PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY Okręgowy Inspektorat Pracy w Bydgoszczy

Transkrypt

1 PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY Okręgowy Inspektorat Pracy w Bydgoszczy Bydgoszcz, marzec 2014

2 Szanowni Państwo! Mam przyjemność przedstawić wybrane elementy ze sprawozdania z działalności Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy w 2013 roku, zawierające ocenę stanu przestrzegania prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia w województwie kujawskopomorskim. Podstawę dla dokonania oceny oraz sformułowania wniosków dotyczących wyżej wskazanych obszarów stanowiła analiza blisko 5 tys. kontroli przeprowadzonych przez 81 inspektorów pracy u ponad 3,5 tys. pracodawców i innych podmiotów na rzecz, których pracowało prawie 270 tys. osób. Okręgowy Inspektorat Pracy w Bydgoszczy zrealizował wszystkie zaplanowane na rok sprawozdawczy zadania kontrolne i prewencyjne wynikające z programu działania Państwowej Inspekcji Pracy, a w swojej bieżącej działalności, uwzględniał szerokie spektrum zagadnień w zakresie ochrony pracy, wynikających z potrzeb rynku lokalnego. Przedstawione w sprawozdaniu wymierne efekty kontroli, które znacząco przyczyniły się do polepszenia warunków zatrudnienia oraz wyeliminowania zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników wspierane były działaniami prewencyjnymi kierowanymi zarówno do pracodawców, jak i samych pracowników. Popularyzacji wiedzy o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia w pracy oraz o przepisach w zakresie prawnej ochrony pracy służyły organizowane w 2013 roku na terenie województwa kujawsko-pomorskiego kampanie prewencyjne, konferencje, szkolenia, konkursy, a także realizowane projekty, których adresatami byli pracodawcy, przedsiębiorcy, pracownicy, rolnicy indywidualni, uczniowie i studenci, a nawet dzieci. Duże zainteresowanie działaniami prewencyjnymi i promocyjnymi Państwowej Inspekcji Pracy oraz rozwiązania wprowadzane przez pracodawców w celu eliminowania stwierdzanych w wyniku kontroli nieprawidłowości świadczą o coraz większej świadomości prawnej i odpowiedzialności w miejscu pracy, a także przyczyniają się do wzrostu roli pracownika w kształtowaniu bezpiecznego środowiska pracy, w tym eliminowania brawury i rutyny w procesie pracy. Składam szczególne podziękowania naszym partnerom instytucjonalnym za wsparcie w realizacji zadań i wspólne przedsięwzięcia podejmowane na rzecz ochrony pracy, a także pracodawcom stosującym ponadstandardowe rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa pracy, którzy w ramach prowadzonych w 2013 roku działań prewencyjnych dzielili się dobrymi praktykami w miejscu pracy oraz czynnie uczestniczyli w konferencjach poświęconych wymianie doświadczeń w obszarze bezpieczeństwa pracy danej branży. Rok 2013 był okresem wytężonej pracy oraz zmian organizacyjnych w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Bydgoszczy przeprowadzanych w celu usprawnienia realizacji zadań i osiągania wyznaczonych celów poprzez działania efektywne, oszczędne i terminowe. Dlatego też, dziękuję wszystkim pracownikom, a przede wszystkim inspektorom pracy za ich wysiłek, determinację i zaangażowanie w poprawę warunków pracy na terenie naszego województwa, a także za wkład pracy wniesiony w przygotowanie prezentowanego sprawozdania. Małgorzata Porażyńska Okręgowy Inspektor Pracy

3 Podstawowe dane dotyczące Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy W 2013 roku inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy przeprowadzili kontroli. W wyniku kontroli pracodawcom wydano decyzji, w tym w 481 decyzji o wstrzymaniu prac i 184 decyzje skierowujące 366 pracowników do innych prac. 609 decyzji dotyczyło wstrzymania eksploatacji maszyn. W 2013 roku inspektorzy pracy ujawnili ponad 2,7 tys. wykroczeń. Wobec osób odpowiedzialnych wyciągnięto konsekwencje zgodnie z uprawnieniami w tym zakresie. Opis Liczba inspektorów Liczba przeprowadzonych kontroli Liczba skontrolowanych pracodawców Liczba pracowników w kontrolowanych podmiotach kobiet młodocianych Liczba wydanych decyzji ogółem Liczba decyzji na piśmie Liczba decyzji wstrzymania prac Liczba decyzji wstrzymania eksploatacji maszyn Liczba decyzji skierowania do innych prac L. prac. skierowanych do innych prac Liczba decyzji nakazujących wypłaty należnych świadczeń Kwota należnych świadczeń (w mln zł.) 6,296 7,523 5,190 5,582 7,150 Liczba poleceń (od ) Liczba wystąpień Liczba wniosków dotyczących stosunku pracy dotyczących czasu pracy dotyczących świadczeń i wynagrodzeń dotyczących przygotowania do pracy dotyczących innych zagadnień bhp dotyczących urlopów Liczba mandatów karnych Liczba wykroczeń Kwota nałożonych grzywien w mandatach (w mln zł.) 1, 225 1,204 1,030 1,053 1,065 Liczba wniosków do sądu Liczba wykroczeń we wnioskach do sądu

4 I. KONTROLE W 2013 roku inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy przeprowadzili kontroli w podmiotach gospodarczych, obejmując swoimi czynnościami pracujących. Ponad 77% kontroli prowadzono w podmiotach zatrudniających do 50 pracowników, 16% o zatrudnieniu do 249 pracowników, a niewiele ponad 5% w zakładach dużych zatrudniających powyżej 250 pracujących. Co czwartą kontrolę przeprowadzono w zakładach przetwórstwa przemysłowego oraz handlu i naprawach. Szczegółowo strukturę kontroli pod względem wielkości zatrudnienia i branż w jakich były prowadzone obrazują wykresy. Struktura przeprowadzonych kontroli (wg wielkości zatrudnienia) 44% 34% 17% 06% 250 pracowników i powyżej pracowników pacowników 1-9 pracowników Struktura przeprowadzonych kontroli (wg branż) g branż 25,5% 24,1% 7,0% 18,4% 1,7% 2,4% 2,4% 2,6% 4,4% 4,4% 3,2% 4,0% pozostałe rolnictwo, leśnictwo pozostała działalność usługowa opieka zdrowotna i pomoc społ. działalność profesjonalna edukacja zakwaterowanie i usługi gastronom. usługi administrowania transport i gospodarka magazynowa budownictwo handel i naprawy przetwórstwo przemysłowe Wyniki kontroli przeprowadzanych w ramach realizacji zadań długofalowych obejmujących lata Przestrzeganie przepisów prawa pracy przy zatrudnianiu. Zawieranie umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy kontrole skargowe. W związku z realizacją tematu inspektorzy przeprowadzili 37 kontroli. W kontrolowanych zakładach pracę wykonywało 2666 osób, w tym 930 osób na podstawie umów cywilnoprawnych i 5 podmiotów samozatrudniających się. Podczas kontroli inspektorzy pracy rozpatrzyli 37 skarg, z czego 10 skarg uznano za zasadne, 10 częściowo zasadne i 17 niezasadne. W skargach wskazywano przede wszystkim na: zawarcie umowy zlecenia w warunkach, w których zgodnie z art kodeksu pracy powinna być zawarta umowa o pracę, obiecanie zawarcia umowy o pracę, a następnie przedkładanie umowy cywilnoprawnej, nieprawidłowości w zakresie wypłaty wynagrodzenia za pracę tj. niewypłacanie wynagrodzenia lub nieterminowa wypłata wynagrodzenia, brak potwierdzenia na piśmie zawartej umowy o pracę, nieprowadzenie ewidencji czasu pracy lub prowadzenie jej nierzetelnie, żądanie wystąpienia przez inspektora pracy do sądu z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. 4

5 W wyniku kontroli stwierdzono przypadki zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy. Informację o liczbie stwierdzonych przypadków obrazują niniejsze tabele : Rodzaj umów cywilnoprawnych zawartych w warunkach właściwych dla stosunku pracy zlecenie o dzieło z osobami prowadzącymi jednoosobowo działalność gospodarczą Forma umowy pisemna ustna pisemna ustna pisemna ustna Liczba umów cywilnoprawnych zawartych w warunkach właściwych dla stosunku pracy Liczba pracodawców, którzy zawarli umowy cywilnoprawne w warunkach właściwych dla stosunku pracy Na podstawie ustaleń kontroli inspektorzy pracy wnieśli w 2013 r. 7 powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy. Sądy Pracy rozpoznały 6 powództw ustalając stosunek pracy w 4 sprawach w formie ugody sądowej. W dwóch sprawach dotyczących osób pracujących bez jakichkolwiek umów, sąd oddalił wniesione przez inspektora pracy powództwa. Postępowanie w 1 sprawie jest w toku. Szczegółowe zestawienie obrazuje tabela: liczba powództw wniesionych w wyniku kontroli liczba osób na rzecz których wniesiono powództwa liczba pracodawców których dotyczyły powództwa rodzaj i liczba umów cywilnoprawnych zlecenie dzieło inne (bez umowy) *objaśnienia: a) ustalenie istnienia stosunku pracy, b) oddalenie powództwa, c) ugoda sądowa Rozstrzygnięcie- dane liczbowe (wg objaśnień pod tabelą) a)- 4 b)- 2 c)- 4 W wyniku kontroli przeprowadzonych przez inspektorów pracy w związku z realizacją tematu skierowano do pracodawców 13 wystąpień zawierających 14 wniosków dotyczących 45 pracowników. Pracodawcy zastosowali 8 wystąpień zawierających 8 wniosków, które skutkowały zawarciem umowy o pracę. W toku kontroli inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 12 poleceń, które zostały wykonane. W wyniku tych czynności z 38 osobami zawarto umowy o pracę. Przykłady szczególnie rażących naruszeń przepisów : W toku kontroli inspektor pracy stwierdził, że właściciel firmy nie zawarł umów o pracę z dwiema osobami wykonującymi roboty budowlane. Przedsiębiorca odmówił zawarcia umowy o pracę, twierdząc, że zawarł ustne umowy o dzieło. Inspektor pracy skierował powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy. W toku kontroli inspektor pracy stwierdził, że 2 osoby wykonywały zawód nauczyciela na podstawie umowy o dzieło. Sposób świadczenia pracy wyczerpywał cechy stosunku pracy określone w art Kodeksu pracy. Inspektor pracy skierował powództwa do sądu pracy. Po wyjaśnieniu pracodawcy zagadnień dotyczących zasad zawierania umów prawa cywilnego i prawa pracy zawarto ugodę sądową ustalającą stosunek pracy. Z informacji umieszczonych w dokumentacji z kontroli oraz rozmów inspektorów pracy z pracodawcami wynika, iż najczęstszymi przyczynami naruszeń prawa pracy w zakresie zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinny być zawarte umowy o pracę są według pracodawców : chęć zmniejszenia lub uniknięcia kosztów związanych z zatrudnieniem i zwolnieniem pracownika, większa elastyczność w stosowaniu umów cywilnoprawnych, mniejsza liczba obowiązków spoczywających na pracodawcy w sytuacji zawierania umów o pracę i umów cywilnoprawnych, brak uprawnień pracowniczych przy umowach cywilnoprawnych, nieznajomość przepisów prawa pracy i prawa cywilnego, trudniejsze dochodzenie swoich roszczeń przez zleceniobiorców (brak uprawnień PIP), według inspektorów pracy: uniknięcie obowiązku prowadzenia dokumentacji pracowniczej, brak obowiązku stosowania rygorów wynikających z prawa pracy czas pracy, urlopy wypoczynkowe, minimalne wynagrodzenie, nieznajomość przepisów prawa pracy i prawa cywilnego w zakresie stosowania różnego rodzaju umów zmniejszenie kosztów pracy. W wyniku skierowanych podczas kontroli 12 poleceń z 38 pracownikami zawarto umowy o pracę, realizując wnioski zawarte w wystąpieniu zawarto 34 umowy o pracę. Przestrzeganie przepisów prawa pracy przy zatrudnianiu. Zawieranie umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy pozostałe kontrole. W związku z realizacją tematu inspektorzy pracy przeprowadzili 83 kontrole. W 83 kontrolowanych firmach pracę wykonywały 4643 osoby, w tym 759 osób na podstawie umów cywilnoprawnych i 13 podmiotów samozatrudniających się. 5

