Rozwój europejskich prac normalizacyjnych w 2009 roku i ocena ich wpływu na rynek usług pocztowych i działania regulacyjne w Polsce

Transkrypt

1 Zakład Zastosowań Technik Łączności Elektronicznej (Z-10) Rozwój europejskich prac normalizacyjnych w 2009 roku i ocena ich wpływu na rynek usług pocztowych i działania regulacyjne w Polsce Praca nr Warszawa, grudzień 2009

2 Rozwój europejskich prac normalizacyjnych w 2008 roku i ocena ich wpływu na rynek usług pocztowych i działania regulacyjne w Polsce Wniosek nr: 1001/09 Praca nr: Słowa kluczowe (maksimum 5 słów): usługi pocztowe; jakość usług; skrzynki pocztowe; normalizacja; działania regulacyjne. Kierownik pracy: mgr inż. Ryszard Kobus Wykonawcy pracy: mgr inż. Ryszard Kobus (Z 10) mgr Anna Ołtarzewska (Z 10) Kierownik Zakładu: inż. Bogdan Chojnacki 2

3 Spis treści 1. Wstęp Badania terminowości przesyłek Nowelizacja normy EN terminowość przesyłek listowych priorytetowych Zmiany w projekcie wprowadzone w roku Zakres stosowania normy Odzwierciedlenie rozkładu ruchu rzeczywistego w ruchu testowym Integralność pomiarów Badania systemów pocztowych z wieloma operatorami Ograniczenia stosowania normy Sześciodniowy tydzień roboczy Godzina ostatniego zbierania przesyłek Zasady walidacji przesyłek Kontrola jakości i Audyt Ujednolicenie norm EN13850 i EN Prywatne skrzynki pocztowe Wrzutki listowe Doręczanie sztywnych przesyłek Okienko do kontroli obecności przesyłek Wymiana skrzynek starego typu Regulacje krajowe dotyczące prywatnych skrzynek pocztowych Analiza spójności norm europejskich z prawnymi regulacjami krajowymi Badania terminowości przesyłek Prywatne skrzynki pocztowe Skrzynki nadawcze Analiza wpływu norm europejskich na krajowy rynek pocztowy Badania terminowości listowych przesyłek pocztowych Badania terminowości paczek Prywatne skrzynki pocztowe Zmiany w metodyce badania terminowości przesyłek Weryfikacja komitetów technicznych PKN Rozwój pocztowych prac normalizacyjnych Podsumowanie Bibliografia Załączniki

4 4

5 1. Wstęp Niniejsza praca prowadzona była zgodnie z zatwierdzonym wnioskiem i jest kontynuacją pracy pt. Kierunki rozwoju europejskich prac normalizacyjnych i ocena ich wpływu na rynek usług pocztowych i działania regulacyjne w Polsce prowadzonej w 2008 roku. Prace normalizacyjne, dotyczące usług pocztowych, prowadzone są w ramach CEN the European Committee for Standardization 1 (Europejski Komitet Normalizacyjny) utworzonego w 1961 roku przez krajowe komitety normalizacyjne Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i krajów członkowskich European Free Trade Association (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu). Komitet Techniczny Usługi pocztowe (Postal Services) został utworzony zgodnie z decyzją z 14 marca 1996 roku, podjętą przez Zarząd Techniczny CEN, który zatwierdził raport opracowany przez Komitet Programowy 8 CEN, w którym między innymi wnioskowano o powołanie Komitetu Technicznego Usługi pocztowe. Nadano mu numer 331 (TC 331). Obecnie prowadzone przez Komitet Techniczny CEN/TC331 Usługi pocztowe, prace zaliczyć możemy do następujących obszarów: jakości usług, poczty hybrydowej, adresowania i automatycznej identyfikacji przesyłek, prywatnych pocztowych skrzynek oddawczych. Prace normalizacyjne są prowadzone w grupach roboczych działających w poszczególnych obszarach. Obszarem jakości usług zajmuje się grupa robocza WG1 d/s jakości usług. W 2008 roku w ramach TC331-WG1 były realizowane następujące grupy tematów: badania terminowości przesyłek, dostępności i jakości usług pocztowych. Stosowane skróty: ANEC - European Association for the Co-ordination of Consumer Representation in Standardisation CEN - European Committee for Standardization CEN/TC331 - Technical Committee 331 Postal Services CERP - European Committee for Postal Regulation EN - European Standard FEDMA - (PUG) Federation of European Direct and Interactive Marketing NRA - National Regulatory Authority (w Polsce UKE Urząd Komunikacji Elektronicznej) FRID - Radio frequency identification TC331-WG1 - Working Group - Quality of service UPU - Universal Postal Union DIN - Deutsches Institut für Normung IPC - International Post Corporation ESOMAR - European Society for Opinion and Marketing Research Uwaga: ze względu na brak w przedmiotowej literaturze polskich nazw skrótów, opisów w języku polskim nie zamieszczono. 1 FR: Comité Européen de Normalisation, DE: Europäisches Komitee für Normung 5

6 2. Badania terminowości przesyłek Badania terminowości przesyłek listowych nierejestrowanych realizowane są metodą nadawania przesyłek testowych. Do badania terminowości przesyłek rejestrowanych, w tym paczek, zaleca się prowadzenie badań w oparciu o obserwację przesyłek rzeczywistych z wykorzystaniem systemu śledzenia i identyfikacji przesyłek (track and trace system) Nowelizacja normy EN terminowość przesyłek listowych priorytetowych Kontynuowane są prace nad nowelizacją normy EN13850 [23]. Planowano, że końcowa wersja projektu powstanie do końca 2008 roku. W listopadzie 2007 roku udostępniono wersję roboczą z zakończoną główną częścią dokumentu. W 2008 roku trwały prace nad załącznikami do normy. Poważnym problemem okazało się dostosowanie normy do możliwości badania systemów pocztowych z wieloma operatorami w warunkach uwolnionego rynku pocztowego. Prace te kontynuowano w 2008 roku. Terminy zakończenia prac nad projektem normy i jej udostępnienie do stosowania zmieniane były kilkukrotnie w trakcie prac nad projektem. Wyniknęło to z konieczności uwzględnienia zagadnień nieprzewidzianych w początkowej fazie prac. Końcowy projekt podgrupy roboczej SG2 został przedstawiony na posiedzeniu roboczym WG1 w lutym 2009 roku, w Bonn, tam przedyskutowany, a następnie przekazany do konsultacji pocztowym i konsumenckim organizacjom europejskim. Planowano wstępnie, że konsultacje zakończą się w kwietniu i po zatwierdzeniu zmian przez WG projekt zostanie skierowany do sekretariatu TC jeszcze w I połowie 2009 roku. Niestety konsultacje zakończyły się w okresie wakacyjnym i posiedzenie WG1 odbyło się dopiero we wrześniu 2009 r. Nowelizacja normy EN13850 prowadzona była zasadniczo pod kątem rozszerzenia zakresu badań o badania prowadzone na uwolnionym rynku usług pocztowych. Tym samym projekt musiał uwzględniać możliwość prowadzenia badań w środowisku pocztowym z wieloma operatorami pocztowymi i w warunkach szybkich zmian na rynku pocztowym. Zakres wprowadzonych zmian obejmuje. 1. Weryfikację definicji. 2. Uwzględnienie zmian w technologii opracowania przesyłek. 3. Zwiększenie elastyczności w dostosowaniu charakterystyk ruchu testowego do rzeczywistego ruchu pocztowego. 4. Zmiany w części statystycznej normy. 5. Rozszerzenie normy o możliwości badania jakości bardzo małych przepływów pocztowych. 6. Podanie metod oszacowania dokładności pomiaru. 7. Wprowadzenie nowych metod oszacowania charakterystyki ruchu przesyłek rzeczywistych. 8. Określenie maksymalnego obciążenia przesyłkami testowymi członka grupy badawczej. Część zmian była już opisana w raporcie z 2008 roku, w związku z tym niniejszy raport zawiera jedynie zmiany wprowadzone w 2009 roku. 6

