających badaniu liczba dzieci zbadanych

9 Aktualnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 139 poz z późn. zm.) nałoŝyło na świadczeniodawców obowiązek wykonania badania lekarskiego u dzieci 5-letnich w tym samym zakresie jak u dzieci 6-letnich. Badanie to dotyczy tych dzieci, które w wieku 5 lat uczęszczają do klasy 0. Jest to podyktowane wspomnianym wcześniej przesunięciem obowiązku szkolnego. Przeprowadzone profilaktyczne badania lekarskie pozwoliły na wczesne zdiagnozowanie i objęcie czynnym poradnictwem dzieci u których rozpoznano określone choroby przewlekłe. Czynne poradnictwo w tym przypadku powinno przyczynić się do zminimalizowania rozwoju choroby i zapobieŝenia wystąpieniu powikłań. Dane dotyczące rodzaju i ilości schorzeń przewlekłych u dzieci do lat 4 przedstawiono poniŝej choroby przewlekłe i problemy zdrowotne stwierdzono u dzieci. Dane o stanie zdrowia dzieci w wieku od 0 do 4 roku Ŝycia będących pod opieką lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, na podstawie kodów rozpoznania wg ICD Nowotwory C00 C97, D00 D Niedokrwistości D50 D Choroby tarczycy E00 E Cukrzyca E10 E NiedoŜywienie E40 E Otyłość E65 E Zaburzenia odŝywiania F Upośledzenie umysłowe F70 F Padaczka G Dziecięce poraŝenie mózgowe G Zaburzenia refrakcji i akomodacji oka Choroba nadciśnieniowa I10 I Alergie w tym: dychawica oskrzelowa J pokarmowe K skórne L Zniekształcenia kręgosłupa M40 M Choroby układu moczowego N00 N Wady rozwojowe -układu nerwowego Q00 Q układu krąŝenia Q20 Q narządów płciowych Q50 Q aberracje chromosomowe Q90 Q inne Zaburzenia rozwoju R62, w tym fizycznego R psychomotorycznego R Trwałe uszkodzenia narządu ruchu Dzieci z innymi schorzeniami wymagający opieki czynnej

10 Rycina nr 2. Problemy zdrowotne dzieci i młodzieŝy w wieku 0-4 lata. Źródło: Sprawozdanie MZ-11 Analiza danych dotyczących stanu zdrowia dzieci do lat 4 wskazuje, iŝ na dzieci u których stwierdzono problemy zdrowotne największy odsetek 63,70%. stanowią choroby alergiczne. Najmniej, bo tylko 0,22% rozpoznano cukrzycę Lekarska opieka profilaktyczna nad dziećmi i młodzieŝą w wieku szkolnym Profilaktyczna opieka lekarska w aktualnym stanie prawnym udzielana jest w większości przypadków w gabinetach/poradniach lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. W przypadku niemal 68% szkół opieka lekarska sprawowana jest w gabinetach medycznych zlokalizowanych na terenie niepublicznych placówek ochrony zdrowia, a w ok. 25% w gabinetach medycznych funkcjonujących na terenie publicznych placówek ochrony zdrowia. W budynkach szkolnych profilaktyczna opieka lekarska udzielana jest zaledwie w 2,37% szkół. 10

11 Tabela nr 5. Miejsce realizacji opieki profilaktycznej nad młodzieŝą szkolną. Źródło: MZ-06 Sprawozdanie o realizacji profilaktycznej opieki nad uczniami w roku szkolnym 2010/2011 Miejsce realizacji opieki profilaktycznej Opieka lekarska Gabinet profilaktyczny na terenie szkoły 16 Gabinet profilaktyczny w budynku, ale naleŝący do innej szkoły 3 Inne pomieszczenie na terenie szkoły 2 Gabinet medyczny na terenie publicznej placówki ochrony zdrowia 222 Gabinet medyczny na terenie niepublicznej placówki ochrony zdrowia 603 Lekarz poz i lekarz dentysta sprawują profilaktyczną opiekę zdrowotną w miejscu określonym w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawartej z oddziałem wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia (w swoim gabinecie lekarskim lub dentystycznym). W celu zapewnienia kompleksowej i ciągłej opieki profilaktycznej niezbędna jest współpraca świadczeniodawców realizujących zadania w róŝnych formach organizacyjnych i wykonujących róŝne zawody medyczne. Najistotniejszym elementem zapewnienia prawidłowej opieki jest współpraca pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej na którego liście pacjentów znajduje się uczeń. Jednym z elementów współpracy jest realizacja badań bilansowych. WaŜne jest by po wykonaniu badania przesiewowego uczeń podlegający bilansowi zdrowia trafił w odpowiednim czasie do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w celu oceny rozwoju oraz w celu ewentualnego skierowania do specjalisty w przypadku ujemnego wyniku testu przesiewowego wykonanego przez pielęgniarkę szkolną. Na badania uczniowie zgłaszają się pod opieką rodziców/opiekunów prawnych, a po przeprowadzonym badaniu dostarczają do gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkole kartę profilaktycznego badania lekarskiego z udokumentowanym badaniem bilansowym wraz z zaleceniami dla pielęgniarki szkolnej, dotyczącymi sprawowania opieki nad uczniami przewlekle chorymi podczas pobytu w szkole. Profilaktyczne badania lekarskie nie zostały zrealizowane u nieco ponad 38% uczniów ostatniej klasy szkoły ponadgimnazjalnej. Największy odsetek uczniów zbadanych 84,67% dotyczy dzieci z klasy 0 szkoły podstawowej. 11

