KOMANDOR DYPL. JERZY KŁOSSOWSKI SZEF BIURA HYDROGRAFICZNEGO MARYNARKI WOJENNEJ ( )

Transkrypt

1 prof. dr kpt. ż.w. Daniel DUDA Akademia Marynarki Wojennej bsm. pchor. Małgorzata PAJĄK Akademia Marynarki Wojennej KOMANDOR DYPL. JERZY KŁOSSOWSKI SZEF BIURA HYDROGRAFICZNEGO MARYNARKI WOJENNEJ ( ) Jerzy Kłossowski urodził się 19 kwietnia 1893 roku w Kielcach, w których spędził 17 lat swego życia. Uczęszczał do Polskiej Szkoły Handlowej, lecz ona nie posiadała uprawnień szkoły państwowej, a więc nie nadawała matury. Było to powodem podjęcia decyzji o wstąpieniu do powstałej w 1909 roku w Warszawie dwuklasowej Szkoły Handlowej imienia A. Jeżewskiego z rosyjskim językiem wykładowym. Były to dwie ostatnie klasy szkoły realnej z programem rozszerzonym. Jerzy Kłossowski kończy tę szkołę w 1912 roku z odznaczeniem i zdaje egzamin dojrzałości. W lipcu tego roku, po złożeniu odpowiednich egzaminów i załatwieniu licznych formalności, podjął naukę na młodszym kursie gardemarinów (podchorążych marynarki wojennej) w Morskim Korpusie w Petersburgu. Nim jesienią 1912 roku podjął naukę, musiał przejść normalny kurs rekrutacji i dodatkowo kandydackie pływanie na okręcie o nazwie Rynga, które sprowadzało się do wykonywania podstawowych czynności marynarskich. Przerywa edukację w Morskim Korpusie przenosi się na Politechnikę Petersburską 1. Jednak zainteresowanie morzem spowodowało ponowne podjęcie nauki, ale już w Otdielnyje Gardemarińskimi Kłassy w Petersburgu, którą kończy w 1916 roku, uzyskując pierwszy stopień oficerski miczmana. Służbę jako oficer rozpoczyna na froncie rosyjsko-niemieckim w carskiej Flocie Bałtyckiej, w rejonie Zatoki Fińskiej na kanonierce Gil, później na stanowisku komendanta transportowca Flotylli Transportowej Specjalnego Znaczenia, a następnie na starym pancerniku Pietr Wielikij jako oficer flagowy. W okresie od października 1916 roku do kwietnia 1917 roku był słuchaczem Szkoły Lotniczej w Baku, której nie ukończył z powodu wypadku. W roku 1917 służył w Armenii, natomiast w 1918 roku był artylerzystą wojsk Azerbejdżanu w Tbilisi i Giendzie. Przez Batumi, Konstantynopol, Gałacz i Czerniowce powrócił do Polski i znalazł się w Warszawie. Został zweryfikowany jako kapitan marynarki wojennej i w 1919 roku podjął służbę w Oddziale Zapasowym Marynarzy Portu Wojennego w Modlinie. Z dniem 21 kwietnia 1920 roku Oddział Zapasowy Marynarki Wojennej zostaje przeniesiony z Modlina do Torunia, jako zaczątek Kadry Marynarki. Na dowódcę tej jednostki zostaje 1 Kadry Morskie Rzeczypospolitej, tom II, Polska Marynarka Wojenna, red. J.K. Sawicki, Wyższa Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia 1996, s

2 wyznaczony kapitan marynarki Antoni Wąsowicz. Jerzy Kłossowski pozostaje w Modlinie jako komendant Oddziału Portowego. Jednak już po pięciu miesiącach, dnia 26 kwietnia 1920 roku Klossowski zostaje przeniesiony do Portu Wojennego Puck, w charakterze oficera ordynansowego szefa Urzędu Hydrograficznego kapitana marynarki Józefa Unruga 2. Pismem z dnia 18 kwietnia 1920 roku szef Departamentu Spraw Morskich wiceadmirał Kazimierz Porębski zwrócił się do Ministra Spraw Wojskowych, wskazując na potrzebę szkolenia oficerów marynarki wojennej we Francji. Zaznaczał, że nie można w tej sprawie liczyć na Anglię. W odpowiedzi z dnia 12 maja 1920 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych zgodziło się na wysłanie 2 oficerów na szkolenie do Francji. Oficerami tymi byli komandor podporucznik Eugeniusz Solski i kapitan marynarki Jerzy Kłossowski. Informację tę Kłossowskiemu przekazał osobiście admirał Kazimierz Porębski na spotkaniu w Departamencie Spraw Morskich. Podkreślał, że