Finansowanie spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ STUDIÓW BUDŻETOWYCH Finansowanie spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego Stan prawny na dzień 20 maja 1992 r. Czerwiec 1992 Małgorzata Wiśnicka-Hińcza Informacja Nr 42 Przezwyciężenie trudnej sytuacji w jakiej znalazło się budownictwo mieszkaniowe wymaga uregulowania wielu jeszcze kwestii, podjęcia szeregu trudnych decyzji. 25 kwietnia br. Sejm przyjął ustawę cofającą zmiany w zasadach kredytowania spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego wprowadzone ustawą z 15 lutego 1992, tj. przywrócił dotacje i wieloletni okres spłaty kredytów zaciąganych w oparciu o umowy zawierane przed 1 stycznia 1990 r. Jeśli tak samo zadecydują Senat i Prezydent, budżet czekają zwiększone, nie zaplanowane wydatki: 3 bln zł - według resortu budownictwa lub 0,5 bln - jak twierdzą autorzy projektu ustawy. Nowelizacja ustawy przedłuży trwanie systemu, który jest nieefektywny, sankcjonuje niczym nie uzasadnione uprzywilejowanie części inwestorów i osób oczekujących na mieszkania spółdzielcze (nowe inwestycje nie korzystają z żadnych preferencji), prowadzi do napięć w finansach państwa, absorbuje środki, które mogłyby zostać przeznaczone na nowe budownictwo, utrudnia realizację rozwiązań, które umożliwiłyby przezwyciężenie bardzo złej sytuacji, w jakiej znajduje się budownictwo mieszkaniowe.

2 - 1 - Można mówić o występowaniu pewnej dezorientacji w kwestiach wiążących się z finansowaniem spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego. Ostatnio pojawiło się tu wiele nieporozumień i nieścisłości. Wydaje się, iż złożył się na to fakt funkcjonowania w praktyce dwu, równolegle obowiązujących systemów kredytowania, różnych w zależności od terminu zawarcia umowy kredytowej. Przez całe lata budownictwo korzystało ze specjalnych kredytów. Uprzywilejowanie warunków umów zawieranych na cele budownictwa mieszkaniowego przestało obowiązywać w stosunku do umów zawieranych od 1 stycznia 1990 r. Ustawa z dn. 28 grudnia 1989 r. o uporządkowaniu stosunków kredytowych (Dz.U.Nr 74, poz.440) uchyliła nałożone na banki obowiązki dotyczące zapewnienia uprzywilejowań i preferencji w zakresie dostępu do kredytów oraz oprocentowania kredytów i warunków ich spłaty, a także postanowienia umów kredytowych ustalające oprocentowanie kredytów według stawek stałych i preferencyjnych. W stosunku do umów o kredyt udzielony na budownictwo mieszkaniowe zawartych przed wejściem w życie ww. ustawy, tj. przed 1 stycznia 1990 r., zmieniono postanowienia dotyczące stopy oprocentowania tych kredytów - natomiast wszystkie inne warunki pozostały nie zmienione. Od tej chwili równolegle obowiązywać poczęły dwa odmienne rozwiązania regulujące zasady rozliczania kredytów na budownictwo mieszkaniowe. Większość środków zasilających spółdzielnie mieszkaniowe po roku 1989 stanowiły wciąż kredyty rozliczane wedle starych zasad, bowiem przyznane w ramach już wcześniej zawartych umów. Umowy kredytowe na cele budownictwa mieszkaniowego zawierano na realizację tzw. zadań inwestycyjnych - np. budowę całych osiedli. W ramach umów kredytowych zawartych jeszcze przed końcem 1989 r. były wciąż uruchamiane kolejne transze kredytowe, a w ramach aneksów były dobierane kolejne kredyty. Umowy zawierane do końca 1989 r. były najczęściej umowami wieloletnimi (30-60 lat, w zależności od czasu zawarcia umowy), do roku 1990 bardzo nisko oprocentowanymi (1 do 6 