12 Tabela nr 6. Profilaktyczne badania lekarskie (bilanse zdrowia) Źródło: Sprawozdanie MZ-11 za rok 2011 Wiek/klasa Liczba dzieci podlegających badaniu Liczba dzieci zbadanych 6 lat/klasa lat/klasa III lat/klasa I gimnazjum lat/klasa I szkoły ponadgimnazjalnej lat/ostatnia klasa szkoły ponadgimnazjalnej Przeprowadzone badania bilansowe wykazały z jakimi problemami zdrowotnymi mamy do czynienia w grupie wiekowej 5 18 lat. Ze względu na to iŝ dzieci te w większości realizują obowiązek szkolny naleŝy zwrócić uwagę na warunki w jakich odbywa się nauka. Jest to tym bardziej istotne, Ŝe zgromadzone dane pokazały, Ŝe największy odsetek uczniów ma zniekształcenie kręgosłupa, a w tej sytuacji zarówno styl Ŝycia jak i przestrzeganie zasad ergonomii jest istotnym elementem w profilaktyce powstania powikłań i pogłębiania się wad postawy często prowadzących do inwalidztwa. Stan zdrowia dzieci i młodzieŝy w wieku od 5 do 18 lat będących pod opieką lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie kodów rozpoznania wg ICD Nowotwory C00-C97, D00-D Niedokrwistości D50-D Choroby tarczycy E00-E Cukrzyca E10-E NiedoŜywienie E40-E Otyłość E65-E Zaburzenia odŝywiania F Upośledzenie umysłowe F70-F Padaczka G Dziecięce poraŝenie mózgowe G Zaburzenia refrakcji i akomodacji oka Choroba nadciśnieniowa I10-I Alergie dychawica oskrzelowa J alergie pokarmowe K alergie skórne L

13 14. Zniekształcenia kręgosłupa M40-M Choroby układu moczowego N00-N Wady rozwojowe układu nerwowego Q00-Q układu krąŝenia Q20-Q narządów płciowych Q50-Q aberracje chromosomowe Q90-Q inne Zaburzenia rozwoju R62, w tym fizycznego R psychomotorycznego Trwałe uszkodzenia narządu ruchu Dzieci i młodzieŝ z innymi schorzeniami wymagający opieki czynnej Rycina 3. Problemy zdrowotne dzieci i młodzieŝy w wieku 5-18 lat. Źródło: Sprawozdanie MZ-11 za rok 2011 Zniekształcenia kręgosłupa M40-M Zaburzenia refrakcji i akomodacji oka 9772 Dzieci i młodzieŝ z innymi schorzeniami wymagający opieki czynnej Otyłość E65-E Dychawica oskrzelowa J Choroby tarczycy E00-E07 Alergie pokarmowe K52.2 Alergie skórne L27.2 Wady rozwojowe układu krąŝenia Q20-Q28 Choroby układu moczowego N00-N23 Zaburzenia rozwoju fizycznego R62.8 Niedokrwistości D50-D59 Upośledzenie umysłowe F70-F79 Padaczka G40 Choroba nadciśnieniowa I10-I15 Zaburzenia rozwoju psychomotorycznego R62.0 Zaburzenia odŝywiania F50 NiedoŜywienie E40-E46 Cukrzyca E10-E14 Dziecięce poraŝenie mózgowe G80 Trwałe uszkodzenia narządu ruchu Wady rozwojowe inne Aberracje chromosomowe Q90-Q99 Wady rozwojowe układu nerwowego Q00-Q07 Nowotwory C00-C97, D00-D48 Wady rozwojowe narządów płciowych Q50-Q