7 2.2. Zmiany w projekcie wprowadzone w roku 2009 Na posiedzeniu WG1 w lutym 2009 przedstawiono końcowy projekt normy opracowany przez podgrupę SG2 działającą w ramach grupy roboczej WG1. Eksperci otrzymali również komplet protokołów z posiedzeń grupy roboczej. Norma EN definiuje zasady prowadzenia badań terminowości doręczeń przesyłek listowych nierejestrowanych i jedyną normą pocztową przeznaczoną do obligatoryjnego stosowania. Z uwagi na ważność normy, w posiedzeniu grupy roboczej WG1 wziął również udział sekretarz TC331 i przedstawiciel Komisji Europejskiej. Następnie przeprowadzono konsultacje z organizacjami europejskimi i otrzymano 43 uwagi, komentarze i pytania szczegółowe. Swoje uwagi zgłosiły. 1. ANEC, 2. PUG (FEDMA), 3. CERP. Uwagi te zostały omówione na posiedzeniu w Bernie, we wrześniu 2009 roku. Poniżej zostaną omówione ważniejsze zmiany wprowadzone na dwóch wymienionych posiedzeniach Zakres stosowania normy Norma EN13850:2002 jest przeznaczona wyłącznie do pomiaru terminowości pojedynczych przesyłek priorytetowych. W projekcie wprowadzono termin SPPM pojedyncza pocztowa przesyłka priorytetowa (Single Piece Priority Mail), określona jako przesyłka opłacana zgodnie z taryfą jednoskładnikową 2. Procedura identyfikacji pojedynczych przesyłek stała się prostsza i niezależna od operacji technologicznych nadawania, granica pomiędzy przesyłką pojedynczą i masową stała się niejednoznaczna. Definicja przesyłki masowej podana w normie EN Pomiar czasu przebiegu od końca do końca przesyłek masowych 3 odnosi się do technologii wstępnego opracowania przesyłek. Innym problemem jest definicja przesyłki priorytetowej. Dyrektywa 97/67/WE odwołuje się do pojęcia przesyłki najszybszej kategorii, ale go nie definiuje. Dyrektywa pocztowa definiuje jedynie terminowość międzynarodowych przesyłek priorytetowych, dla których cel terminowości powinien wynieść J+3 4 (załącznik 2, artykuł 1). Natomiast definicje krajowej przesyłki priorytetowej różnią się nieco w poszczególnych krajach, i tak dla przykładu: Niemcy stosują jeden standard dla wszystkich przesyłek listowych, Szwecja wydłużyła cel terminowości z uwagi na niską gęstość zaludnienia. W ten sposób pełna definicja krajowej przesyłki priorytetowej może być jedynie zdefiniowana na podstawie regulacji krajowych. 2 single piece tariff - usługi świadczone według taryfy jednoskładnikowej": usługi pocztowe, dla których taryfa określona jest w ogólnych warunkach operatora(-ów) świadczącego(-ych) usługę powszechną w odniesieniu do pojedynczych przesyłek pocztowych - definicja pochodzi z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/6/WE z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniająca dyrektywę 97/67/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty. 3 przesyłki masowe - wielkie ilości przesyłek mających podobne parametry, nadanych przez pojedynczego nadawcę w tym samym punkcie wprowadzania. UWAGA Klienci zwykle biorą udział w opracowywaniu wysyłkowym przez segregowanie i sortowanie przesyłek masowych celem umożliwienia operatorowi pocztowemu pominięcia wstępnych etapów sortowania. 4 Zapis oznaczający po ilu dniach roboczych przesyłka zostanie doręczona. J oznacza dzień nadania. Stosowany jest również równoważny zapis D+i. 7

8 W 2009 roku podniesiono problem zgodności stosowanych w normie definicji z Dyrektywami pocztowymi. Powołano zespół w celu weryfikacji definicji. Jednak należy podkreślić, że większość stosowanych definicji związana jest z prowadzeniem badania i wykracza poza obszar określony Dyrektywami. Nowelizacja normy rozszerzyła znacznie zakres jej stosowania w krajowych systemach pocztowych. Edycja normy EN13850:2002 przeznaczona była do stosowania w systemach pocztowych z jednym operatorem pocztowym i obsługującym duże przepływy pocztowe. Znowelizowana norma PrEN13850 umożliwia stosowanie jej w systemach pocztowych praktycznie o dowolnych przepływach i działających na ograniczonych obszarach w jednym lub kilku krajach. Norma określa następujące obszary studium, w którym przepływy pojedynczych przesyłek pocztowych mogą zostać objęte badaniami. I tak dla przesyłek krajowych badania możemy prowadzić, gdy: jeden operator wprowadza przesyłki do systemu pocztowego w danym kraju, jeden operator wprowadza przesyłki do systemu pocztowego w części obszaru kraju, grupa operatorów wprowadza przesyłki do systemu pocztowego w danym kraju. Należy dodać, że nie wszystkie wymienione przepływy pomiędzy operatorami mogą być objęte badaniami z uwagi na wielkość rzeczywistych przepływów. Oznacza to, że np. o ile w ruchu międzynarodowym przepływ od jednego operatora wprowadzającego w kraju A do jednego operatora doręczającego w kraju B nie może zostać objęty badaniami, to już przepływ od kraju A do kraju B może zostać objęty tymi badaniami Odzwierciedlenie rozkładu ruchu rzeczywistego w ruchu testowym Dla zapewnienia dużej dokładności pomiarów badania terminowości przesyłek, charakterystyka poczty testowej powinna możliwie wiernie odzwierciedlać charakterystykę poczty rzeczywistej. W normie EN 13850:2002 osiągnięto to poprzez wybranie dziesięciu zdefiniowanych relacji i przyporządkowanie im współczynników wagowych odzwierciedlających parametry ruchu rzeczywistego. Podział na relacje odzwierciedla wpływ na terminowość przesyłek takich parametrów jak: odległości pomiędzy nadawcą i adresatem, rodzaj miejscowości nadania, rodzaj miejscowości doręczenia przesyłki. Doświadczenia zdobyte w trakcie stosowania normy wykazały, że nie wszystkie parametry charakterystyczne mają istotny wpływ na terminowość przesyłek. Na podstawie przeprowadzonej ankiety w krajach europejskich wytypowano parametry charakterystyczne przesyłek pocztowych mające znaczący wpływ na terminowość doręczenia. Są to: wymiary koperty, waga przesyłki, dzień tygodnia nadania, miejscowość nadania (miasto, wieś), godzina nadania, sposób nadawania (skrzynka pocztowa, urząd pocztowy...). 8