młodzi oficerowie powinni dołożyć starań, aby nie tylko pomyślnie je ukończyć, ale również wyrobić w środowisku francuskim dobrą opinię o Marynarce Wojennej Polski. Spotkanie admirał zakończył obietnicą mianowania Kłossowskiego szefem Biura Hydrograficznego w przypadku pomyślnego ukończenia edukacji. Zgodnie z rozkazem nr 9 Departamentu Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych Jerzy Kłossowski wyjeżdża do słynnej Ecole Hydrographique i przebywa tam w okresie od listopada 1921 do listopada 1922 roku. Roczne studia kończy z wynikiem celującym i zgodnie ze słowami admirała Porębskiego po powrocie, z dniem 1 grudnia 1922 roku, obejmuje stanowisko szefa Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej. Admirał obiecał daleko idącą pomoc w prawidłowym ustawieniu zadań Biura, rozwoju tej służby pod względem kadrowym, technicznym i wyposażenia. Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej musiało w przyszłości spełnić zadania wynikające z rozbudowy Marynarki Wojennej, jej jednostek bojowych i pomocniczych, rozbudowy Flotylli Wiślanej i Pińskiej oraz różnych innych instytucji. Jak podaje Jerzy Kłossowski we wspomnieniach, już 30 listopada 1922 roku zameldował się w Pucku u komandora Jerzego Świrskiego, pełniącego obowiązki dowódcy floty. Biuro Hydrograficzne podlegało wówczas dowódcy Portu Wojennego Puck, którego komendantem był wówczas komandor Witold Panasewicz. Tutaj dopiero posiadł wiadomość, że Biuro Hydrograficzne zostało przeniesione do Gdyni i znajduje się w Gdyni w willi TUSIA. Ówczesne Biuro Hydrograficzne to minimalna liczba map morskich, locji, trochę starych instrumentów nawigacyjnych, parę stołów, stołków i jedna szafa tak Jerzy Kłossowski wspomina pierwsze swe kroki we wspomnianym gdyńskim biurze, składającym się jedynie z dwóch pokoi. Obejmując stanowisko szefa Biura Hydrograficznego od kapitana marynarki Tadeusza Bramińskiego kapitanowi Jerzemu Kłossowskiemu przyszło pracować w okresie ścisłego już podziału zadań hydrograficznych dokonanego pomiędzy 2 Kadry Morskie Rzeczypospolitej, tom II, Polska Marynarka Wojenna, red. J.K. Sawicki, Wyższa Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia 1996, s

3 Urzędem Marynarki Handlowej z siedzibą w Wejherowie (Ministerstwa Przemysłu i Handlu) a Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej. Bowiem pod koniec 1921 roku w hydrografii polskiej nastąpiło ważne wydarzenie. Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 1 grudnia 1921 roku dokonano rozdziału kompetencji i odpowiedzialności za sprawy gospodarki morskiej, w tym hydrografii oraz bezpieczeństwa żeglugi, pomiędzy Służbą Hydrograficzną Marynarki Wojennej, a instytucjami cywilnej administracji morskiej reprezentowanej przez Urząd Marynarki Handlowej, działający w Wejherowie a powstały dnia 2 kwietnia 1920 r. Na mocy tego rozporządzenia nie tylko latarnie morskie, ale i również jednostki np. żaglowy statek szkolny Lwów przekazano do Szkoły Morskiej w Tczewie, a jednostkę hydrograficzną ORP Pomorzanin, która w związku z tym, z dniem 28 lutego 1922 roku została skreślona z etatu Marynarki Wojennej, przeniesiono do wspomnianego Urzędu Marynarki Handlowej, nazywając ją Kaszuba. Przy okazji zmian organizacyjnych w strukturach Polskiej Marynarki Wojennej, dokonujących się na przełomie listopada i grudnia 1921 roku, ale i również w 1922 roku, nastąpiły zmiany organizacyjne w dotychczas istniejącej Służbie Hydrograficznej Marynarki Wojennej. Od 18 stycznia 1922 roku szef Służby Hydrograficznej MW podlegał komendantowi Portu Wojennego Puck, a dodatkowo 2 czerwca 1922 roku zmieniono nazwę Służby Hydrograficznej