6 W wyniku kontroli stwierdzono przypadki zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy. Informację o liczbie stwierdzonych przypadków przedstawiają poniższe tabele : Rodzaj umów cywilnoprawnych zawartych w warunkach właściwych dla stosunku pracy zlecenie o dzieło z osobami prowadzącymi jednoosobowo działalność gospodarczą Forma umowy pisemna ustna pisemna ustna pisemna ustna Liczba umów cywilnoprawnych zawartych w warunkach właściwych dla stosunku pracy Liczba pracodawców zawierających umowy cywilnoprawne w warunkach właściwych dla stosunku pracy Podczas kontroli prowadzonych w związku z realizacją tematu inspektorzy pracy nie stwierdzili przypadków zawierania innego rodzaju umów (poza umowami zlecenia i o dzieło) w warunkach naruszenia art.22 1 Kodeksu pracy. Na podstawie dokonanych ustaleń inspektorzy pracy wnieśli w 2013 r. 8 powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy. Sądy pracy rozpoznały 4 powództwa ustalając stosunek pracy w 4 sprawach. Postępowanie w pozostałych 4 sprawach nadal się toczy. W wyniku kontroli inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 36 wystąpień zawierających 47 wniosków dotyczących przekształcenia umów cywilnoprawnych w umowy o pracę na rzecz 139 osób. W toku kontroli inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 30 poleceń, które zostały wykonane. W wyniku tych czynności z 61 osobami zawarto umowy o pracę. Inspektorzy pracy spotkali się również z przypadkami sprzeciwu ze strony osób, z którymi zawarto umowy cywilnoprawne podejmowania jakichkolwiek działań na ich rzecz w celu zmiany treści umowy. Czasami było to podyktowane obawą przed utratą pracy będącej jedynym źródłem utrzymania. Nie było przypadku wstąpienia do postępowania przez inspektora za zgodą wnoszącego powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy. Przykłady szczególnie rażących naruszeń przepisów: Inspektor pracy stwierdził zawarcie 5 umów zlecenia na przeprowadzenie prac remontowych przez pracowników sanatorium, którym w zakresie obowiązków pracowniczych wskazano prace konserwacyjno-remontowe. W związku z przeprowadzonymi czynnościami kontrolno-wyjaśniającymi w zakresie zawieranych umów cywilnoprawnych ustalono, że pracodawca przekazuje nieprawdziwe informacje dotyczące wypłaconych wynagrodzeń. Ustalono, że firma zawarła 85 umów cywilnoprawnych. Umowy zawierano na bardzo niskie kwoty niewspółmierne z obowiązkami wynikającymi z zawartych umów. Tym samym zachodziło uzasadnione podejrzenie omijania prawa w zakresie opłacania podatków i składek na ubezpieczenie społeczne. Sprawę przekazano do ZUS i UKS w Bydgoszczy. W związku z przeprowadzonymi kontrolami uzyskano następujące efekty: w wyniku skierowanych podczas kontroli 30 poleceń z 61 osobami zawarto umowy o pracę, realizując wnioski zawarte w wystąpieniach zawarto 77 umów o pracę. Realizując kontrole inspektorzy pracy w toku spotkań ze związkami zawodowymi i organizacjami społecznymi kładli szczególny nacisk na problem tzw. umów śmieciowych wyjaśniając zagadnienia związane z zawieraniem umów cywilnoprawnych w warunkach, w których zgodnie z art Kodeksu pracy powinna być zawarta umowa o pracę. Informowali o różnicach w statusie osób, z którymi zawarto umowy prawa cywilnego i umowy o pracę. Zawieranie umów terminowych kontrole skargowe W zakresie zawierania umów terminowych wpłynęła do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy w 2013 r. 1 skarga, dotycząca umowy na okres próbny. Jej przedmiotem było wypowiedzenie umowy przez pracownika, a następnie próba cofnięcia złożonego oświadczenia woli. Po przeprowadzeniu czynności kontrolnych przez inspektora pracy skarga okazała się niezasadna, pozwoliła jednak na przeprowadzenie przez inspektora pracy analizy liczby zawieranych umów na czas określony w stosunku do wszystkich umów o pracę i ich okresów trwania. Zawieranie umów terminowych pozostałe kontrole W związku z realizacją tematu przeprowadzono w 2013 roku 74 kontrole u 72 pracodawców. W kontrolowanych podmiotach pracę wykonywało łącznie 6776 osób, w tym 6066 w ramach stosunku pracy. w ramach poddanych analizie umów zawartych na czas określony ustalono, że aż 2509 osób tj. ponad 41% pracowników świadczy pracę na takiej podstawie. 6

7 Przykłady szczególnie rażących naruszeń przepisów (nieprawidłowości) przedstawiono w tabeli poniżej. Zagadnienia objęte kontrolą Prawidłowość sporządzania umów o pracę na czas określony Prawidłowość w zawieraniu kolejnych umów o pracę na czas określony (art Kp) Zmiana warunków umowy o pracę w formie pisemnej Prawidłowość rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem Prawidłowość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika art. 52 Kp Prawidłowość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z uwagi na długotrwałą chorobę, usprawiedliwioną nieobecność pracownika art. 55Kp liczba pracowników wobec których stwierdzono nieprawidłowości/ uchybienia 116 uchybień wobec pracowników 3 nieprawidłowości wobec pracowników 7 nieprawidłowości wobec pracowników 7 uchybień wobec pracowników 1 nieprawidłowość wobec pracownika 1 nieprawidłowość wobec pracownika Rażące przykłady Pracodawca X w 14 przypadkach zawarł umowy na okres powyżej 5 lat. Pracodawca Y zawarł umowy długoterminowe na okres 10 lat. Pracodawca Z w 13 przypadkach zawarł umowy na okres powyżej 5 lat. W związku ze stwierdzonymi uchybieniami wydano wnioski w wystąpieniu o stosowanie przepisów prawa pracy dotyczących nawiązywania stosunku pracy na podstawie umów na czas określony w sposób zgodny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i zasadami współżycia społecznego. Pracodawca zawarł z pracownikiem trzy umowy o pracę na czas określony. Inspektor pracy wydał polecenie zawarcia umowy o pracę na czas nieokreślony, które zrealizowano w trakcie kontroli. W okresie obowiązywania ustawy z dnia r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców zgodnie z art. 13, okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie kolejnych umów o pracę na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie mogą przekraczać 24 miesięcy. W przypadku umów zawartych w trakcie obowiązywania ustawy jw. z 4 pracownikami umowy o pracę na czas określony zawarto na okres przekraczający 24 miesiące. Kontroli poddano prawidłowość rozwiązania stosunku pracy przy umowach na czas określony. Inspektor pracy stwierdził w 6 przypadkach uchybienie polegające na niepełnym podaniu nazwy sądu, do którego można wnieść odwołanie. Inspektor pracy wydał wniosek w wystąpieniu o poprawne wskazywanie w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę sądu właściwego do rozstrzygania sporów ze stosunku pracy poprzez wskazanie jego pełnej nazwy, wydziału i adresu. W trakcie kontroli stwierdzono, że pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na podstawie art Kodeksu pracy, jednakże rozwiązanie umowy nastąpiło bez pisemnego oświadczenia woli pracodawcy i bez podania przyczyny rozwiązania umowy. W trakcie kontroli stwierdzono, że pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia ma podstawie art Kodeksu pracy, jednakże rozwiązanie umowy nastąpiło bez pisemnego oświadczenia woli pracodawcy. W toku 74 kontroli stwierdzono, że przeważająca większość umów o pracę na czas określony zawarta jest na okres do 3 lat 1236 przypadków tj. prawie 50% zbadanych, następnie na czas powyżej 5 lat - w 583 przypadkach tj. ponad 23%. Bardzo rzadko pracodawcy decydują się na zawieranie umowy na czas określony od 3 do 6 miesięcy 16 przypadków tj. ok. 0,7%, oraz do 3 miesięcy 181 przypadków tj. ok. 7%. Zawieranie przez pracodawców umów na czas określony do 3 lat uzasadnione jest - przez samych zainteresowanych - niestabilną sytuacją gospodarczą, ze stosunkowo prostym sposobem rozwiązania umowy oraz kosztami pracodawcy, które są niewspółmiernie niższe przy rozwiązywaniu stosunku pracy. Rozstanie z pracownikiem zatrudnionym na czas nieokreślony wiąże się z dłuższym okresem wypowiedzenia oraz obowiązkiem jego uzasadnienia. Rozwiązanie umowy o pracę terminowej zawartej na okres powyżej 6 miesięcy z klauzulą o możliwości jej wypowiedzenia w terminie 2 tygodni nie pociąga za sobą dodatkowych kosztów i nie wymaga uzasadnienia. Z dokonanej analizy wynika, że umowy zawierane na okresy powyżej 5 lat - z reguły zawarte są na 10 lat w skrajnych sytuacjach nawet na 20 lat. Pracodawcy wskazują, że zawieranie przez nich umów terminowych jest powodowane obawą przed ew. problemami finansowymi związanymi z niedawnym kryzysem finansowym, elastycznością umów terminowych oraz możliwością rozwiązania stosunku pracy za 2-tygodniowym okresem wypowiedzenia. W ramach przeprowadzonych 74 kontroli tematu wydano jedno polecenie dotyczące zawarcia z pracownikiem umowy o pracę na czas nieokreślony, które zostało wykonane w czasie kontroli. Ponadto inspektorzy pracy skierowali 127 wniosków w wystąpieniach, z czego 106 zostało wykonanych. Kontrole przeprowadzone w 2013 roku w ramach realizacji tematu pokazują, iż pracodawcy często zatrudniają pracowników na podstawie umów o pracę na czas określony. W kontrolowanych podmiotach na 6066 osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy, aż 2509 osób (ok. 42%) to pracownicy zatrudnieni na podstawie umów terminowych. Czas pracy w zakładach różnych branż za 2013 r. Realizując zadanie inspektorzy pracy przeprowadzili kontrole w 85 podmiotach zatrudniających łącznie pracowników, w tym kobiet i 54 młodocianych. 7