proc. w skali roku). Kredytobiorca, którym była spółdzielnia mieszkaniowa, przez okres realizacji inwestycji nie ponosił żadnych kosztów zaciągniętego kredytu. Kredyt rozliczany był z chwilą oddania obiektu do użytku. Spłatę wraz z odsetkami przejmowali wówczas na siebie członkowie spółdzielni obejmujący wybudowane mieszkania. Wpłata własna spółdzielcy wynosiła 10 proc. w przypadku mieszkań lokatorskich i 20 proc. dla mieszkań własnościowych. Część długu lokatorskiego, 30 do 50 proc. -w zależności od terminu zawarcia umowy - umarzano. Umarzano także część kredytu w przypadku nabywania spółdzielczego prawa własności do mieszkania, gdy cały kredyt jednorazowo spłacany był gotówką. Ze względu na bardzo wysoką obecnie stopę oprocentownia kredytu (w roku 1991: - w styczniu - 62,5 proc, od lutego - 82 proc, od maja - 72 proc, od lipca - 58 proc, od stycznia br. -56 proc - w stosunku rocznym) wysokość przypadającej do spłaty raty kapitałowej wraz z odsetkami, od kredytów zaciąganych do dnia 31 grudnia 1991 r. może być ustalona jako iloczyn liczby metrów kwadratowych powierzchni użytkowej mieszkania oraz normatywnej wielkości spłaty odsetek i rat kapitałowych za Im 2 mieszkania, tzw. normatywu. Normatyw stanowi iloraz 50 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sześciu podstawowych działach gospodarki narodowej oraz standardowej powierzchni użytkowej mieszkania, która wynosi 60 m 2. Wysokość normatywu ogłaszana jest co kwartał przez Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa (obecnie zł.). Gdy miesięczne obciążenie spłatą odsetek i rat kapitałowych przekracza 25 proc miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego spółdzielcy, spłata może być ustalona indywidualnie w wysokości 25 proc. miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego, nie mniejszej jednak niż miesięczna rata kapitałowa (Rozp.RM z dnia 25 marca 1991 r.,

3 - 2 - Dz.U. Nr 28, poz.h8). 1 Nie spłacone odsetki podlegają kapitalizacji tj. dopisywane są do długu i o tę kwotę wzrasta zadłużenie. Jak stwierdzono już wyżej od roku 1990 zmieniły się warunki zawierania umów kredytowych. Zaprzestano częściowego umarzania nowo zaciąganych kredytów. Spółdzielnie stanęły wobec konieczności spłaty, przynajmniej w części, odsetek od zaciąganych kredytów już w trakcie realizacji inwestycji. Spółdzielnia, która zdecyduje się obecnie na zaciągnięcie kredytu w PKO 2 będzie musiała na bieżąco płacić odsetki od bardzo drogiego kredytu. Musi go zwrócić najpóźniej po trzech latach. Po zakończeniu budowy kredyt musi być jednorazowo spłacony. Oznacza to, że spółdzielnia będzie musiała sprzedać mieszkania lokatorom. Dla tych, którzy będą nabywać mieszkania stworzono możliwość zaciągania wieloletnich kredytów hipotecznych. Zasady przyznawania takiego kredytu reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z 1 października 1991 r. - w sprawie zasad i trybu wykupienia należności banków z tytułu odsetek od kredytów mieszkaniowych (Dz.U. Nr 94, poz.423 ). 3 Wedle ww. rozporządzenia kredyt hipoteczny, wspierany przez budżet, w roku 1991 mógł wynieść maksimum 36-krotność miesięcznych dochodów rodziny z poprzedniego kwartału, natomiast w kolejnych latach jego wysokość będzie ustalana stosownie do kwot przeznaczonych na ten cel w ustawie budżetowej na dany rok. Nie może być jednak wyższy niż 80 proc. kosztów budowy mieszkania. Kredytobiorca musi na spłatę kredytu przeznaczyć nie mniej niż 25 proc. miesięcznych dochodów rodziny. Jeżeli dochód gospodarstwa domowego kredytobiorcy wzrastać będzie w stopniu mniejszym niż płace nominalne w sześciu podstawowych działach gospodarki narodowej, to przy ustalaniu kolejnych rat spłaty zadłużenia będzie on podlegał korekcie według wskaźnika wzrostu płac nominalnych ogłoszonych przez GUS. Odsetki od nie spłaconych kredytów podlegają przejściowemu wykupieniu ze środków budżetu państwa w wysokości nie mniejszej niż 70 proc. należności z tytułu nie spłaconych należności od kredytów. Stopniowo realizowana jest więc koncepcja dwufazowego kredytowania budownictwa mieszkaniowego. Chodzi tu o wyraźne rozdzielenie finansowania budowy od kredytowania nabywców mieszkań. W podobny sposób funkcjonują systemy kredytowania budownictwa mieszkaniowego w państwach zachodnich. W USA np. okres spłaty kredytów na zakup domów sięga najczęściej 30 lat, a jego wysokość ustala się zazwyczaj tak, by spłaty rat wraz z odsetkami odpowiadały 1/4 dochodów rodziny. Wpłata początkowa szacowana jest na 5 do 15 proc ceny domu. Rząd polski otrzymać ma 200 mln dolarów kredytu z Banku Światowego z przeznaczeniem na rozwój budownictwa mieszkaniowego. Kredyt udzielony ma być na 17 lat z 4-letnim okresem karencji. Kredyt z Banku Światowego stanowić ma połowę tzw. Funduszu Hipotecznego. Drugą połowę (w złotówkach) wpłacić ma rząd polski. Funduszem zarządzać będzie Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego. Kredyty mają być przyznawane na zakup mieszkań o powierzchni do 100 m 2 i domków do 150 m 2. Można będzie otrzymać maksymalnie kredyt równy 36 aktualnym miesięcznym 1 W Ministerstwie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa przygotowano projekt rozporządzenia, zgodnie z którym minimalna spłata kredytu wraz z odsetkami będzie ustalana na poziomie 20 proc. miesięcznych dochodów rodziny. Jednocześnie nie będzie już obowiązywała zasada wyliczania przypadającej do spłaty kwoty kredytu według normatywu płatności. W praktyce dla większości rodzin byłoby to równoznaczne ze zwiększeniem obciążenia budżetu domowego z tytułu opłat mieszkaniowych. W projekcie rozporządzenie miałoby obowiązywać od dnia 1 stycznia 1992 r. 2 PKO jest w zasadzie jedynym bankiem który kredytuje spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe. Inne banki, choć mają prawo i możliwości nie podejmują się świadczenia tego rodzaju usług. 3 Na jego podstawie banki mogą udzielać kredyt oczekując, że odsetki nie spłacone przez kredytobiorcę wykupi przejściowo budżet państwa. Jak dotąd nie udzielono jeszcze ani jednego kredytu hipotecznego. Wciąż brak jest konkretnych uzgodnień dotyczących trybu i wysokości wykupu przez budżet części niespłacanych odsetek.

4 - 3 - dochodom rodziny. Stopa oprocentowania będzie zmienna, uzależniona od stopy inflacji i kursu złotówki. Obowiązywać będzie zasada, że miesięczna spłata nie może przekraczać 25 proc. bieżącego dochodu gospodarstwa domowego. Wartość mieszkania będzie wpisywana do hipoteki kupowanego mieszkania. Przyznawane będą również kredyty dla firm budowlanych i prowadzących działalność inwestycyjną spółdzielni mieszkaniowych. Będą one udzielane na najwyżej 18 miesięcy. W okresie budowy nie będzie przymusu spłacania odsetek (w przypadku nie spłacania będą one kapitalizowane). Zarówno w przypadku kredytu budowlanego, jak i hipotecznego, wkład własny musi wynieść co najmniej 25 proc. Ich oprocentowanie odpowiadać będzie bieżącej stopie procentowej obowiązującej w kraju (banku udzielającym kredyt). Jednym z warunków jakie postawił Bank Światowy jest niedopuszczalność jakiegokolwiek dotowania tych kredytów przez rząd. Pierwsze kredyty zostaną prawdopodobnie udzielone na jesieni tego roku. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o zmianie ustawy - Prawo budżetowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.Nr 21, poz.85) uchyliła postanowienia dotyczące umorzeń kredytów na cele budownictwa mieszkaniowego w odniesieniu do zadań nie rozliczonych do dnia 31 marca 1992 oraz postanowienia dotyczące terminu ich spłaty. Znowelizowana ustawa nałożyła na spółdzielnie obowiązek spłaty kredytów w ciągu 6 miesięcy od zakończenia inwestycji, jednak nie później niż po upływie 2 lat od daty wejścia w życie ustawy. Kredyty te automatycznie zostały więc przekształcone w kredyty krótkoterminowe. Wprowadzone zmiany zlikwidowały tym samym uprzywilejowanie kredytów zaciągniętych przed 1 stycznia 1990 roku. Najwięcej kontrowersji wywołało postanowienie o cofnięciu częściowego umarzania kredytów mieszkaniowych. Zgodnie z informacją podaną przez Naczelną Radę Spółdzielczą cofnięcie umorzeń dotyczyłoby ok. 60 tys mieszkań. Dla osób oczekujących na te mieszkania dokonane zmiany oznaczałyby znaczny przyrost minimalnych kosztów ponoszonych w związku z otrzymaniem mieszkania. Wedle zasad obowiązujących do końca marca br, po zakończeniu budowy finansowanej kredytem zaciągniętym przed końcem 1989 roku, przedstawiano spółdzielcy cenę mieszkania. W przypadku nabywania prawa do mieszkania lokatorskiego spółdzielca zobowiązany był wnieść wkład gotówkowy w wysokości 10 proc. ceny mieszkania. Od kwoty kredytu umarzano 30 do 50 proc. Pozostała kwota podlegała spłacie w okresie wieloletnim. Od 1 kwietnia tego roku wszyscy otrzymujący mieszkania spółdzielcze zostali postawieni wobec konieczności wykupienia ich w całości od spółdzielni. Udzielając kredytu hipotecznego banki przestrzegać będą zasady, by udział własny osoby pobierającej kredyt nie był niższy od 20 proc. kosztów budowy. Minimalna wpłata własna jaką będzie musiał zapłacić spółdzielca będzie więc teraz dwa razy wyższa. Oznacza to równocześnie, że przestaje funkcjonować forma lokatorskiej własności mieszkania spółdzielczego. Zatem gdyby kwota kredytu hipotecznego została podwyższona do 90 proc. kosztów budowy, wówczas wysokość wpłaty własnej pozostałaby taka sama jak ta, która obowiązywała dotąd przy nabywaniu prawa do lokatorskiego mieszkania spółdzielczego /10 proc./. W tym miejscu wypada jednak przypomnieć, że przy obecnych kosztach budowy mieszkań spółdzielczych już nawet 10 proc. wpłaty własnej jest kwotą przekraczającą możliwości finansowe wielu rodzin, szczególnie zaś ludzi młodych. Miesięczne obciążenie budżetów rodzin, wynikające z konieczności spłaty kredytu w nowym systemie, mimo rezygnacji z umorzenia, w zasadzie pozostaje na nie zmienionym poziomie. Wynika to z faktu, że przy kredycie tak drogim jak obecnie, nawet wówczas gdyby został on w znacznej części umorzony, wysokość kwoty należnej miesięcznej raty kapitałowej i odsetek i tak byłaby wyższa od 1/4 miesięcznych dochodów większości rodzin. Cofnięcie dotacji spowoduje natomiast ograniczenie liczby osób, czy rodzin, które w nowym systemie przyznawania kredytów mieszkaniowych kredyt taki otrzymają w wysokości wystarczającej na zakup mieszkania. Przeciętne zarobki są zbyt niskie w stosunku do kosztów budowy i kosztów kredytu.

5 - 4 - Rodziny o niskich dochodach, nawet jeśli zgromadzą wymagany wkład gotówkowy, prawdopodobnie nie uzyskają potrzebnego kredytu. Dotychczas wielkość mieszkania, a więc i wielkość kredytu, uzależniały względy nie związane z dochodem rodziny - czynnikiem decydującym była tu przede wszystkim wielkość rodziny. W nowym systemie gwarancją spłaty długu hipotecznego ma być powiązanie kredytu z wysokością dochodów rodziny. Obowiązuje zasada przyznawania kwoty nie wyższej niż 36-krotność miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego kredytobiorcy. W praktyce oznacza to, że rodzina o dochodzie w wysokości podwojonej średniej krajowej może otrzymać kredyt do wysokości 36 x 4100 = tys. zł. Taki kredyt - przyjmując, że 1 m 2 kosztuje 4 mln zł a wymagana wpłata własna gotówką ustalona została na poziomie 20 proc. - umożliwiłby sfinansowanie mieszkania poniżej 50 m 2. 4 Trzeba jednak wyraźnie wskazać, że przywrócenie dotacji wg zasad obowiązujących poprzednio nie wpłynie na wzrost dostępności mieszkań - w tym znaczeniu, że dalej pozostaną nieosiągalne dla przeciętnie sytuowanej rodziny. Istota problemu dostępności mieszkań leży w ich wysokiej cenie. Mieszkanie o powierzchni 60 m 2 w roku ubiegłym kosztowało przeciętnie 240 mln zł. Wymagana 20 proc. wpłata własna oznacza więc, że osoba /rodzina/ ubiegająca się o przydział mieszkania spółdzielczego o takiej powierzchni musi posiadać minimum 48 mln zł. Najsłabsze ekonomicznie grupy społeczeństwa pozbawia to szansy na uzyskanie własnego mieszkania. Inflacyjny wzrost cen mieszkań i stopy oprocentowania kredytu doprowadził do tego, że bieżąca spłata kredytu dla znaczącej części lokatorów mieszkań spółdzielczych stała się niemożliwa. Same tylko odsetki od kredytu w mieszkaniach nowych i kilkuletnich wyrażają się kwotą często odpowiadającą wielokrotności średniej płacy. Przyjęte rozwiązania chroniące budżety rodzin - normatyw spłaty i minimum spłaty na poziomie 25 proc. dochodów - spowodowały ogromny i stale rosnący przyrost zadłużenia wobec banków i budżetu państwa. Przyrost zadłużenia wzmacnia przyjęta zasada kapitalizowania odroczonych należności. Najbardziej zadłużone są te rodziny, które mają niskie dochody i duże mieszkania. Jest to wielki problem rodzin wielodzietnych. W tym miejscu warto przypomnieć, że zaciągnięcie kredytu zabezpieczonego hipoteką wiąże się z ryzykiem eksmisji - i to bez potrzeby wskazania lokalu zastępczego. Ze społecznego punktu widzenia takie rozwiązanie jest nie do przyjęcia. Zmiany systemu kredytowania budownictwa mieszkaniowego uderzają przede wszystkim w spółdzielnie mieszkaniowe. Wedle starych zasad spółdzielnie mogły brać kredyt do wysokości ponoszonych kosztów. Budowy często ciągnęły się w nieskończoność. Spółdzielnie nie musiały spłacać odsetek w trakcie realizacji. Rozliczenie następowało po oddaniu budynku do użytku. Inwestor przerzucał wówczas koszty na lokatorów. Ta komfortowa sytuacja uległa zmianie w zakresie objętym nowymi umowami kredytowymi, zaciąganymi od stycznia 1990 r., a obecnie, od 1 kwietnia, także w zakresie umów zawieranych wcześniej. Nałożenie na spółdzielnie obowiązku bieżącej spłaty kredytu powinno więc doprowadzić do obniżenia ceny mieszkań, skrócenia czasu budowy i z tego punktu widzenia powinno być oceniane pozytywnie.. Równocześnie jednak wskazać można słabe strony i zagrożenia jakie niesie ze sobą przejście do nowego systemu kredytowania inwestycji mieszkaniowych. Zasadnicza wątpliwość pojawia się w związku z przyjętym przez twórców systemu założeniem, że spółdzielnie będą w stanie na bieżąco płacić odsetki od tak drogich, jak obecnie, kredytów realizacyjnych. 4 Według badań przeprowadzonych przez Instytut Gospodarki Mieszkaniowej w 20 wylosowanych miastach, w roku ubiegłym, ceny 1 m2 wahały się od 2,5 do 5,6 ml zł.