9 W roku 2009 zaproponowano i przyjęto rozszerzenie wykazu parametrów charakterystycznych o adresowanie odręcznie. Zaznaczono przy tym jednak, że celem normy nie jest ocena skuteczności systemów skanowania przesyłek Integralność pomiarów Badania powinny być prowadzone w sposób gwarantujący ich bezstronność i wykluczający działania podmiotów zainteresowanych ich wynikiem. Dlatego należy zagwarantować, żeby: osoby, które mogą mieć wpływ na wyniki pomiaru nie były zatrudnione w badaniach (np. pracownicy operatorów pocztowych, urzędów regulacyjnych), uczestnicy badań nie byli znani służbom operatorów pocztowych. Panel uczestników badań powinien być niezależny od operatorów pocztowych i być zarządzany zgodnie z kodeksem ICC / ESOMAR "Międzynarodowy Kodeks Marketingu i Badań Społecznych". Wymaga on, między innymi, żeby tożsamość (w tym adres) uczestników badań była znana jedynie organizacji prowadzącej badania i Audytorowi. Dotyczy to zarówno osób fizycznych jak i organizacji biorących udział w nadawaniu i odbieraniu przesyłek. Aby tożsamość zespołu pozostała nieznana należy zapewnić niżej określone warunki. 1. Wyniki dla pojedynczej przesyłki, które mogą być wykorzystane do poprawy jakości przez operatora nie powinny zawierać dokładnej lokalizacji nadawcy i adresata. 2. Przesyłki powinny mieć typowy wygląd zewnętrzny, jeżeli nadawca nadaje je w urzędzie pocztowym to nie powinny się wyróżniać od typowej dla niego korespondencji. 3. Należy ograniczyć tygodniową liczbę nadawanych i odbieranych przesyłek testowych do bezpiecznego poziomu ograniczającego ryzyko identyfikacji przez służby operatora. Norma sugeruje tygodniowe obciążenie uczestnika badań. Dla przykładu dla osoby fizycznej proponuje maksymalnie np. do 12 zwykłych krajowych przesyłek listowych tygodniowo. Zaleca również, aby uwzględniać obciążenie wszystkimi badaniami, w jakie może być zaangażowany uczestnik oraz inne czynniki np. poziom kontaktów z listonoszem. Z uwagi na znacznie mniejszy postaż niż w krajach - starych członkach UE, w badaniach krajowych zaleca się znacznie mniejsze obciążenie uczestników badań. Na wniosek CERP, projekt normy uzupełniono o zapis, że obciążenie uczestnika pocztą testową powinno być możliwie małe i nie powinno umożliwiać identyfikacji uczestnika. W Polsce planuje się średnie obciążenie priorytetową pocztą testową: uczestnika z obszaru miejskiego ok. 1,7 przesyłek tygodniowo, uczestnika z obszaru wiejskiego ok. 0,8 przesyłek tygodniowo. Podane wartości mogą ulec pewnym zmianom w przypadku zmiany współczynników wagowych. Takie obciążenia pocztą testową nie umożliwiają identyfikacji uczestników badania. 9

10 Badania systemów pocztowych z wieloma operatorami Pierwotnym zadaniem normy EN13850:2002 było określenie metodyki badań poczty krajowej i międzynarodowej, przy założeniu, że w każdym kraju działa jeden operator powszechnych usług pocztowych. Europejski rynek pocztowy będzie uwalniany i należy się liczyć z dużymi i szybkimi zmianami na rynku usług pocztowych w latach Potrzebne, więc będzie narzędzie do oceny jakości usług świadczonych na uwolnionym rynku. Praktycznie efekt uwolnienia rynku pocztowego nie wynika wyłącznie ze zmian w regulacjach. Efekt uwolnienia rynku nastąpi w momencie, gdy na danym rynku pojawi się więcej operatorów i podmiotów z nimi współpracujących, którzy będą wyróżniać się wyróżniać się obszarami działania lub parametrami czasowymi itp. Zakres prowadzonych badań zależy przede wszystkim od potrzeb krajowych. Należy dodać, że otrzymany w wyniku badań obraz kraju może być potrzebny dla Urzędu Regulatora Krajowego NRA jak i dla operatora. Opracowany przez zespół materiał dyskusyjny został wykorzystany w projekcie nowelizacji normy. Rozkład pocztowego ruchu rzeczywistego jest niezbędny do optymalnej realizacji projektu badania. Na podstawie charakterystyki ruchu rzeczywistego przesyłek jest tworzona charakterystyka ruchu testowego. W przypadku stabilnego rynku pocztowego słuszne było założenie, że prowadzenie badań ruchu rzeczywistego przesyłek co trzy lata zapewni wysoką dokładność pomiarów. Po uwolnieniu rynku usług pocztowych należy oczekiwać szybkich zmian wolumenu i rozkładu przesyłek, dlatego wyniki studium poczty rzeczywistej mogą się szybciej dezaktualizować i może istnieć potrzeba prowadzenia dodatkowych analiz. W trakcie prac nad nowelizacją normy rozważane były alternatywne metody pozyskania danych o rozkładzie i charakterystyce rzeczywistego ruchu pocztowego. Norma proponuje alternatywne metody oceny charakterystyki ruchu pocztowego. Projekt nie ocenia dokładności oceny dla metod alternatywnych, co było podnoszone w dyskusjach i kwestionowane w uwagach zgłaszanych w 2009 roku. W dalszym ciągu za podstawową metodę uznawane jest studium poczty rzeczywistej. Projekt proponuje stosowanie następujących źródeł i metod. 1. Dane logistyczne. Charakterystyka może być oszacowana na podstawie danych logistycznych operatora pocztowego. Dopuszcza się np. oszacowanie na podstawie liczby ciężarówek transportujących przesyłki w poszczególnych relacjach. 2. Na podstawie analizy podziału rynku pocztowego na przesyłki pojedyncze pomiędzy poszczególnych operatorów działających na danym obszarze. 3. Stałych współczynników wagowych. W warunkach szybkich przekształceń na rynku projekt zaleca rozważenie możliwości zastosowania stałych współczynników wagowych, gdyż szacuje się, że w tych warunkach zapewnią one największą możliwą do uzyskania dokładność pomiaru. 4. Oszacowanie na podstawie danych demograficznych. Przyjmuje się możliwość oszacowania współczynników wagowych na podstawie danych demograficznych dla oszacowania ruchu generowanego przez klientów indywidualnych i na podstawie tzw. gęstości biznesowej. Takie modelowanie ruchu powinno być przeprowadzone w oparciu o sprawdzone metody i powinno być audytowane przez niezależnego Audytora. Źródła danych powinny być wykazane w raporcie. Obecnie nie ustalono, czy o wyborze metody oszacowania charakterystyki będzie decydować organizacja zlecająca badanie, czy NRA. W prowadzonych dyskusjach przedstawiano wątpliwości, co do celowości wykorzystania danych demograficznych. Stwierdzono jednak, że w przypadku dużych fluktuacji na rynku pocztowym, w przypadkach, w których występują 10