8 Kontrolą objęto pracodawców działających w sektorze prywatnym - 77 podmiotów zatrudniających łącznie pracowników, w tym kobiet i 54 pracowników młodocianych oraz w sektorze publicznym 8 podmiotów zatrudniających łącznie pracowników, w tym kobiet. Kontrole przeprowadzono w 18 zakładach małych (zatrudniających do 9 pracowników), w 35 jednostkach średnich (zatrudniających od 10 do 49 pracowników), w 22 jednostkach dużych (zatrudniających od 50 do 249 pracowników) oraz 10 zakładach wielkich (zatrudniających ponad 250 pracowników). Kontrole przestrzegania przepisów o czasie pracy przeprowadzono w następujących branżach: Przetwórstwo przemysłowe 21 kontroli (3 415 pracowników) Wytwarzanie energii 1 kontrola (15 pracowników) Dostawa wody 4 kontrole (166 pracowników) Budownictwo 6 kontroli (252 pracowników) Handel i naprawy 32 kontrole ( pracowników) Transport i gospodarka magazynowa 4 kontrole (90 pracowników) Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne 6 kontroli (84 pracowników) Finanse i ubezpieczenia 1 kontrola (40 pracowników) Obsługa rynku nieruchomości 1 kontrola (39 pracowników) Działalność profesjonalna 1 kontrola (179 pracowników) Usługi administrowania 2 kontrole (140 pracowników) Administracja publiczna i obrona narodowa 2 kontrole (91 pracowników) Edukacja 1 kontrola (3045 pracowników) Opieka zdrowotna pomoc społeczna 1 kontrola (67 pracowników) Kultura, rozrywka i rekreacja 1 kontrola (11 pracowników) Pozostała działalność usługowa 1 kontrola (54 pracowników) W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy nie stwierdzili przypadku nieprowadzenia ewidencji czasu pracy, natomiast w 23 podmiotach (27 % skontrolowanych zakładów) w stosunku do 206 zatrudnionych stwierdzono nieprawidłowości w zakresie prowadzenia ewidencji czasu pracy polegające przede wszystkim na: nieewidencjonowaniu liczby godzin pracy w dobie pracowniczej, pracy w dni wolne od pracy, w porze nocnej lub rejestrowaniu tej pracy nie na kartach ewidencji czasu pracy, a w odrębnych dokumentach u 3 pracodawców, niewykazywaniu godzin pracy w poszczególnych dobach pracowniczych u 11 pracodawców, nieewidencjonowaniu faktycznie przepracowanych godzin u 2 pracodawców. Inspektorzy stwierdzili również nieprawidłowości w zakresie ustalania systemów i rozkładów czasu pracy oraz przyjętych okresów rozliczeniowych czasu pracy na 83 skontrolowane zakłady w 11 jednostkach (12,9 % wszystkich zakładów) pracodawcy nie spełnili ciążącego na nich obowiązku w ogóle, w 19 podmiotach (22,9 % zakładów) ustalono tylko systemy czasu pracy lub rozkłady czasu albo nie wskazano obowiązującego okresu rozliczeniowego. W 1 przypadku stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły wprowadzenia indywidualnego rozkładu czasu pracy; pracodawca zwrócił się do pracowników niebędących nauczycielami o zgodę na indywidualny rozkład czasu pracy, z grupy 76 pracowników 20 osób nie wyraziło na to zgody. Kontrole przestrzegania przepisów o czasie pracy wykazały, że w 1 przypadku pracodawca nieprawidłowo wprowadził przedłużony okres rozliczeniowy, do 3 miesięcy bez uprzedniego zawiadomienia o tym właściwego inspektora pracy, co było spowodowane nieznajomością przepisów. Inspektorzy pracy w wyniku kontroli przeprowadzonych w 2013 r. stwierdzili przypadki nierekompensowania lub nieprawidłowego rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej czasu pracy. Na 66 zakładów, w których zbadano ten problem wobec 1098 pracowników, w 6 podmiotach stwierdzono, że 52 zatrudnionym ani nie wypłacono należnego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych oraz nie udzielono czasu wolnego. W 9 zakładach stwierdzono nieprawidłowy sposób zrekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych dla 64 pracowników polegający na udzielaniu czasu wolnego za przepracowane nadgodziny bez wniosku pracownika w wymiarze godzina za godzinę, po upływie okresu rozliczeniowego albo poprzez zaniżenie należnego dodatku za nadgodziny. W 1 przypadku stwierdzono, że pracodawca najpierw udzielał pracownikom czasu wolnego, a następnie, w przypadku wypracowania przez nich godzin nadliczbowych, odliczał niedopracowany czas jako czas wolny udzielony za przepracowane godziny nadliczbowe. W ocenie inspektora pracy takie postępowanie mogło mieć na celu ukrywanie czasu postoju, w sytuacji braku pracy oraz unikanie zapłaty za pracę w godzinach nadliczbowych. Brak rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych wynikał m.in. z niewypłacenia dodatku w związku z dwukrotnym rozpoczynaniem pracy w tej samej dobie pracowniczej. Pracodawcy nie mieli zwykle świadomości, że w takim wypadku występują godziny nadliczbowe i że istnieje obowiązek wypłacenia w tej sytuacji dodatku za nadgodziny. W tych wypadkach część pracodawców nie przyjmowała do wiadomości, że istnieją przepisy ograniczające termin udzielenia czasu wolnego albo faktu, że w przypadku udzielania czasu wolnego bez wniosku pracownika jest on rekompensowany wyższym wymiarem czasu wolnego za nadgodziny. W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy stwierdzili przypadki niezapewnienia pracownikom należnego odpoczynku dobowego w 19 zakładach pracy wobec 108 pracowników. Ponadto ujawniono przypadki niezapewnienia odpoczynku tygodniowego w 20 zakładach wobec 55 pracowników. Nieprawidłowości w tym zakresie często były wynikiem zmian w rozkładach czasu pracy pracowników z inicjatywy pracodawcy, lub też z inicjatywy pracowników, nierzadko w wyniku zamian dokonywanych bez wiedzy i zgody przełożonych. Inspektorzy stwierdzali również nieprawidłowości w planowaniu pracy polegające na nieuwzględnianiu obowiązku zapewnienia należnego odpoczynku tygodniowego, co miało miejsce w przypadku planowania pracy w dodatkowe dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy najczęściej w soboty. Kontrole przestrzegania przepisów o czasie pracy ujawniły znaczną skalę nieprawidłowości w zakresie zapewniania pracownikom dni wolnych od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Na 70 podmiotów, w których odbywała się praca w więcej niż średnio 5 dni tygodniowo, w 30 zakładach (42% skontrolowanych jednostek) stwierdzono nieudzielenie 8