6 - 5 - Nawet te największe i najsilniejsze spółdzielnie nie są w stanie podołać takim obciążeniom. Trzeba przy tym pamiętać, że upadek spółdzielni mieszkaniowych, biorąc pod uwagę układ faktyczny, jaki mamy obecnie w kraju, oznacza upadek masowego budownictwa mieszkaniowego. Nowy system preferuje spółdzielnie które mało budują i nastawiają się na działalność eksploatacyjną. Opłacalne jest wysokie zaangażowanie środków własnych. Takimi środkami w dostatecznej wysokości spółdzielnie nie dysponują. Coraz częściej obserwujemy praktyki ucieczki od kredytu bankowego poprzez gromadzenia środków na inwestycje w oparciu o przedpłaty spółdzielców. Takie rozwiązania preferują ludzi zamożnych, w stopniu znacznie wyższym od średnich standardów krajowych. Mniej zamożni mogą znaleźć się w ogóle poza systemem budownictwa mieszkaniowego. Już teraz zarysowują się pewne tendencje w budownictwie mieszkaniowym powodowane warunkami jego finansowania. Rok 1991 był czwartym z rzędu, w którym nastąpił spadek efektów rzeczowych budownictwa mieszkaniowego. Oddano do użytku 133,2 tys. mieszkań, tj. o 0,8 proc. mniej niż w 1990 r. Oznacza to osiągnięcie poziomu z końca lat 50-tych. Na tym tle korzystnie przedstawia się sytuacja budownictwa spółdzielczego. W sumie w 1991 roku w ramach budownictwa spółdzielczego oddano do użytku 81,5 tys. mieszkań, tj. o 19,1 proc. więcej niż w roku poprzednim. Średnia wielkość powierzchni nowo oddanego mieszkania w budownictwie spółdzielczym wyniosła 59,7 m 2. Jednocześnie już prawie dwa lata (od lutego 1990) utrzymuje się systematyczny spadek liczby mieszkań nowo rozpoczynanych. W 1991 r. w budownictwie wielorodzinnym (spółdzielczym, zakładowym i komunalnym) rozpoczęto budowę tylko 50 tys. nowych mieszkań, tj. o 31,4 proc. mniej niż w 1990 roku. Równocześnie od ponad roku wydłuża się cykl realizacji budynków. Dzieje się tak mimo wysokiego udziału mieszkań przekazywanych lokatorom do wykończenia - 53,6 proc. w budownictwie spółdzielczym w okresie I - IX 1991 r. Cykl realizacji budynków spółdzielczych wydłużył się o 3,1 miesiąca. Jest to konsekwencja, wynikającego z zasad kredytowania, powstrzymywania się inwestorów od rozpoczynania nowych budynków na rzecz dokończenia tych najdawniej rozpoczętych. Wg PKO przeznaczono na to proc. kredytów zaciągniętych w 1991 roku. W większej niż dotąd skali nie realizowano zakresu infrastruktury technicznej, warunkującej budownictwo mieszkaniowe, tj. sieć cieplna, gazowa, wodno - kanalizacyjna itp. Rosną koszty nowo oddawanych mieszkań. W trzecim kwartale 1991 r. Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa ustaliło (na potrzeby określenia wysokości premii gwarancyjnej posiadaczom książeczek mieszkaniowych, otrzymujących aktualnie mieszkania) średni koszt budowy 1 m 2 powierzchni w wysokości 3,54 mln zł. wobec 1,6 mln zł. przed rokiem. Wg CUP liczba mieszkań oddanych do użytku w 1992 r. będzie kształtowała się na poziomie jedynie tys. 5 Z punktu widzenia budżetu państwa zmiana zasad kredytowania budownictwa mieszkaniowego powinna doprowadzić do restrukturyzacji obciążeń budżetu z tego tytułu. Likwidacja systemu umorzeń kredytów i przeprowadzenie konwersji starych umów kredytowych powinny przynieść znaczne oszczędności. Przeprowadzona zmiana polegająca na przekształceniu długoterminowych kredytów realizacyjnych w kredyty średnioterminowe powinna doprowadzić do szybkiej spłaty starych, jeszcze nie rozliczonych, kredytów zaciągniętych przez spółdzielnie mieszkaniowe. Uwolni to budżet od zobowiązań wykupu od 5 Zamieszczone tu dane pochodzą z: Informacja o sytuacji gospodarczej w 1991 r. wraz z elementami prognozy ostrzegawczej na 1992 r. Centralny Urząd Planowania, Warszawa, 31 stycznia 1992 r.