14 4.3. Pielęgniarska opieka profilaktyczna nad niemowlętami i dziećmi w wieku przedszkolnym Opieka pielęgniarska w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w 2011 roku realizowana była w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 139 poz z późn. zm.). Szczegółowy zakres zadań pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i połoŝnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 214, poz. 1816). Tabela 7. Pielęgniarki zatrudnione w podmiotach wykonujących działalność leczniczą na terenie województwa podlaskiego. Źródło: Sprawozdanie MZ-88 za rok 2011 Pracujące w osobach (stan w dniu r.) Pielęgniarki ogółem Pielęgniarki z wyŝszym wykształceniem ogółem w tym z mgr pielęgniarstwa 847 Pielęgniarki ze średnim wykształceniem medycznym Wśród pielęgniarek zatrudnionych w podmiotach wykonujących działalność leczniczą 27,79% legitymuje się wykształceniem wyŝszym, z czego 43,39% posiada tytuł magistra pielęgniarstwa. Pielęgniarki zatrudnione w podmiotach wykonujących działalność leczniczą w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej stanowią 15,53% ogółu pielęgniarek zatrudnionych na terenie województwa podlaskiego. Tabela nr 8. Pielęgniarki zatrudnione w podstawowej opiece zdrowotnej. Źródło: Sprawozdanie MZ-11 za rok 2011 Udzielający świadczeń ogółem (w osobach, stan w dniu r.) Pielęgniarki ogółem w tym: Środowiskowe/rodzinne 634 Środowiskowe nauczania i wychowania

15 Rycina 4. Pielęgniarki zatrudnione w POZ. Środowiskowe / rodzinne 58% Środowiskowe nauczania i wychowania 12% Inne 30% Pielęgniarki zatrudnione w POZ Biorąc pod uwagę zakres zadań pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) naleŝy podkreślić, iŝ praca jej powinna być ukierunkowana przede wszystkim na edukację i promocję zdrowia oraz działania profilaktyczne. W związku z tym, Ŝe świadczenia pielęgniarki POZ są realizowane w róŝnych formach organizacyjnych, bardzo istotna jest ścisła współpraca z lekarzem POZ i połoŝną POZ. Jak wspomniano wcześniej w celu poprawy stanu zdrowia społeczeństwa polskiego niebagatelną rolę stanowi profilaktyka i wczesne wykrywanie zaburzeń w stanie zdrowia bądź identyfikacja czynników ryzyka wśród najmłodszych dzieci. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pielęgniarka POZ obejmuje opieką niemowlęta od 2-go miesiąca Ŝycia, do 2-go miesiąca Ŝycia noworodek korzysta z opieki połoŝnej POZ. Bardzo duŝe znaczenie przypisuje się ocenie środowiska zamieszkania, warunków socjalno-bytowych, wydolności ekonomicznej rodziny. Tabela nr 9. Wizyty profilaktyczne pielęgniarek i połoŝnych u noworodków, niemowląt i dzieci do 3 roku Ŝycia. Źródło: Sprawozdanie MZ-11 za rok Wizyty pielęgniarek i połoŝnych u dzieci zdrowych Po raz pierwszy (pierwsza porada w Ŝyciu dziecka) Razem w 1 roku Ŝycia w tym w wieku Po raz następny do 14 dni od 2 do 6 tygodnia do 3 lat w tym do 6 tygodnia Uwaga: Tabela zawiera takŝe wizyty zrealizowane przez połoŝną POZ u dzieci do 6 tygodnia Ŝycia zarówno pierwszorazowe jak i kolejne. 15

16 4.4. Pielęgniarska opieka profilaktyczna zdrowotna nad dziećmi i młodzieŝą w środowisku nauczania i wychowania Dzieci i młodzieŝ w wieku szkolnym (6 19 lat) stanowią znaczący odsetek populacji mieszkańców województwa podlaskiego. Ze względu na dynamiczny rozwój organizmu, w przebiegu którego kształtują się w tym okresie zachowania i postawy zdrowotne, istotne jest sprawowanie szeroko zakrojonej opieki profilaktycznej nad tą grupą obywateli. Dzieci i młodzieŝ w wieku szkolnym wymagają zatem stosowania profilaktyki pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowej oraz promocji zdrowia. W szkołach realizowana jest przede wszystkim opieka profilaktyczna świadczona przez pielęgniarki lub higienistki szkolne. Miejscem udzielania tych świadczeń jest najczęściej gabinet profilaktyki i pomocy przedlekarskiej. Medycyna szkolna to zespół działań słuŝących objęciu powszechną opieką profilaktyczną dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym w celu wczesnego rozpoznawania i zapobiegania stanom chorobowym, a takŝe śledzenia prawidłowości ich rozwoju psychofizycznego i kształtowania poŝądanych nawyków i zachowań prozdrowotnych. Opieka ta realizowana jest przy ścisłej współpracy pracowników z przygotowaniem medycznym (pielęgniarki/higienistki szkolnej i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej) z dyrekcją szkoły, nauczycielami, innymi pracownikami placówki oświatowej oraz uczniami i ich rodzicami. System profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami ma na celu zapewnienie wszystkim uczniom równej dostępności do tej opieki i dobrej jej jakości, poprzez: profilaktyczną opiekę zdrowotną sprawowaną przez pielęgniarkę szkolną oraz lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) nadzór nad realizacją profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami; monitorowanie zabezpieczenia tej opieki w skali województwa; kształcenie i doskonalenie kadry zawodowej świadczeniodawców profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą. W roku szkolnym 2010/2011 zakres i organizację opieki regulowało rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2009 r., Nr 139, poz. 1139, z późn. zm.). Zgodnie z tym rozporządzeniem, profilaktyczną opiekę zdrowotną na terenie szkoły realizuje pielęgniarka lub higienistka szkolna. Świadczenia pielęgniarki szkolnej w zakresie tej opieki obejmowały: wykonywanie i interpretowanie testów przesiewowych, kierowanie postępowaniem poprzesiewowym, czynne poradnictwo dla uczniów z problemami zdrowotnymi, 16