9 pracownikom dni wolnych. Na 1208 skontrolowanych pracowników w kontrolowanych zakładach nie udzielono 171 pracownikom 580 dni wolnych od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Przeprowadzone w 2013 r. kontrole wykazały nieprzestrzeganie przepisów w zakresie obowiązku udzielania pracownikom co czwartej niedzieli wolnej od pracy. Nieprawidłowości te stwierdzono w 11 przedsiębiorstwach na 62 skontrolowane zakłady, w których odbywała się praca w niedziele (17 % skontrolowanych podmiotów) w stosunku do 30 pracowników na 949 skontrolowanych. W tym wypadku przyczynami nieprawidłowości było niewłaściwe planowanie pracy, przeoczenie obowiązku i konieczność zapewnienia zastępstw dotyczyły to przede wszystkim zakładów gastronomicznych i hoteli. W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2013 r. inspektorzy pracy ujawnili w 8 kontrolowanych podmiotach nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów o pracy w porze nocnej, polegające na nieewidencjonowaniu pracy w porze nocnej i niewypłacaniu z tego tytułu należnego dodatku, np. stwierdzono zatrudnianie pracownika niepełnosprawnego w porze nocnej bez zgody lekarza. W tym przypadku inspektor pracy ustalił, że był to wynik nieznajomości przepisów przez osoby odpowiedzialne za sprawy kadrowe. W związku ze zmianą przepisów o czasie pracy obowiązującą od r. inspektorzy pracy stwierdzali występowanie nieprawidłowości wcześniej nieodnotowywanych, np. dotyczących ewidencjonowania wyjść prywatnych i ich odpracowywania. W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2013 r. inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 62 wystąpienia zawierające 217 wniosków. Pracodawcy poinformowali o wykonaniu 54 wystąpień zawierających 171 wniosków. w wyniku realizacji wystąpień dotyczących wypłaty świadczeń w związku z przepracowanymi godzinami nadliczbowymi lub stwierdzonymi zaniżeniami świadczeń wypłacono 43 pracownikom łączną kwotę ,30 zł. W związku ze stwierdzonymi wykroczeniami w zakresie przestrzegania przepisów o czasie pracy inspektorzy pracy nałożyli 17 mandatów karnych za 48 wykroczeń w zakresie czasu pracy. Łączna kwota nałożonych mandatów wyniosła ,-zł. Wobec 5 osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości zastosowano środki wychowawcze. Czas pracy - kontrole czasu pracy maszynistów W regionie kujawsko-pomorskim przeprowadzono 4 kontrole, obejmujące zagadnienia czasu pracy maszynistów kolejowych. W celu dokonania ustaleń skontrolowano ewidencję czasu pracy maszynistów za okres od czerwca 2012 r. do marca 2013 r. W kontrolowanych spółkach pracę świadczyło: 281 maszynistów kolejowych pojazdów trakcyjnych zatrudnionych na podstawie umów o pracę, 65 maszynistów kolejowych pojazdów trakcyjnych zatrudnionych na podstawie umów cywilno-prawnych tj. umów zlecenia. W związku z wykonywaniem pracy przez maszynistów kolejowych na podstawie umów cywilno-prawnych dokonano kontroli krzyżowych 10 maszynistów kolejowych w kontrolowanych podmiotach oraz w podmiotach na terenie działania 6 innych okręgowych inspektoratów pracy. Do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Poznaniu przesłano ewidencję czasu pracy maszynistów świadczących pracę na terenie tego okręgu na podstawie umów o pracę i jednocześnie na terenie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy na podstawie umów cywilno-prawnych. Kontrole, w tym kontrole krzyżowe w spółkach mających siedziby na terenie działania innych Okręgowych Inspektoratów Pracy wykazały nieprawidłowości z zakresu czasu pracy maszynistów, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo ruchu kolejowego. Stwierdzono : 1 przypadek pracy w charakterze maszynisty na rzecz zleceniodawcy w okresie urlopu wypoczynkowego w macierzystym zakładzie pracy, 1 przypadek niezapewnienia 35 godzinnego odpoczynku tygodniowego (praca przez kolejnych 11 dni), 1 przypadek niezachowania 11 godzinnego odpoczynku dobowego (praca przez 19 godzin), 4 przypadki zatrudnienia w tej samej dobie pracowniczej. Lp. Badane zagadnienie Liczba stwierdzone przypadki równoległego zatrudnienia (wszystkie na podstawie umowy cywilnoprawnej) stwierdzone przypadki świadczenia pracy (bez względu na formę stosunku prawnego) w czasie korzystania z odpoczynku udzielonego przez pracodawcę liczba stwierdzonych przypadków świadczenia pracy (bez względu na formę stosunku prawnego) w czasie korzystania z urlopu udzielonego przez pracodawcę W wyniku przeprowadzonych kontroli związanych z czasem pracy maszynistów kolejowych pojazdów trakcyjnych inspektorzy pracy wydali 8 wniosków w wystąpieniach dotyczących m.in. zapewniania wymaganych odpoczynków dobowych, zapewniania bezpieczeństwa ruchu kolejowego poprzez niezatrudnianie maszynistów na podstawie umów zlecenia w godzinach nadliczbowych w ilości znacznie przekraczającej normy ustalone dla pracowników oraz zapewniania co trzeciej niedzieli wolnej od pracy zgodnie z układem zbiorowym pracy. Kontrole przestrzegania obowiązku wypłaty wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy. Celem prowadzonych kontroli było dokonanie oceny przestrzegania przepisów prawa pracy dotyczących ochrony wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń pieniężnych związanych z pracą. Przeprowadzono ogółem 962 kontrole u 860 pracodawców, w których inspektorzy pracy wystosowali do podmiotów kontrolowanych środki prawne przewidziane przepisami o Państwowej Inspekcji Pracy (decyzje, wnioski oraz polecenia). Liczba

10 pracujących ogółem w kontrolowanych podmiotach gospodarczych wynosiła osób, w tym zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, kobiet i 332 młodocianych. Kontrolą objęto podmioty gospodarcze o różnej strukturze zatrudnienia, w tym: 361 kontroli w 341 podmiotach zatrudniających od 1 do 9 pracowników 370 kontroli w 333 podmiotach zatrudniających od 10 do 49 pracowników 180 kontroli w 149 podmiotach zatrudniających od 50 do 249 pracowników 51 kontroli w 43 podmiotach zatrudniających 250 i więcej pracowników. Wśród wszystkich podmiotów objętych kontrolami inspektorów pracy 797 należało do sektora prywatnego a 69 do sektora publicznego. Do branż, w których najczęściej inspektorzy pracy podejmowali kontrolę w zakresie ochrony wynagrodzenia za pracę należały: handel i naprawy 248 kontroli, przetwórstwo przemysłowe 236 kontroli, budownictwo 113 kontroli, zakwaterowanie i usługi gastronomiczne 55 kontroli. Najwięcej nieprawidłowości, a co za tym idzie najwięcej środków prawnych (decyzji oraz wniosków) biorąc pod uwagę skalę zatrudnienia, wydano wobec: Lp. Rodzaj pracodawcy ze względu na liczbę zatrudnionych Procentowy udział wydanych środków prawnych pracowników decyzje wnioski 1. mały do 9 zatrudnionych 36% 36% 2. średni od 10 do 49 zatrudnionych 27% 38% 3. duży od 50 do 249 zatrudnionych 36% 19% 4. wielkie powyżej 250 zatrudnionych 0,7% 7% Do działalności, w których pracodawcy w sposób rażący naruszyli przepisy o ochronie wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń pieniężnych związanych z pracą i wobec, których inspektorzy pracy wydali największą liczbę środków prawnych należą: Lp. Rodzaj pracodawcy ze względu na liczbę zatrudnionych Procentowy udział wydanych środków prawnych pracowników decyzje wnioski 1. Przetwórstwo przemysłowe 34% 22% 2. Handel i usługi 15% 26% 3. Budownictwo 17% 11% W stosunku do pracodawców, u których stwierdzono naruszenie przepisów prawa pracy dotyczących wynagrodzenia oraz innych świadczeń pieniężnych związanych z pracą inspektorzy pracy w roku sprawozdawczym wydali następujące środki prawne: decyzje wypłaty należnych świadczeń opatrzone rygorem natychmiastowej wykonalności 418: liczba pracodawców wobec, których wydano decyzje 140, liczba pracowników objętych decyzjami inspektora pracy 4 609, kwota świadczeń objętych decyzjami ,20 zł. wnioski w sytuacji świadczeń spornych lub takich, które nie zostały naliczone lub zaniżono ich wysokości w związku z błędami formalnymi: liczba pracodawców wobec których wydano wnioski 826, liczba pracowników objętych wnioskami inspektorów pracy , kwota świadczeń objętych wnioskami ,10 zł. Najczęściej przedmiotem skarg wpływających do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy w 2013 r. było: niewypłacenie wynagrodzenia za pracę 385 skarg, w dalszej kolejności: nieterminowe wypłacenie wynagrodzenia 132 skargi, niewypłacenie wynagrodzenia za godziny nadliczbowe 154 skargi, niewypłacenie ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy 153 skargi. W dalszej kolejności plasowały się takie nieprawidłowości jak: niewypłacenie lub obniżenie należności z tytułu podróży służbowej, niewypłacenie lub obniżenie wynagrodzenia za czas choroby czy też potrącenia z wynagrodzenia za pracę. Inspektorzy pracy w toku czynności kontrolnych ujawnili wykroczenia przeciwko prawom pracowników w zakresie wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń. W 2013 r. nałożono 251 mandatów na łączną kwotę zł. Do sądów karnych złożono 89 wniosków o ukaranie, a w dotychczas zakończonych postępowaniach sądy nałożyły grzywny na łączną kwotę zł. Ponadto wobec 137 osób zastosowano środki oddziaływania wychowawczego. W wyniku wydanych decyzji, wniosków i poleceń pracodawcy wypłacili pracownikom oraz byłym pracownikom wynagrodzenia i inne świadczenia pieniężne związane z pracą na łączną kwotę ,01 zł, w tym w wyniku realizacji decyzji ,70 zł, wykonania wniosków ,10 zł. Ponadto wobec 1108 pracowników pracodawcy jeszcze w trakcie czynności kontrolnych wypłacili należne świadczenia na łączną kwotę ,66 zł jako realizację poleceń inspektorów pracy. 10

