Typ: Nematoda (nicienie) Typ: Rotatoria (wrotki) Typ: Acanthocephala (kolcogłowy)

Transkrypt

1 Typ: Nematoda (nicienie) Typ: Rotatoria (wrotki) Typ: Acanthocephala (kolcogłowy)

2 Do niedawna nicienie, kolcogłowy i wrotki zaliczano do typu robaków obłych - Nemathelminthes. Obecnie wszystkie te jednostki uzyskały rangę typów.

3 gąbki parzydełkowce żebropławy typ budowy = bauplan Choanoflagellata Porifera Placozoa Cnidaria Ctenophora Sipunculata Echiura Mollusca Annelida Onychophora Arthropoda Tardigrada Plathyhelminthes Nemertini Entoprocta Cycliophora Acanthocephala Seisonida Rotatoria Micrognathozoa Gnathosomulida Gastrotricha Nematoda Nemathomorpha Priapulida Kinoryncha Loricifera Ectoprocta Chaetognatha Phoronida Brachiopoda Pterobranchia Echinodermata Enteropneusta Chordata płaskowce METAZOA DIPLOBLASTIC A TRIPLOBLASTICA płazińce parenchymowce wstężnice nicienie

4 ACOELOMATApierwotnojamowce endoderma jelito gonada endoderma parenchyma PARENCHYMOWCE ektoderma jelito mięśnie (mezoderma) pseudoceloma (pochodna blastocelu) gonada PSEUDOCOELOMATA

5 TYP - NEMATODA - NICIENIE nema (łac.) - nitka

6 Przekrój poprzeczny przez ciało samicy glisty ludzkiej grzbietowy wałek hypodermalny ściana ciała komórka mięśniowa hypoderma kuticula jajnik grzbietowy pień nerwowy nabłonek jelita światło jelita boczny wałek hypodermalny kanał wydalniczy jajowód jajo macica pseudoceloma brzuszny wałek hypodermalny brzuszny pień nerwowy

7 Charakterystyka typu Nematoda: 27 tys. gat. Wolnożyjące i pasożyty (48%), zamieszkują wszystkie środowiska; Ciało wydłużone robakowato, na przekroju okrągłe; Trójwarstwowe, dwubocznie symetryczne, niesegmentowane; Pierwotna jama ciała (pseudocoel) stąd ich nazwa PSEUDOCOELOMATA) wypełniona płynem (nadciśnienie wewnątrz ciała rodzaj szkieletu hydrostatycznego); Jelito drożne, otwór gębowy z 6 lub 3 wargami; Układ wydalniczy zbudowany z 1-2 komórek olbrzymich, często w postaci długich kanałów;

8 Charakterystyka typu Nematoda cd.: Wór skórno-mięśniowy z kutikulą, syncytialną hypodermą i mięśniami podłużnymi; Układ nerwowy złożony z okołogardzielowego pierścienia nerwowego i podłużnych pni nerwowych biegnących w wałkach hypodermalnych; Brak wyodrębnionego układu oddechowego i krwionośnego; Rozdzielnopłciowe, wyraźnie zaznaczony dymorfizm płciowy; U samic ujścia układów pokarmowego i rozrodczego są oddzielone, u samców ujście jest wspólne (kloaka)

9 Ascaris lumbricoides PRZEGLĄD NICIENI Gatunki pasożytnicze: q Ascaris lumbricoides - glista ludzka q Ascaris suum - glista świńska q Parascaris equorum - glista końska pasożyty jelit cienkich, podobnie zbudowane, powodują chorobę zwaną a s k a r i d o z ą

10 Ontogeneza Ascaris: jajo cztery stadia larwalne (rozwijają się w dwunastnicy żywiciela) larwy przebijają ściany jelita, z krwią wędrują do wątroby, płuc, tchawicy, gardzieli powtórnie połknięte rozwijają się w jelicie cienkim w osobniki dorosłe. - wzrost larwy przez linienie; - brak żywicieli pośrednich.

11 PRZEGLĄD NICIENI c.d. Enterobius vermicularis - owsik ludzki (do 1 cm dł.), pasożytuje w tylnym odcinku jelita cienkiego i przednim odcinku jelita grubego (głównie u dzieci), powoduje chorobę zwaną e n t e r o b i o z ą q Pojedyncza samica składa ok jaj, po czym ginie q W dwunastnicy larwa opuszcza osłonkę jajową i dalszy rozwój zachodzi w jelicie cienkim samiec 2-5 mm samica 8-13 mm

12 Dracunculus medinensis riszta (robak medynski) pasożyt tkanek podskórnych człowieka, małp, psów i kotów

13 Wuchereria bancrofti pasożyt ukł. limfatycznego człowieka - powoduje zniekształcenia ciała, tzw. słoniowatość (elephantiasis) samica ( mm) żyworodna, samiec 40 mm - żyją w układzie limfatycznym człowieka larwy zwane mikrofilariami wraz z krwią dostają się do żywiciela pośredniego (komara), gdzie przechodzą dalszy rozwój; ukłucie człowieka powoduje przedostanie się nicienia do krwi i limfy żywiciela ostatecznego (koncentracja larw w gruczołach chłonnych pachwin)

14 Trichinella spiralis - włosień kręty q pasożyt świni, szczura, człowieka, powoduje chorobę zwaną w ł o ś n i c ą q samce 1,5 mm, samice 3-4 mm długości

15 Trichinella spiralis włosień spiralny, trychina; cd. żywicielami są różne mięsożerne ssaki: szczury, świnie, dziki, niedźwiedzie, psy, koty, człowiek; w cyklu życiowym jest dwóch żywicieli, z których każdy jest żywicielem ostatecznym (brak żywicieli pośrednich); cykl życiowy: - jelito cienkie żywiciela (dorosłe) samce giną tuż po kopulacji, samice rodzą ok larw - larwy przenikają do krwiobiegu lub układu limfatycznego i wraz z prądem krwi lub limfy dostają się do mięśni poprzecznie prążkowanych (w czasie wędrówki silna gorączka, bóle, obrzęki) - po 4-5 tygodniach wokół larwy tworzy się zbudowana z tkanki łącznej torebka w kształcie cytryny, która po pewnym czasie wapnieje - larwy włośnia mogą w takiej postaci pozostawać w mięśniach do 30 lat

16 TYP: NEMATOMORPHA - NITNIKOWCE

17 gąbki parzydełkowce żebropławy typ budowy = bauplan Choanoflagellata Porifera Placozoa Cnidaria Ctenophora Sipunculata Echiura Mollusca Annelida Onychophora Arthropoda Tardigrada Plathyhelminthes Nemertini Entoprocta Cycliophora Acanthocephala Seisonida Rotatoria Micrognathozoa Gnathosomulida Gastrotricha Nematoda Nemathomorpha Priapulida Kinoryncha Loricifera Ectoprocta Chaetognatha Phoronida Brachiopoda Pterobranchia Echinodermata Enteropneusta Chordata płaskowce METAZOA DIPLOBLASTICA TRIPLOBLASTICA płazińce parenchymowce wstężnice nicienie wrotki kolcogłowy nitnikowce

18 TYP (PHYLUM): NEMATOMORPHA - NITNIKOWCE ciało cienkie, wydłużone, do 1,5 m gruby oskórek bez kolców i szczecinek pierwotna jama ciała wypełniona miąższem prosty przewód pokarmowy o prostej budowie (gardziel, jelito środkowe i końcowe czasem niedrożne odżywianie na drodze osmozy) brak układu krążenia i wydalniczego ukł. nerwowy zwój mózgowy i pień nerwowy; narządy zmysłów brodawki czuciowe rozdzielnopłciowe ukł. rozrodczy cewkowaty; dymorfizm płciowy samce rozwidlone zakończenie ciała osobniki dorosłe wolnożyjące larwy pasożytują w owadach (posiadają ryjek z aparatem drążącym) zarażenie przez zjedzenie jaj występują w czystych wodach słodkich

19 Typ: Priapulida - niezmogowce

20 gąbki parzydełkowce żebropławy typ budowy = bauplan Choanoflagellata Porifera Placozoa Cnidaria Ctenophora Sipunculata Echiura Mollusca Annelida Onychophora Arthropoda Tardigrada Plathyhelminthes Nemertini Entoprocta Cycliophora Acanthocephala Seisonida Rotatoria Micrognathozoa Gnathosomulida Gastrotricha Nematoda Nemathomorpha Priapulida Kinoryncha Loricifera Ectoprocta Chaetognatha Phoronida Brachiopoda Pterobranchia Echinodermata Enteropneusta Chordata płaskowce METAZOA DIPLOBLASTICA TRIPLOBLASTICA płazińce wstężnice wrotki kolcoglowy nicienie niezmogowce nitnikowce parenchymowce

21 Priapulida niezmogowce; schemat budowy otwór gębowy skalidy INTROVERT ( RYJEK) zewnetrzne pierścienie + brodawki TUŁÓW wyrostki kaudalne

22 Priapulida niezmogowce; schemat budowy otwór gebowy introvert mięsień retraktor gardziel jelito układ urinogenitalny kanał wyprowadzający jelito proste wyrostki kaudalne

23 Charakterystyka typu: 1. Morskie, wolno żyjące, denne (bentosowe); 2. Trójwarstwowe, pierwotna jama ciała (=schizocoel) wypełniony płynem z hemoerytryną i komórki fagocytujące; 3. Ciało zbudowane z introvertu, tulowia i wyrostkakaudalnego; 4. Pseudosegmentacja; 5. Introvert zaopatrzony w rzędy kolców (skalidy); 6. Wór skórno-mięśniowy z mięśniami okrężnymi i podłużnymi; oskórek chitynowy (linienie!); 7. układ nerwowy zwój mózgowy, obrączka okołogardzielowa, pień nerwowy (w epidermie), zwój kaudalny; chemoreceptory i mechanoreceptory w postaci brodawek na ciele;

24 8. układ pokarmowy w postaci prostej, drożnej rury; 9. układ urinogenitalny: wspólne ujście gonad i układu wydalniczego; 10. układ krwionośny nieobecny; 11. wyrostek kaudalny może pełnić rolę w wymianie gazowej; 12. charakterystyczba larwa lorica 13. drapieżne; znane z kambru (grupa reliktowa);

25 TYP ROTIFERA (= ROTATORIA) - WROTKI

26 TYP ROTIFERA (= ROTATORIA) - WROTKI rota (łac.) koło, fera (łac.)- nosić, dzwigać

27 gąbki parzydełkowce żebropławy typ budowy = bauplan Choanoflagellata Porifera Placozoa Cnidaria Ctenophora Sipunculata Echiura Mollusca Annelida Onychophora Arthropoda Tardigrada Plathyhelminthes Nemertini Entoprocta Cycliophora Acanthocephala Seisonida Rotatoria Micrognathozoa Gnathosomulida Gastrotricha Nematoda Nemathomorpha Priapulida Kinoryncha Loricifera Ectoprocta Chaetognatha Phoronida Brachiopoda Pterobranchia Echinodermata Enteropneusta Chordata płaskowce METAZOA DIPLOBLASTICA TRIPLOBLASTICA płazińce wstężnice wrotki kolcoglowy nicienie parenchymowce niezmogowce nitnikowce

28 korona rzęsek otwór gębowy Wrotek słodkowodny głowa (= cz. apikalna) mastax tułów tułów oskórek może wytwarzać pancerz opatrzny kolcami i wyrostkami żołądek jelito lorica kloaka gruczoły cementowe stopa palce noga

29 TYP (PHYLUM): ROTATORIA - WROTKI cechą charakterystyczną dla całej grupy jest występowanie APARATU WROTNEGO składa się z dwóch pasm rzęsek: zewnętrznego (cingulum) wewnętrznego (trochus) rzęski poruszają się w przeciwnych kierunkach APARAT WROTNY głaszczek