11 losowe zmiany operatora lub korzysta się równocześnie z usług różnych operatorów, NRA może uznać za celowe stosowanie stałych współczynników wagowych w ograniczonym okresie czasu. W projekcie normy zaproponowano minimalne pokrycie badaniami krajowymi. Jako minimum należy wykonać jedno badanie krajowe na uwolnionym rynku. Rozwiązanie takie pozwoli na uzyskanie obrazu kraju pod kątem jakości dostarczanej usługi przy minimalnych kosztach. Narzucenie obowiązku prowadzenia badań mniejszym operatorom może spowodować ograniczenia ich konkurencyjności. Uzyskanie wiarygodnych wyników wymagać będzie jednak spełnienia pewnych warunków. Zakłada się, że instytucja badawcza nie będzie narzucać uczestnikom badania wyboru operatora, poprzez którego przesyłki będą nadawane. Mają się oni kierować wyłącznie własną wygodą i przyzwyczajeniami. Nie narzucano przy tym żadnych ograniczeń przy werbowaniu uczestników badania, a ich wybór może mieć istotne znaczenie na rozkład nadawanych przesyłek pomiędzy operatorami. Realizacja takiego badania będzie wymagać również dostosowania procesu produkcji przesyłek testowych. Obecnie w badaniach krajowych uczestnik dostaje zaadresowaną i ofrankowaną kopertę, w badaniach prowadzonych zgodnie ze znowelizowaną normą uczestnik badania będzie musiał samodzielnie kupować i naklejać znaczki Ograniczenia stosowania normy Generalnie norma jest przeznaczona do pomiaru terminowości przesyłek od końca do końca i powinna odzwierciedlać odczucia użytkowników usługi. Metoda pomiarowa podana w EN13850 nie jest przeznaczona do pomiarów czasów realizacji poszczególnych części łańcucha technologicznego, w przypadku, gdy więcej niż jeden operator jest zaangażowany w zbieranie, opracowanie i doręczanie poczty. Norma EN13850 nie zabrania stosować w tych przypadkach innych metod badawczych dostosowanych do tego typu pomiarów, np. wykorzystujących tagi elektroniczne (RFID 5 ) pozwalające na pomiary czasów przejścia przez poszczególne etapy procesu technologicznego, ale analizy czasów realizacji poszczególnych etapów technologicznych mogą być prowadzone wyłącznie poza obszarem stosowania normy. Niemniej zalety stosowania RFID wymienione zostały w najlepszych doświadczeniach praktycznych, a nawet zostały uzupełnione o testowaną w 2009 roku bramkę pomiarową instalowaną w skrzynce oddawczej adresata. Aktywna bramka, instalowana w skrzynce, wyposażona jest w baterię zapewniającą roczną pracę bramki, a po roku bramka będzie wymieniana. Norma została również uzupełniona o zapisy definiujące takie wymagania konstrukcyjne tagów, aby nie były one wykrywane w procesach technologicznych opracowania przesyłek. Występują też ograniczenia przy bezpośrednim porównaniu osiągnięć dwóch operatorów pocztowych. Zazwyczaj przedmiotem zainteresowania jest porównanie osiągnięć dwóch operatorów pokrywających usługami takie same obszary geograficzne, a więc jakości, jaką otrzymuje użytkownik korzystający z usług jednego lub drugiego operatora przy zbieraniu i doręczaniu poczty na danym obszarze geograficznym. Oznacza to, że warunkiem koniecznym do porównania czasu przesyłania jest, działanie porównywanych operatorów na identycznym lub podobnym obszarze studiów. Nie jest, zatem możliwe porównanie osiągnięć dwóch operatorów, z których jeden operuje na obszarze całego kraju, a drugi na obszarze jednego dużego miasta. 5 Radio-frequency identification znaczniki elektroniczne służące najczęściej do kontroli, drogą radiową, przemieszczania się towarów. 11

12 Sześciodniowy tydzień roboczy Norma proponowała zastosowanie jako podstawowego, do obliczania terminowości, 5 dniowego szablonu doręczania przesyłek. W szablonie takim przesyłki doręczone w soboty są traktowane w obliczeniach jak doręczone w poniedziałek. CERP zaproponował wprowadzenie jako podstawowego 6 dniowego szablonu doręczania tam gdzie jest to możliwe. Oznacza to, że wprowadzony 6 dniowy szablon mógłby być stosowany tam, gdzie operator doręcza przesyłki również w soboty i po akceptacji szablonu przez NRA Godzina ostatniego zbierania przesyłek. Norma nie jest dedykowana do monitorowania rzeczywistych godzin zbierania przesyłek i nie powinna być w tym celu stosowana. Natomiast nadawcy poczty testowej muszą uwzględniać publikowane przez operatora tzw. godziny ostatniego zbierania poczty priorytetowej na obszarach miejskich. Godziny te powinny zostać zaakceptowane przez NRA. W Polsce określane są one terminem czasu granicznego i obecnie zawierają się w przedziale od godziny 11 do godziny 15 przy nadawaniu w okienku urzędu pocztowego. Należy dodać, że do 12 sierpnia 2008 r. obowiązywała jednolita godzina graniczna dla całego kraju, godzina 15:00. Po 12 sierpnia godziny graniczne podlegały zmianom i teraz zależą od lokalizacji skrzynek pocztowych. Na terenach wiejskich generalnie stosowane jest jedno zbieranie poczty o godzinie zależnej od chodu listonosza Zasady walidacji przesyłek W projekcie normy znacznie rozbudowano zasady kwalifikacji przesyłek i wykluczania przesyłek z badań. Podane zostały w Aneksie H.3. Projekt podaje zasady: oceny wiarygodności przesyłek testowych, oceny wiarygodności uczestników badań, obliczania czasu przesyłania, uznawania przesyłek za zaginione, wykluczenia przesyłek w oparciu o działania siły wyższej. Norma EN13850 nie jest przeznaczona do badania strat poczty. Dlatego przesyłki uznane za zaginione powinny być wykluczone z badania. Z uwagi na ograniczony czas badania w praktyce nie ma możliwości rozróżnienia przesyłek faktycznie zaginionych i doręczonych z bardzo dużym opóźnieniem. Przyjęto, że przesyłki niedoręczone i doręczone po czasie J+30 kwalifikowane są jako zaginione i wykluczane z badania. Szczegółowo opisano kwalifikacje zdarzeń do tzw. siły wyższej. Zgodnie z dokumentem UNIDROIT PRINCIPLES OF INTERNATIONAL COMMERCIAL CONTRACTS (2004) do zdarzeń tych kwalifikuje się zdarzenia, których operator pocztowy nie był w stanie przewidzieć i przezwyciężyć w momencie zawarcia umowy z klientem. Wszystkie przypadki zdarzeń, kwalifikujących się do siły wyższej powinny być konsultowane z urzędem regulatora i Audytorem badania. Zgłoszenie zdarzenia powinno nastąpić możliwie szybko, aby nie opóźniać opracowania sprawozdania lub raportu wstępnego (miesięcznego lub kwartalnego). Zgłoszenie powinno zawierać. 1. Rodzaj zdarzenia kwalifikowanego jako siłę wyższą. 12

13 2. Zakres oddziaływania na operacje pocztowe. 3. Przewidywany czas występowania i podjęte działania w celu ograniczenia skutków. 4. Żądany zakres karencji. Generalnie do siły wyższej kwalifikujemy takie zdarzenia. 1. Klęski żywiołowe, trzęsienie ziemi, powodzie i inne ekstremalne warunki pogodowe (w regionie lub w kraju) powodujące, że operator pocztowy nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków. 2. Wojny lub działalności terrorystyczne, powodujące zagrożenie życia, uszkodzenia towarów i infrastruktury. 3. Strajki generalne, na które operator pocztowy nie ma wpływu, które powodowały blokady głównych dróg transportowych. Natomiast niżej wymienione zdarzenia nie powinny kwalifikować się do siły wyższej. 1. Strajki służb operatorów. 2. Okresy roku lub dni z wyjątkowo dużym wolumenem listów i / lub paczek, niezależnie od liczby punktów nadawania, w których to zjawisko wystąpi. Również nie powinny być kwalifikowane krótkotrwałe zdarzenia pogodowe, np. mgła na lotnisku. Problem kwalifikacji zdarzeń jako siła wyższa dyskutowany był również na posiedzeniach w 2009 roku, gdzie dokonano pewnych modyfikacji projektu Kontrola jakości i Audyt Kontrola jakości i Audyt powinien dotyczyć wszystkich etapów przygotowania i realizacji badania, w tym. 1. Projektu statystycznego badania. 2. Produkcji przesyłek testowych. 3. Dystrybucji przesyłek testowych do nadawców. 4. Nadawania przesyłek testowych. 5. Odbierania doręczonych przesyłek. 6. Zbierania danych od uczestników badań. 7. Analizy danych i raporty. 8. Archiwizacji danych. Audyt powinien również kontrolować dobór, zarządzanie i przeszkolenie uczestników badania i niezależność systemu pomiarowego. Zasadniczo norma zaleca przeprowadzenie audytu systemu pomiarowego nie rzadziej, niż co 3 lata. Zaleca również bezwzględnie kontrolę w przypadku: zmiany instytucji badawczej, zmian w metodologii badania. 13

14 Dla badań krajowych cykl audytowania musi być uzgodniony przez urząd regulatora, który może zalecić częstsze prowadzenie audytu. Należy dodać, że norma przekazuje pewne kompetencje audytorowi związane z nietypowymi przypadkami (np. związanymi z działaniami siły wyższej ). Dlatego też może być konieczne zatrudnienie audytora we wszystkich cyklach badania. Norma definiuje również wymagania dotyczące Audytora. 1. Audytor powinien być w pełni niezależny od audytowanych podmiotów. 2. Audytor musi również posiadać umiejętności i zdolności, aby wykonać audyt. 3. Audyt powinien być przeprowadzony zgodnie z niniejszą normą. W trakcie prac nad projektem rozważane były też pewne obostrzenia. Proponowano dwa dodatkowe warunki: konieczność uzyskania certyfikatu przez Audytora, ustanowienie jednego Audytora dla wszystkich krajów. Ostatecznie warunki te uznano za niemożliwe do spełnienia. Nie istnieją obecnie organizacje mogące certyfikować Audytorów badań. Nie jest możliwe również ustanowienie jednego Audytora dla wszystkich krajów europejskich. Może się to okazać nierealne ze względu na: potrzebę równoczesnej obecności w kilku krajach, znajomość krajowych regulacji i stosowanych technologii, barierę językową, zwiększenie kosztów Audytu. Należy dodać, że badania terminowości przesyłek międzynarodowych audytowane są przez audytora zbiorowego. Zastrzeżenia i uwagi do realizacji badania mogą wnieść wszystkie kraje biorące udział w badaniu pełniąc tym funkcje Audytora. Świadczy to o nierealności ustanowienia jednego Audytora dla wszystkich krajów Ujednolicenie norm EN13850 i EN14508 W ramach prac Grupy Roboczej WG1 omawiano możliwości połączenia norm EN13850 dla pojedynczych przesyłek priorytetowych (SPPM) i EN14508 dla pojedynczych przesyłek niepriorytetowych (SPNM). W obu przypadkach stosuje się niemal identyczne procedury badania i wydawać by się mogło, że dla przekształcenia normy EN13850 w normę EN14508 [24] wymagać będzie jedynie zmiany nazwy przesyłki. Niestety różnice pomiędzy normami są znacznie większe. Zauważmy, że. 1. Norma EN13850 jest przeznaczona do stosowania obligatoryjnego, natomiast EN14508 jest przeznaczona do stosowania fakultatywnego. Powstała w wyniku połączenia norma nie mogłaby być w całości przeznaczona do stosowania obligatoryjnego, natomiast pewne obszary stosowania musiałyby być uznane do stosowania obligatoryjnego. Norma miałaby bardziej złożoną postać, ale rozwiązanie uznano za możliwe do realizacji. 2. Podstawowa różnica pomiędzy istniejącymi normami dotyczy wymaganej dokładności badania. Dla przesyłek niepriorytetowych wymagana jest dokładność ± 3 % (dla przesyłek krajowych) / ± 10 % (dla przesyłek międzynarodowych), a dla przesyłek priorytetowych 14

15 ± 1 % (dla przesyłek krajowych) / ± 5 % (dla przesyłek międzynarodowych). Przekłada się to na minimalną wielkość próby testowej. Modyfikacji należy poddać również złagodzenie warunków badania dla krajów o małych przepływach pocztowych. W projekcie nowelizacji zamieszczone je w załączniku D. Ostatecznie z uwagi na specjalne traktowanie przez Komisję Europejską usługi priorytetowej i konieczność jej obligatoryjnej kontroli jakości zrezygnowano z próby połączenia norm. Pewną przeszkodą formalną było także, że TC331 zadeklarował opracowanie dwóch norm i w mandacie, jaki TC331 otrzymał z Komisji Europejskiej wyszczególniono opracowanie dwóch niezależnych norm. Dlatego też badania terminowości pojedynczych przesyłek niepriorytetowych w dalszym ciągu wykonywane będą zgodnie z normą EN Należy podkreślić, że znaczenie usługi przesyłania listów priorytetowych jest znacznie większe w krajach starych członkach UE niż w Polsce i sąsiednich krajach, nowych członkach UE. W Polsce przesyłki priorytetowe stanowią nikły procent ogółu zwykłych przesyłek listowych (ok. 3,5 %), ale ostatnie zmiany w cenniku usług pocztowych 6 mogą zwiększyć udział przesyłek priorytetowych. 3. Prywatne skrzynki pocztowe Obecnie obowiązująca edycja normy dotycząca otworów skrzynek oddawczych powstała w 2002 roku, czyli przed naszym przystąpieniem do CEN (rok 2004). Polska nie miała, więc wpływu na kształt normy. EN 13724:2002 (PN-EN 13724:2004 [20]) nie jest zgodna z regulacjami krajowymi wszystkich krajów członkowskich. Już w procesie opracowywania normy zastrzeżenia zgłosiły Belgia i Holandia. Zastrzeżenia dotyczyły wysokości zawieszenia skrzynki i zostały uwzględnione w EN 13724:2002 załącznik B jako odstępstwo typu A. Podobny problem zgłosiła, w trakcie ankietyzacji, Dania. W 2007 roku upłynął pięcioletni okres obowiązywania normy i została ona poddana przeglądowi. W związku z tym kraje członkowskie zgłosiły szereg uwag. Stosowanie normy okazało się trudne, a po jej wprowadzeniu wystąpiły pewne nieprzewidziane efekty. Dyskusja prowadzona na Posiedzeniu Plenarnym CEN TC331 wykazała potrzebę nowelizacji normy, w grudniu 2007 r. rozesłano ankietę dotyczącą nowelizacji normy. Z uwagi na wagę problemu prywatnych skrzynek oddawczych w niniejszym dokumencie opisano szerzej problemy występujące w Polsce i innych krajach. W maju 2008 roku na Posiedzeniu Plenarnym w Helsinkach Komitet Techniczny CEN/TC331 podjął uchwałę o nowelizacji normy, a Austria, Dania, Finlandia, Francja, Włochy i Wielka Brytania zadeklarowały udział w opracowaniu projektu nowelizacji. Polska również wzięła udział w pracach nad projektem w reaktywowanej grupie roboczej WG5. Obowiązująca edycja normy została opracowana przy następujących założeniach: projekt normy będzie określać wymagania i metody badania otworów dla doręczania przesyłek pocztowych dla skrzynek zamontowanych zgodnie z instrukcją producenta, zostaną wzięte pod uwagę zabezpieczenia przed zamoczeniem przesyłek, bezpieczeństwo i spełnienie oczekiwań użytkowników oraz ergonomika i efektywność doręczania przesyłek, 6 Zmniejszenie ceny przesyłki priorytetowej, o masie do 50 g, z 2,10zł do 1,95zł przy równoczesnym podwyższeniu ceny przesyłki ekonomicznej do 1,55zł. 15

16 skrzynki powinny umożliwiać codzienne doręczanie w dobrych warunkach większości listowych przesyłek pocztowych. Natomiast rozmiary otworów przyjęto uwzględniając następujące przypadki: dorośli powinni odbierać pocztę ze skrzynek przy dopuszczeniu niewielkich utrudnień, małe dzieci są wyłączone z odbioru poczty, minimalna wielkość otworu zapewnia, że szeroko stosowane koperty C4 zmieszczą się w otworze. Maksymalne wymiary otworu powinny umożliwiać także doręczanie przesyłek w kopertach B4, minimalny dłuższy wymiar otworu został zwiększony i może brakować miejsca na klatkach schodowych i w panelach trzydrzwiowych, należy brać pod uwagę, że jeśli krótszy wymiar otworu jest zwiększony to poziom zabezpieczenia przesyłek przed kradzieżą się zmniejsza. Należy również dodać, że norma powstała przed przystąpieniem dużej grupy krajów, w tym Polski do UE. Dyskutowane były założenia do nowelizacji i problemy mogące wystąpić w poszczególnych krajach w wyniku nowelizacji normy. Zdefiniowano, że norma i jej nowelizacja dotyczy prywatnych skrzynek pocztowych przeznaczonych do odbioru przesyłek i nie dotyczy publicznych skrzynek służących do nadawania poczty. Zakres stosowania normy nie podlega dyskusji i nie może być zmieniony. Przewodniczącym reaktywowanej grupy roboczej WG5 został Niemiec pan Harald Lüling i był on jedynym kandydatem na to stanowisko. Warto zauważyć, że Niemcy nie deklarowały wstępnie udziału w pracach nad nowelizacją normy. Pierwsze posiedzenie reaktywowanej grupy roboczej WG5 odbyło się w październiku 2008 roku. Podjęto tam następujące ustalenia: stwierdzono, że opracowanie nowelizacji jest możliwe, w opracowaniu zostanie uwzględniony przewodnik CEN/CENELEC Guide 6 Guidelines for standards developers to address the needs of older persons and persons with disabilities dotyczący opracowania norm pod kątem potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych, tytuł normy nie zostanie zmieniony, zakres obowiązywania normy nie zostanie zmieniony, zostały zaakceptowane uwagi zgłoszone do CEN/TC331 (z wyjątkiem propozycji zmiany tytułu normy), nie zostały uwzględnione uwagi zgłoszone przez Szwajcarię, która zadeklarowała, że znowelizowana norma nie będzie obowiązywać w Szwajcarii (obecna edycja również nie była stosowana), opracowanie projektu nowelizacji wymagać będzie od 4 do 6 posiedzeń, projekt powinien być gotowy do głosowania na przełomie lat 2010/2011. Przewodniczący WG5 uważa, że znowelizowana norma powinna obowiązywać w jednolitej formie w całej Europie i nie powinna dopuszczać możliwości ustalania parametrów skrzynki przez organy krajowe. Możliwości ustalania parametrów skrzynek przez organizacje krajowe była rozważana na Posiedzeniu Plenarnym w Helsinkach. Niemcy i Francja obawiają się również dużych zmian w znowelizowanej normie. W przypadku Niemiec powtórna wymiana skrzynek wiązać się może z koniecznością refundacji kosztów wymiany. 16

17 W trakcie dyskusji na posiedzeniach WG5 zwrócono dużą uwagę na dostępność do skrzynek pocztowych dla ludzi starszych, niepełnosprawnych, w tym poruszających się na wózkach. Polska złożyła parę uwag dotyczących norm, z części których wycofała się w trakcie dyskusji. Najwięcej uwagi zwrócono na wysokość otworu wrzutowego, którego wysokość norma określa na 30 mm, a rozporządzenie MI dopuszcza 20 mm. Podjęto próbę wprowadzenia do normy nowej kategorii otworu o wysokości 20 mm. Początkowo wydawało się, że zostanie ona zaakceptowana, niemniej WG5 w końcu 2008 stwierdził brak możliwości wprowadzenia nowej kategorii otworu wrzutowego o wysokości 20 mm. Dlatego też Polska opracowała i złożyła formalny wniosek na odstępstwo typu A 7 z uwagi na sprzeczność krajowych regulacji prawnych z wymaganiami normy. Sprawa ta była dyskutowana na posiedzeniu roboczym WG5 w Londynie (maj 2009) i posiedzeniu plenarnym TC331 w Rzymie (czerwiec 2009). W prezentacji przedstawionej przez przewodniczącego WG5 na posiedzeniu plenarnym przedstawiono argumenty przeciwne zmniejszeniu wysokości otworu wrzutowego. Stwierdzono, że: zmniejszenie wysokości otworu wrzutowego nie zwiększa znacząco ryzyka kradzieży przesyłek, znaczna część przesyłek nie będzie mogła być doręczana poprzez otwór o mniejszej wysokości, co spowoduje wyższe koszty doręczania, typowe maszyny do sortowania płaskiego przystosowane są do przesyłek o wysokości do 30 mm, utrudnienia w doręczaniu przesyłek adresowanych do osób niepełnosprawnych. Należy dodać, że rozporządzenie MI dopuszcza możliwość stosowania większych skrzynek pocztowych i skrzynek o większych otworach wrzutowych. We wrześniu 2009 roku Szwecja przedstawiła swoje problemy. Szwedzi stosują w blokach mieszkalnych skrzynki z zamkiem centralnym i małym otworem o wysokości zaledwie 10 mm. Centralny klucz otwiera wszystkie moduły skrzynki i jest w posiadaniu listonosza, głównego dostawcy przesyłek. Pozostali dostawcy ulotek, a nawet sąsiedzi mogą korzystać wyłącznie z doręczania poprzez mały otwór wrzutowy. Natomiast użytkownik skrzynki otrzymuje jedynie klucz otwierający jego moduł skrzynki. Przedstawiciele Szwecji twierdzą, że takie rozwiązanie bardzo dobrze chroni przesyłki przed próbami kradzieży i równocześnie zapewnia doręczanie dużych przesyłek, nawet o wymiarach 80x250x350 mm. Nowe skrzynki zainstalowane zostały w nowobudowanych blokach, natomiast proces wymiany skrzynek w starych blokach nie został jeszcze zakończony. Szwedzi zaproponowali rozszerzenie kategorii otworów wrzutowych o otwory wrzutowe stosowane w skrzynkach z kluczem centralnym. Propozycja ta nie została przyjęta, ale w normie pozostawiono możliwość stosowania mniejszych otworów wrzutowych z równoczesnym stosowaniu centralnego zamknięcia skrzynki. W lutym 2009 roku do WG5 wpłynęło, poprzez DIN, pismo niemieckiego radcy, pana Gintaut. W piśmie pan Gintaut stwierdza, że znaczna część przesyłek listowych jest przesyłana w kopertach B4, które są większe od kopert C4 i występują problemy z ich doręczaniem do skrzynek pocztowych o minimalnych wymiarach otworu wrzutowego. Pan Gintaut proponuje 7 Zasady CEN przewidują przypadki, w których członek CEN staje w obliczu sytuacji wymagającej implementacji normy europejskiej niezgodnej z krajowymi regulacjami prawnymi. Jeśli jest pełnoprawnym członkiem CEN, jego prawa nie mogą być zanegowane, wtedy zwraca się o zwolnienie z obowiązku implementacji. Zwolnienie to jest zrealizowane jako zastosowanie odstępstwa typu A. Zostały opracowane wskazówki dla komitetów technicznych CEN jak również dla CMC (Centrum Zarządzania CEN) jak stosować odstępstwa typu A w normach europejskich, pamiętając o tym, że odstępstwo typu A powinno być rozpatrywane jako wyjątek. 17

18 zwiększenie minimalnej szerokości otworu wrzutowego, tak aby było możliwe bezproblemowe doręczanie przesyłek w kopertach B4. Wniosek odrzucono, ponieważ norma dopuszcza stosowanie skrzynek o większych szerokościach otworu wrzutowego i zmiana taka nie byłaby zgodna z założeniami nowelizacji normy Wrzutki listowe Następnym poruszanym problemem były zagrożenia wnoszone przez wrzutki listowe. Problem ten był omawiany na posiedzeniu WG5 w maju 2009 r. Producenci drzwi wejściowych w Anglii wyposażają je we wrzutki listowe od wielu lat. Niestety ostatnich latach zarejestrowano wiele przypadków wykorzystywania wrzutek w działaniach przestępczych. Stwierdzono występowanie następujących zagrożeń: 1. kradzieży drobnych przedmiotów, w tym kluczy do lokali i samochodów dokonywanych metodą łowienia na wędkę przez otwór wrzutki, 2. otwieranie drzwi poprzez otwór wrzutki, 3. podpaleń pomieszczeń i budynków, 4. strat ciepła ogrzewającego budynek, 5. pogorszenia izolacji akustycznej drzwi. Radykalnym rozwiązaniem byłaby rezygnacja z wrzutek i zastąpienia ich skrzynkami. Oznacza to jednak konieczność wymiany ok. 13 mln drzwi wejściowych. Należy się również liczyć z koniecznością znalezienia miejsc na skrzynki pocztowe w budynkach do tego nie przystosowanych. Znaczne będą także koszty takiej operacji. Pracę nad ograniczeniem zagrożeń wprowadzanych przez wrzutki trwają, wprowadzone zostały elementy ograniczające zagrożenia wynikające z łowienia na wędkę i ograniczające możliwość otwarcia zamknięcia drzwi przez otwór wrzutki. WG5 zaproponował stosowanie nalepek dla użytkowników z ostrzeżeniami o zagrożeniach wynikających z użytkowania wrzutek Doręczanie sztywnych przesyłek W trakcie nowelizacji uwzględniono problem doręczania przesyłek sztywnych zawierających płyty CD i DVD, cekogramy i inne przedmioty zakupione w sklepach internetowych. Problem ten w mniejszym stopniu dotyka Polskę, gdzie większość tego typu przesyłek jest doręczana jako przesyłki rejestrowane, ale był podnoszony przez inne kraje europejskie. Po dyskusjach do przesyłek testowych wprowadzono 3 nowe przesyłki sztywne o grubości 20 mm. Wymiary przesyłek sztywnych są zgodne z dokumentem IPC International Quality of Service External Monitoring UNEX Manual 2009, rozdział Zgodnie z projektem jedynie przesyłka testowa sztywna o wymiarach mm może być dostarczana przez otwór o wysokości 30 do 35 mm. Pozostałe sztywne przesyłki testowe przeznaczone sa do testowania otworów wrzutowych o rozmiarze 3, czyli o wysokości od 35 do 45 mm Okienko do kontroli obecności przesyłek W trosce o ochronę tożsamości adresata przesyłki pocztowe powinny być tak umieszczone w skrzynce, aby odczytanie danych adresowych nadawcy i adresata nie było możliwe. Generalnie skrzynki pocztowe nie powinny mieć okienka do kontroli obecności przesyłek. Norma dopuszcza jedynie, na specjalne zamówienie, wyposażenie skrzynki w okienko do sprawdzenia obecności przesyłek z półprzezroczystą szybką. 18

19 Polskie regulacje dopuszczają opcjonalne zastosowanie szeregu wąskich szczelin do kontroli obecności przesyłek w skrzynkach instalowanych wewnątrz budynków. Biorąc pod uwagę natężenie światła występujące we wnętrzu skrzynki takie rozwiązanie wydaje się równie bezpieczne jak zalecane w normie, niemniej nie jest przez nią zalecane. Wydaje się, że większym zagrożeniem jest możliwość odczytania danych adresowych umieszczonych na kopercie poprzez otwór wrzutowy skrzynki Wymiana skrzynek starego typu Norma europejska EN13724 została wprowadzona w 2002 roku. Pomimo tak długiego okresu obowiązywania normy jeszcze nie wszystkie skrzynki w krajach starej unii nie zostały wymienione. Nie są znane dokładne liczby niewymienionych skrzynek w poszczególnych krajach niemniej wiadomo, że w pewnej liczbie starych budynków w Austrii i Szwecji pozostały skrzynki starego typu. Również w Polsce proces wymiany skrzynek nie został zakończony. Czas eksploatacji skrzynek pocztowych przekracza 20 lat i proces wymiany skrzynek pocztowych wynikający z ich zużycia jest długotrwały Regulacje krajowe dotyczące prywatnych skrzynek pocztowych Polska złożyła żądanie na odstępstwo typu A na wysokość otworu wrzutowego. Było ono rozpatrywane na posiedzeniu Plenarnym CEN/TC listopada 2009 roku Z informacji przekazanych przez MI do CEN-TC331 wynika, że w najbliższym czasie nie planuje się zmian rozporządzeń w tym zakresie. Nowe skrzynki pocztowe nie budzą zachwytu użytkowników i na pewno przyjęcie bezwarunkowe zwiększenia wysokości otworu wrzutowego nie byłoby decyzją pozytywnie wpływającą na wizerunek rządu. Ale problemy ze skrzynkami mają też inne kraje np. przedstawiciel Austrii zaprezentował krótki program TV przedstawiający te problemy. Należy jednak zauważyć, że nowe konstrukcje skrzynek posiadają też pozytywne cechy np pozwalają na bezpośrednie dostarczanie korespondencji administracjom osiedli i lokalnym firmom, urzędom i organizacjom. Wydaje się, że należy zastanowić się nad możliwościami konstrukcji skrzynki pocztowej zgodnej z Normą Europejska i spełniającej oczekiwania użytkowników. Z analizy wynika, że należy rozważyć dwa warianty konstrukcyjne. 1. Skrzynka o wysokości otworu wynoszącej co najmniej 30 mm i zbudowana tak, aby praktycznie uniemożliwić wyjęcie przesyłki bez odpowiednich narzędzi. Aby spełnić podane warunki należy zapewnić bezpieczną odległość od otworu wrzutowego do przesyłek. Można to osiągnąć poprzez zwiększenie wysokości modułu skrzynki, a także poprzez pochylenie podłogi skrzynki tak, aby wrzucane przesyłki zbierały się w części oddalonej od otworu wrzutowego. Należy przy tym uwzględnić, że maksymalna wysokość stosu doręczanych przesyłek może osiągnąć 40 mm. 2. Skrzynka pocztowa o wysokości otworu wrzutowego 20 mm i wyposażona w centralny zamek. Rozwiązanie takie jest dopuszczone w normie EN i stosowane np. w Szwecji. Klucz do centralnego zamka posiadałby listonosz uznanego operatora pocztowego. Inni dostawcy przesyłek i druków bezadresowych dostarczaliby przesyłki poprzez otwór wrzutowy. W Szwecji wysokość otworu wrzutowego ograniczono do 10 mm. Wydaje się, że oba rozwiązania spełniłyby oczekiwania użytkowników. 19

20 4. Analiza spójności norm europejskich z prawnymi regulacjami krajowymi Celem pracy nie jest pełna ocena ustawy Prawo pocztowe i innych krajowych regulacji prawnych, a jedynie porównanie obowiązującego Prawa pocztowego z obowiązującymi normami i projektami norm. Zasygnalizowane zostaną znaczące niezgodności i wynikające z nich skutki. W opracowaniu nie uwzględniono problemów opisywanych w poprzednim raporcie. Ustawa Prawo Pocztowe została uchwalona w 2003 roku i autorzy projektu nie znali obowiązujących teraz Norm Europejskich, ponadto problemy te nie zostały naprawione w trakcie kilkukrotnych nowelizacji ustawy. Świadczy o tym zapis w Art.37. p5.3 3) Zastosowania wymagań Europejskiego Komitetu Normalizacji, a przypadku braku takich wymagań wymagań innych międzynarodowych organizacji, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem. Norma EN13724 dotycząca otworów prywatnych skrzynek pocztowych została przyjęta przez CEN 1 sierpnia 2002 r. i opublikowana w listopadzie 2002 r Badania terminowości przesyłek Ustawa Prawo Pocztowe obarcza obowiązkiem prowadzenia badań Prezesa UKE. W Art. 55 podaje, że 1. Prezes UKE prowadzi badania jakości powszechnych usług pocztowych, uzyskanej przez operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe w poprzednim roku, co najmniej w zakresie wskaźnika terminowości doręczeń przesyłek. 2. Prezes UKE publikuje w Biuletynie UKE, w terminie do dnia 31 maja, roczny raport zawierający wyniki badań, o których mowa w ust. 1, a także informacje o ilości i rodzajach zgłoszonych reklamacji oraz sposobie ich rozpatrzenia, z uwzględnieniem podziału na powszechne usługi pocztowe i usługi niebędące powszechnymi usługami pocztowymi. Zarówno Ustawa Prawo Pocztowe jak i Rozporządzenie MI nie precyzuje, w jaki sposób i zgodnie z jakimi normami badania maja być prowadzone. Dyrektywa Pocztowa wymaga prowadzenia badań terminowości przesyłek priorytetowych. Wykonanie badań może być zlecane niezależnej instytucji prowadzącej przez operatora pocztowego lub przez urząd regulatora krajowego i powinny być prowadzone zgodnie z normą europejską PN-EN Dokumentem uzupełniającym normę jest TR14709 i precyzuje on dokładnie jak należy rozumieć niezależność i kwalifikacje niezależnej instytucji prowadzącej badania. Dokument podaje również, że urząd regulatora może jedynie zlecać wykonanie badania niezależnej instytucji i realizację audytu tych badań. W badaniach nie powinni brać udziału dziennikarze, zawodowi badacze rynku, osoby pracujących w takich sektorach jak dostawcy usług pocztowych, firmach konkurujących z operatorem poddanym badaniu i urzędzie regulacyjnym. Panel badawczy powinien być zarządzany zgodnie z kodeksem ESOMARu. Oznacza to, że niezależna instytucja prowadząca badanie powinna chronić dane osobowe (w tym pełne adresy) nawet przed zleceniodawcą i przekazywać zleceniodawcy jedynie opracowane wyniki. W projekcie normy jest również podane, że dane adresowe uczestników badania mogą być znane wyłącznie niezależnej instytucji prowadzącej badanie i audytorowi. Wynika stąd, że pracownicy UKE nie powinni być bezpośrednio zaangażowani w realizacje i audyt badania. Zapis w Ustawie Prawo Pocztowe jest niejasny, a nawet sugerujący bezpośrednią realizację badań przez UKE. Pożądane jest sprecyzowanie treści artykułu 55 np. w następujący sposób. 20

21 1. Prezes UKE odpowiada za prowadzenie badań jakości powszechnych usług pocztowych, uzyskanej przez operatora świadczącego powszechne usługi pocztowe w poprzednim roku, co najmniej w zakresie wskaźnika terminowości doręczeń przesyłek. Badania powinny być wykonywane zgodnie z wymaganiami zawartymi w Normach Europejskich Prywatne skrzynki pocztowe Art. 37 Ustawy Prawo Pocztowe zobowiązuje Ministra właściwego do spraw łączności do określenia wymagań na oddawcze skrzynki pocztowe, zapewniając przy tym: zastosowania wymagań Europejskiego Komitetu Normalizacji, a w przypadku braku takich wymagań - wymagań innych międzynarodowych organizacji normalizacyjnych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem. Na podstawie Art. 37 ustawy Minister Infrastruktury wydał stosowne rozporządzenie (z dnia 24 września 2004), w którym powołuje się na normę PN-P dotyczącej pojedynczych skrzynek pocztowych na listy i nie wspomina o normie EN13724 obowiązującej w krajach UE od 2002 roku. Rozporządzenie określa wymiar otworu wrzutowego na 235 mm (szerokość) i 20 mm (wysokość). 15 kwietnia 2004 roku wydano rozporządzenie zmieniające poprzednie rozporządzenie, w którym skorygowano wymiary otworu wrzutowego w następujący sposób: w 3 ust. 3 otrzymuje brzmienie: 1) szerokość: a) nie mniej niż 230 mm i nie więcej niż 280 mm w przypadku skrzynek, w których przesyłki listowe umieszczane są krótszą krawędzią przesyłki, b) nie mniej niż 325 mm i nie więcej niż 400 mm w przypadku skrzynek, w których przesyłki listowe umieszczane są dłuższą krawędzią przesyłki, 2) wysokość nie mniej niż 20 mm i nie więcej niż 40 mm. Należy zauważyć, że krajowe regulacje prawne: zalecają wymiary otworu wrzutowego skrzynki niezgodną z wymaganiami normy EN13724:2002, odwołują się do wycofanej w 2004 roku normy PN-P Należy dodać, że Polski Komitet Normalizacyjny wystąpił o odstępstwo typu A na wysokość otworu wrzutowego. Analizując wymagania normy EN13724:2002 znajdujemy 2 możliwości dostosowania krajowych regulacji prawnych. 1. Zmiana obowiązującej wysokości otworu wrzutowego i ustanowienie minimalnej wysokości otworu równej 30 mm. 2. Pozostawienie minimalnej wysokości otworu wrzutowego równej 20 mm i zaleceniu stosowania tzw. centralnego zamknięcia. Pozwoliłoby to na doręczanie przesyłek o większych gabarytach wybranym operatorom pocztowym z pominięciem otworu wrzutowego. Rozwiązanie takie stosowane jest w Szwecji. Oba rozwiązania w pełni spełniają wymagania normy EN Należy dodać, że w wyniku nowelizacji normy maksymalna wysokość otworu będzie zwiększona do 45 mm. 21