Marynarki Wojennej na Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej (BHMW). Kłossowski poświęcił się pracy; szczególnie pracował nad przygotowaniem statutu Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej. W dniu 1 stycznia 1924 roku rozkazem szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej został uchwalony statut składający się z dwóch części: A Statut Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej i B Rozporządzenie Wykonawcze do Statutu. Było to wielkie osiągnięcie Jerzego Kłossowskiego, kraju i Marynarki Wojennej 3. Kolejne osiągnięcie Jerzego Kłossowskiego, to opracowanie programu kursu mierników morskich i wystąpienie do Szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej o jego akceptację. Rozkazem nr 16 szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej z dnia 14 marca 1924 wyrażono zgodę na zorganizowanie kursu dla 8 kandydatów spośród kandydatów szeregowych marynarzy o specjalności pokładowej lub sterników sygnalistów. Kurs miał być przeprowadzony siłami Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej 4. Kurs ten (mierników hydrografów) rozpoczął się w Pucku dnia 15 października 1924 roku, a kierownikiem jego został kapitan marynarki Jerzy Kłossowski. Część praktyczna kursu prowadzona była na ORP Pomorzanin. W tym celu kursanci już 15 listopada zaokrętowali na tę jednostkę hydrograficzną. 3 Statut opracowano i przedstawiono w artykule D. Duda Przegląd Hydrograficzny, nr 6, s Stanisław M. Piaskowski, Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej , Tom 1, Albany, N.Y s

4 Kolejnym ważnym osiągnięciem było rozpoczęcie pracy, z dniem 17 listopada 1924 roku, utworzonego w Pucku tzw. Depo Hydrograficznego. Była to lokalna komórka wydzielona z Biura Hydrograficznego dla zaspokajania bezpośrednich potrzeb oddziałów i instytucji podległych Dowódcy Floty. Depo podlegało bezpośrednio Dowódcy Floty, fachowo natomiast podlegało szefowi Biura Hydrograficznego w Pucku. Kierownikiem Depo, zgodnie z rozkazem nr 6 z dnia 12 stycznia 1925 roku, wyznaczony został porucznik marynarki Artur L. Reyman 5. Funkcję szefa BHMW Kłossowski pełnił do 19 czerwca 1925 roku, należy jednak zaznaczyć, że w okresie 11 stycznia 1924 do 14 maja 1925 roku jednocześnie pełnił obowiązki dowódcy okrętu hydrograficznego (Okrętu Wydzielonego) ORP Pomorzanin 6. Na początku czerwca 1925 roku wyszedł rozkaz personalny Kierownictwa Marynarki Wojennej z podpisem komandora Świrskiego, mocą którego Kłossowski został wyznaczony z dniem 1 lipca 1925 roku na stanowisko p.o. kierownika wydziału organizacyjno-mobilizacyjnego sztabu Kierownictwa Marynarki Wojennej. Było to jedno z dwóch pierwszych przeniesień z wybrzeża do centrali w Warszawie. Po dwóch miesiącach, po ogłoszeniu rozkazu szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej o zamierzeniu wysłania dwóch oficerów w stopniu kapitana na studia do Francji, przystępuje do kwalifikacji. Z trzech kandydatów jeden wycofuje się i tym samym Kłossowski wraz z Czeczotem zostaje wyznaczony do podniesienia kwalifikacji jako słuchacz Ecole de Guerre Navale w Paryżu. Studia kończy z pierwszą lokatą, uzyskując tytuł oficera dyplomowanego. Po studiach powierzono mu dowództwo na kanonierce ORP Generał Haller podczas pierwszej oficjalnej wizyty okrętu Marynarki Wojennej w Kopenhadze. W sierpniu 1928 roku przychodzą trudne chwile dla człowieka morza jakim był Kłossowski. Na skutek zmian personalnych w Sztabie Generalnym, z dniem 1 lipca 1928 roku, zostaje przeniesiony na stanowisko w toruńskiej Szkole Podchorążych Marynarki Wojennej w charakterze dyrektora nauki i jednocześnie wykładowcy. Jak wspomina