30 TYP (PHYLUM): ROTATORIA - WROTKI wolnożyjące głównie słodkowodne (rzadko morskie); osiadłe, planktonowe, bentosowe, psammonowe, mcholubne, czasem pasożyty; symetria dwuboczna; trójwarstwowce, nie segmentowane, z pierwotną jamą ciała (pseudocoel); najmniejsze tkankowce, do 2 mm; stała liczba komórek budujących ciało (EUTELIA); brak wora skórno-mięśniowego ciało pokryte hypodermą i kutykulą (może wytwarzać pancerzk); aparatu wrotny składa się z dwóch pasm rzęsek zewnętrznego (cingulum) i wewnętrznego (trochus); tylna tworzy teleskopowo składającą się nóżkę z 2 palcami; działa jak ster; posiada gruczoł cementowy;

31 TYP (PHYLUM): ROTATORIA - WROTKI jelito drożne, gardziel z wyspecjalizowanym aparatem żującym (mastax); układ wydalniczy typu protonefridialnego, parzyste kanały uchodzące do kloaki; uklad nerwowy: zwoje głowowy, mastaksowy i nożny, połaczone pasmami nerwowymi; rozdzielnopłciowe występuje dymorfizm płciowy; samice większe od samców) samce pojawiają się w populacji rzadko heterogonia kilka pokoleń samic rozmnażających się hermafrodytycznie oraz pokolenia samców i samic (partenogeneza wiosna, samce koniec lata) zdolność do ANABIOZY

32 TYP: ACANTHOCEPHALA - KOLCOGŁOWY acanthos [ gr.] najeżony cephalon [gr.] głowa

33 gąbki parzydełkowce żebropławy typ budowy = bauplan Choanoflagellata Porifera Placozoa Cnidaria Ctenophora Sipunculata Echiura Mollusca Annelida Onychophora Arthropoda Tardigrada Plathyhelminthes Nemertini Entoprocta Cycliophora Acanthocephala Seisonida Rotatoria Micrognathozoa Gnathosomulida Gastrotricha Nematoda Nemathomorpha Priapulida Kinoryncha Loricifera Ectoprocta Chaetognatha Phoronida Brachiopoda Pterobranchia Echinodermata Enteropneusta Chordata płaskowce METAZOA DIPLOBLASTICA TRIPLOBLASTICA płazińce parenchymowce wstężnice nicienie wrotki kolcogłowy niezmogowce nitnikowce

34 TYP (PHYLUM): ACANTHOCEPHALA - KOLCOGŁOWY Świat: 1100 gatunków Polska: 31 gatunki Acanthocephalussp. ryjek pasożyt jelita kręgowców żywiciel pośredni bezkręgowiec

35 TYP (PHYLUM): ACANTHOCEPHALA - KOLCOGŁOWY ciało obłe; od kilku mm do 60 cm ciało podzielone na: praesomę (ryjek + szyja) i somę pierwotna jama ciała (schizocel) wór skórno-mięśniowy: oskórek, hypoderma, mięśnie podłużne i okrężne) uchyłki hypodermy wypełnione cieczą (lemniski), wysuwanie ryjka ryjek zaopatrzony w rzędów po 7-9 haków brak ukł. pokarmowego: odżywianie poprzez osmozę ukł. nerwowy: zwój mózgowy + dwa pnie nerwowe po bokach; brodawki czuciowe rozdzielnopłciowe pasożyty jelita kręgowców: co najmniej jeden żywiciel pośredni: (skorupiaki woda; owady ląd)

36 TYP: ACANTHOCEPHALA - KOLCOGŁOWY postać dojrzała Acanthocephala rozród w jelicie ryby żywiciel ostateczny - ryba cyskant jajo acanthella rozpuszcznie osłon jajowych Cykl rozwojowy żywiciel pośredni- kolcogłowa skorupiak