17 sprawowanie czynnej opieki nad uczniami z chorobami przewlekłymi i niepełnosprawnością oraz realizacja zabiegów i procedur medycznych koniecznych do wykonywania u uczniów w trakcie pobytu w szkole (na zlecenie lekarza opiekującego się uczniem), udzielanie pomocy przedlekarskiej w przypadkach nagłych zachorowań, urazów, itp., doradztwo dla dyrektora szkoły w sprawie warunków bezpieczeństwa uczniów, organizacji posiłków i warunków sanitarnych w szkole, prowadzenie u uczniów szkół podstawowych grupowej profilaktyki fluorkowej, udział w planowaniu, realizacji i ocenie edukacji zdrowotnej. Prezentowane w niniejszym opracowaniu dane pochodzą głównie z druków sprawozdawczych MZ-06, które obejmują rok szkolny 2010/2011. Zabezpieczenie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami przez pielęgniarki i higienistki szkolne w roku szkolnym 2010/2011 w województwie podlaskim. Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w szkołach województwa podlaskiego w roku szkolnym 2010/2011 w zakresie pielęgniarki szkolnej realizowało 96 świadczeniodawców, w tym: Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej...8 Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej...73 Niepubliczne Pielęgniarskie Zakłady Opieki Zdrowotnej...3 Indywidualne Praktyki Lekarskie...6 Indywidualne Praktyki Pielęgniarskie...4 Indywidualne Praktyki Higienistki Szkolnej...1 Grupowa Praktyka Pielęgniarek i PołoŜnych

18 Rycina 5. Formy organizacyjne świadczeniodawców realizujących świadczenia z zakresu medycyny szkolnej dane przekazane przez Podlaski Oddział NFZ. Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej 76,04% Niepubliczne Pielęgniarskie Zakłady Opieki Zdrowotnej 3,13% Indywidualne Praktyki Lekarskie 6,25% Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej 8,33% Indywidualne Praktyki Pielęgniarskie 4,17% Indywidualne Praktyki Higienistki Szkolnej 1,04% Grupowa Praktyka Pielęgniarek i PołoŜnych 1,04% Tabela nr 10. Rodzaje szkół i lokalizacja w 2010/2011 roku. Źródło: Sprawozdanie MZ-06 za rok szk. 2010/2011 Rodzaj szkoły Szkoła publiczna Szkoła niepubliczna Miasto Wieś Podstawowa Gimnazjum Liceum Technikum Zasadnicza szkoła zawodowa Szkoła specjalna Ogółem szkół Medycyna szkolna obejmuje swym działaniem prawie całą populację dzieci i młodzieŝy w wieku 6 19 lat. W województwie podlaskim liczba szkół wynosi 887, w tym 839 szkół posiada status szkoły publicznej i 48 niepublicznej. Liczba szkół zlokalizowanych w mieście i na wsi stanowi niemal tę samą wartość (tabela nr 10) 18