Opuszczałem Gdynię z ciężkim sercem. Przyzwyczaiłem się do floty i czułem się w niej na właściwym miejscu. Praca na nowym stanowisku z początku była trudna, lecz pozwoliła zrealizować Kłossowskiemu ideę, o której od dawna myślał podczas pływania we flocie. Wraz z por. dypl. Frankowskim i por. mar. Duraczem postanowili ożywić studiowanie w środowisku oficerskim morskich zagadnień operacyjno-taktycznych. W grudniu 1928 roku założyli miesięcznik Przegląd Morski o tematyce wojenno-morskiej, który miał poparcie ówczesnego szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej kmdr. Jerzego Świrskiego. Kapitan marynarki Jerzy Kłossowski został członkiem komitetu redakcyjnego odpowiedzialnym za sprawy merytoryczne i wydawnicze. W 1958 r. w trzydziestą rocznicę ukazania się 5 Stanisław M. Piaskowski, Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej , Tom 1, Albany, N.Y s Kadry Morskie Rzeczypospolitej, tom II, Polska Marynarka Wojenna, red. J.K. Sawicki, Wyższa Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia

5 pierwszego zeszytu Przeglądu Morskiego, zostało umieszczone kilkustronicowe wspomnienie na łamach Biuletynu Nautologicznego nr 11/12 wydawanego przez Polskie Towarzystwo Nautologiczne: W dziejach naszego czasopiśmiennictwa morskiego ukazanie się Przeglądu było wydarzeniem o dużym znaczeniu, a i dzisiaj jeszcze, z odległości kilku dziesiątków lat, jest zjawiskiem zastanawiającym. Ukazało się przecież czasopismo zupełnie nowego typu, w Polsce dotąd nie spotykanego, o specjalistycznym profilu tematycznym i wyraźnie określonych zadaniach 7. Służąc w Szkole Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu, z dniem 22 stycznia 1930 roku, został wyznaczony na wykładowcę zagadnień Strategia i polityka morska, na rozpoczynającym się z dniem 1 lutego 1930 roku kursie aplikacyjnym dla kapitanów i komandorów podporuczników w korpusie morskim. Kurs ten został zorganizowany jedynie dla 6 osób. W 1932 roku J. Kłossowski pracował nad programem powołanie nowego wydziału Wydziału Administracyjnego Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej. W pierwszych miesiącach 1933 roku pełnił obowiązki komendanta SPMW podczas nieobecności komandora porucznika Karola Korytowskiego. 1 stycznia 1930 roku uzyskał oczekiwany awans na stopień kmdr ppor. i przeniesiony został na ORP Krakowiak na stanowisko dowódcy okrętu. Na przełomie lat 1933/1934 pełnił obowiązki dowódcy ORP Bałtyk. Z dniem 31 lipca 1934 roku został przeniesiony do rezerwy. Przed oficjalnym przeniesieniem do rezerwy został skierowany do Ministerstwa Komunikacji, gdzie w toruńskiej Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych odbywał praktykę. Z dniem 1 lipca 1934 roku objął stanowisko naczelnika Biura Personalnego DOKP w Toruniu. Podjął społeczną pracę w Lidze Morskiej i Kolonialnej w charakterze członka prezydium i wiceprezesa Ligi Morskiej i Kolonialnej okręgu toruńskiego i jednocześnie został prezesem pomorskiego Kolejowego Przysposobienia Wojskowego. Na ostatnim przedwojennym VIII Walnym Zjeździe Delegatów Ligi Morskiej i Kolonialnej, który odbył się w dniach maja 1939 roku w Toruniu, wszedł w skład Rady Głównej tej organizacji. W okresie okupacji mieszkał pod Łęczycą i pracował jako buchalter rolny. Z dniem 5 maja 1945 roku rozpoczął ponownie służbę w Marynarce Wojennej, a z dniem 1 czerwca 1945 roku powierzono mu stanowisko Szefa Oddziału Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Obrony Narodowej i jednocześnie pomocnika szefa Sztabu Głównego MW z siedzibą w Warszawie. W miesiącach sierpień październik 1945 roku był szefem misji w Sztokholmie, z zadaniem sprowadzenia do kraju internowanych tam trzech okrętów podwodnych: ORP Ryś, ORP Sęp i ORP Żbik, patrolowego kutra Batory i statku szkolnego Szkoły Morskiej w Gdyni s.v Dar Pomorza 8. 7 Encyklopedia Gdyni, red. M. Sokołowska, Wydawnictwo Oficyna Verdi Causa, Gdynia s Jan Kazimierz Sawicki (pod redakcją zespół autorski Julian i Małgorzata Czerwińscy, Maria Babnis, Alfons Jankowski), Kadry Morskie Rzeczypospolitej tom II, Polska Marynarka Wojenna, Wydanie nakładem Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, 1996 r. 115