11 Legalność zatrudnienia Kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich W ramach realizacji programu działania Państwowej Inspekcji Pracy w 2013 r. inspektorzy pracy przeprowadzili 1889 kontroli, podczas których badali legalność zatrudnienia i wykonywania innej pracy zarobkowej. W 1745 podmiotach objętych kontrolami pracę wykonywało osób, w tym osób, na podstawie umów o pracę, w ramach umów cywilnoprawnych, 961- jako podmioty samozatrudniające się. Wśród branż gospodarki wg klasyfikacji PKD dominowały: handel i naprawy (29% wszystkich kontroli), przetwórstwo przemysłowe (23%), budownictwo (19%). Najwięcej nieprawidłowości dotyczyło takich sektorów jak: transport i gospodarka magazynowa, budownictwo, oraz zakwaterowanie i usługi gastronomiczne. Do najistotniejszych uchybień zaliczyć należy: niedopełnianie obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy w 17% podmiotów, nieterminowe zgłaszanie pracobiorców do ubezpieczenia społecznego - w 16% podmiotów, niezgodność rodzaju umowy z charakterem świadczonej pracy w 7% podmiotów. W ocenie inspektorów pracy jak i podmiotów kontrolowanych przyczynami stwierdzanych nieprawidłowości były: brak uregulowania prawnego w zakresie nałożenia obowiązku na przedsiębiorców zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego pracobiorcy w pierwszym dniu jej świadczenia, możliwość prawna zawierania umów cywilnoprawnych w formie ustnej, obniżenie kosztów pracy, poprzez dopuszczanie do pracy pracowników bez poddania ich profilaktycznym badaniom lekarskim oraz szkoleniom w dziedzinie bezpieczeństwa pracy, umowa nieformalna między stronami stosunku pracy, dotycząca wypłaty niezaewidencjonowanego wynagrodzenia za pracę, przyzwolenie społeczne na pracę bez potwierdzenia jakiejkolwiek umowy na piśmie, trudności ekonomiczne na rynku pracy, obawa przed utratą pracy. W wyniku działań kontrolnych, pracodawcy potwierdzili umowy o pracę 189 osobom pracującym wcześniej nielegalnie, a w stosunku do 450 osób zawarto umowy o pracę w miejsce umów cywilnoprawnych, ponadto 23 osoby zostały pozbawione statusu bezrobotnego. W efekcie działań inspektorów pracy 688 osób zgłoszono do ubezpieczenia społecznego, a pracodawcy opłacili zaległe składki na ubezpieczenie społeczne wobec 6608 osób, na łączną kwotę ,59 zł. Pracodawcy uregulowali zobowiązania wobec ZUS na łączną kwotę ,37 zł. Kontrole legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców W 2013 r. przeprowadzano 94 kontrole w 83 podmiotach, które powierzały pracę 719 cudzoziemcom. Osiem kontroli wszczęto na wniosek Kujawsko Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, cztery kontrole podjęto z inicjatywy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu, po dwie na wniosek Powiatowego Urzędu Pracy i Policji. Podmioty objęte kontrolami, prowadziły działalność głównie w branżach: przetwórstwo przemysłowe (28%), handel i naprawy (16%), usługi administrowania (13%). Kontrolami objęto zagadnienia związane z wykonywaniem pracy przez cudzoziemców, ich legalnym prawem pobytu na terenie RP, zezwoleniami na pracę, rejestracją oświadczeń w Powiatowych Urzędach Pracy. Kontrolowano zagadnienia dotyczące stosunku pracy, w tym umów na piśmie, zgłoszenia cudzoziemców do ubezpieczenia społecznego. Ponadto badano kwestie opłacania składek na Fundusz Pracy oraz zapewnienia cudzoziemcom bezpiecznych i higienicznych warunków do pracy. Z analizy dokumentacji pokontrolnej wynika, że na 719 cudzoziemców objętych kontrolami, wobec 221 wymagane było zezwolenie na pracę, 273 osoby wykonywały pracę na podstawie zarejestrowanego oświadczenia w PUP. Na podstawie umowy o pracę zatrudnionych było 245 cudzoziemców (34% skontrolowanych), w ramach umów cywilnoprawnych 269 cudzoziemców (37%).Ujawnione nieprawidłowości dotyczyły obywateli: Ukrainy, Wietnamu, Rosji, Gruzji, Senegalu. Struktura naruszeń przedstawia się następująco: 5 przypadków powierzenia pracy bez wymaganego zezwolenia na pracę, dotyczyło to 4 obywateli Ukrainy i jednego obywatela Senegalu, 2 przypadki powierzania pracy na innym stanowisku niż wynikało to z zezwolenia na pracę, dotyczyło to obywatela Wietnamu i Senegalu, 4 przypadki dopuszczania do pracy bez zawarcia wymaganych umów, dotyczyło to 2 obywateli Gruzji, jednego obywatela Rosji i Wietnamu, Od 9 cudzoziemców pracodawca nie uzyskał przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP i nie przechowywał kopii tego dokumentu. Z analizy dokumentacji wynika, że nieprawidłowości o różnym charakterze odnotowano w 40% kontrolowanych podmiotów. Najwięcej naruszeń ujawniono w takich branżach jak: usługi administrowania, przetwórstwo przemysłowe oraz zakwaterowanie i usługi gastronomiczne. W 2013 r. najwięcej nieprawidłowości dotyczyło: niedopełnienia obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy, nieterminowego zgłaszania pracowników i pracobiorców do ubezpieczenia społecznego, braku aktualnych profilaktycznych badań lekarskich i szkoleń bhp. 11

12 Kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy w zakładach gastronomicznych organizujących imprezy (zadanie własne) Celem prowadzonych kontroli była ocena przestrzegania przepisów prawa pracy i bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach gastronomicznych. W ramach realizacji tematu inspektorzy pracy przeprowadzili 12 kontroli u 12 pracodawców. Pracodawcy zatrudniali ogółem 228 pracowników, 32 osoby wykonywały pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano ogółem 87 decyzji, w tym 62 decyzje pisemne i 25 decyzji ustnych. Łącznie wydano 13 nakazów na piśmie. W 9 przypadkach uzyskano informacje o realizacji, obejmujących 31 decyzji. Skierowano również 13 wystąpień zawierających ogółem 64 wnioski. Wnioski dotyczyły łącznie 457 pracowników. Uzyskano informacje o wykonaniu 7 wystąpień obejmujących ogółem 42 wnioski. Skierowano również 5 poleceń, dotyczących 50 pracowników, które zostały wykonane w trakcie kontroli. Ogółem nałożono 1 mandat oraz skierowano 1 wniosek do sądu i 1 wniosek o wyciągnięcie konsekwencji wobec osób winnych naruszenia praw pracowniczych. Suma nałożonych kar wyniosła 4.000zł. Analiza zbiorcza kontroli wskazuje na to, że najczęściej występujące naruszenia przepisów w zakresie prawa pracy dotyczyły sfery związanej ogólnie ze stosunkiem pracy. Najwięcej środków prawnych w części prawnej ochrony pracy wydano w przypadku stwierdzonych naruszeń w obszarze stosunku pracy wydano 23 wnioski, które w znacznej mierze dotyczyły nieprawidłowości w zakresie: regulaminu pracy i obwieszczenia, nieprawidłowej informacji o warunkach zatrudnienia lub jej braku, nieprawidłowości przy sporządzaniu umów o pracę. W zakresie czasu pracy wydano 18 wniosków, w tym w przeważającej części dotyczących: nieprowadzenia i nierzetelnego prowadzenia ewidencji czasu pracy, nieudzielenia pracownikowi co czwartej niedzieli wolnej od pracy, zatrudniania pracowników przeciętnie powyżej 5 dni w tygodniu, braku odpoczynku dobowego, powtórnego zatrudniania w tej samej dobie pracowniczej. W zakresie nieprawidłowości dotyczących wynagrodzeń wydano 12 wniosków dotyczących m.in.: obniżenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, obniżenia wynagrodzenia za pracę, niewypłacania dodatków do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej, niewypłacenia ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, niewypłacenia odprawy rentowej. Charakter i rodzaj większości stwierdzonych nieprawidłowości nie jest związany z ponoszeniem przez pracodawców jakiś szczególnych kosztów. Przyczyn stwierdzonych nieprawidłowości należy poszukiwać w braku należytej staranności w wypełnianiu podstawowych obowiązków wobec pracowników, a także brakiem dostatecznej wiedzy w tym zakresie. II. WYKROCZENIA W okresie od stycznia do grudnia 2013 roku w wyniku przeprowadzonych czynności kontrolnych ujawniono popełnienie 4178 wykroczeń. Konsekwencją stwierdzonych wykroczeń było: sporządzenie 201 wniosków o ukaranie, zawierających 572 wykroczenia, nałożenie 887 grzywien w drodze mandatu karnego zawierających 2732 wykroczenia. zastosowanie środków wychowawczych w stosunku do 513 osób za popełnienie 874 wykroczeń Ujawniane wykroczenia najczęściej dotyczyły sfery bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 283 Kp.) 2498 (tj. 59,8% ogółu wykroczeń). Naruszenia były związane także z brakiem szkoleń, badań lekarskich, braku instrukcji BHP, niewykonaniem podlegających wykonaniu nakazów, jak również niewypłacaniem świadczeń pracowniczych, nieudzielaniem urlopów wypoczynkowych, niewydaniem świadectw pracy (art. 282 Kp.) 828 (tj. 19,8%) oraz nieprzestrzeganiem przepisów o czasie pracy (art. 281 Kp.) 589 (tj. 14,1% ogółu wykroczeń). Najczęściej ujawniane wykroczenia 19,8% 14,1% 6,3% 59,8% BHP Prawa pracownicze Nieprzestrzeganie przepisów o czasie pracy Pozostałe Od stycznia do grudnia 2013 roku w wyniku przeprowadzonych czynności kontrolnych inspektorzy pracy stwierdzili popełnienie wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej. 12

13 Liczba wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej (wg katalogu wykroczeń): Katalog wykroczeń Liczba wykroczeń % art ,1 art ,8 art ,8 ustawa o ZFŚS 10 0,2 ustawa o SIP 2 0,1 art. 119 Ust. o pr. zatr ,6 art. 120 Ust. o pr. zatr. 7 0,1 art. 121 Ust. o pr. zatr. 11 0,2 art. 122 Ust. o pr. zatr ,9 art. 123 Ust. o pr. zatr. 1 0,1 art. 27 Ust. o zatr. pracowników tymczasowych 1 0,1 ogółem ,0 W porównaniu do roku 2012 nastąpił nieznaczny wzrost liczby ujawnionych wykroczeń przez inspektorów pracy (odpowiednio r , 2013 r ). Od stycznia do grudnia 2013 roku skierowano do sądów 201 wniosków o ukaranie, zawierających 572 wykroczenia. Katalog wykroczeń Liczba wykroczeń we wnioskach % art. 281 Kodeksu pracy 56 9,8 art. 282 Kodeksu pracy ,8 art. 283 Kodeksu pracy ,5 ustawa o ZFŚS 2 0,3 art. 119 ustawy o promocji zatrudnienia 2 0,3 art. 120 ustawy o promocji zatrudnienia 4 0,7 art. 121 ustawy o promocji zatrudnienia 11 1,9 art. 122 ustawy o promocji zatrudnienia ,5 art. 123 ustawy o promocji zatrudnienia 1 0,2 ogółem ,0 Wykroczenia dotyczyły przede wszystkim nieprzestrzegania przepisów bhp, niewypłacania świadczeń pracowniczych, niewykonania podlegających wykonaniu nakazów inspektora pracy, naruszeń ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W 2013 roku sąd zwrócił do uzupełnienia 5 wniosków ( dot. 1 wniosku z 2012r. oraz 4 wniosków z 2013r.) Zwroty dotyczyły głównie usunięcia braków formalnych np: wskazanie czasu popełnienia czynu opisanego we wniosku o ukaranie, braku pouczenia w trybie art kpw. We wszystkich przypadkach inspektor pracy oskarżyciel publiczny uzupełnił braki formalne i ponownie skierował wnioski o ukaranie do sądu. Sądy rozpoznały 151 spraw (dotyczyły spraw wniesionych do sądu w 2013 r.) wymierzając w postępowaniu zwyczajnym: 2 kary grzywny na kwotę 700 zł, po sprzeciwie 11 kar grzywny na kwotę zł. W formie wyroków nakazowych rozstrzygnięto 144 sprawy, wymierzając 140 kar grzywny na kwotę zł. Łączna kwota wszystkich zasądzonych grzywien wyniosła zł. W 1 sprawie wymierzono karę nagany, a odstąpiono od wymierzenia kar w 3 przypadkach. W wyniku złożonych sprzeciwów sąd w 1 sprawie odstąpił od wymierzenia kary, karę nagany wymierzył w 2 sprawach, uniewinnił 1 obwinionego. Umorzył postępowanie w 5 sprawach. Do sądu II instancji wniesiona została 1 apelacja przez inspektora pracy oskarżyciela publicznego, która czeka na rozpoznanie. Sąd rozpoznał również 32 sprawy wniesione w 2012r. W formie wyroków nakazowych rozstrzygnięto 25 spraw, wymierzając 25 kar grzywny na kwotę zł. Umorzono postępowanie w 4 sprawach. Wymierzono 3 kary grzywny na łączną kwotę zł. Łączna kwota zasądzonych grzywien wyniosła zł. W wyniku złożonych sprzeciwów wymierzono 21 kar grzywny na kwotę zł. Umorzono postępowanie w 2 sprawach, uniewinniono 3 osoby oraz odstąpiono od wymierzenia kary w 2 przypadkach. Do sądu II instancji wniesiono 3 apelacje (1 wniósł oskarżyciel publiczny, 2 obwinieni). Rozstrzygnięcia sądów I instancji zostały utrzymane w mocy. Postępowanie mandatowe W roku 2013r. inspektorzy pracy nałożyli 887 grzywien w drodze mandatu karnego. Liczba wykroczeń, za które stosowano postępowanie mandatowe wynosiła ogółem w tym: Katalog wykroczeń Liczba wykroczeń w mandatach % art ,3 art ,3 art ,9 ustawa o ZFŚS 4 0,1 art. 119 Ust. o pr. zatr. 7 0,2 ustawa o SIP 1 0,1 art. 27 Ust. o zatr. pracowników tymczasowych 1 0,1 ogółem ,0 Kwota grzywien nałożonych w drodze postępowania mandatowego wyniosła ,00 zł. Do sądów nie wniesiono wniosków o uchylenie nałożonych przez inspektorów pracy mandatów karnych. W ramach działalności kontrolno-nadzorczej w 2013 roku inspektorzy pracy wnieśli do prokuratur 49 zawiadomień o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. 13

14 Zawiadomienia dotyczyły najczęściej następujących wykroczeń: w 24 przypadkach, zawiadomiono Prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa opisanego w art kodeksu karnego: ( podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 ( ), kto osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej ), w 4 przypadkach oprócz przestępstwa z art zawiadomienie dotyczyło czynu z art a kk: ( kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 ), w 4 przypadkach zawiadomiono o podejrzeniu popełnienia przestępstwa penalizowanego art kk: ( funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 ) w 3 przypadkach zawiadomienie dotyczyło art kk: ( kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 ), w 2 przypadkach zawiadomiono o czynach wyczerpujących przesłanki określone w art. 270 i art. 273 kk: ( Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Kto używa dokumentu określonego w art. 271 lub 272, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 ). Pozostałe zawiadomienia dotyczyły stanów faktycznych, które równocześnie wyczerpują znamiona kilku przestępstw np. art , art.160 3, art i 155, art.218i 218 3, art i 219, art. 273 i 233, art.220 i 221, art.220,221 i 271, 229 1, 286 1, tj.: narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka, złośliwe lub uporczywe naruszanie prawa pracownika wynikającego ze stosunku pracy, naruszanie przepisów prawa o ubezpieczeniach społecznych, poprzez niezgłaszanie, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszanie nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, udaremnianie lub utrudnianie kontroli, składanie fałszywych zeznań, niedopełnienie obowiązku przez osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy i przez to narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, niezawiadomienie w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo niesporządzenie lub nieprzedstawienie wymaganej dokumentacji, udzielenie albo obiecanie udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej, osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. W 2013r. w 45 przypadkach prokuratorzy wszczęli postępowania. Odmowy wszczęcia postępowania Prokuratorzy odmówili wszczęcia postępowania w 11 przypadkach z czego 9 dotyczyło zawiadomień z 2013 r., 1 dotyczył 2012 r. i 1 dotyczył 2010 r. W 2013r. wniesiono 4 zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania: 2 zażalenia na odmowę wszczęcia postępowania nie zostały uwzględnione przez prokuraturę i zostały przesłane do sądu, w 1 przypadku sąd utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie, a w drugim uchylił i przekazał do ponownego rozstrzygnięcia w konsekwencji czego prokuratura wszczęła postępowanie, w 1 przypadku zażalenie zostało uwzględnione przez prokuraturę, w 1 przypadku zażalenie do dnia r nie zostało rozpoznane. W 3 przypadkach inspektor pracy złożył również zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania: w pierwszym przypadku prokuratura nie uwzględniła zażalenia i przekazała sprawę do sądu, w drugim i trzecim przypadku wniesione przez inspektora pracy zażalenie nie zostało jeszcze rozpatrzone. W 2013r. wniesiono również 3 zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania, które dotyczyły zawiadomień z 2012r. W 2 przypadkach Prokuratura przesłała do Sądu wnioski o warunkowe umorzenie postępowania. Umorzonych zostało 30 postępowań: 18 dotyczyło zawiadomień z 2013r z czego 1 dotyczyło zmiany kwalifikacji czynu, 8 dotyczyło zawiadomień z 2012r z czego 1 dot. zmiany kwalifikacji czynu oraz 4 umorzone postępowania dotyczące zawiadomień z 2010r. W 6 przypadkach zawieszono postępowanie (2 dotyczyły 2013r., 3 z 2012r. oraz 1 z 2011r.), w 3 przypadkach podjęto zawieszone postępowania, dotyczyły one zawiadomień z 2012 r. 14

15 Prokuratorzy skierowali do sądu 17 aktów oskarżenia (6 odnosiło się do zawiadomień z 2013 r., 5 dotyczyło zawiadomień z 2012 r. oraz 6 z 2010 r.). Wyroki sądów W 2013r. sądy wydały 27 wyroków w wyniku zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa kierowanych przez inspektorów pracy, w których sądy orzekały m.in. kary: ograniczenia wolności, pozbawienia wolności w zawieszeniu, grzywny oraz warunkowe umorzenia. Jeden wyrok dotyczył zawiadomienia do Prokuratury z 2013r.: sąd uznał winnym popełnienia czynu w przez oskarżonego i skazał go na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata za udaremnianie wykonania czynności służbowych inspektorowi Państwowej Inspekcji Pracy poprzez wyproszenie inspektora pracy z siedziby firmy oraz niestawienie się na wezwanie. Dziesięć wyroków dotyczyło zawiadomień do prokuratury z 2012r. m.in.: sąd uznał winnym oskarżonego zarzucanego mu czynu utrudniania przeprowadzenia kontroli przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy poprzez nieobecność jak i niewyznaczenie osoby, która reprezentowałaby go podczas nieobecności i wymierzył karę grzywny, sąd uznał winnym popełnienia czynu przez oskarżonego i skazał go na karę 6 miesięcy ograniczenia wolności, zobowiązując do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin miesięcznie za to że udaremnił inspektorowi pracy przeprowadzenie kontroli, sąd uznał oskarżoną o złośliwe i uporczywe naruszanie praw pracowniczych winną zarzucanego czynu poprzez niewydanie pomimo wezwań i wyroku sądu sprostowanego świadectwa pracy oraz niewypłacenie wynagrodzenia za pracę i wymierzył karę grzywny, dziewięć wyroków dotyczyło zawiadomień z 2011r., siedem wyroków dotyczyło zawiadomień z 2010r. W okresie od stycznia do grudnia 2013 r. wniesiono do sądów pracy: 17 powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy, na rzecz 17 osób wykonujących pracę na podstawie 3 umów zlecenia, 10 umów o dzieło i 4 bez żadnej umowy. Powództwa dotyczyły 9 pracodawców. Wykroczenia Za stwierdzone wykroczenia z art. 281 pkt 1 Kodeksu pracy ( kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art powinna być zawarta umowa o pracę ) ukarano mandatem 29 sprawców wykroczeń, na łączną kwotę grzywien zł. Wniesiono 3 wnioski o ukaranie. Sądy wymierzyły 3 grzywny na łączną kwotę ,- zł. Zastosowano 10 środków oddziaływania wychowawczego z art. 41 Kodeksu Wykroczeń. III. SKARGI I WNIOSKI W roku sprawozdawczym inspektorzy pracy przeprowadzili kontroli u pracodawców, w toku, których rozpatrywali zasadność skarg. W zakładach objętych kontrolą zatrudniano ogółem pracowników, w tym kobiet, 584 młodocianych i pracowników niepełnosprawnych. Rozpatrując zgłoszone skargi inspektorzy pracy zbadali łącznie problemów z zakresu prawa pracy oraz technicznego bezpieczeństwa i higieny pracy. 15

16 W tabeli poniżej zamieszczono najczęściej badane problemy, będące przedmiotem zgłaszanych skarg. Przedmiot badanych skarg Odsetek badanych problemów Czego problem najczęściej dotyczył Wynagrodzenie za pracę 36,3% Niewypłacenie i nieterminowe wypłacenie wynagrodzenia, niewypłacenie wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, niewypłacenie ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy Stosunek pracy 18,8% Brak potwierdzenia na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę, niewydanie świadectwa pracy Czas pracy 8,9% Nieprowadzenie i nierzetelne prowadzenie ewidencji czasu pracy, zatrudnianie pracowników powyżej przeciętnie 5 dni w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym, zatrudnianie pracowników z naruszeniem przepisów o odpoczynkach Legalność zatrudnienia 7,2% Niezgłoszenie do ubezpieczenia społecznego osoby zatrudnionej, bądź osoby wykonującej inną pracę zarobkową, niedopełnienie obowiązku opłacania, bądź nieopłacanie w terminie składek na Fundusz Pracy Warunki pracy 5,4% Niedostarczenie przez pracodawcę odzieży i obuwia, nieprawidłowości w zakresie wydawania posiłków i napojów, nieprzystąpienie niezwłocznie przez zespół powypadkowy do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, brak protokołów powypadkowych Dyskryminacja 4,4% Mobbing i inne przejawy nierównego traktowania w zatrudnieniu Przygotowanie do pracy 4% Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne oraz środki higieny osobistej 2% Brak lub niewłaściwie przeprowadzone badania lekarskie wstępne i okresowe, brak lub niewłaściwie przeprowadzone szkolenia pracowników wstępne - instruktaż ogólny i stanowiskowy Brak pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, bądź niewłaściwe ich wyposażenie, nieprawidłowości w zakresie dostarczania środków higieny osobistej W przypadku pozostałych problemów odsetek zgłaszanych skarg kształtował się poniżej 2%. Biorąc pod uwagę liczbę skarg, 651 oceniono, jako zasadne, co stanowi 26,1%, 491 jako częściowo zasadne, co stanowi 19,7 %, bezzasadnych było 759 skarg, co stanowi 30,4 %. w przypadku 126 skarg brak było przedmiotów skarg, a w 466 przypadkach informacji - co stanowi łącznie stanowi 23,7 %. Zasadność skarg 19,7% 23,7% Brak przedmiotu sprawy lub informacji Zasadne 30,4% 26,1% Bezzasadne Częściowo zasadne Spośród wszystkich zbadanych problemów będących przedmiotem skarg, stwierdzono zasadność co stanowi ok. 38,9 %, bezzasadnych było co stanowi 44,3 %, w pozostałym zakresie problemy nie były możliwe do ustalenie, bądź sprawy są w toku. W przypadku niewypłacania pracownikom należnych świadczeń pieniężnych z jednej strony przyczyny wynikały z braku płynności finansowej pracodawców, z drugiej wskazywały na lekceważący stosunek do podstawowych gwarancji pracowniczych. Brak dołożenia należytej staranności w wypełnieniu podstawowych obowiązków wobec zatrudnionych powodował w szczególności naruszanie przepisów o czasie pracy w obszarze obowiązków prowadzenia wymaganej dokumentacji, a także samego naruszania materialnego prawa pracy. W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy wydali ogółem 643 decyzje obejmujące pracowników, w tym 155 ustnych, 487 pisemnych i 1 wpisana do książki kontroli. W przypadku 60 decyzji, nadano im rygor natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 108 kpa. Wydano 9 decyzji wstrzymujących prace i 2 decyzji kierujące pracowników do innych prac. Spośród wydanych decyzji, 206 dotyczyło świadczeń pieniężnych na łączną kwotę ,8 zł, obejmujących ogółem pracowników. Inspektorzy pracy skierowali również 537 wystąpień obejmujących 1162 wniosków. Wnioski te dotyczyły pracowników. W 70 przypadkach skierowano wnioski do sądu o ukaranie w związku z ujawnieniem 143 wykroczeń. Na 224 pracodawców, bądź osoby odpowiedzialne nałożono mandaty karne w związku ze stwierdzeniem 389 wykroczeń. Łącznie kwota nałożonych grzywien wyniosła zł. Oprócz tego wydano 10 decyzji / kar w transporcie drogowym na łączną kwotę zł. W 21 przypadkach powiadomiono organy prokuratury o popełnieniu przestępstw związanych z prowadzonymi kontrolami. Spośród wszystkich 643 wydanych decyzji stwierdzono wykonanie 416, które dotyczyły ogółem pracowników, w tym 467 pracowników, którym wypłacono świadczenia pieniężne na łączną kwotę ,7 zł. w przypadku wystąpień na ogólną liczbę wniosków wykonanie stwierdzono w 738 przypadkach, a dotyczyły one pracowników. 16

17 Podobnie jak w latach poprzednich podstawowym przedmiotem składanych skarg są problemy związane z niewypłacaniem, bądź nieterminowym wypłacaniem należności pieniężnych ze stosunku pracy (wynagrodzenia za pracę i dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych). Skargi i wnioski zgłaszane przez związki zawodowe W wyniku 43 skarg i wniosków organizacji związkowych inspektorzy pracy przeprowadzili ogółem 48 kontroli u 40 pracodawców, u których zatrudniano pracowników, w tym kobiet, 255 niepełnosprawnych i 5 młodocianych. Skargi były zgłaszane przez następujące związki: ZZ Solidarność 22 ZZ inny (m.in. branżowe ) 34 ZZ Forum 1 ZZ ZNP 1 Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych 4. Spośród 43 skarg stwierdzono 15 skarg zasadnych, 8 częściowo zasadnych i 14 bezzasadnych. Zasadność skarg potwierdziła się w części przypadków dotyczących rozwiązywania umów o pracę, warunków pracy, mobbingu i równouprawnienia organizacji związkowych. Organizacje związkowe zgłosiły w swych skargach i wnioskach 62 problemy z zakresu prawa pracy oraz technicznego bezpieczeństwa i higieny pracy. Zagadnienia dotyczyły między innymi: Przedmiot zgłaszanych skarg Liczba problemów w zgłoszonych skargach Mobbing dyskryminacja 15 Mobbing i dyskryminacja pracowników, w tym członków związków zawodowych, naruszanie uprawnień członków związku zawodowego Stosunek pracy 11 Nieprawidłowości przy wypowiadaniu i rozwiązywaniu umów o pracę Ochrona wynagrodzenia 8 Niewypłacanie i nieterminowe wypłacanie wynagrodzeń za pracę Czas pracy 5 Nieprawidłowości w prowadzeniu ewidencji czasu pracy, naruszanie pięciodniowego tygodnia pracy Bezpieczeństwo i higiena Nieprawidłowości w wyposażenie pracowników w odzież roboczą 5 pracy i ochronną Niepowiadomienie organizacji związkowych o zamiarze Zwolnienia z przyczyn 5 przeprowadzenia zwolnień grupowych, rozwiązanie umów o pracę dotyczących pracodawcy z pracownikami będącymi członkami zarządu org. związkowej Częściowo potwierdziły się również przypadki niewypłacenia wynagrodzenia za pracę oraz nieprawidłowości w regulaminach pracy i wynagrodzeń oraz innych problemów z zakresu stosunku pracy. Bezzasadne okazały się skargi dotyczące wyposażenia pracowników w odzież roboczą i środki ochrony. Za przyczyny stwierdzonych nieprawidłowości uznano lekceważący stosunek pracodawców do niektórych problemów z zakresu prawa pracy, niepostrzeganie związków zawodowych jako partnera społecznego w kształtowaniu wewnętrznych norm prawa pracy. Uwagi Stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości były podstawą do zastosowania następujących środków prawnych: wydano 3 decyzje, w tym 2 nakazy na piśmie, skierowano 23 wystąpienia, zawierające ogółem 45 wniosków, skierowano 1 wniosek do sądu, obejmujący 1 wykroczenie, nałożono 3 mandaty, obejmujące 4 wykroczenia, wymierzając grzywny w wysokości 4.000,- zł, zastosowano 2 środki wychowawcze, obejmujące 2 wykroczenia udzielono 231 porad prawnych, 125 technicznych i 13 dotyczących legalności zatrudnienia. Z nadesłanych informacji wynika, iż spośród 3 decyzji wykonano 2. W pozostałej części nie upłynął jeszcze termin realizacji decyzji, bądź informacji o wykonaniu. Na 45 wniosków wykonano 36, dotyczyły one łącznie pracowników. Kontrole związane z badaniem skarg zgłoszonych przez związki zawodowe stanowiły 1,7 % ogółu zgłoszonych skarg. Ponad 0,9 % skarg uznano, jako uzasadnione, bądź częściowo uzasadnione głównie w zakresie ochrony wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy. W kilku przypadkach zakres zgłaszanych problemów przekraczał kompetencje organów PIP, jak np. regulowanie problemów z zakresu naruszania ustawy o związkach zawodowych. W roku sprawozdawczym wpłynęło 18 skarg dotyczących dyskryminacji i 115 skarg dotyczących mobbingu, z czego w przypadku dyskryminacji 3 skargi okazały się zasadne, a 13 bezzasadnych. W przypadku mobbingu stwierdzono 21 skarg zasadnych i 79 bezzasadnych. W toku jednej z kontroli w oparciu o przeprowadzone anonimowe ankiety - wykazano w 65% występowanie przejawów różnych działań o charakterze mobbingowym. Nieczytelne zasady przyznawania nagród mogły być również przyczyną dyskryminacji członków organizacji związkowych. Problematyka dyskryminacji i mobbingu z uwagi na złożoność sytuacji faktycznych i określony stan prawny trudna jest do jednoznacznej oceny przez organy PIP. Stosowane w większości ankiety anonimowe, jako źródło informacji nie mogą stanowić dowodu w sprawie. Mogą jedynie wskazywać na brak właściwych stosunków międzyludzkich panujący w zakładach i w tej części stanowią podstawę do podejmowania przez inspektorów pracy określonych działań profilaktycznych wobec pracodawców. 17

18 IV. WYPADKI PRZY PRACY W 2012 roku według danych Głównego Urzędu Statystycznego w województwie kujawsko pomorskim poszkodowanych w wypadkach przy pracy było 5089 zatrudnionych, w tym śmierć poniosło 19 osób, a 35 doznało ciężkich obrażeń ciała. Wskaźnik poszkodowanych na zatrudnionych wynosi 8,78 przy średniej krajowej 7,78. Dane statystyczne dla Polski przedstawiono poniżej. W 2013 roku do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy zgłoszono 129 wypadków jako ciężkie, śmiertelne i zbiorowe. W wyniku zgłoszeń, w roku sprawozdawczym, podjęto 119 kontroli, a w 8 przypadkach, decyzją Okręgowego Inspektora Pracy, nie podjęto czynności kontrolnych z uwagi na charakter wypadku (wypadki komunikacyjne lub nagłe wypadki medyczne niezwiązane z warunkami wykonywanej pracy). W 16 przypadkach zdarzenia nie zostały uznane za wypadki przy pracy i nie podlegały szczegółowej kontroli w zakresie ustalania ich okoliczności i przyczyn. W 9 przypadkach, na dzień 31 grudnia 2013 r. kontroli nie zakończono. Ponadto, inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 18 wypadków, o których powzięli wiadomość w trakcie kontroli bądź w wyniku złożonej skargi. Łącznie w 2013 roku inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 119 wypadków, w tym 20 wypadków zbiorowych. Ogółem poszkodowanych zostało 149 osób, z których 29 poniosło śmierć, w tym 8 osób na skutek nagłych wypadków medycznych spowodowanych np: samoistnymi schorzeniami, ponadto 3 osoby na skutek wypadków komunikacyjnych. Ciężkich obrażeń ciała doznało 36 osób. Liczba wypadków zbadanych w OIP Bydgoszcz Okres Ogółem Śmiertelne Ciężkie Zbiorowe Lekkie 2013 r r r Poszkodowani w zbadanych wypadkach Okres Ogółem Śmiertelnie Ciężko Lekko 2013 r r r Poszkodowani w wypadkach zbiorowych Okres Ogółem Śmiertelnie Ciężko Lekko 2013 r r r Wśród poszkodowanych w wypadkach przy pracy, które były przedmiotem badania inspektorów OIP w Bydgoszczy, prawie 92% (137 osób) stanowili pracownicy, a ponad 8% (12 osób) osoby wykonujące pracę zarobkową na innej podstawie niż stosunek pracy. Z ogólnej liczby 149 poszkodowanych, 86% (128 osób) stanowili mężczyźni, kobiety 14% (21 osób). W zbadanych przez inspektorów pracy wypadkach poszkodowane zostały 63 osoby o stażu pracy w zakładzie nie dłuższym niż 1 rok (42,3% ogółu poszkodowanych), z których 19 to poszkodowani o stażu pracy do 7 dni (wśród nich 5 poniosło śmierć, 8 doznało ciężkich obrażeń ciała, a 6 lżejszych obrażeń). Największą liczbę poszkodowanych stanowili ludzie młodzi w przedziale wieku od 19 do 29 lat 50 osób, w następnej kolejności od 30 do 39 lat 38 osób oraz od 50 do 59 lat 28 osób. Natomiast najliczniejszą grupę pracowników, którzy w wyniku wypadku ponieśli śmieć 10, to osoby w wieku od 50 do 59 lat. Wśród poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych dominowali robotnicy budowlani robót stanu surowego oraz robót wykończeniowych 9 osób. W 2013 roku nie zmieniła się zasadniczo struktura zbadanych zdarzeń wypadkowych ogółem według miejsca ich zaistnienia. Wciąż dominują wypadki w miejscu wykonywania produkcji 29 (24,4%), następnie na terenach komunikacji publicznej 18 (15,2%) oraz terenie budowy 16 (13,5%). Miejsca wypadków śmiertelnych (badanych w 2013r. przez inspektorów pracy) to najczęściej tereny komunikacji publicznej 5 (20,0%) oraz teren budowy - 5 (20,0%). 18

19 Analizując zbadane wypadki pod kątem charakteru wydarzeń jakie do nich doprowadziły należy stwierdzić, że dominują wydarzenia związane z upadkiem osoby z wysokości np. z dachów, tarasów, okien, rusztowań, pomostów roboczych, drabin itp. 19 wypadków oraz utratą kontroli nad środkami transportu lub obsługiwanym sprzętem ruchomym 8 wypadków. Struktura poszkodowanych w zbadanych przez inspektorów pracy wypadkach - według stażu pracy. do 7 dni od 8 do 30 dni od 31 do 90 dni od 91 do 180 dni od 181 do 1 roku od 1 roku do 2 lat od 3 do 5 lat od 6 do 8 lat 9 i więcej lat 6,80% 13,10% 20,50% 14,40% 15,70% 8,20% 5,50% 5,50% 10,30% Badając okoliczności 119 wypadków przy pracy inspektorzy pracy ustalili łącznie 445 przyczyn tych zdarzeń. Wśród nich dominującymi były tzw. przyczyny ludzkie 206 (46,3%). Przyczyny określone jako organizacyjne 191 (42,9%) dotyczyły w przeważającej mierze strefy ogólnej organizacji pracy. Podobnie jak w latach poprzednich, najmniejsza liczba przyczyn związana była z wadami konstrukcyjnymi lub niewłaściwymi rozwiązaniami technicznymi: tzw. przyczyny techniczne 48 (10,7%). Najczęściej występujące przyczyny wypadków organizacyjne: dopuszczanie do pracy pracowników bez przeszkolenia lub niewłaściwie przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy 12,0% ogółu przyczyn natury organizacyjnej, brak nadzoru nad pracownikami 11,5%, tolerowanie przez nadzór odstępstw od przepisów i zasad bezpiecznej i higienicznej pracy 10,9 % brak lub niewłaściwe instrukcje bezpiecznej pracy 10,4%, dopuszczanie do pracy pracowników z przeciwwskazaniami lekarskimi lub bez badań lekarskich 8,2%, niedostateczne przygotowanie zawodowe pracownika (brak wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych, brak umiejętności, niedostateczna praktyka) 6,1%, nieodpowiednie przejścia i dojścia 3,8%, niewyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej lub niewłaściwy dobór tych środków 3,8%. związane z zachowaniem osób w procesie pracy: nieprawidłowe zachowanie się pracownika (spowodowane nieznajomością zagrożenia, nieznajomością przepisów i zasad bhp, lekceważeniem zagrożenia, lekceważeniem poleceń przełożonych, niedostateczną koncentracją uwagi na wykonywanej czynności, zaskoczeniem niespodziewanym zdarzeniem oraz brakiem doświadczenia) 47,5% ogółu tzw. przyczyn ludzkich, brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym przez pracownika (m.in. używanie nieodpowiedniego do danej pracy czynnika, udostępnienie przez pracownika czynnika materialnego osobie nieupoważnionej, niewłaściwe zabezpieczenie czynnika, użycie czynnika podczas przebywania osób w strefie niebezpiecznej, niewłaściwe uchwycenie, trzymanie czynnika, wadliwe zainstalowanie - zamocowanie czynnika przez pracownika, nieużywanie przez pracownika środków ochrony indywidualnej i urządzeń zabezpieczających) 25,5%, niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika (m.in. wykonywanie pracy nie wchodzącej zakres obowiązków, przechodzenie, przejeżdżanie lub przebywanie w miejscach niedozwolonych, wykonywanie czynności bez usunięcia zagrożenie niewyłączenie maszyny, niewyłączenie napięcia, niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia, zbyt szybka jazda, żarty, bójki) 15,5%, stan psychofizyczny pracowników, niezapewniający bezpiecznego wykonywania pracy (spowodowany m.in. nagłym zachorowaniem, zmęczeniem, zdenerwowaniem, spożyciem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych) 4,5%. techniczne: brak, niewłaściwy dobór osłon oraz urządzeń zabezpieczających 25,5% ogółu przyczyn technicznych, brak lub niewłaściwe środki ochrony zbiorowej 17,0%, niewłaściwe wykonanie czynnika materialnego 14,9%, niewłaściwe naprawy, remonty i konserwacje czynnika materialnego 12,7%, ukryte wady czynnika materialnego 10,6%, niewłaściwa stateczność czynnika materialnego (brak zabezpieczeń przed przewróceniem, zmianą położenia) 8,5%, brak lub niewłaściwa sygnalizacja zagrożeń 4,3%. 19

20 V. PREWENCJA I PROMOCJA Kampania informacyjno-promocyjna Zanim podejmiesz pracę W ramach kampanii podejmowano działania mające na celu upowszechnianie wśród osób pracujących i pracowników, studentów, uczniów a także pracodawców, wiedzy o obowiązujących przepisach prawa pracy przy zatrudnianiu, a także specyfice zatrudnienia pracowniczego w stosunku do zatrudnienia na podstawie umów cywilno-prawnych. Tematyka kampanii obejmowała także zagadnienia legalności zatrudnienia cudzoziemców. Działania podejmowane przez pracowników i inspektorów pracy polegały na dotarciu z przekazem kampanii do osób pracujących i przygotowujących się do podjęcia pracy, informowaniu o specyfice zatrudnienia pracowniczego i niepracowniczego oraz podnoszeniu poziomu wiedzy pracowników i osób przygotowujących się do podjęcia zatrudnienia. W ramach kampanii na terenie działania Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy podjęto szereg efektywnych form promocji i informacji związanych z realizacją tematu. Kampanię zainaugurowano w kwietniu 2013 roku w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy szkoleniem dla 70 uczniów ze szkół ponadgimnazjalnych województwa kujawsko-pomorskiego. Podczas spotkania, które miało charakter warsztatowy, uczniowie poznawali podstawy z zakresu prawa pracy. Dodatkowo w holu Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy, na ogólnodostępnym monitorze, rozpoczęto emisję materiałów upowszechniających dobre praktyki w zakresie prawa pracy. Na bieżąco mogą się z nimi zapoznać m.in. osoby odwiedzające urząd w celu uzyskania porad prawnych. Inauguracja kampanii Zanim podejmiesz pracę W ramach kampanii w Centrum Kongresowym Opera Nova zorganizowano konferencję Mama wraca do pracy. Ta ogólnopolska konferencja, nad którą honorowy patronat objęła Główny Inspektor Pracy oraz Wojewoda Kujawsko-Pomorski i Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego, skupiła prawie stu zaproszonych gości, w tym pracodawców i mamy z dziećmi. Rozmawiano między innymi na temat sytuacji kobiet powracających do pracy po przerwie związanej z urodzeniem dziecka - głosy na ten temat zabrali parlamentarzyści, a także przedstawiciele Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Państwowej Inspekcji Pracy, Urzędu Miasta w Bydgoszczy a także mamy reprezentowane przez portal W czasie trwania konferencji czynny był także specjalny punkt zabaw dla maluchów, które przyszły ze swoimi mamami. Dzieci brały udział w konkursach i animacjach przygotowanych przez studentki Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. W czasie trwania konferencji zostały uruchomione punkty informacyjne partnerów konferencji w tym m.in. Kujawsko-Pomorskiego Związku Pracodawców i Przedsiębiorców, Kujawsko-Pomorskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu, Powiatowego Urzędu Pracy w Bydgoszczy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Konferencja pt. Mama wraca do pracy Spełniając cele kampanii wielokrotnie uruchamiane były stoiska konsultacyjne Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy podczas imprez masowych jak targi, dni otwarte, akcje organizowane przez ZUS, czy weekendy z Państwową Inspekcją Pracy. Takie punkty zostały zorganizowane m.in. podczas Pożegnania lata i Babiego Lata w Myślęcinku czy w Centrum Handlowym Wzorcownia we Włocławku. Przy stoiskach wszyscy zainteresowani uzyskali niezbędne informacje dotyczące między innymi prawa pracy, a w tym umów o pracę, wynagrodzeń, czasu pracy, urlopów czy pracy za granicą. Podobnie było podczas targów, zorganizowanych przez media. Wpisując się w założenia kampanii uruchomiono specjalny punkt konsultacyjny dla odwiedzających II Międzynarodowe Otwarte Dni Nauki organizowane przez Kujawsko-Pomorską Szkołę Wyższą. Obecność Państwowej Inspekcji Pracy na II Międzynarodowych Otwartych Dniach Nauki była początkiem ścisłej współpracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy z Kujawsko-Pomorską Szkołą Wyższą w zakresie upowszechniania wśród studentów szeroko pojętej kultury bezpieczeństwa. 20