7 - 6 - banków 40 proc. należności banków z tytułu skapitalizowanych odsetek od tych kredytów. W dalszym ciągu budżet obciążać będą kwoty wykupu należności banków z tytułu skapitalizowania odsetek od kredytów zaciągniętych do dnia 31 grudnia 1990 r. przyznanych na inwestycje, których realizacja została zakończona (obecnie 100 proc.) oraz części nie spłaconych odsetek od kredytów hipotecznych. W projekcie ustawy budżetowej ten rok, na pozycję "rozliczenia z bankami związane z finansowaniem budownictwa mieszkaniowego" przeznaczono mld zł., tj. 4,7 proc. ogółu zaplanowanych wydatków. W tym : 2250 mld zł na wydatki wynikające z konieczności wypłat premii gwarancyjnej od wkładów mieszkaniowych; mld zł na umorzenia kredytów mieszkaniowych; 8450 mld zł na wykup skapitalizowanych odsetek; 2565 mld zł na zaległe za ub. r. rozliczenia. Przeznaczono także kwotę w wysokości 10,62 bln zł na dotacje dla spółdzielni mieszkaniowych na cele związane z utrzymaniem spółdzielczych zasobów mieszkaniowych. Środki przeznaczane na cele budownictwa mieszkaniowego są relatywnie wysokie (np. na wydatki na naukę stanowią 1,9 proc. ogółu wydatków, na szkolnictwo wyższe 1,8 proc. na kulturę 0,7 proc.). 7 Przy tak napiętym budżecie jak tegoroczny zwiększenie wydatków na cele mieszkaniowe jest mało realne. Budżet wspiera też budownictwo pośrednio, poprzez ulgi w podatku od dochodów osób fizycznych, przysługujące inwestującym w mieszkania. Ze względu na fakt, że podatek ten w tym roku będzie pobierany po raz pierwszy trudno ocenić w jakiej skali zwolnienia te uszczuplą dochody budżetu. Jednocześnie jednak można mówić o bardzo niskiej efektywności wydatkowania środków przeznaczanych na wspieranie polityki mieszkaniowej. Wydaje się, że inaczej rozdysponowując środki budżetowe można byłoby osiągnąć znacznie więcej. Oszczędności wydatków budżetu na cele budownictwa mieszkaniowego można poszukiwać w modyfikacji zasad rozliczeń budżetu z bankami. Kapitalizacja wykupionych przez budżet odsetek powoduje, że budżet wielokrotnie obsługuje już wykupione wcześniej odsetki. Wg Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oddzielenie wspomagania budżetowego spłaty kredytów mieszkaniowych od obsługi bankowej, poprzez przejście na sumowanie wykupionych przez państwo odsetek zamiast ich kapitalizacji, poprawi spłacalność kredytów i umożliwi już w roku bieżącym oszczędności budżetowe w wysokości ok. 1,5 bln zł. 6 Rada Ministrów wydała 16 października 1990 r. rozporządzenie, zgodnie z którym premia jest naliczana dla wkładów na mieszkania w domu wielorodzinnym nie przekraczające 55 m2 powierzchni użytkowej oraz 70 m2 w domu jednorodzinnym, mieszkania w małym domu mieszkalnym i w domu wielomieszkaniowym na podstawie wskaźnika przeliczeniowego m2, ustalanego na okresy kwartalne. 7 Dopłaty budżetu do mieszkań występują jeszcze w postaci: dotacji ogólnych dla gmin na utrzymanie mieszkań komunalnych oraz dopłat do mieszkań zakładowych, refinansowanych przedsiębiorstwom.