19 Tabela nr 11.Gabinety profilaktyki zdrowotnej w woj. podlaskim w roku szkolnym 2010/2011. Źródło: Sprawozdanie MZ-06 za rok szk. 2010/2011 Miejsce Profilaktyczną opieką zdrowotną objętych jest uczniów w 887 szkołach. ZauwaŜa się, iŝ pielęgniarska profilaktyczna opieka nad dziećmi i młodzieŝą w wieku szkolnym realizowana jest w 66,18% w budynkach szkoły. Pielęgniarska profilaktyczna opieka udzielana w gabinetach medycznych na terenie niepublicznej lub publicznej placówki ochrony zdrowia obejmuje uczniów 30,78% szkół. Opieka lekarska Opieka pielęgniarska Gabinet profilaktyczny na terenie szkoły Gabinet profilaktyczny w budynku, ale naleŝący do innej szkoły Inne pomieszczenie na terenie szkoły Gabinet medyczny na terenie publicznej placówki ochrony zdrowia Gabinet medyczny na terenie niepublicznej placówki ochrony zdrowia Tabela nr 12. Działania profilaktyczne i edukacyjne zrealizowane w roku szkolnym 2010/2011. Źródło: Sprawozdanie MZ-06 za rok szk. 2010/2011 Wyszczególnienie Profilaktyka fluorkowa metodą nadzorowanego szczotkowania zębów Liczba szkół Liczba uczniów Realizacja szkolnego programu edukacji zdrowotnej /liczba uczniów objętych programem/ Świadczenia pielęgniarki obejmują m.in. prowadzenie u uczniów szkół podstawowych (klasy I VI) grupowej profilaktyki fluorkowej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi u uczniów zamieszkujących obszary, gdzie poziom fluorków w wodzie pitnej nie przekracza wartości 1 mg/l, oraz udział w planowaniu realizacji i ocenie edukacji zdrowotnej. W grupowej profilaktyce fluorkowej biorą udział uczniowie na podstawie pisemnej zgody rodziców dołączonej do karty zdrowia ucznia. Na terenie województwa podlaskiego profilaktyce fluorkowej podlega uczniów z 449 szkół podstawowych. Udział pielęgniarki w realizacji szkolnego programu edukacji zdrowotnej obejmuje uczniów ze wszystkich typów szkół. W szkołach, gdzie nie ma gabinetów profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej edukacja zdrowotna uczniów realizowana jest w gabinetach zlokalizowanych w podmiotach wykonujących działalność leczniczą w zakresie POZ. 19

20 Tabela nr 13. Wykonanie testów przesiewowych w roku szkolnym 2010/2011. Źródło: Sprawozdanie MZ-06 za rok szk. 2010/2011 Wyszczególnienie Liczba uczniów podlegających testom przesiewowym Liczba uczniów zbadanych Testy przesiewowe wykonane wyłącznie na terenie szkoły Testy przesiewowe wykonywane są uczniom podlegającym profilaktycznym badaniom lekarskim typu bilans zdrowia w wieku 6, 10, 12,13, 16 i 18-letnim. W roku szkolnym 2010/2011 testom przesiewowym wykonywanym w szkole podlegało uczniów, testami tymi objęto uczniów co stanowi ponad 76% ogółu uczniów znajdujących się w grupach wiekowych kwalifikujących się do wykonania testów Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami realizuje 276 pielęgniarek/higienistek szkolnych. 20

21 4.5. PołoŜnicza opieka profilaktyczna nad kobietą, noworodkiem i niemowlęciem do ukończenia drugiego miesiąca Ŝycia Tabela nr 14 PołoŜne zatrudnione w podmiotach wykonujących działalność leczniczą na terenie województwa podlaskiego. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-88 za 2011 r. Pracujące w osobach (stan w dniu r.) PołoŜne ogółem 975 PołoŜne z wyŝszym wykształceniem ogółem 238 w tym z mgr połoŝnictwa 88 PołoŜne ze średnim wykształceniem medycznym ,4% połoŝnych zatrudnionych w przedsiębiorstwach leczniczych oraz praktykach indywidualnych i grupowych posiada wyŝsze wykształcenie, w tym 37% magistra połoŝnictwa. Rycina 6. Poziom wykształcenia połoŝnych. 21

22 Tabela nr 15. PołoŜne zatrudnione w podstawowej opiece zdrowotnej. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-11 za 2011 r. Udzielający świadczeń ogółem (w osobach, stan w dniu r.) PołoŜne 244 w tym środowiskowe 230 Na podstawie druku MZ-11 stwierdza się, Ŝe w województwie podlaskim większość połoŝnych 94,2% zatrudnionych w podstawowej opiece zdrowotnej, posiada kwalifikacje środowiskowe, zaś wśród pielęgniarek 58,1% posiada kwalifikacje środowiskowe, a 11,5% kursy ze środowiskowego nauczania i wychowania. Tabela nr 16. Wizyty profilaktyczne połoŝnych u noworodków i niemowląt do ukończenia drugiego miesiąca Ŝycia. Źródło: Sprawozdanie MZ-11 za rok 2011 Wizyty pielęgniarek i połoŝnych u dzieci zdrowych Po raz pierwszy (pierwsza porada w Ŝyciu dziecka) Razem w 1 roku Ŝycia do 14 dni w tym w wieku od 2 do 6 tygodnia PowyŜsza tabela obrazuje, iŝ udzielone przez pielęgniarkę i połoŝną pierwsze porady wynoszą , w tym: do 14 dnia Ŝycia noworodka wynoszą , co stanowi 93,9% ogółu udzielonych po raz pierwszy porad w przedziale wiekowym od 0 do 1 roku Ŝycia. Ponadto naleŝy podkreślić, iŝ porady wykonywane po raz następny wynoszą , w tym: do 6 tygodnia Ŝycia , co stanowi 61,8% ogółu udzielonych porad po raz następny w przedziale wiekowym od 0 do 3 lat. 22

23 5. Opieka połoŝniczo-ginekologiczna Tabela nr 17. Działalność oddziałów szpitalnych. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-29 za 2011 r. Lekarze Pielęgniarki i połoŝne Oddział ginekologiczno-połoŝniczy Oddział ginekologiczny Oddział połoŝniczy 8 28 Oddział połoŝniczy rooming-in Oddział neonatologiczny Rycina 7. Działalność oddziałów szpitalnych. 23

24 Tabela nr 18. Porody, poronienia i stanowiska porodowe. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-29 za 2011 r. Liczba stanowisk porodowych 49 W tym porodów rodzinnych 27 Przyjęto porodów ogółem w tym fizjologicznych Liczba poronień samoistnych Liczba powikłań samoistnych po przebytych poronieniach z uszkodzeniem narządów płciowych 1 Liczba cięć cesarskich W województwie podlaskim w 2011 r. wykazane 49 stanowisk porodowych, a w tym 27 do porodów rodzinnych. W 2011 r. przyjęto porodów ogółem, w tym fizjologicznych i wykonanych cięć cesarskich. W wyniku poronień samoistnych, których odbyło się 1 527, tylko 0,1% stanowiła powikłania w postaci uszkodzenia narządów płciowych. 24

25 Tabela nr 19. Liczba noworodków. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-29 za 2011 r gramów gramów 65 Ŝywo urodzone o masie urodzeniowej gramów gramów gramów Noworodki 4000 gramów i więcej gramów gramów 5 martwo urodzone o masie urodzeniowej gramów gramów gramów gramów i więcej gramów gramów 3 Zmarło noworodków (Ŝywo urodzonych) o masie urodzeniowej do 6. doby Ŝycia włącznie gramów gramów gramów gramów i więcej 1 W województwie podlaskim w 2011 r. urodziło się Ŝywych noworodków, z czego 0,3% zmarło. Zaś martwych urodziło się 35 noworodków. 25

26 Tabela nr 20. Liczba wykonanych zabiegów przerwania ciąŝy. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-29 za 2011 r. W tym u kobiet w wieku lat Razem PoniŜej i więcej Ogółem Dokonano przerwań ciąŝy Z tego: Z powodu zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia matki W wyniku badań prenatalnych W wyniku czynu zabronionego W 2011 r. w województwie podlaskim dokonano 12 przerwań ciąŝy, z czego w wyniku badań prenatalnych 3, a z powodu zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia matki 9. Nie dokonano natomiast ani jednego przerwania ciąŝy w wyniku czynu zabronionego. Tabela nr 21. Opieka nad matką i dzieckiem. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-12 za 2011 r. Opieka nad matką i dzieckiem razem Liczba porad w okresie sprawozdawczym Liczba poradni (stan w dniu 31.XII.2011 r.) Lekarze udzielający świadczeń ogółem (w osobach stan w dniu 31.XII.2011 r.) pediatryczna w tym neonatologiczna ginekologicznopołoŝnicza W województwie podlaskim najwięcej w 2011 r. odbyło się porad ginekologicznopołoŝniczych, zaś najmniej neonatologicznych. 26

27 Rycina 8. Opieka nad matką i dzieckiem. Rycina 9. Liczba poradni w województwie podlaskim. 27

28 Tabela nr 22.Wizyty profilaktyczne połoŝnych. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-11 za 2011 r. Do 14 dnia Od 2 do 6 tygodni Pierwszorazowa wizyta patronaŝowa połoŝnej Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2010 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udziale świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąŝy, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. Nr 187, poz. 1259) pierwszorazowa wizytę połoŝna powinna odbyć w ciągu 48 godzin od dnia zgłoszenia noworodka. Z poniŝszego wykresu wynika, Ŝe tylko 93,9% pierwszorazowych wizyt połoŝnych u noworodka obywa się do 14 dnia Ŝycia, zaś pozostałe 6,1% wizyt patronaŝowych obywa się od 2 do 6 tygodnia Ŝycia. Tabela nr 23. Opieka profilaktyczna nad kobietą w poradniach dla kobiet. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-12 za 2011 r. Porady udzielone kobietom w ciąŝy do 10 tygodnia ciąŝy w tym po raz pierwszy do 14 tygodnia ciąŝy powyŝej 14 tygodnia ciąŝy

29 Rycina 10. Porady udzielone kobietom cięŝarnym. Tabela nr 24. Badania cytodiagnostyczne. Źródło: Sprawozdanie roczne MZ-12 za 2011 r. Kobiety zbadane cytologicznie Kobiety zbadane cytohormonalnie 74 29

30 6. Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej na podstawie raportów konsultantów wojewódzkich W niniejszym opracowaniu wykorzystano dane z raportów przedłoŝonych przez konsultantów wojewódzkich w dziedzinach ochrony zdrowia związanych z opieką nad matką i dzieckiem. Pediatria Stan opieki zdrowotnej nad populacją dziecięco-młodzieŝową w województwie nie zmienił się istotnie w stosunku do roku ubiegłego. Świadczenia zdrowotne realizowane były w 13 oddziałach dziecięcych szpitali terenowych, 3 oddziałach dziecięcych szczebla wojewódzkiego (Białystok, ŁomŜa, Suwałki) oraz w Uniwersyteckim Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w Białymstoku. Liczba łóŝek w ww. podmiotach była wystarczająca. Stan wykorzystania łóŝek wynosił przeciętnie 75% w oddziałach szpitali wojewódzkich oraz w UDSK, w pozostałych ok %. Spośród 17 jednostek pediatrycznych nadwykonania kontraktu zanotowano we wszystkich jednostkach wojewódzkich i w niektórych powiatowych (nawet do 100% miesięcznego limitu punktowego). W oddziałach dziecięcych szpitali wojewódzkich i powiatowych stan liczbowy kadry specjalistycznej w 2011 roku nie zmienił się zasadniczo w porównaniu do 2010 roku. Podstawowe wyposaŝenie oddziałów dziecięcych to: pompy infuzyjne do podaŝy leków, aparat EKG, sprzęt do inhalacji-nebulizacji, inkubator zamknięty lub otwarty, sprzęt do pomiarów antropometrycznych pacjenta. Główny sprzęt diagnostyczny znajduje się na wyposa- Ŝeniu ogólnym kaŝdego szpitala. Ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne udzielane były dzieciom przede wszystkim w poradniach Uniwersyteckiego Dziecięcego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Średni czas oczekiwania na wizytę specjalistyczną w poszczególnych poradniach nie przekraczał 3 miesięcy. Poradnie specjalistyczne w ŁomŜy, Suwałkach, Grajewie, Siemiatyczach oraz w Kolnie w ramach zakontraktowanych świadczeń specjalistycznych częściowo odciąŝały poradnie UDSK w Białymstoku. Pielęgniarstwo pediatryczne Dostępność do świadczeń zdrowotnych w oddziałach pediatrycznych województwa podlaskiego nie uległa zmianie w stosunku do roku ubiegłego. Nadal w dwóch podmiotach leczniczych występują braki personelu medycznego pielęgniarek oraz opiekunek dziecięcych (łącznie 5 etatów). RównieŜ zasoby kadrowe w podmiotach sprawujących opiekę w środowisku 30

31 nauczania i wychowania zapewniają w pełni dostępność do świadczeń pielęgniarskich. Liczba uczniów na etat pielęgniarski mieści się w zalecanych normach. Poziom kwalifikacji pielęgniarek w środowisku nauczania i wychowania jest trudny do oszacowania niemniej jednak w większości podmiotów zatrudniających pielęgniarki określa się na poziomie kursu kwalifikacyjnego. Specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego posiada 191 osób, specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa neonatologicznego 6 osób, specjalizację środowiska nauczania i wychowania 42 osoby. Placówki są wystarczająco zabezpieczone w aparaturę i sprzęt medyczny, co umoŝliwia postępowanie pielęgnacyjne zgodne z aktualnym stanem wiedzy z uwzględnieniem obowiązujących metod i środków. PołoŜnictwo i ginekologia Dostępność do świadczeń zdrowotnych w województwie podlaskim jest na poziomie z lat poprzednich. Usługi szpitalne i ambulatoryjne w zakresie połoŝnictwa i ginekologii świadczą oddziały połoŝnicze i/lub ginekologiczne, poradnie specjalistyczne oraz prywatne połoŝniczo-ginekologiczne gabinety lekarskie. Świadczenia z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, zakontraktowane przez NFZ, wykonuje prawie o 100 lekarzy więcej niŝ świadczenia szpitalne w tej dziedzinie medycyny. Liczba świadczeń połoŝniczoginekologicznych udzielanych w całym województwie przez wszystkich świadczeniodawców (poradnianych i szpitalnych) jest stała. Nie występują istotne braki kadrowe w dziedzinie połoŝnictwa i ginekologii. Opieka szpitalna w województwie podlaskim zorganizowana jest na bazie 21 oddziałów połoŝniczych i/lub ginekologicznych rozmieszczonych w 18 podmiotach. Wszystkie oddziały funkcjonują zgodnie z przyjętym poziomem referencyjności. Liczba łóŝek w oddziałach połoŝniczo-ginekologicznych jest wystarczająca, natomiast rozkład łóŝek podobny do lat poprzednich tj.: 182 łóŝka ginekologiczne, 215 łóŝek połogowych, 152 w oddziałach patologii ciąŝy, 49 w obrębie sali porodowej, 9 w pododdziałach jednego dnia, 4 łóŝka przeznaczone do ścisłego nadzoru pooperacyjnego. Jednym z mierników jakości trójstopniowej opieki medycznej w połoŝnictwie jest współczynnik umieralności okołoporodowej noworodków (urodzenia martwe i zgony niemowląt w wieku 0-6 dni na 1000 urodzeń Ŝywych i martwych). W ubiegłym roku najniŝszy wskaźnik umieralności okołoporodowej w Polsce odnotowano w województwie podlaskim wynosił on 5,85 promila. 31

32 Pielęgniarstwo ginekologiczno-połoŝnicze Na terenie województwa podlaskiego zlokalizowanych jest 18 oddziałów połoŝniczoginekologiczno-noworodkowych. Ich rozmieszczenie w województwie jest prawidłowe, a liczba łóŝek w poszczególnych oddziałach wystarczająca. Dostępność do świadczeń w oddziałach połoŝniczo-ginekologiczno-noworodkowych nie uległa zmianie w stosunku do roku ubiegłego. PołoŜne pracujące na ww. oddziałach pracują w ilości zapewniającej dobry poziom udzielanych świadczeń. Zdecydowanie gorzej przedstawia się sytuacja w zakresie dostępności do poradni specjalistycznych ginekologiczno-połoŝniczych. Na terenie powiatów i gmin poradnie dla kobiet funkcjonują raz w tygodniu stąd tak niewiele kobiet zgłasza się na badania cytologiczne, mammograficzne czy teŝ bierze udział w programach profilaktyki raka szyjki macicy oraz piersi. 32

33 7. Podsumowanie Na terenie województwa podlaskiego profilaktyczna opieka zdrowotna nad kobietą, noworodkiem, niemowlęciem, dziećmi i młodzieŝą realizowana jest na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą (Dz. U. Nr 139, poz. 1133), rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 139, poz z późn. zm.), rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i połoŝnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 214, poz. 1816) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2010 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udziale świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąŝy, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. Nr 187, poz. 1259) przez lekarzy POZ, pielęgniarek POZ, połoŝnych POZ oraz pielęgniarek i higienistek szkolnych. W roku 2011 nadzór nad matką i dzieckiem dokonał kontroli podmiotów leczniczych w zakresie: 1. funkcjonowania podmiotów leczniczych z uwzględnieniem realizacji i dokumentowania przez połoŝną podstawowej opieki zdrowotnej świadczeń gwarantowanych w POZ nad kobietą, noworodkiem i niemowlęciem do ukończenia drugiego miesiąca Ŝycia, 2. funkcjonowania podmiotów leczniczych z uwzględnieniem realizacji i dokumentowania przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej świadczeń gwarantowanych w POZ nad noworodkiem, niemowlęciem, dzieckiem i młodzieŝą, 3. funkcjonowania podmiotów leczniczych z uwzględnieniem realizacji i dokumentowania przez pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej świadczeń gwarantowanych w POZ nad niemowlęciem, dzieckiem i młodzieŝą. W wyniku kontroli stwierdzono, iŝ uchybienia i nieprawidłowości dotyczą w większości kontrolowanych podmiotów tych samych zagadnień i wynikają głównie z braku wiedzy o zmianach aktów prawnych regulujących zasady realizacji świadczeń zdrowotnych. NaleŜy podkreślić iŝ w okresie zmieniających się przepisów dotyczących ochrony zdrowia pracownicy medyczni muszą być na bieŝąco informowani przez swych przełoŝonych o zakresie tych zmian. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do dzieci i młodzieŝy ze względu na dynamiczny rozwój fizyczny i psychiczny dzieci. Prawidłowa realizacja opieki profilaktycznej, zgodna z obowiązującymi przepisami i standardami moŝe mieć istotny wpływ na zdrowie przyszłego pokolenia Polaków. Opieka nad matką i dzieckiem powinna zatem stanowić priorytet działań ochrony zdrowia. 33