6 Tak oto ocenił misję w Sztokholmie komandora Jerzego Kłossowskiego Stanisław M. Piaskowski: Rząd szwedzki w dniu 4 VIII [1945] nakazał przeprowadzenie internowanych oop i statków z dotychczasowego miejsca postoju do Sztokholmu celem przekazania ich przedstawicielom rządu warszawskiego. Komisja odbiorcza przybyła 23 VIII [1945] z komandorem Jerzym Kłossowskim na czele starając się zachęcić jak największą ilość internowanych marynarzy do powrotu. Rezultaty nie odpowiadały jednak życzeniom Komisji. Oficjalne przekazanie przez Rząd Szwedzki 3-ch OOP Sęp, Ryś i Żbik oraz szkolnego statku Dar Pomorza i motorówki Straży Granicznej Batory odbyło się 5 IX [1945]. Do Polski internowane okręty i statki odeszły w dniu 21 X [1945]. Wraz z okrętami powrócili: 1 oficer kmdr por. Władysław Salamon i 51 podofic[erów] i marynarzy na ogólną liczbę 16 oficerów, 149 podoficerów i marynarzy. Przeważająca część załogi i prawie wszyscy oficerowie pozostali na emigracji 9. Od stycznia do grudnia 1946 roku Kłossowski był attache morskim w Londynie, z zadaniem sprowadzenia do kraju okrętów pozostających na zachodzie i ich załóg. W roku 1949 zostaje delegowany do Harbinu, z zadaniem zorganizowania repatriacji do kraju Polaków tam przebywających; ostatecznie wysłał do kraju łącznie trzy transporty. W styczniu 1950 roku komandora Jerzego Kłossowskiego przeniesiono do rezerwy, gdzie podjął pracę w budownictwie i kolejno w inspekcji handlowej. Ściśle związał się z Polskim Towarzystwem Nautologicznym, był jej czynnym członkiem, swoje prace drukował w Nautologii, był również recenzentem 11 naukowych artykułów publikowanych w językach obcych. Był członkiem Prezydium Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Nautologicznego, pozostawił wspomnienia, które Towarzystwo przekazało do archiwum Ludzi Morza Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Opublikował cenną wspomnieniową książkę, która ukazała się nakładem wydawnictwa Ministerstwa Obrony Narodowej w roku 1970, a nosi tytuł Wspomnienia z Marynarki Wojennej. Publikował w Wojskowym Przeglądzie Historycznym, w Polsce Zbrojnej, był współredaktorem Przeglądu Morskiego i publikował na łamach tego pisma. Komandor Jerzy Kłossowski odznaczony był Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, srebrnym Krzyżem Zasługi, duńskim Orderem Danebroga IV klasy. Zmarł w Warszawie dnia 12 sierpnia 1978 roku, pochowany został na cmentarzu na Powązkach. 9 Stanisław M. Piaskowski, Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej , Tom 3, Albany, NY 10 lutego 1990 r. s

7 BIBLIOGRAFIA 1. Duda D.: Funkcjonowanie Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej w okresie międzywojennym, Biuletyn Hydrograficzny nr 6, Gdynia Sokołowska M.: Encyklopedia Gdyni, Wydawnictwo Oficyna Verdi Causa, Gdynia Sawicki J.K.: Kadry Morskie Rzeczypospolitej tom II. Polska Marynarka Wojenna, Wyższa Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia Piaskowski S.M.: Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej , Tom 1, Albany, N.Y Piaskowski S.M.: Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej , Tom 3, Albany, NY Źródła internetowe: