IX Zachodniopomorski Festiwal Nauki w Szczecinie i Koszalinie

Transkrypt

1 IX Zachodniopomorski Festiwal Nauki w Szczecinie i Koszalinie pod patronatem WŁADYSŁAWA HUSEJKI MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Szczecin 2009

2 SOCIETAS SCIENTIARUM STETINENSIS SZCZECIŃSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE Biuletyn pod redakcją prof. dr hab. Janiny Jasnowskiej i prof. dr hab. inż. Jacka A. Soroki prof. dr hab. Waldemar Tarczyński prof. dr hab. med. Przemysław Nowacki prof. dr hab. inż. Włodzimierz Kiernożycki prof. dr hab. inż. Stanisław Gucma prof. dr hab. inż.tomasz Krzyżyński prof. Maria Radomska-Tomczuk dr Anna Nowak dr Włodzimierz Puzyna adiunkt Jerzy Siemak dr Jan Macholak mgr Lech Karwowski mgr Artur Gałęski mgr Michał Przepiera mgr inż. Sławomir Wencel KOMITET HONOROWY - Rektor Uniwersytetu Szczecińskiego - Rektor Pomorskiej Akademii Medycznej - Rektor Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie - Rektor Akademii Morskiej w Szczecinie - Rektor Politechniki Koszalińskiej - Rektor Wyższej Szkoły Sztuki Użytkowej - Rektor Wyższej Szkoły Humanistycznej TWP - Rektor Wyższej Szkoły Administracji Publicznej. - Prorektor ds. filii Akademii Muzycznej w Szczecinie - Dyrektor Archiwum Państwowego w Szczecinie - Dyrektor Muzeum Narodowego w Szczecinie - Zachodniopomorski Kurator Oświaty - Dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Szczecin - Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinie Przewodniczący: prof. dr hab. Radosław Gaziński KOMITET ORGANIZACYJNY - Prezes Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego Członkowie: prof. dr hab. Janina Jasnowska prof. dr hab. inż. Wojciech Kacalak prof. dr hab. Wanda Bacieczko prof. dr hab. med. Barbara Gawrońska-Szklarz dr hab. med. Andrzej Brodkiewicz dr hab. med. Leszek Domański prof. dr hab. Ewa Komorowska dr Andrzej Wiśniewski dr inż. Beata Michalkiewicz prof. dr hab. inż. Bronisław Słowiński prof. dr hab. inż. Zofia Jóźwiak adiunkt Kornela Arwicz-Sienicka prof. dr hab. Irena Machaj mgr Danuta Dąbrowska-Wojciechowska mgr Cecylia Judek mgr Małgorzata Makowska mgr inż. Stanisław Kmiecik mgr inż. Jacek Kowalski - Szczecińskie Towarzystwo Naukowe - Prezes Koszalińskiego Towarzystwa Naukowego - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie - Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie - Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie - Uniwersytet Szczeciński - Uniwersytet Szczeciński - Uniwersytet Szczeciński - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie - Politechnika Koszalińska - Akademia Morska w Szczecinie - Akademia Muzyczna w Szczecinie - Wyższa Szkoła Humanistyczna TWP w Szczecinie - Wyższa Szkoła Sztuki Użytkowej w Szczecinie - Książnica Pomorska w Szczecinie - Zachodniopomorskie Kuratorium Oświaty w Szczecinie - Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinie - Wydział Gospodarki Komunalnej Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Szczecin Dofinansowano ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego BIURO ORGANIZACYJNE: Szczecińskie Towarzystwo Naukowe, Wanda Jarymowicz al. Wojska Polskiego 96, Szczecin, tel. (0-91) , fax (0-91) Politechnika Koszalińska, Bogusława Piec ul. Racławicka 15/17, Koszalin tel. (0-94)

3 O IX ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI 4 ZAMIAST WSTĘPU O ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI SŁÓW KILKA prof dr hab. Radosław Gaziński 4 Od Redakcji 4 FESTIWAL NAUKI W OCZACH ODBIORCÓW dr Genowefa Kondraciuk-Gabryś 6 UWAGI O ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI mgr Sylwia Wróblewska 7 PIKNIK EKOLOGICZNY SZCZECIŃSKIE SPOTKANIA Z NAUKĄ NAD SZMARAGDOWYM" mgr Monika Małachowska-Wasylko 8 SPOTKANIE DYREKTORÓW SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH Z PRZEDSTAWICIELAMI SZKÓL WYŻSZYCH prof. dr hab. Barbara Wiszniewska 9 DYSKUSJE PANELOWE '. 10 WIELKI KRYZYS GOSPODARCZY PRÓBA REFLEKSJI prof. dr hab. Janusz Faryś 10 GLOBALNY KRYZYS FINANSOWY prof zw. dr hab. Stanisław Flejterski 10 POLITYKA ANTYKRYZYSOWA W POLSCE W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM I OBECNIE prof. dr hab. Józef Stanielewicz 12 FESTIWAL NA UCZELNIACH 14 FESTIWAL NAUKI W POMORSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ dr hab. n. med. Andrzej Ciechanowicz 14 FESTIWAL NAUKI W AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE dr Stanisław Iwan, dr inż. Piotr Majzner 14 UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI - PODZIELMY SIĘ NASZĄ PASJĄ NAUKOWĄ... dr hab. Ewa Komorowska, prof US i dr Andrzej Wiśniewski 15 FESTIWAL NAUKI W BIBLIOTECE GŁÓWNEJ UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO mgr Urszula Ganakowska 17 PROCES INWAZJI ROŚLIN NA TERENIE MIASTA SZCZECINA mgr Agnieszka Kochanek 18 FESTIWAL NAUKI W ZACHODNIOPOMORSKIM UNIWERSYTECIE TECHNOLOGICZNYM NA WYDZIAŁACH DAWNEJ AKADEMII ROLNICZEJ dr. hab. Wanda Bacieczko prof. nadzw. ZUT. 19 FESTIWAL NAUKI W ZACHODNIOPOMORSKIM UNIWERSYTECIE TECHNOLOGICZNYM NA WYDZIAŁACH DAWNEJ POLITECHNIKI SZCZECIŃSKIEJ dr hab. inż. Beata Michalkiewicz 21 BIOTERRORYZM. CZY NALEŻY SIĘ OBAWIAĆ PRZESYŁEK OD NIEZNAJOMEGO? Agata Markowska-Szczupak 23 FESTIWAL NAUKI W POLITECHNICE KOSZALIŃSKIEJ - 24 WRZEŚNIA 2009 R. prof dr hab. Bronisław Słowiński, mgr Andrzej Markiewicz 25 FESTIWAL NAUKI W WYŻSZEJ SZKOLE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W SZCZECINIE dr Włodzimierz Puzyna 26 FESTIWAL NAUKI W WYŻSZEJ SZKOLE SZTUKI UŻYTKOWEJ W SZCZECINIE prof. Maria Radomska-Tomczuk 27 FESTIWAL NAUKI W WYŻSZEJ SZKOLE HUMANISTYCZNEJ TWP W SZCZECINIE mgr Renata Gniewosz 28 FESTIWAL NAUKI W KSIĄŻNICY POMORSKIEJ IM. STANISŁAWA STASZICA W SZCZECINIE mgr Cecylia Judek 29 FESTIWAL NAUKI W ARCHIWUM PAŃSTWOWYM W SZCZECINIE dr Paweł Gut 33 ZACHODNIOPOMORSKI FESTIWAL NAUKI I NOC NAUKOWCÓW WYCIECZKI FESTIWALOWE 36 SZLAKIEM ŚCIEŻKI DENDROLOGICZNEJ CMENTARZA CENTRALNEGO W SZCZECINIE dr inż. Marcin Kubuś 36 PARK KASPROWICZA I RÓŻANKA dr inż. Grzegorz Nowak 37 ARBORETA W PRZELEWICACH I GLINNEJ dr inż. Grzegorz Nowak, dr inż. Marcin Kubuś 37 WYCIECZKA DO DRAWIEŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO W OCZACH UCZESTNIKÓW mgr Maria Pawłowska-Soldat 38 CZEGO NAUCZYŁAM SIĘ W WOLIŃSKIM PARKU NARODOWYM Marta Wiśniewska 39 PRZYRODA PUSZCZY GOLENIOWSKIEJ mgr inż. Barbara Adamczyk 41 SPRAWOZDANIE Z WYCIECZKI Aleksandra Muryn, Jan Bójko 42 BARLINECKO-GORZOWSKI PARK KRAJOBRAZOWY dr. hab. Wanda Bacieczko prof. nadzw. ZUT WYCIECZKA DO PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH DOLINY DOLNEJ ODRY - OBSZARÓW OBJĘTYCH PROGRAMEM NATURA 2000 mgr Magdalena Handke 46 WYCIECZKA DO REZERWATU LEŚNO-STEPOWEGO BIELINEK" NAD ODRĄ

4 O IX ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI ZAMIAST WSTĘPU O ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI SŁÓW KILKA prof. dr hab. Radosław Gaziński Prezes Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego Trwałym elementem szczecińskiego pejzażu staty się festiwale nauki. W 2009 roku miaf miejsce dziewiąty z nich. Zorganizowały go szczecińskie i koszalińskie uczelnie (Akademia Morska w Szczecinie, Politechnika Koszalińska, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecińska Filia Akademii Muzycznej w Poznaniu, Uniwersytet Szczeciński, Wyższa Szkota Administracji Publicznej, Wyższa Szkota Humanistyczna TWP Wyższa Szkota Sztuki Użytkowej i Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny) oraz placówki naukowe i kulturalne regionu (Archiwum Państwowe, Książnica Pomorska w Szczecinie oraz Muzeum Narodowe w Szczecinie). Catość prac organizacyjnych była koordynowana przez Szczecińskie Towarzystwo Naukowe. Festiwal znalazł się pod patronatem wtadz wojewódzkich (Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego) i miejskich (Prezydenta Miasta Szczecin). Jak co roku w trakcie prac rodziło się pytanie czy warto organizować takie spotkania z nauką i kulturą? Jaki jest sens tego typu spotkań w dobie Internetu i kształtującego się w Polsce społeczeństwa informacyjnego? Czy taka formuła nie staje się z wolna anachroniczna? Być może dzisiejszemu odbiorcy wystarczą jedynie strony internetowe z odpowiednimi prezentacjami multimedialnymi przybliżającymi świat nauki. Idąc dalej tym tropem czy zdalne nauczanie zastąpi tradycyjną uczelnię, a wspomniany już Internet stanie się jedynym i wyłącznym miejscem kontaktów międzyludzkich oraz będzie zaspokajał potrzeby kulturalne człowieka? W moim przekonaniu festiwale nauki obok wielu innych tego typu inicjatyw powinny prowokować do spotkań z ludźmi, do dyskusji, pokazywać skomplikowany współczesny świat w pełnych nie retuszowanych barwach. Winny poruszać problemy współczesnej nauki w prostej i bezpośredniej relacji między uczonym a odbiorcą. Szczeciński festiwal, jak i inne tego typu przedsięwzięcia w Polsce, jest kierowany do młodzieży, aby zainteresować ją nauką jako sposobem na życie. Festiwal ma najpierw zaciekawiać, potem zachęcić do pogłębiania wiedzy i samokształcenia się, a wreszcie w przypadku niektórych osób do uprawiania nauki. Festiwal jest nam potrzebny jak powietrze, bo przyszłość to społeczeństwo wiedzy, samokształcące się stosownie do potrzeb rynku. Tylko wykształceni rozumiejący otaczający świat ludzie będą mogli w nim odnieść sukces. Warto to wiedzieć i brać pod uwagę organizując kolejne spotkania z nauką także na naszym szczecińskim podwórku. Ale nie tylko do młodzieży kierujemy naszą festiwalową ofertę. Dotyczy ona także ludzi dorosłych w tym i starszych. Uczestnictwo w festiwalu może się stać dla nich przygodą, podróżą w nieznane. Spotkania z naukowcami mogą pobudzić do myślenia, dodatkowej aktywności, a w przypadku osób tzw. trzeciego wieku do aktywności w ogóle. Oczywiście szczeciński festiwal ma także wymiar regionalny. Pokazuje szczecińskie i regionalne uczelnie ich potencjał badawczy i warunki materialne, prezentuje naukowców wreszcie zachęca młodych ludzi do zostania i studiowania tu na miejscu, do rozwijania naszego pięknego Pomorza. Pozwala na lepsze poznanie regionu, na przykład przez fachowo prowadzone wycieczki do najciekawszych przyrodniczo miejsc. Porusza wreszcie trudne problemy pomorskiej historii, pozwala na zrozumienie tej ziemi, a nam Polakom ułatwia ukorzenienie się w pomorskiej glebie i traktowanie jej jako własnej. W 2009 roku IX Zachodniopomorski Festiwal Nauki odbyt się w Szczecinie i Koszalinie w dniach września w czasie trwania ogólnopolskich Dni Nauki. Wśród najciekawszych tegorocznych inicjatyw należy wymienić Szczecińskie spotkania z nauką nad Szmaragdowym" mające charakter rodzinnego niedzielnego pikniku (20 września), a zarazem pokazującego najważniejsze problemy ekologiczne miasta i regionu. Od poniedziałku 21 września do piątku 25 września w szczecińskich i koszalińskich uczelniach oraz placówkach naukowych odbywały się liczne pokazy, prelekcje i wykłady. Końcowym mocnym akordem festiwalu była noc naukowców z 25 na 26 września będąca w istocie prezentacją najbardziej frapujących i widowiskowych doświadczeń jakie mogą zaoferować nauki ścisłe oraz eksperymentalne. Mam nadzieje, że takie spotkania regularnie organizowane odwrócą niekorzystny trend polegający na odchodzeniu młodzieży od studiowania nauk ścisłych i politechnicznych. Z kolei w sobotę 26 września chętni udali się na edukacyjne warsztaty terenowe w najpiękniejsze i najcenniejsze przyrodniczo miejsca Pomorza. Na koniec chciałbym Państwa zachęcić do zapoznania się z treścią niniejszego biuletynu pokazującego najważniejsze wydarzenia IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki. OD REDAKCJI Po każdym Zachodniopomorskim Festiwalu Nauki wydajemy BIULETYN z myślą o uczestnikach, którzy mogą odnaleźć w nim krótsze lub obszerniejsze informacje o charakterze i treści spotkań, w których brali udział i takich, na które nie starczyło czasu, albo gdzie zabrakło dla nich miejsca - można próbować trafić tam w roku przyszłym Jest to jednocześnie promowanie spotkań festiwalowych wśród osób dotychczas nie zainteresowanych tą cenną formą upowszechniania wiedzy w społeczeństwie. Ten sam cel realizuje także tegoroczny Biuletyn IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki w Szczecinie i Koszalinie w 2009r. Wydany podobnie jak wszystkie poprzednie, zawiera jednak pewne nowe elementy, stosownie do programu poszerzanego każdego roku. O roli Festiwalu Nauki Zamiast wstępu" pisze refleksyjnie Profesor Radosław Gaziński, Prezes Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego, jednocześnie Przewodniczący Komitetu Organizacyjn ego. Można też przeczytać, jak wygląda Zachodniopomorski Festiwal Nauki w oczach odbiorców, którymi byty słuchaczki Uniwersytetu Trzeciego Wieku 4

5 O IX ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI w Szczecinie - panie mgr Danuta Łysakowska, dr Genowefa Kondraciuk-Gabryś i mgr Sylwia Wróblewska, które podzieliły się swoimi uwagami. Atrakcyjną imprezą plenerową w Ogólnopolskim Dniu Nauki - na rozpoczęcie IX Festiwalu Zachodniopomorskiego byt Piknik Ekologiczny zorganizowany przez Wydziat Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Szczecin w ramach projektu Szczecińska sieć edukacji ekologicznej na rzecz środowiska" z dużym gronem partnerów oraz udziałem prelegentów z wyższych uczelni Szczecina. W pikniku uczestniczyło około 3 tysięcy osób, którym popularne prezentacje, spacery po Puszczy Bukowej oraz kształcące zabawy i konkursy ekologiczne na każdy wiek na pewno zapadły w pamięć. Szczegóły w Sprawozdaniu. Znaczącą rolę miały do odegrania pilotowane przez Kuratorium Spotkania Dyrektorów Szkot z Rektorami i Dziekanami Wydziałów poszczególnych uczelni, które odbyły się i w Szczecinie i w Koszalinie. Dyskusje toczyły się wokół problemów nauczania w szkołach średnich zwłaszcza przedmiotów ścisłych (matematyki) i właściwych metod przechodzenia z powodzeniem do kształcenia akademickiego. Podkreślono również potrzebę współpracy w kształtowaniu obywatelskich postaw uczniów i studentów, może poprzez serię odpowiednich wykładów (a może lekcji festiwalowych" w szkołach w toku roku szkolnego na zaproszenie Dyrekcji). Na pewno można będzie zamieścić na serwerze Szczecińskiego Tow. Naukowego Ofertę edukacyjną" naszych wyższych szkół publicznych, jak postulowali uczestnicy. Spotkanie w Szczecinie zostało opisane przez panią prof. dr hab. Barbarę Wiszniewską z Pomorskiej Akademii Medycz-. nej, zaś wzmianka o spotkaniu w Koszalinie jest zamieszczona w Sprawozdaniu Politechniki Koszalińskiej. Dyskusja panelowa, która odbyła się na Uniwersytecie Szczecińskim w połączeniu z Inauguracją Festiwalu dotyczyła globalnego kryzysu w roku W Biuletynie swoje tezy przedstawili dyskutanci profesorowie Andrzej Faryś Historyk, Stanisław Flejterski znawca bankowości i Józef Stanielewicz - Ekonomista, co stanowi bogaty materiał, pozwalający poznawać przyczyny i szukać rozwiązań tej trudnej sytuacji w świecie i w naszym kraju. Dyskusje panelowe w kolejnych dniach tygodnia odbywały się w poszczególnych Uczelniach i są pokrótce omówione w sprawozdaniach, jednakże bez bogatszych materiałów. Na specjalne podkreślenie zasługuje interesująca, przeprowadzona w Radio Szczecin dyskusja na temat Zagrożeń XXI wieku", w której uczestniczyło grono autorytetów naukowych z Pomorskiej Akademii Medycznej. Szacuje się liczbę odbiorców na co najmniej 30 tysięcy słuchaczy. Informacja o tej prezentacji radiowej jest zamieszczona w Sprawozdaniu PAM.opracowanymprzezprof.drhab.med.AndrzejaCiechanowicza i dr-a hab. med. Andrzeja Brodkiewicza, razem z przeglądem wykładów i wykładowców na festiwalowych spotkaniach w tej uczelni. Na podkreślenie zasługuje zlokalizowanie wszystkich wykładów w jednej wielkiej hali wykładowej w formie interesującego cyklu, co sprzyjało maksymalnemu wykorzystaniu oferty programowej przez uczestników, nie zbywało miejsc i nie było rozterek, co wybierać z bogatej oferty na te same godziny w różnych obiektach. W Akademii Morskiej w Szczecinie wykłady festiwalowe odbywały się także w jednej dużej sali Senatu, a to dlatego, że w uczelni w tym czasie już odbywają się zajęcia i pomieszczenie dydaktyczne zapełniają studenci. Z tego względu pełnomocnicy Rektora, Autorzy Sprawozdania - dr Stanisław Iwan i dr inż. Piotr Majzner proponują, by Zachodniopomorski Festiwal organizować w bardziej dla nich dogodnym terminie, poza rokiem akademickim, co nie po raz pierwszy jest przedmiotem rozważań Komitetu Organizacyjnego.. Sprawozdanie z przebiegu IX ZFN w Uniwersytecie Szczecińskim opracowali pełnomocnicy Rektora US ds. Festiwalu - prof. (US) dr hab. Ewa Komorowska i dr Andrzej Wiśniewski. Jest ono bogate, podobnie jak bogata była oferta programowa różnych Wydziałów tej wielkiej uczelni. Na osobne wymienienie zasługuje Główna Biblioteka Uniwersytecka, gdzie wykłady i praktyczne zajęcia wprowadzające w metody korzystania z księgozbiorów i posługiwania się literaturą naukową miały duże grono odbiorców. Osobne sprawozdanie opracowała pani mgr Urszula Ganakowska - Sekretarz Naukowy Biblioteki. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny utworzony z połączenia Akademii Rolniczej i Politechniki Szczecińskiej zorganizowatspotkaniafestiwalowewdwóchseriach,osobnowbytej Akademii Rolniczej i w byłej Politechnice Szczecińskiej. Sprawozdanie z wykładów o tematyce przyrodniczej, dyskusji panelowej, laboratoriów, warsztatów, pokazów, wystaw itd. opracowała prof. (ZUT) dr hab. Wanda Bacieczko. Równie obszerne i bogate Sprawozdanie o tematyce politechnicznej przedstawiła dr hab. inż. Beata Michalkiewicz. W przyszłości po pełniejszej integracji ulegnie to zapewne większemu zbliżeniu. Po każdym z tych Sprawozdań zamieszczono po jednym przykładowym wykładzie: w AR o aspekcie przyrodniczym O gatunkach roślin inwazyjnych", w PS w aspekcie technicznym O bioteroryzmie"- Obydwa mówią o ogromnych zagrożeniach: 1 - gdy obce gatunki roślin wprowadzane przez człowieka na nowe obszary ujawniają swoje zdolności inwazyjne eliminując gatunki rodzime, niszcząc nieraz totalnie naturalne siedliska przyrodnicze, 2 - gdy stworzona przez człowieka broń biologiczna staje się zagrożeniem globalnym ludzkości. Politechnika Koszalińska zaprezentowała całość imprez festiwalowych w ciekawym, ładnie ilustrowanym sprawozdaniu prof. dr hab. inż. Bronisława Słowińskiego i mgr inż. Andrzeja Markiewicza - od prezentacji tematyki naukowej, przez różne formy zajęć praktycznych, po piknik naukowy. Na podkreślenie i uwagę zasługuje włączenie do współorganizowania pikniku pod hasłem Nauka przez zabawę" uczniów z gmin Sianów i Malechowo. W tym duchu młodzież przygotowała własne pokazy. Uczelnie niepubliczne Szczecina reprezentowała jak co roku Wyższa Szkota Sztuki Użytkowej z interesującym programem wykładów i prezentacji multimedialnych, omówionym w Sprawozdaniu pani Rektor prof. Marii Radomskiej -Tomczuk. Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Szczecinie zorganizowała, już nie po raz pierwszy edukacyjną wycieczkę autokarową po historycznych miejscach Szczecina - przy współpracy Instytutu Pamięci Narodowej. Nową inicjatywą była Gra Terenowa Szczecin Znany i Nieznany" opisana w Sprawozdaniu z wykazem zwycięskich drużyn i liczby osiągniętych punktów. Obydwie imprezy powinny stać się stałym elementem przyszłych Zachodniopomorskich Festiwalów Nauki. Dużym powodzeniem cieszyły się wykłady i warsztaty w Wyższej Szkole Humanistycznej TWP w Szczecinie, adresowane do przyszłych maturzystów, o sposobach przygotowywania się do matury, o czym pisze w Sprawozdaniu pani mgr Renata Gniewosz. Te tematy nadają się dobrze na lekcje festiwalowe" w toku roku szkolnego, gdy dyrekcja liceum zaprosi wykładowcę na spotkanie z uczniami odpowiednio przygotowanymi do aktywnego odbioru. Opis takich lekcji, jeśli odbędąsię w roku 2010, możemy zamieścić w Biuletynie po kolejnym Festiwalu Nauki. 5

6 O IX ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI Książnica Pomorska zaproponowała bardzo bogaty program, który znalazł licznych odbiorców, o czym pisze w Sprawozdaniu pani mgr Cecylia Judek. Szczegółowiej omówione zostały nowe tematy jak Rok Juliusza Słowackiego", Bezpieczny Internet" oraz wprowadzenie do korzystania z nowoczesnej, nowo utworzonej Zachodniopomorskiej Biblioteki Cyfrowej" współdziałającej w Systemie Informacji Naukowej i Regionalnej. Inne spotkania byty poświęcone wielkim postaciom kultury, a niektóre tematy zostały zaprezentowane poza dniami Festiwalu na spotkaniach w szkołach Szczecina i województwa Zachodniopom orskiego. Na podkreślenie zasługuje także udział Książnicy Pomorskiej w plenerowych spotkaniach i organizowanie Kiermaszów Książka za złotówkę" w połączeniu z wystawami, także podczas Nocy Naukowców. W Sprawozdaniu z przebiegu Festiwalu w Archiwum Państwowym w Szczecinie dr Paweł Gut pisze o projekcjach kronik filmowych i filmów dokumentalnych z lat powojennych, które można było odtworzyć jedynie przy użyciu starego projektora do taśm 16 milimetrowych. Finalnym wydarzeniem była NOC NAUKOWCÓW, a Sprawozdanie przygotowane przez organizatorów z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego jest bogato ilustrowane dokumentalnymi fotografiami. Nieodłącznym elementem Zachodniopomorskich Festiwali Nauki są wyjazdy i wycieczki przyrodnicze połączone z zajęciami terenowymi i warsztatami. Są one realizowane we współpracy z Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Szczecinie oraz z Wydziałem Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w ramach projektu Szczecińska sieć edukacji ekologicznej na rzecz środowiska" Wycieczki po bardzo bogatych pod względem dendrologicznym cmentarzach, parkach i ulicach Szczecina mają każdego roku coś nowego do zaprezentowania, co zawarto w Sprawozdaniach, zachęcających mieszkańców Szczecina do korzystania z takich okazji poznania własnego miasta. Trasy wyjazdowe natomiast są w zasadzie te same od lat, bo prowadzą do wybranych najcenniejszych, chronionych prawnie obiektów przyrodniczych województwa Zachodniopomorskiego. Zmieniają się zaś uczestnicy, poznający coraz to inne osobliwości naszego regionu. Przewodnikami są również najczęściej te same osoby, które wprawdzie każdego roku modyfikują program, ale trudno zamieszczać w Biuletynie powtarzające się opisy zawarte w dorocznych sprawozdaniach. Dlatego w niniejszym Biuletynie zamieściliśmy opisy niektórych wycieczek przygotowane przez uczestników, jak w przypadku Drawieńckiego Parku Narodowego sprawozdanie pani mgr Marii Pawtowskiej-Soldat, zaś z Wolińskiego Parku Narodowego opracowanie wycieczki przez uczennicę Gimnazjum nr 6 - Martę Wiśniewską, o tym, czego nauczyła się na tym wyjeździe. Większość wycieczek opisali Przewodnicy. FESTIWAL NAUKI W OCZACH ODBIORCÓW dr Genowefa Kondraciuk - Gabryś Zespól Literacko - Historyczny Uniwersytetu Trzeciego Wieku W odbywających się w Szczecinie Festiwalach Nauki uczestniczę odkąd dowiedziałam się o ich organizowaniu. Informację uzyskałam od członków Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Wzmianki 0 Festiwalach w środkach masowego przekazu byty niezbyt liczne i za mało wyraziste, aby mogły zainteresować osoby niezorientowane. Oferta wykładów, debat, dyskusji, pokazów, wystaw, przedstawień szczecińskich uczelni w ciągu 4 ostatnich lat była imponująca. Równie bogaty byt zestaw wycieczek po Szczecinie, jego okolicach 1 w całym regionie zachodniopomorskim. Wszystkie formy prezentacji osiągnięć naukowych i dydaktycznych, w których uczestniczyłam, przedstawiały wysoki poziom i byty niezwykle interesujące. Nie sposób jednak we wszystkich brać udział. W tym roku, na IX Festiwalu Nauki szczególnie zaciekawiły mnie dyskusje. Z debaty naukowej o wizjach rozwoju Szczecina, objętych rozważaniami od 1650 r. i sięgających roku 2050 dowiedziałam się, że Szczecin nie ma tradycji kulturalnych i naukowych. Przez kolejnych włodarzy był traktowany instrumentalnie. Panujący w nim przez niemal 90 lat Szwedzi traktowali miasto jako punkt wypadowy na Polskę, zalewając ją 6 jak potop. Pozbawili Szczecin zaplecza handlowego i doprowadzili do stagnacji. Prusacy uczynili ze Szczecina twierdzę i wykorzystali jego znaczenie transportowe. Lata względnej świetności Szczecina przypadły na ostatnie stulecie przed II wojną światową. Nawet wtedy jednak nie powstał w nim kulturotwórczy uniwersytet, a do teatru z przedstawieniami przyjeżdżali twórcy z Berlina. Wizje rozwoju polskiego Szczecina byty i mogą być realizowana nie tyle na miarę potrzeb, ale przede wszystkim - na miarę możliwości. Debata publiczna o pomniku Sediny uświadomiła, jak dalece różnią się doraźne interesy i poglądy osób starających się o odbudowę pomnika od zdania na ten temat wypowiadanego przez przedstawicieli świata nauki: kompetentnego, dalekowzrocznego, wyrażającego dbałość o dobro wspólne. Pouczający i pożyteczny byt wykład 0 patogenach przenoszonych przez kleszcze a także bogata w fakty, przedstawiane w różnych formach (między innymi na dwóch plenerowych wystawach fotografii), wycieczka edukacyjna zatytułowana Szczecin miastem historycznych przełomów". Wiele zaskakujących informacji 1 dużo przyjemności obcowania z naturą przyniosła uczestnikom wycieczka do Ińskiego Parku Krajobrazowego. Nie udało mi się, niestety, dowiedzieć, na czym polegało Samobójstwo ekologiczne Inków", ani obejrzeć multimedialnej prezentacji odpowiadającej na pytanie Czy książęta zachodniopomorscy mówili po polsku...". Czekając na wiadomości z tych wykładów zastanawiałam się, czy zainteresowanie szkół wiedzą maleje, gdy wyrasta ona ponad schematyczne programy nauczania? Ja z wdzięcznością wysłuchałam skrótowych informacji, udzielonych przez wykładowcę tylko jednej osobie, o germanizowaniu się książęcych dworów. Sądzę, że gdyby te tematy mogły być przedstawione w Uniwersytecie Trzeciego Wieku, znalazłyby bardzo licznych, zaciekawionych słuchaczy. W mojej ocenie festiwale przedstawiając zainteresowania i osiągnięcia współczesnej nauki, poszerzają wiedzę, pobudzają intelektualną aktywność młodzieży i zachęcają do jej kontynuowania przez dorosłych. Teraz oczekuję już na przyszłoroczny, dziesiąty, jubileuszowy Festiwal Nauki. Jego organizatorom życzę nie tyle lepszego programu, bo ten już jest wspaniały, ile większego powodzenia w przyciąganiu słuchaczy, uczestników i widzów.

7 O IX ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI mgr Danuta Łysakowska Uniwersytet Trzeciego Wieku Wzorem ubiegłego roku zainteresowałam się programem tegorocznego Festiwalu. Jako pierwszy temat wybrałam wycieczkę edukacyjną Szczecin miastem historycznych przełomów" zorganizowaną przez Wyższą Szkołę Administracji Publicznej. Byłam na uroczystym otwarciu na Wydziale Matematyczno - Fizycznym. W inauguracji uczestniczyli rektorzy naszych uczelni i przedstawiciele władz miasta. W kolejnych dniach bratam udział w wykładach na uczelniach szczecińskich zgodnie z zainteresowaniami: w Akademii Morskiej, Uniwersytecie Szczecińskim, w Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym (dawnej Akademii Rolniczej) oraz w Katedrze Rysunku, Malarstwa i Rzeźby, w Książnicy Pomorskiej. W wyborach tematów kierowałam się swoimi zainteresowaniami i chęcią poszerzenia wiedzy na różne tematy. Bratam również udział w wycieczce edukacyjnej do Ińskiego Parku Krajobrazowego. Uważam, że byta zorganizowana i prowadzona bardzo profesjonalnie. Dzień był przepiękny. Chciałam wyrazić słowa uznania i szacunku wszystkim organizatorom i osobom prowadzącym za umożliwienie Szczecinianom korzystania z bardzo ciekawych wykładów i brania udziału w Festiwalu Nauki. Moim zdaniem jednak w wielu wykładach brato udziat zbyt mato osób w stosunku do dużego wktadu wykładowców i w organizację. Może jest zbyt mata wiedza mieszkańców Szczecina, że taki Festiwal jest organizowany od 9 lat. UWAGI O ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI mgr Sylwia Wróblewska, sum Pierwsze dwa lata istnienia Festiwalu jakoś uciekty mojej uwadze. Może byty za mato nagłaśniane, a może ja przegapiłam zapowiedzi. Zaczęłam korzystać z realizacji tego świetnego pomysłu dopiero od 2003 r. Chwata Organizatorom, że dają możliwość poznania postępów nauki w wielu dziedzinach nie tylko młodzieży, ale również ludziom starszym, już po zakończeniu ich pracy zawodowej. Co roku czekam z radością na opublikowanie programu Festiwalu. Przegląd programu i wybór własny: co wybrać, gdzie pójść, jak zmieścić ciekawe imprezy, jeśli kolidują ze sobą w czasie - to ekscytujące chwile. I dobrze się stało, że w ciągu ostatnich 2 lat poszczególne uczelnie mają swoje dni wykładów, nie pokrywają się w czasie. Można więcej postuchać i zobaczyć. Również wprowadzona od 2 lat noc naukowców" - to świetny pomyst dla ludzi pracy i ich rodzin. Dyskusje panelowe dają przegląd szerokich zagadnień naukowych w naświetlaniu specjalistów z różnych dziedzin. Tu można przybliżyć się nie tylko do meritum problemu, ale również posłuchać różnych metod interpretacji. Wykłady na poszczególnych uczelniach często dotyczą aktualnych badań danego instytutu, ale z uwzględnieniem ich percepcji przez laików. Przybliżają, ale nie straszą trudnym wywodem. Szkoda, że tak mato ludzi dorosłych z nich korzysta. Dla naukowców, to wprawka w popularyzacji nauki, dla słuchaczy - to ćwiczenie w koncentracji uwagi i radość z poznawania nowych zagadnień. Zarówno wprowadzenie do Festiwalu - dzień wycieczkowy po Szczecinie z możliwością fachowej obsługi" w poznawaniu parków i zieleni miasta, jak i dzień zakończenia- możliwość uczestnictwa w jednej z 10 całodziennych tras wycieczkowych po województwie - to są atrakcje i punkt honoru, aby dostać się na jedną z tras. Często ludzie nie wiedzą z jakiej okazji organizowane są te wycieczki, ale trzeba pilnować ostatniej dekady września, aby pod opieką naukowców i leśników przebyć jakąś ciekawą część województwa. Konkursy dotyczące usłyszanych informacji na temat obejrzanej okolicy, nie są trudne, jeśli towarzyszy im ognisko, kiełbaski i doping uczestników. Polecam uwadze potencjalnych uczestników następne Festiwale wraz z ich częścią zieloną", a Organizatorom życzę wytrwałości i bogatych sponsorów. 7

8 O IX ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI PIKNIK EKOLOGICZNY SZCZECIŃSKIE SPOTKANIA Z NAUKĄ NAD SZMARAGDOWYM" mgr Monika Matachowska - Wasylko Urząd Miasta Szczecin W niedzielę (20 września 2009 r.) w godzinach w Parku Leśnym Zdroje (dawna baza Wojewódzkiej Komendy Straży Pożarnej) w ramach IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki odbyt się Piknik Ekologiczny pod nazwą Szczecińskie Spotkania z nauką nad Szmaragdowym". Byta to doskonalą okazja by dowiedzieć się czegoś o ekologii, poznać zwyczaje dzikich zwierząt i tajemnice, które kryje Puszcza Bukowa. W programie imprezy przygotowano m.in.: prelekcje ekologiczne, wycieczki przyrodnicze, prezentacje multimedialne, zwiedzanie podziemnych schronów, warsztaty plastyczne i środowiskowe, kino plenerowe, a nawet pokaz mody ekologicznej. Organizatorami projektu byt Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Szczecin oraz Szczecińskie Towarzystwo Naukowe. Impreza była dofinansowana ze środków Mechanizmu Finansowego EOG w ramach Projektu Szczecińska Sieć Edukacji Ekologicznej na Rzecz Środowiska" i środków Gminy Miasta Szczecin. Partnerami projektu byta Liga Ochrony Przyrody Zarząd Okręgu w Szczecinie, Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych Oddział Zachodniopomorski oraz Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami oddział w Szczecinie. Współorganizatorzy imprezy: Zakład Usług Komunalnych w Szczecinie, Dom Kultury Słowianin", Pałac Młodzieży, Szkolne Schronisko Młodzieżowe Cuma", Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinie, Polski Związek Łowiecki w Szczecinie, Polskie Radio Szczecin, Książnica Pomorska, Zespół Szkół Ogrodniczych w Szczecinie, Koło Naukowe Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, Zachodniopomorskie Towarzystwo Chiropterologiczne Mopek", Szczecińskie Stowarzyszenie Poszukiwawcze, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska - Wydział Terenowy w Gryfinie, Gimnazjum Nr 6 w Szczecinie oraz Państwowy Instytut Geologiczny. W ramach pikniku odbyły się akcje i konkursy rysunkowe dla dzieci przedstawiające problematykę gospodarki odpadami pn. Egoś i Egosia zapraszają - Ekologiczna Gospodarka Odpadami w Szczecinie", Znasz li ten las? - Leśny Kompleks Promocyjny Puszcze Szczecińskie", Co kryje ziemia?" przygotowany przez Państwowy Instytut Geologiczny, Zwierzenia o zwierzętach" - Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, Co o nietoperzach wiedzieć powinieneś" - Zachodniopomorskiego Towarzystwa Chiropterologicznego Mopek", Znam i chronię" - Ligi Ochrony Przyrody oraz warsztaty bukieciarskie zorganizowane przez Zespół Szkół Ogrodniczych w Zdrojach. Podczas imprezy uczestnicy pikniku mogli wraz z przewodnikiem uczestniczyć w akcji pn. Poznaj Puszczę Bukową" zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych oraz poznawać tajemnice jeziora przygotowane przez Państwowy Instytut Geologiczny. Impreza ściągnęła do Parku Leśnego Zdroje tłumy szczecinian (ok osób). Nieopodal budynków dawnej komendy straży pożarnej pojawiły się stoiska, na których każdy mógł znaleźć dla siebie coś interesującego. Dla najmłodszych przygotowano konkursy i zgadywanki. Byty warsztaty na temat ochrony środowiska i pokazy sprzętu do oczyszczania miasta. Nowoczesne śmieciarki zaprezentowały firmy Remondis, MPO i Stena. Wśród odwiedzających największe zainteresowanie wzbudzali jednak pacjenci Pogotowia ds. dzikich zwierząt z Wielgowa. Z bliska można było zobaczyć tchórzofretki, jeże, bażanta, żmiję zygzakowatą czy pięknego, srebrnego lisa syberyjskiego. Zwierzęcy kuracjusze na co dzień pozostają pod opieką pracowników pogotowia. Na pikniku zaprezentowali się także członkowie Polskiego Związku Łowieckiego w myśliwskich strojach z psami rasy gończy polski i posokowcami hanowerskimi, o których opowiadał Pan Ryszard Czeraszkiewicz. Ogromnym powodzeniem cieszyły się również wycieczki po podziemnych bunkrach zorganizowane przez Szczecińskie Stowarzyszenie Poszukiwawcze. Członkowie stowarzyszenia oprowadzali gości po podziemnych umocnieniach opowiadając o ich historii i pokazując to, co udało im się znaleźć w okolicy Jeziora Szmaragdowego. Niemieckie monety, fragmenty uzbrojenia czy przedmioty codziennego użytku można było zobaczyć w gablotach tuż przy wejściu do schronów. W dawnej bazie Wojewódzkiej Komendy Straży Pożarnej odbyt się pokaz mody ekologicznej przygotowany przez Maję Holcman i Monikę Petryczko. Celem pokazu było przedstawienie uczestnikom pikniku, że można modnie się ubrać w rzeczy pochodzące z komisów i punktów odzieży używanej. Interesującym elementem pokazu byty torby wykonane z używanych plandek plastikowych z nadrukiem Floating Garden". Po pokazie mody odbyła się licytacja zaprezentowanych toreb ekologicznych ufundowanych przez firmę HO-LO z Koszalina, pojemników podarowanych na licytację przez firmę MPO Sp. z o.o. oraz obrazu namalowanego przez jedną z uczestniczek pleneru malarskiego zorganizowanego przez Dom Kultury w Moryniu. Aukcje poprowadzili prezenterzy Polskiego Radia Szczecin, które zapewniło oprawę muzyczną i audiowizualną przedsięwzięcia. Zebrana kwotę z licytacji przekazano Szczecińskiemu Towarzystwu Poszukiwawczemu. Dla uczestników pikniku przewidziano pieczenie kiełbasek w miejscu specjalnie przygotowanym na ten cel. Dodatkowe punkty gastronomiczne przygotowały jedzenie wegetariańskie. Serwowano bezpłatną kawę i herbatę. Mieszkańcy Szczecina chętnie uczestniczyli w pikniku ekologicznym. Frekwencja na imprezie pozytywnie zaskoczyła organizatorów. Piękna pogoda, mnóstwo atrakcji oraz bliskość zieleni Puszczy Bukowej były niewątpliwie atutami, które przyciągnęły Mieszkańców. Większość szczecinian bardzo pozytywnie wypowiadała się o imprezie. Ekologiczny Piknik nad Jeziorem Szmaragdowym był bez wątpienia ciekawą alternatywą dla innych imprez, które odbywały się w tym samym czasie w innych rejonach Szczecina. Jesteśmy przekonani, że piknik stanie się imprezą cykliczną, stwarzającą Mieszkańcom nie tylko prawobrzeżnej części Szczecina na udane połączenie relaksu, rekreacji i ciekawych doznań edukacyjnych także w roku 2010 i latach następnych. 8

9 O IX ZACHODNIOPOMORSKIM FESTIWALU NAUKI SPOTKANIE DYREKTORÓW SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH Z PRZEDSTAWICIELAMI SZKÓŁ WYŻSZYCH prof. dr hab. Barbara Wiszniewska Prorektor ds. Dydaktyki Pomorska Akademia Medyczna W ramach IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki, w Sali Rektoratu Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, dniu 23 września 2009 roku odbyto się kolejne spotkanie dyrektorów szkól ponadgimnazjalnych miasta Szczecina i województwa z prorektorami, dziekanami wydziałów i profesorami publicznych uczelni wyższych Szczecina: Akademii Morskiej, Pomorskiej Akademii Medycznej, Uniwersytetu Szczecińskiego i Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego. W spotkaniu wzięta udział przedstawicielka Zachodniopomorskiego Kuratorium Osfo/iaty. Podczas spotkania omawiane byty zagadnienia przedstawione przez obie strony, dotyczące: (i) oferty edukacyjnej uczelni, (ii) form współpracy szkót ponadgimnazjalnych i szkół wyższych, (iii) patronatów uczelni nad szkołami, (iiii) zacieśnienia współpracy w celu lepszego przygotowania uczniów z przedmiotów ścisłych, (iiiii) ewentualnej współpracy w kształtowaniu obywatelskich postaw uczniów i studentów. Dyrektorzy szkót zaproponowali, aby utatwić uczniom dostęp on linę do oferty edukacyjnej uczelni zachodniopomorskich i w tym celu stworzyć wspólną stronę internetową wszystkich uczelni. Strona taka, z ofertami edukacyjnymi, bądź linkami do stron internetowych uczelni, mogłaby być zamieszczona np. na serwerze Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego lub pozostawać pod auspicjami Kolegium Rektorów Szkót Wyższych. Jednak lokalizacja, forma i treść takiej strony powinna być wcześniej skonsultowana z Kolegium Rektorów Publicznych Szkót Województwa Zachodniopomorskiego. Ponadto, przedstawiciele szkót ponadgimnazjalnych stwierdzili, że bardziej ekspansywne w przedstawianiu ofert są wyższe szkoty niepubliczne, które nie tylko prezentują oferty podczas targów edukacyjnych, lecz przeprowadzają także wizyty w szkołach. Oferty edukacyjne szkót wyższych powinny także docierać do szkót ponadgimnazjalnych poza Szczecinem. Ożywioną dyskusję wywołała wymiana doświadczeń dotycząca form współpracy szkół ponadgimnazjalnych i uczelni wyższych w postaci patronatów nad szkotami, czy klasami o określonym profilu w szkołach Szczecina i województwa. Zastanawiano się nad zintensyfikowaniem wzajemnych kontaktów, przy ograniczonym budżecie szkót, szczególnie tych poza Szczecinem. Podobnie, jak w latach ubiegłych, przedstawiciele uczelni wyższych sygnalizowali stabe przygotowanie części absolwentów szkót średnich z przedmiotów ścisłych. Zwrócono uwagę na fakt, że wprowadzenie od roku szkolnego 2009/2010 matematyki, jako przedmiotu obowiązkowego na egzaminie maturalnym, pozwoli na lepsze przygotowanie abiturientów do podjęcia studiów na kierunkach technicznych. Nowe podstawy programowe, wprowadzone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w szkołach podstawowych, pozwolą być może w przyszłości na poszerzenie zainteresowania uczniów przedmiotami ścisłymi. Problem małego zainteresowania kierunkami inżynierskimi został częściowo rozwiązany, przez powoływanie kierunków zamawianych przez państwo, które są odpowiednio dofinansowane. Ponadto, możliwość uzyskania finansowania z grantów unijnych pozwala uczelniom na prowadzenie zajęć wyrównawczych z przedmiotów ścisłych dla studentów I roku. Duże zainteresowanie wzbudziła dyskusja dotycząca zapytania, czy szkoty ponadgimnazjalne i kierunki humanistyczne uczelni powinny współpracować w kształtowaniu obywatelskich postaw uczniów i studentów. Wszyscy uczestnicy spotkania nie mieli wątpliwości, że w dobie kryzysu wartości, współpracę taką należy podjąć. Mogłaby obejmować serię wykładów, przybliżających historię miasta Szczecina, w celu podjęcia próby zatrzymania abiturientów na uczelniach szczecińskich. Obecni na spotkaniu przedstawiciele szkół ponadgimnazjalnych Szczecina i województwa oraz środowiska akademickiego pozytywnie ocenili kolejną inicjatywę Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego oraz Komitetu Organizacyjnego IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki zorganizowania spotkania, umożliwiającego wymianę doświadczeń w zakresie szeroko pojętej współpracy szkót z uczelniami oraz zintensyfikowania kontaktów, a zagadnienia dyskutowane podczas spotkania za trafne i potrzebne. 9

10 DYSKUSJE PANELOWE WIELKI KRYZYS GOSPODARCZY PRÓBA REFLEKSJI prof. dr hab. Janusz Faryś Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytet Szczeciński Historia jest, a raczej powinna być nauczycielką życia. Nigdy się nie powtarza. Nie mniej dobra znajomość dziejów, umiejętne wyciąganie wniosków z doświadczeń przeszłości utatwia politykom, również tzw. przeciętnemu człowiekowi, podejmowanie właściwych decyzji. Tak jest również z kryzysem gospodarczym, który ogarną) świat w 2008 roku. Nie bez racji zaczęto szukać analogii z wielkim kryzysem lat , który w Polsce trwat od 1930 do 1935 roku. W latach panowat w świecie okres znakomitej koniunktury gospodarczej. Nakręcały ją nowe dziedziny przemystu: chernjczny, wtókien sztucznych. Na wielką skalę zaczęto produkować samochody (zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej), karierę ogromną robiło radio, budowano drogi.wzrost produkcji przemysłowej szedł w parze z ogromnym postępem w dziedzinie techniki. Starano się uwolnić życie gospodarcze od ingerencji państwa. Herbert Hoover wybrany w 1928 prezydentem USA ukuł slogan krzepkiego indywidualizmu". Kurs akcji wzrastał błyskawicznie. Wydawać się mogło, że światu przestały wreszcie zagrażać kryzysy. Nadzieję taką znawcy wiązali z monopolizacją gospodarki, z przezornością monopolistów, którzy w dobrze pojętym własnym interesie wcześniej potrafią ograniczyć wytwarzanie i nie dopuszczą do nadprodukcji i w konsekwencji kryzysu. 24 października 1929 r. ( czarny czwartek") nastąpił krach na giełdzie w Nowym Jorku. W ciągu miesiąca wartość akcji spadła o 40%, latach następnych właściciele akcji stracili ich wartości. Kurczyły się interesy handlowe i bankowe. Prosperita na rynku akcji była sztuczna, nie miała ona pokrycia we wzroście produkcji, wartości i dochodach spółek akcyjnych. Krach zatem musiał nastąpić. Monopoliści co prawda ograniczyli produkcję. Nie cała jednak gospodarka była zmonopolizowana. Potężny sektor drobnotowarowy działał według innych zasad. Rolnictwo na przykład w okresie kryzysu zwiększało produkcję i podaż, co skutkowało gwałtownym spadkiem cen i w konsekwencji pauperyzacją wsi, zmniejszeniem zakupów artykułów przemysłowych i dalszym nakręceniem kryzysu. Początek kryzysu nastąpił w Stanach Zjednoczonych, w latach następnych ogarnął w istocie cały świat (poza ZSRR). O ile poprzednie kryzysy oznaczały spadki produkcji rzędu 10-15%, ten zasłużył na miarę wielkiego, bo produkcja spadła o blisko 40%. W krajach zaś najbardziej dotkniętych kryzysem, jak Stany Zjednoczone i Niemcy spadek produkcji przekroczył nawet 45 %. W Stanach Zjednoczonych było 12 min. bezrobotnych, w Niemczech zaś 6 min. Do Polski kryzys dotarł w 1930 roku. Trwat jednak dłużej, bo do 1935 r. W Polsce bowiem większość ludności żyła z rolnictwa i dopóki nie wzrosty ceny za produkty rolne, to chłop nie miał pieniędzy i w konsekwencji robotnik nie miał pracy. Wielki kryzys gospodarczy skutkował interwencjonizmem gospodarczym państwa, odchodzeniem od waluty opartej na standardzie złota, akceptacją deficytów budżetowych i wzrostem zadłużenia państwa. Dług publiczny stał się nieodłączną cechą nowoczesnej gospodarki. Polityka Polski nie nadążała za tendencjami światowymi. Kolejne rządy wszystko podporządkowały stabilności złotówki i tym samym przedłużały czas wyjścia z kryzysu. Symbolem polityki polskiej stała się deflacja. Wyciągając wnioski z wielkiego kryzysu potrafiono, po II wojnie światowej w porę przeciwdziałać przekształceniu cyklicznych recesji w potężny kryzys. Dopiero na początku XXI wieku zabrakło czujności rządzącym, kapitałowi, ale też ogółowi ludności i świat otarł się o granicę katastrofy. GLOBALNY KRYZYS FINANSOWY prof. zw. dr hab. Stanisław Flejterski Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Uniwersytetu Szczecińskiego Z teoretycznego punktu widzenia kryzys (bankowy, finansowy, gospodarczy) jest wypadkową wielu czynników różnej natury: obiektywnych i subiektywnych,egzo- i endogenicznych, ekonomicznych i pozaekonomicznych (z psychologicznymi na czele),strukturalnych i koniunkturalnych, a także czynników typu hard" i typu soft". Kryzys końca I dekady XXI wieku nie został wywołany przez czynniki zewnętrzne, lecz jest dzieckiem" systemu jako takiego. Kryzys rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, stanowiących centrum globalnego systemu finansowego. Właśnie dlatego jest to kryzys światowy i jednocześnie kryzys globalizacji jako takiej. Na kryzys ten, jak ujął to niedawno brytyjski ekonomista Robert Skidelsky, autor fundamentalnej 3-tomowej biografii Johna Maynarda Keynesa, składają się trzy różne klęski. Po pierwsze jest to klęska instytucjonalna, mianowicie banki zamieniły się w kasyna, a innowacje finansowe wymknęły się z pod kontroli, ponieważ nie były objęte żadnymi regulacjami. Najpierw ich negatywne skutki zainfekowały rynek kredytów mieszkaniowych typu subprime i całość światowego systemu bankowego. Kiedy banki przestały udzielać kredytów, fatalne skutki odczuty pozostałe gałęzie gospodarki. Rezultatem tego wszystkiego jest osunięcie się w recesję, o której nie wiadomo, jak głęboko sięgnie, ani jak długo potrwa. Ludzie odpowiedzialni za politykę finansową uznali za słuszną hipotezę 10

11 DYSKUSJE PANELOWE o niemal absolutnej skuteczności rynku. Fundamentaliści rynkowi założyli, że rynek finansowy jest zdolny do właściwej wyceny dóbr czy papierów wartościowych, pomyłki są jedynie chwilowe, i dlatego rynek potrzebuje bardzo matej liczby regulacji. I to byta klęska druga, intelektualna. Zdaniem R. Skidelsky'ego absurdalna wiara w ideę absolutnej skuteczności rynku świadczy o upadku myślenia ekonomicznego w jego gtównym nurcie. To właśnie dlatego ekonomiści nie byli w stanie przewidzieć, ani wyjaśnić dzisiejszej zapaści. Trzeci wymiar obecnego kryzysu to moralna klęska systemu opartego na dtugu. O ile kiedyś dtug byt grzechem, to współcześnie sta) się obowiązkiem, ponieważ stanowi dźwignię" szybkiego rozwoju. Problem nie polega na moralnej nieadekwatności cnót związanych z kapitalizmem, ale na ich zanikaniu. Ostrożność, czy też zdolność do samoograniczania, właściwe kiedyś kapitalizmowi, są dziś w zaniku: na Zachodzie każdy pożycza) ile tylko się dato..' Współczesny kryzys pokazuje, że największym btędem byto to, że pozwolono systemowi finansowemu żyć własnym życiem. To on jest gtównym czynnikiem niestabilności, a nie ci, którzy go krytykują czy próbują ograniczyć. System finansowy ma stużyć obywatelom, tak jak instytucje sektora publicznego, i nie powinien być dla obywateli niezrozumiały. A na pewno nie powinien być niezrozumiały dla tych, którzy mają go regulować w imieniu obywateli. R.Skidelsky twierdzi, że wszystko powinno być prostsze, przy czym banki powinny być bankami, a nie spekulować. Będzie to oznaczać w przyszłości mniejszą liczbę kredytów, a także prawdopodobnie niższą stopę wzrostu, ale za to większość ludzi będzie się czuła bezpieczniej. Będą mniej zestresowani, będą mieć lepszą kontrole nad maszynerią, która decyduje o ich przyszłości. Bez względu na to, czy Amerykanie znacjonalizują czy nie swoje najważniejsze banki, jedno jest pewne. Kryzys finansowy pokazał, że w dotychczasowym modelu biznesowym i szerzej, rynkowym, banki działają źle. W czasach dobrej koniunktury banki miały wyśmienite wyniki finansowe - to dowód, że nadużywały swojej pozycji monopolistycznej. Przede wszystkim zarabiały i spekulowały na wielką skalę, zamiast przede wszystkim wpierać inne działy gospodarki. W czasach kryzysu z kolei w ogóle nie wspierają gospodarki, tylko koncentrują się na ratowaniu siebie, oczywiście nieskutecznie. Jednym słowem w ogóle nie spełniają pokładanych w nich nadziei, a już na pewno nie służą społeczeństwu, tylko swoim właścicielom, którzy teraz wyciągają ręce po pomoc. Od dawna znane jest stwierdzenie, że sukces ma wielu ojców, a porażka jest sierotą. Istnieją dwa dość odmienne poglądy w sprawie roli historii w życiu. Autorem pierwszego byt Cyceron (Marcus Tullius Cicero, 106 p.n.e p.n.e.), który twierdził, że historia jest pamięcią życia, nauczycielką życia (Historia vita memoriae, magistra vitae). Wiele lat później Georg Wilhelm Friedrich Hegel ( ) zauważył, że: Doświadczenie i historia uczą, że ani lud ani rządy nigdy niczego się z historii nie nauczyły i nigdy nie postępowały według nauk, które należało by z niej czerpać". Dodajmy, że Hegel nie sądził, aby miało to być wynikiem jakiejś niepoprawnej ludzkiej głupoty. W gruncie rzeczy chodzi o to, że w wiedzy 0 przeszłych faktach nie możemy znaleźć instrukcji dla działań przyszłych: dzieje bowiem nie są cyklicznym powrotem, a określone rozwiązania ustrojowe mogą funkcjonować tylko w obrębie określonej epoki. Komu należy przyznać rację: Cyceronowi czy Heglowi? Czy jeden z nich ma wyłączną rację, żaden, czy może obaj po trochu? Nie próbując udzielić odpowiedzi uniwersalnej, ograniczmy się jedynie do życia gospodarczego oraz nauki ekonomii. Czy dla współczesnych ekonomistów (teoretyków i praktyków) końca pierwszej dekady XXI wieku historia jest (bywa) nauczycielką życia, czy też zachowują się oni tak, jakby z historii (kryzysów finansowych, spekulacji, giełd papierów wartościowych, banków inwestycyjnych i komercyjnych) niczego się nie nauczyli? Fundamentaliści rynkowi od dawna krytycznie oceniają pomysły, aby to państwo ratowało gospodarkę w czasie kryzysów. Jeden z wielu, Murray N. Rothbard, zmarły w 1995 roku, w eseju sprzed 40-tu lat Depresje gospodarcze: ich przyczyny i lekarstwa na nie", na pytanie: Co robić, kiedy nadejdzie okres kryzysu gospodarczego? odpowiadał bezkompromisowo: absolutnie nic! W celu przywrócenia zdrowia" gospodarce i zakończenia depresji najszybciej jak się da, rząd powinien się trzymać od niej jak najdalej. Cokolwiek zrobi, opóźni 1 zakłóci proces dostosowania gospodarki do zmienionych warunków. Im mniej zrobi, z tym większa siłą nastąpią procesy naprawcze, które rynek sam realizuje. Realizowana przez państwo pomoc gospodarcza zawsze powoduje przedłużenie kryzysu. Ale byty, są i będą też inne poglądy. Sztandarową postacią byl oczywiście John Maynard Keynes. Ostatnio wielu uważa, że jak trwoga, to do Keynesa, neokeynesistów, Stiglitza, Krugmana i innych. W rozmaitych tekstach lord Keynes przedstawiany bywa jako autor odpowiedzialny za współczesne działania polityków - Obamy, Browna, Sarkoziego, Merkel oraz - na razie w mikroskali -Tuska i Pawlaka. Z taką interpretacją trudno się jednak zgodzić. Keynes zmarł w 1946 roku, prawie 63 lata temu. Czy można go w ogóle,nawet symbolicznie, obwiniać za dzisiejsze programy ratunkowe, pakiety antykryzysowe i stymulacyjne, obliczone na miliardy dolarów, euro, funtów, ztotych? Czym innym była doktryna interwencjonizmu, wymyślona i zastosowana w latach 30. ubiegłego wieku, czym innym są współczesne przedsięwzięcia... Brytyjski premier Gordon Brown stał się w grudniu 2008 roku autorem gafy, która nie tylko wzbudziła śmiech w Izbie Gmin, ale stała się na jakiś czas międzynarodowym hitem internetowym. Odpowiadając na zarzuty, że wspomagając prywatne banki i obniżając stawkę VAT, pogrąża kraj w strasznych długach, premier odparł: Nie tylko ocaliliśmy świat..., ocaliliśmy banki..." Banki, banki ponad wszystko... Jednym z kluczy do rozwiązania problemu współczesnego sektora bankowo finansowego w USA i innych krajach będzie próba stworzenia tzw. nowego ładu finansoweg, co w gruncie rzeczy sprowadza się głównie do nowego kształtu nadzoru i regulacji. Po czasach niedostatecznej regulacji (dereguiacji) nadchodzi stadium reregulacji. W realnym świecie każdorazowo należy poszukiwać właściwych proporcji między jednym a drugim rozwiązaniem, przy czym nigdzie nie jest łatwo znaleźć te proporcje. Punkt równowagi jest zmienny w czasie, zależąc od wielu okoliczności. Dotyczy to m.in. wyboru między pełną regulacją a pełną deregulacją sektora bankowo - finansowego (w innym ujęciu wyboru między Scyllą przeregulowania"a Charybdą niedoregulowania"). Ze znanymi, negatywnymi konsekwencjami związany byłby wariant pełnej regulacji, ale i niemal całkowita deregulacja, jak wskazuje doświadczenie ostatnich lat, nie jest wolna od istotnych słabości (w literaturze niejednokrotnie podkreślano, że zbyt liberalna polityka nadzoru odznacza się znacznym stopniem kryzysogenności). Cytowany wcześniej R. Skidelsky twierdzi, że obecny kryzys nie będzie

12 YSKUSJE PANELOWE kolejnym Wielkim Kryzysem mimo rozmaitych analogii. Są dwa zasadnicze powody: po pierwsze rządy poszczególnych państw dysponują dziś większą liczbą narzędzi walki z kryzysem, po drugie międzynarodowa sytuacja polityczna jest znacznie mniej skomplikowana niż na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego wieku. Wszyscy są dziś dużo bardziej gotowi do współpracy niż przed 80. laty. Nie bez znaczenia jest też zwykle uczenie się, już raz przez to przeszliśmy i nie chcemy powtarzać btędów przeszłości. Wchodzimy w epokę kryzysu konserwatyzmu, początek ery powrotu do regulacji i interwencji państwa. Finanse zostaną poddane kontroli: konieczna jest regulacja systemu bankowego, większa przejrzystość jego funkcjonowania, rozbijanie wielkich banków na sieci mniejszych. Rządy muszą wpłynąć na uproszczenie instrumentów finansowych, chodzi o powstrzymanie banków przed obracaniem niektórymi rodzajami aktywów. W ostatnich latach wiele solidnych banków przeksztatcito się w banki spekulacyjne: ich głównym celem stało się wypracowywanie krótkoterminowych zysków dla udziałowców, na dalszy plan zszedł interes deponentów. Mechanizmy globalizacji wymagają zmiany: wielkim złem globalizacji było oparcie jej na konsensusie waszyngtońskim, doktrynie całkowicie wolnego rynku. POLITYKA ANTYKRYZYSOWA W POLSCE W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM I OBECNIE prof. dr hab. Józef Stanielewicz Uniwersytet Szczeciński Trwający od 2008 r-. kryzys gospodarczy jest kolejnym potwierdzeniem powtarzanej od osiemdziesięciu lat konstatacji, iż wraz z podjęciem przez banki polityki ekspansji kredytowej, polegającej na zwiększaniu podaży pieniędzy w postaci- nowych pożyczek pozostających bez pokrycia w nowych oszczędnościach, spontanicznie wyzwalają się procesy wywołujące ostatecznie kryzys i recesję. Mimo że od czasu Wielkiego Kryzysu w 1929 r. podejmowane są mniej lub bardziej skuteczne zabiegi antykryzysowe przynoszące ożywienie gospodarcze, jest ono nieodmiennie przerywane kolejną ekspansją kredytową, wywołującą nowe, powracające kryzysy. Ponieważ kryzysów ekonomicznych nie sposób uniknąć, lecz można jedynie im zapobiegać, należy zastanowić się nad wyborem i podjęciem odpowiednich środków dla złagodzenia ich skutków. 1 W toczącej się obecnie dyskusji nad wyborem polityki antykryzysowej sięga się często podoświadczenia Wielkiego Kryzysu, ożywiając po raz kolejny polemikę o zasadności powrotu do keynesowskiej doktryny interwencyjnej, podważanej przez zwolenników neoliberalizmu. Chciałbym swój głos w dyskusji ograniczyć do syntetycznego porównania przebiegu Wielkiego Kryzysu w Polsce i podejmowanych przez ówczesne władze polskie zabiegów antykryzysowych z aktualną sytuacją gospodarczą kraju i antykryzysową polityką władz. Zacznę od przypomnienia, iż Wielki Kryzys ugodził w Polską gospodarkę w sposób niezwykle dotkliwy. Jego skutki mierzone spadkiem produkcji przemysłowej, dochodu narodowego, wzrostem bezrobocia itd. należały do najgłębszych w świecie. Dłuższy była także przebieg kryzysu, z którego Polska zaczęta wychodzić dopiero w 1936 r. Uważa się, iż głównymi przyczynami specyfiki kryzysu" w Polsce byt agrarny charakter kraju i zależność polskiej gospodarki od obcych kapitałów. Dzisiaj Polska wyróżnia się także wysokim udziałem ludności wiejskiej w ogólnym zaludnieniu, sięgającym niemal 40 procent (w latach dwudziestych na wsi mieszkało 70 procent ludności) i dużym udziałem kapitału zagranicznego w gospodarce. To co przed wojną było jednak kulą u nogi polskiej gospodarki, stało się w dobie obecnego kryzysu jej atutem. Przedwojenna wieś, ogromnie zadłużona (głównie kredytami wziętymi na kupno ziemi w ramach reformy rolnej) i obciążona dużymi podatkami, których realna wysokość (w stosunku do cen zboża) uległa w czasie kryzysu potrojeniu, była z natury rzeczy silnie związana z rynkiem pieniężnym. Odpowiedzią rolników na wybuch kryzysu stata się wzmożona podaż żywności, przybierająca formą podaży głodowej", skutkująca rozwarciem nożyc cen. W rezultacie wieś wyzbywała się za bezcen nie tylko nadwyżki produkcyjnej, lecz rezygnowała z zakupów inwestycyjnych, co z kolei osłabiało popyt na artykuły przemysłowe. Państwa nie było stać na podjęcie skuteczniejszych zabiegów interwencyjnych (w wypadku wsi sprowadzały się one w zasadzie do ograniczonej akcji oddtużeniowej), którą podjęto dopiero po 1936 roku, między innymi dzięki zahamowaniu ucieczki" kapitałów zagranicznych. Dzisiejsza wieś, która tworzy prawie 2,4 milionów gospodarstw rolnych, z których ogromna większość nie prowadzi produkcji rynkowej, jest odporna na zjawiska kryzysowe. Źródłem egzystencji większości mieszkańców wsi (obarczonych symbolicznymi podatkami i bardzo niską opłatą ubezpieczenia emerytalnego oraz zdrowotnego) jest, obok niewielkiej produkcji przeznaczonej w większości na własny użytek, pomoc unijna w postaci dopłat rolniczych. W ten sposób Unia Europejska ponosi część kosztów łagodzenia skutków kryzysu na polskiej wsi. Pozostałą część, w tym wypłacane z budżetu w ramach KRUS-u 14 miliardów złotych rocznie, ponoszą mieszkańcy miast, dla których skutki kryzysu okazują się bardziej dotkliwe, żeby wspomnieć tylko kilkunastoprocentowe bezrobocie omijające w zasadzie wieś. Załamanie rynku pracy ciągnie w dół całą gospodarkę, powodując między innymi problemy ze spłatami kredytów, rezygnację z zakupów, ograniczanie inwestycji przez firmy itd. Pozostając w tym kontekście należy zadać pytanie o zasadność polityki interwencyjnej polegającej m. in. na wypłatach dotacji dla firm, które wstrzymują się ze zwolnieniami pracowników. Inna sprawa, że udały się częściowo wymuszone przez władze unijne neoliberalne zabiegi tago- 12

13 DYSKUSJE PANELOWE dzenia skutków kryzysu w formie kreatywnej destrukcji", która doprowadza w latach kryzysu do likwidacji nierentownych przedsiębiorstw, w miejsce których powstają później nowoczesne firmy o wysokiej produkcji dodanej, zdolne do ponoszenia wielkich kosztów innowacji. W ten sposób pozbyliśmy się np. przemysłu stoczniowego (dotyczy to zresztą całej niemal Europy), który przez ostatnie kilka lat byt ogromnym obciążeniem dla polskiej gospodarki. To tylko jeden z przykładów pozytywnego oddziaływania kryzysu, który jest niekiedy nazywany czyśćcem, przez który powinna przejść gospodarka. 2 Nie grozi nam, jak to miało miejsce w latach Wielkiego Kryzysu, ucieczka kapitałów zagranicznych. Napływ prywatnych kapitałów inwestycyjnych w czasach boomu został co prawda przerwany, ale koncerny zagraniczne wolą bardziej redukować produkcję w starych krajach unijnych niż w Polsce, gdzie koszty produkcji są znacznie niższe niż na zachodzie Europy. Dyskontujemy mimo wszystko rezultaty polityki gospodarczej Polski ostatnich lat, która zapobiegła większej deregulacji finansów publicznych. W rezultacie udało się nam stosunkowo łagodnie przejść przez finansowe szaleństwo" które wstrząsnęło światem. Wzrasta napływ funduszy unijnych, umożliwiając rozwinięcie inwestycji publicznych, w tym infrastrukturalnych, które pozwalają częściowo skompensować spadek inwestycji prywatnych. 3 Polska gospodarka znajduje się zatem w sytuacji zdecydowanie korzystniejszej w porównaniu z okresem Wielkiego Kryzysu, a także drugiej potowy lat trzydziestych, kiedy to zabiegi antykryzysowe ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego napotykały na ogromną barierę finansową, w rezultacie czego wysiłek inwestycyjny kraju został ograniczony do kilku wybranych regionów. Czy dotychczasowa polityka gospodarcza, nazywana przez niektórych jazdą na gapę" kosztem krajów unijnych, powinna być kontynuowana? Społeczne koszty obecnego kryzysu, a także pogłębiający się deficyt finansów publicznych wskazują na pilną potrzebę zmian przede wszystkim w polityce budżetowej a to z kolei determinacji władz bez spoglądania na słupki poparcia społecznego". 'J. H. De Soto: Pieniądz, kredyt bankowy i cykle koniunkturalne, Instytut Ludwiga von Misea, Warszawa 2009, s W. Stankiewicz: Historia my^li ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s Autorem pojęcia kreatywna destrukcja" był wybitny przedstawiciel austriackiej szkoły neoliberalnej Joseph Alois Schumpeter, zajmujący się m. in. badaniem wpływu kryzysów na przywracanie równowagi w gospodarce zakłócanej przez cykle ekonomiczne. 3 Orliński pyta Ortowskiego, Dlaczego jesteśmy najlepsi, w Gazeta Wyborcza", MIGAWKI Z FESTIWALU NA UCZELNIACH powitanie doświadczenie z ciektym azotem trochę transportu wyktad petna sala trochę robotyki prezentacja laserów trochę dla intelektu na korytarzach uczelni trochę fizyki 13

14 ESTIWAL NA UCZELNIACH FESTIWAL NAUKI W POMORSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ dr hab. n. med. Andrzej Ciechanowicz Prorektor ds. Nauki Pomorskiej Akademii Medycznej dr hab. Andrzej Brodkiewicz Z okazji IX Festiwalu Nauki, w dniu o godzinie w studio Polskiego Radia Szczecin miała miejsce godzinna audycja prowadzona przez redaktor Annę Koprowicz na temat Zagrożenia XXI wieku". Dr n. med. Magdalena Leszczyszyn-Pynka, dr n. med. Maria Giżewska oraz dr hab. n. med. Andrzej Brodkiewicz rozmawiali o zakażeniach pneumokokowych, szczepieniach oraz racjonalizacji stosowania antybiotykoterapii. W drugiej części audycji prof. dr hab. n. med. Tadeusz Brzeziński, prof. dr hab. n. med. Przemysław Nowacki, prof. dr hab. n. med. Wenancjusz Domagała oraz prof. dr hab. n. mecj. Zdzisława Kornacewicz-Jach starali się przybliżyć słuchaczom cywilizacyjne oraz moralne zagrożenia związane z eutanazją. Audycji wysłuchało ok osób!!! Dodatkowo r. odbył się cykl wykładów w sali im. Mikołaja Kopernika w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 2, przy ul. Powstańców Wielkopolskich 72 (Pomorzany). Podobnie jak w ubiegłych latach wykładowcy Pomorskiej Akademii Medycznej starali się przybliżyć słuchaczom zarówno najnowsze osiągnięcia współczesnej medycyny, jak i problemy, z którymi spotyka się pacjent oraz lekarz w XXI wieku. Po krótkim oficjalnym otwarciu festiwalu przez dr hab. Leszka Domańskiego, wykład inauguracyjny pt. Chirurgia plastyczna wczoraj i dzisiaj" wygłosił dr hab. n. med. prof. w PAM Piotr Prowans. Po 15 minutowej przerwie słuchacze mieli również możliwość wysłuchania dwóch wspaniałych wykładów prof. T. Brzezińskiego pt. Eutanazja - śmierć z litości?" oraz Medycyna niekonwencjonalna - przeciwnik czy sojusznik medycyny współczesnej?". Kolejny wykład pt. "Genetyka XXI wieku" wygłoszony został przez dr hab. n. med. Tadeusza Dębniaka. Cykl wykładów zakończyła prezntacja prof. dr hab. n. med. Bogusława Machalińskiego pt. Komórki macierzyste - wyzwanie dla medycyny XXI wieku", który w pasjonujący sposób przedstawił słuchaczom potencjalną rolę komórek macierzystych, wielkie nadzieje, które wiążemy z ich szerokim wykorzystaniem w medycynie ale również problemy które się z tym łączą. Wykłady cieszyły się bardzo dużą popularnością. Należy podkreślić iż, pomimo bardzo dużej liczby miejsc na sali im. M. Kopernika (ok. 300 miejsc), w czasie kilku prezentacji, dla wielu uczestników zabrakło miejsc siedzących na krzesłach (wysłuchali wykłady siedząc na schodach pomiędzy rzędami!). Po zakończonych prezentacjach prelegenci otrzymali zasłużone brawa. Jak w latach poprzednich, przeprowadzenie IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki w PAM było możliwe przy wielkim zaangażowaniu Prorektora ds. Nauki prof.dr hab. n. med. Andrzeja Ciechanowicza, pani mgr Krystyny Kondrat - kierowniczki Działu Nauki i Współpracy z Zagranicą PAM, pełnomocników JM Rektora PAM: dr hab. Andrzeja Brodkiewicza, dr hab. Leszka Domańskiego oraz wszystkich wcześniej wymienionych wykładowców, studentów oraz pracowników obsługi technicznej sali wykładowej. FESTIWAL NAUKI W AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE dr Stanisław Iwan dr inż. Piotr Majzner Akademia Morska w Szczecinie W dniach 21 września 2009 roku w ramach Festiwalu Nauki oraz w dniu 25 września 2009 roku w ramach Nocy Naukowca odbyta się prezentacja Akademii Morskiej dla uczniów i studentów naszego regionu. W dniu 21 września 2009 w Sali Senatu wygłoszono nastepujce wykłady: 1. Rejsy dużych statków z półkuli zachodniej do Europy" - prelegentem byt mgr inż. kpt. ż. w. A. Kryżan w zastępstwie inż. kpt. ż. w. Józefa Gawłowicza. Słuchaczami byli studenci akademii Morskiej - ok. 25 osób 2. Nowoczesne rozwiązania siłowni okrętowych morskich statków floty handlowej" - prelegentami byli dr inż. Jarosław Myśków, i dr inż. Tadeusz Borkowski. Słuchaczami byli studenci akademii Morskiej - ok. 25 osób 3. Współczesne metody zapewnienia stateczności statków" - prelegentem był dr inż. Zbigniew Szozda. Słuchaczami byli nauczyciele z Technikum Morskiego w Szczecinie - 2 osoby. 4. Komputerowe wspomaganie projektowania" - prelegentem byt mgr inż. Waldemar Kostrzewa. Słuchaczami byli uczniowie Technikum Morskiego - ok. 30 osób. 5. Nowoczesne technologie w logistyce i transporcie", prelegentem byt - dr Stanisław Iwan. Słuchaczami byli studenci akademii Morskiej - ok. 10 osób. W godzinach odbyto się spotkanie panelowe pod tytułem: Piractwo, terroryzm morski i inne zagrożenia - walka z nimi i sposoby prewencji" Moderatorem spotkania byt mgr inż. 14

15 FESTIWAL NA UCZELNIACH kpt. ż. w. Mirosław Wielgosz (w zastępstwie mgr inż. kpt. ż. w. Jacka Frydeckiego) Prelegentami byli: mgr inż. kpt. ż. w. Remigiusz Dzikowski, mgr inż. kpt. ż. w. Mirosław Wielgosz, mgr inż. Korolina Cieszyńska (w zastępstwie mgr inż. kpt. ż. w. Jacka Frydeckiego). Słuchaczami byli studenci akademii Morskiej, kierunku Ratownictwo Morskie ok. 20 osób W Trakcie prezentacji do zwiedzania i pokazów udostępniono: planetarium, symulator siłowni okrętowej, symulator nawigacyjny, laboratorium siłowni okrętowej. Zwiedzanie wymienionych laboratoriów odbywało się grupach po ok osób, oprowadzającymi po uczelni byli studenci II roku Akademii Morskiej. W laboratoriach prezentacji dokonywali doświadczeni wykładowcy uczelni. W zwiedzaniu wspomnianych laboratoriów uczestniczyli uczniowie Technikum Morskiego ze Szczecina, Gimnazjum z Goleniowa oraz Szkoły Podstawowej nr 54, łącznie ok. 70 osób. Ponadto udostępniono zwiedzanie mostka nawigacyjnego i siłowni okrętowej statku szkolno-badawczego Nawigator XXI" stojącego przy nabrzeżu na ulicy Jana z Kolna. Statek zwiedziło ok. 50 osób. Po statku oprowadzali oraz dbali o bezpieczeństwo zwiedzających studenci akademii oraz załoga statku. W ramach Nocy Naukowca do zwiedzania udostępniono: planetarium, symulator siłowni okrętowej, symulator nawigacyjny, laboratorium siłowni okrętowej, laboratorium map nawigacyjnych - ECDIS, laboratorium radarów, Centrum Inżynierii Ruchu Morskiego, statek szkolno-badawczy Nawigator XXI". Zwiedzanie odbywało się grupach po ok osób, oprowadzającymi po uczelni byli studenci II roku Akademii Morskiej. W laboratoriach prezentacji dokonywali doświadczeni wykładowcy uczelni. Łącznie uczelnie zwiedziło ok. 300 osób, podobna liczba osób zwiedziła statek Nawigator XXI". Podsumowanie Obchody IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki przebiegały w sposób niezakłócony, Liczba osób uczestnicząca w prezentacji możliwości dydaktycznych i naukowo - badawczych Akademii Morskiej była znacząca, szczególnie w Noc Naukowca. Niestety, na uwagę zasługuje niskie zainteresowanie wykładami zorganizowanymi w ramach obchodów Festiwalu Nauki oraz małe zainteresowanie sesją panelową. Rozważymy, czy w przyszłości kosztem wykładów nie zwiększyć oferty prezentacji laboratoriów i symulatorów. UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI PODZIELMY SIĘ NASZA PASJĄ NAUKOWAdr hab. Ewa Komorowska, prof. US i dr Andrzej Wiśniewski Pełnomocnicy Rektora Uniwersytetu Szczecińskiego ds. Festiwalu Nauki Szczecin, miasto konotujące się w świadomości Polaków jako środowisko ludzi morza, stopniowo zyskuje nowe oblicze - ośrodka nauki i kultury Pomorza Zachodniego. Niebagatelną rolę w tym procesie odgrywa odbywający się corocznie już od dziewięciu lat Festiwal Nauki 1, organizowany przez Szczecińskie Towarzystwo Naukowe we współpracy z wszystkimi uczelniami wyższymi Szczecina, w tym Uniwersytetu Szczecińskiego. To trwające tydzień od września 2009 roku spotkanie wybitnych przedstawicieli nauki szczecińskiej ze środowiskiem Szczecina i Koszalina jest nie tyko pomostem łączącym różne, często odległe dziedziny nauk, lecz równocześnie ogniwem spajającym środowisko akademickie z młodzieżą szkolną i mieszkańcami miasta. Tradycyjnie Uniwersytet Szczeciński zaproponował bogaty program naukowy i kulturalny. W pracę zaangażowały się wszystkie wydziały Uniwersytetu Szczecińskiego. Do wygłoszenia wykładów zaproszeni zostali naukowcy obdarzeni darem przekazywania wiedzy, którzy mają niezwykłą zdolność rozpalania" w słuchaczach pasji naukowej. Tego typu uzdolnienia - klarownego, jasnego, a równocześnie ciekawego wykładu są na Festiwalu Nauki bardzo istotne ze względu na obecność młodych słuchaczy. Byli nimi bowiem, jak zwykle, gimnazjaliści, licealiści z nauczycielami, a także studenci kierunków humanistycznych. W tym roku gościliśmy, między innymi, z Nowogardu II Liceum Ogólnokształcące pod opieką Kornelii Sztengiert oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 i LO im. ppor E. Gierczaka pod opieką Doroty Buriak i Katarzyny Mańkowskiej, z Goleniowa ZSP i 1LO pod opieką Sabiny Olech, Beaty Kebińskiej i Joanny Grzeszczuk, z Pyrzyc Zespół Szkół Nr 1 pod opieką Sylwi Lewandowskiej-Baran oraz Zespół Szkół ze Świnoujścia, jak również szkoły szczecińskie - Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi pod opieką Lidii Kuczyńskiej, Gimnazjum nr 46 z Oddziałami Dwujęzycznymi oraz V Liceum Ogólnokształcące itd. Nie zabrakło również osób starszych, zainteresowanych różną problematyką naukową i jak co roku dopisali słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Opiekę nad Festiwalem sprawowali wyznaczeni przez Rektora pełnomocnicy w osobach: piszącej te słowa z Wydziału Filologicznego i dr Andrzeja Wiśniewskiego z Wydziału Matematyczno-Fizycznego. Co roku obserwuje się rosnące zainteresowanie i poszerzanie grupy słuchaczy o młodzież spoza Szczecina. Toteż od zeszłego roku zaproponowano bardziej wygodną dla uczestników formę spotkań naukowych, skoncentrowany został bowiem program naukowy czterech wydziałów: Filologicznego, Humanistycznego, Prawnego oraz Nauk Ekonomicznych i Zarządzania w jednym dniu (poniedziałek) i miejscu, czyli na Wydziale Nauk Ekonomicz- 15

16 FESTIWAL NA UCZELNIACH nych i Zarządzania US (budynek przy ul. Mickiewicza 64/66.). Wyktady i zajęcia odbywały się równolegle, tak więc uczestnicy Festiwalu mogli, bez potrzeby krążenia" komunikacją miejską po Szczecinie, przenosić się z sali do sali na wyktady, zgodne z ich zainteresowaniami. Takie rozwiązanie umożliwiło o wiele większe uczestnictwo w przygotowanym programie naukowym. Ogótem w wykładach w części wyróżnionych wydziałów uczestniczyło około 2000 słuchaczy. Uroczystego otwarcia IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki na Uniwersytecie Szczecińskim dokonała prof. Mirosława Gazińska, Prorektor ds. Studentów Uniwersytetu Szczecińskiego. Otwarcie odbyto się w budynku Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania US. Ogromnym zainteresowanym w tej edycji festiwalowej cieszyły się wykłady filologiczne. Część filologiczna obfitowała w wyktady ze wszystkich specjalności: anglistycznej, w którą wprowadziła mitami i symbolami amerykańskiego stylu życia mgr Anna Łakowicz-Dopiera oraz opisem świata Władcy Pierścieni" J.R. Tolkiena dr Julita Rydlewska, do metaforyki języka angielskiego zaś sięgnęła mgr Adrianna Goldman. Dużym zainteresowaniem cieszyły się wykłady z zakresu językoznawstwa: o grzeczności w języku polityków mówita Agnieszka Krzanowska, o zapożyczeniach w gwarze studenckiej - dr Dorota Dziadosz, o barwach w języku - pisząca te słowa, a o języku internetu mgr Rafał Sidorowicz. Nie brakowało również interesujących wykładów z zakresu kulturologii czy literatury. Tak na przykład prof. Mirostawa Koztowska wprowadziła słuchaczy w świat aktorki Nuny Mtodziejowskiej- Szczurkiewicz, dr Piotr Krupiński mówił 0 Gatczyńskim w Szczecinie, a dr Andrzej Wątorski przestawi) literaturę ukraińską w pigułce, dr Jerzy Żywczak zaś otwierał przed słuchaczami frankofońską literaturę afrykańską. Równolegle odbywały się inne tematycznie części, gdzie, między innymi, dr Ewa Kochan przedstawiła utopię po polski, prof. Benon Zbigniew Szatek określił rolę heurystyki w badaniu pochodzenia cywilizacji europejskiej czy mgr Sylwia Bąkowska zapoznała słuchaczy z niezmiennymi prawami marketingu. Równolegle z wykładami w budynku Wydziału Nauk Ekonomicznych 1 Zarządzania, odbywał się Dzień Humanisty, zorganizowany przez pracowników Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych, w budynku Wydziału Humanistycznego, przy ul. Krakowskiej. Program przedstawiony przez Instytut byt imponujący: począwszy od debaty naukowej na temat Szczecina i wizji rozwoju miasta, w której wzięli udział, prof. Radosław Gaziński, prof. Zygmunt Szuldka, prof. Edward Włodarczyk, dr Alina Hutnikiewicz, prezydent Miasta Szczecin Piotr Krzystek, poprzez prezentacje kót naukowych, multimedialne, fotograficzne aż po pokazy zabytkowych samochodów z możliwością przejazdu nimi i prezentacje filmów dokumentalnych 0 tematyce szczecińskiej z komentarzem historycznym dr. Eryka Krasuckiego. W Festiwalu prezentował się również Wydział Teologiczny, który zaproponował tematykę, między innymi, życia 1 męczeństwa ks. Jerzego Popiełuszki w badaniach historycznych (ks. dr hab. Grzegorz Wejman) czy przedstawionej przez studentów tematyki kryzysu doby postmodernizmu i wskazówek życia dla młodzieży zawartych w Miłości i odpowiedzialności" Karola Wojtyty. Na Wydziale Matematyczno-Fizycznym gtówne imprezy festiwalowe odbyty się w środę 23 października. W tym dniu w godzinach przedpołudniowych w auli wydziału uczestnicy festiwalu mieli okazję wysłuchać kilku wykładów z dziedziny matematyki, fizyki i astronomii. Szczególne zainteresowanie wzbudził wykłady: prof. Adama Bechlera na temat fal elektromagnetycznych, ilustrowany pokazem szeregu efektownych doświadczeń oraz prof. Ewy Suszkiewicz o planetach i czarnych dziurach, wygłoszony za nią w zastępstwie przez mgr Edytę Podlewską. Tego samego dnia w godzinach popołudniowych w auli wydziatu miała miejsce ciekawa dyskusja panelowa zorganizowana z okazji Międzynarodowego Roku Astronomii na temat Nasze miejsce we Wszechświecie: epokowe odkrycia w astronomii". Oprócz pracowników wydziatu wzięło w niej udział dwóch zaproszonych specjalnie z tej okazji gości, wybitnych astronomów polskich - prof. Marek Sarna, dyrektor Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika w Warszawie oraz prof. Maciej Konarski z Centrum Astronomicznego w Toruniu. Jak co roku, goście festiwalu mieli okazje odwiedzać codziennie wystawy EUREKI - główną w Domu Marynarza, filię astronomiczną Eureki w Muzeum Narodowym oraz pokazy doświadczeń: Foucoulta w wieży zamkowej i akustycznej wersji doświadczenia Younga w schronisku młodzieżowym Cuma. Nowością festiwalu były codzienne od poniedziałku do piątku wieczorne obserwacje nieba przed głównym wejściem do budynku Wydziatu Matematyczno -Fizycznego. Na Wydziale Nauk Przyrodniczych w ramach tegorocznego festiwalu odbyty się prezentacje laboratoryjne, wyktady oraz wycieczki terenowe 2. Szczególnie szeroka była gama zaproponowanych gościom festiwalu pokazów i prezentacji laboratoryjnych. Wszystkie one cieszyły się bardzo dużą frekwencją i zainteresowaniem. Ich uczestnikami byli gtównie uczniowie gimnazjów i liceów szczecińskich oraz goście spoza Szczecina. W Katedrze Zoologii Ogólnej, kierowanej przez prof. Józefa Domagałę, uczestnicy festiwalu mogli zobaczyć prezentacje technik stosowanych do badania zwierząt wodnych. Ich współautorem była dr Małgorzata Pilecka- Rapacz. Natomiast w Katedrze Taksonomii i Fitogeografii można się było zapoznać z oznaczaniem roślin i z występowaniem obcych gatunków roślin na terenie Województwa Zachodniopomorskiego oraz z lichenoindykacją. Prezentacja została wykonana przez dr Beatę Bosiacką, dr Monikę Myśliwy i dr Edytę Stępień. Pracownicy Katedry Genetyki, kierowanej przez prof. Bogumitę Skotarczak, organizowali różnego typu pokazy, np. jak izoluje się DNA, jak przebiega analiza PCR i elektroforeza kwasów nukleinowych. Z kolei w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska, kierowanej przez prof. Macieja Rogalskiego, dr Izabela Rząd przedstawiła ekologicznie badanie pasożytów. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się pokazy w Katedrze Biologii Komórki, kierowanej przez prof. Stanisławę Rogalską, gdzie dr Renata Stomińska-Walkowiak, dr Magdalena Achrem, mgr Anna Kalinka i mgr Izabela Szućko prezentowały uczniom z liceów i gimnazjów, komórkę pod mikroskopem i chromosomy eukariotyczne jako siedlisko genów. Ponadto odbyty się zajęcia w laboratorium mikrobiologicznym, które prowadziła dr Małgorzata Pawlikowska z Katedry Mikrobiologii i Immunologii. Uczestnicy festiwalu mieli też możność wysłuchania szeregu wykładów i pokazów: prof. Marian Ciaciura mówił o samobójstwie ekologicznym Inków, prof. Józef Domagała o restytucji ryb wędrownych na Pomorzu Zachodnim, prof. Gorzystaw Poleszczuk o procesach biohydrogeochemicznych, prof. Agnieszka Popielą o historii rozwoju roślinności leśnej na Pomorzu, a pracownicy Katedry Zoologii Bezkręgowców, kierowanej przez dr. hab. 16

17 FESTIWAL NA UCZELNIACH Andrzeja Zawala, mówili na temat tego, co wokót nas lata, ptywa i chodzi". Toteż w środę 23 września pracownicy Wydziału Nauk Przyrodniczych wygłosili w sumie 12 referatów. Sesji przewodniczył prof. Józef Domagała. O zainteresowaniu tematyką wykładów może świadczyć nie tylko spora frekwencja, ale również ożywiona dyskusja po niemal każdym wygłoszonym referacie. W ramach zajęć festiwalowych odbyła się wycieczka terenowa do rezerwatu Bielinek nad Odrą, prowadzona przez dr Bożenę Prajs i dr Małgorzatę Stasinską, z Katedry Botaniki Ogólnej. Po raz pierwszy do Festiwalu Nauki włączył się w tym roku nowopowstały Wydział Nauki o Ziemi, w ramach którego zostały wygłoszone trzy wykłady: prof. Ryszarda Borówki na temat ewolucji krajobrazu Niziny Szczecińskiej w ciągu ostatnich 35 lat, prof. Marka Dutkowskiego o ewaluacji polityki lokalnej i regionalnej oraz prof. Ewy Szczepańskiej o różnicach metabolizmu kobiet i mężczyzn. Odbył się też pokaz zastosowania techniki geopozycjonowania satelitarnego GPS oraz kilka prezentacji - o zastosowaniach teledetekcji i systemów informacji geograficznej (GIS) w pracach dyplomowych, w badaniach przestępczości w mieście i w badaniach strefy brzegowej oraz wskaźnikach zrównoważenia rozwoju wielkich miast. W ramach festiwalu miat też miejsce Dzień otwarty Muzeum Geologicznego oraz odbyty się projekcje filmów geograficznych BBC. Warto podkreślić udział Katedry Biologii Komórki w Nocy Naukowców. Namiot, gdzie pracownicy Katedry razem z magistrantami pokazywali różne techniki badania komórek, byt dosłownie oblegany przez widzów w różnym wieku. Ich wielkie zainteresowanie było nagrodą za trud poniesiony w organizację tego pokazu. Należy również nadmienić, że spotkania festiwalowe uświęcił jak co roku spektakl Teatru Akademickiego Uniwersytetu Szczecińskiego pt. Nowator" w reżyserii Krzysztofa Ganczarskiego. Cieszy fakt, iż IX Zachodniopomorski Festiwal Nauki swoim wszechogarnia- jącym charakterem zaprosił do udziału w spotkaniach naukowych ludzi różnych środowisk i zawodów, a wykładowcy mieli możność podzielić się swymi pasjami naukowymi ze środowiskiem Szczecina, ilustrując tym samym wzrastającą rolę nauki na Pomorzu Zachodnim. 'Informacje z Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki w mniejszym zakresie treściowym zostały zamieszczone również w Przeglądzie Uniwersyteckim US w numerze październikowym z 2009 roku. Przy przygotowywaniu części sprawozdania o przebiegu festiwalu na Wydziale Nauk Przyrodniczych wykorzystane zostały szczegółowe informacje przygotowane przez prof. dr hab. Stanisławę Rogalską z Katedry Biologii Komórki, Wydział Nauk Przyrodniczych. FESTIWAL NAUKI W BIBLIOTECE GŁÓWNEJ UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO mgr Urszula Ganakowska Sekretarz naukowy BG US W tym roku spotkania festiwalowe w Bibliotece Uniwersytetu Szczecińskiego odbyty się w dniu 21 i 22 września. Wykłady połączone z praktyczną prezentacją w formie poradnika dla maturzystów i nie tylko" jak co roku licznie zgromadziły zainteresowanych tematem maturzystów szkół szczecińskich. Bibliografia załącznikowa a dokumenty elektroniczne wg nowych norm" oraz Przypisy czyli powołania wg nowych norm" to spotkania cieszące się od lat powodzeniem. Autorką prezentacji jest kierownik Oddziału Opracowania BG US Małgorzata Szymańska. O Metodologii pracy naukowej, czyli jak się uczyć żeby się nie zmęczyć" mówiła Dorota Gili - Tarnowska, kierownik Biblioteki Filologii Polskiej i Słowiańskiej Uniwersytetu Szczecińskiego. Oddział Informacji Naukowej przygotował pokaz multimedialny poświęcony Panoramie książki" oraz Historii bibliotek". Andrzej Bochniarz, kierownik Centrum Informacji i Dokumentacji Europejskiej BG US zaprezentował Programy i inicjatywy Unii Europejskiej wspierające aktywność młodzieży szkolnej". Krystyna Borówka z Działu Zbiorów Specjalnych przygotowała wystawę Szczecin na widokówkach". W imprezach zorganizowanych przez bibliotekę udział wzięli uczniowie szkół średnich, podstawowych a także, co było dla nas miłym zaskoczeniem, przedszkolaki. 17

18 FESTIWAL NA UCZELNIACH PROCES INWAZJI ROŚLIN NA TERENIE MIASTA SZCZECINA mgr Agnieszka Kochanek Katedra Dendrologii i Kształtowania Terenów Zieleni Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie W krajobrazie miejskim ostojami przyrody na skalę lokalną są obszary leśne, zadrzewienia, szpalery drzew bądź pojedyncze gatunki roślin. Rola, jaką środowiska te mogą odgrywać jako ostoje różnych gatunków roślin oraz zwierząt, zależy w dużej mierze od ich ochrony przed chemizacją środowiska oraz ekspansją obcych gatunków roślin. Rośliny inwazyjne są to organizmy, które przy udziale człowieka zostały introdukowane (świadomie lub przypadkowo) poza obszar swojego naturalnego występowania i są na tyle ekspansywne, że zagrażają rodzimej florze. Szczecin z racji geograficznego potożenia (miasto portowe) oraz dobrze rozwiniętej sieci komunikacyjnej jest dogodnym obszarem dla osiedlania się gatunków obcych. Wielkość populacji inwazyjnych gatunków na terenie miasta Szczecina jest stosunkowo duża w porównaniu do innych regionów Polski. Z kilkudziesięciu gatunków stwierdzonych w granicach naszego kraju, do najgroźniejszych występujących na obszarze Szczecina można zaliczyć: rdestowca ostrokończystego Reynoutria japonica Houtt, nawfoć kanadyjską Solidago canadensis L. i nawtoć późną Solidago gigantea Aiton, niecierpka drobnokwiatowego Impatiens parviflora DC. i niecierpka gruczotowatego Impatiens glandulifera Royle, dąb czerwony Quercus rubra L, rabinie akacjową Robinia pseudacacia L, rukiewnika wschodniego Bunias orientalis L, słonecznik bulwiasty Helianthus tuberosus L. i barszcz sosnowskiego Heracleum sosnovskyi Manden. Nie ma obecnie miejsc na Ziemi, które bytyby całkowicie wolne od inwazji biologicznych. Nasz kraj nie jest pod tym względem wyjątkiem. W Polsce, na ponad 3500 gatunków roślin naczyniowych około 1/3 stanowią rośliny obcego pochodzenia. Część z nich to tylko chwilowi goście" na naszym obszarze. Gatunki obce zadomowione na state w granicach Polski to grupa około 460 roślin, spośród nich około 30 uznaje się obecnie za gatunki inwazyjne. Najbardziej widoczne zagrożenia związane z roślinami inwazyjnymi na terenie Polski występują na zachodzie i południu kraju - tam, gdzie środowisko naturalne zostało najsilniej zdegradowane. W Polsce wschodniej, w szczególności na pótnocno-wschodnich krańcach kraju, problem ten występował w bardzo ograniczonej formie. W ciągu ostatnich kilkunastu lat, obserwuje się stopniową ekspansję gatunków inwazyjnych i na te obszary. Na Suwalszczyźnie, istotnym czynnikiem hamującym ekspansje gatunków inwazyjnych byt ostry klimat regionu. Jednak wraz z ocieplaniem klimatu bodziec ten utracił swoje znaczenie. Skutki rozprzestrzeniania się gatunków inwazyjnych uznaje się za jedną z najpoważniejszych przyczyn zmniejszania różnorodności biologicznej w skali lokalnej, jak i globalnej. Pojawienie się roślin inwazyjnych w ekosystemach może spowodować daleko idące zmiany w środowisku przyrodniczym - doprowadzić do degradacji: szaty roślinnej i walorów estetycznych krajobrazu. Gatunki te eliminują bowiem rodzime gatunki ze środowiska. Często tworzą zwarte, jednogatunkowe tany uniemożliwiające rozwój jakichkolwiek innych roślin. Powoduje to drastyczne zubożenie flory danego terenu, co ma również wpływ na pozostałe grupy organizmów. W naturalnych lasach liściastych naszej strefy klimatycznej na 250 m2, można zwykle znaleźć od kilkudziesięciu, do ponad 100 gatunków roślin. W skrajnych przypadkach, w miejscach opanowanych przez inwazyjne gatunki obce ilość gatunków spada czasem do zaledwie 5-6. Tak drastyczne ograniczenie bioróżnorodności ma wpływ nie tylko na samą przyrodę, lecz w przyszłości może stanowić zagrożenie dla egzystencji człowieka. Część gatunków inwazyjnych powoduje straty w gospodarce człowieka lub stanowi zagrożenie dla jego zdrowia (barszcz Sosnowskiego Heracleum sosnovskyi czy rdestowiec ostrokończysty Reynoutria japonica). Konieczność podejmowania działań zmierzających do ograniczenia negatywnego wpływu gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia na lokalne zasoby różnorodności biologicznej podkreślają konwencje międzynarodowe: Konwencja o Ochronie Różnorodności Biologicznej, Konwencja Berneńska, Konwencja Ramsarska. Działania wobec gatunków inwazyjnych powinny być oparte na podejściu trzystopniowym zalecanym przez Konwencję o Różnorodności Biologicznej: po pierwsze zapobieganie, po drugie wczesne wykrywanie i szybkie usuwanie gatunków obcych, po trzecie - izolacja i długoterminowe działania kontrolne. Postępująca urbanizacja i industrializacja powoduje wyraźne zmiany jakościowe i ilościowe w składzie gatunkowym flory wielu regionów Polski, także obszaru miasta Szczecina. Gatunki obce roślin, które osiedliły się na obszarze Szczecina stanowią dziś istotny składnik flory regionu. Większość tych gatunków nie jest zdolna do konkurencji z dobrze przystosowanymi do miejscowych warunków, gatunkami rodzimymi i pojawia się tylko efemerycznie. Znaczna jednak część zadomawia się trwale, a niektóre są na tyle ekspansywne, że zagrażają naturalnej szacie roślinnej regionu. Dlatego też prawidłowe rozpoznanie oraz przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się tych roślin w Polsce ma olbrzymie znaczenie dla utrzymania rodzimych gatunków i lokalnych ekosystemów oraz w celu zapobiegania stratom ekonomicznym. Barszcz Sosnowskiego Heracleum sosnovskyi Manden. o gigantycznych rozmiarach rozprzestrzeniający się w dzielnicy Szczecina Warszewo. 18

19 FESTIWAL. NA UCZELNIACH Łanowo występujący w sąsiedztwie torów kolejowych rdestowiec ostrokończysty Reynoutria japonica Houtt. w okresie kwitnienia. i Nawtoć kanadyjska Solidago canadensis L. wypierająca gatunki rodzime z siedlisk antropogenicznych - dzielnica Bukowo. Niecierpek gruczotowaty Impatiens glandulifera Royle o pięknych, barwnych kwiatach, masowo występujący na terenach podmokłych w okolicach Jeziora Dąbskiego. FESTIWAL NAUKI W ZACHODNIOPOMORSKIM UNIWERSYTECIE TECHNOLO- GICZNYM NA WYDZIAŁACH DAWNEJ AKADEMII ROLNICZEJ dr. hab. Wanda Bacieczko prof. nadzw. ZUT Katedra Dendrologii i Kształtowania Terenów Zieleni Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie W tym roku już po raz dziewiąty, w ostatnim tygodniu września, we wszystkich ośrodkach naukowych Szczecina i Koszalina miat miejsce Zachodniopomorski Festiwal Nauki. Mimo, że jesteśmy już jedną uczelnią po fuzji z Politechniką Szczecińską, Festiwal Nauki odbywa) się w macierzystych dawnych ośrodkach naukowych. W Akademii Rolniczej spotkania miały miejsce w dniu r. i przede wszystkim w gmachu przy ul. Słowackiego 17. Oficjalnego otwarcia IX Zachodniopomorskiego Festiwalu Nauki w Akademii Rolniczej, w zastępstwie JM Rektora Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, dokonat Dziekan Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa - prof. dr hab. Aleksander Brzóstowicz. Jak co roku problematyka spotkań była skierowana głównie do młodzieży różnych typów szkól województwa zachodniopomorskiego - szkół podstawowych, gimnazjów, liceów i szkół zawodowych. W spotkaniach w Naszej Uczelni uczestniczyli : 1. Młodzież z Zespołu Szkół Ogrodniczych w Szczecinie Zdrojach, 2. Młodzież z Zespołu Szkól Budowlanych w Szczecinie, 3. Młodzież z Zespołu Szkół Nr 2 w Choszcznie, 4. Młodzież z Zasadniczej Szkoły Nr 13 w Szczecinie, 5. Młodzież z Gimnazjum Nr 31 w Szczecinie, 6. Młodzież z Zespołu Szkół Nr 2 w Stargardzie Szczecińskim, 7. Słuchacze z Uniwersytetu Trzeciego Wieku i inni zainteresowani goście, 8. Pracownicy, doktoranci i studenci z byłej Akademii Rolniczej. Ogółem we wszystkich spotkaniach uczestniczyło około 2596 osób. Miały one różny charakter. Naukowcy, którzy je przygotowali (42 osoby) wybrali formę: referatu z wykorzystaniem aparatury multimedialnej, zajęć w laboratorium, warsztatów, pokazów i wystaw. W Festiwal zaangażowali się licznie pracownicy z Katedry Roślin Ozdobnych (7 osób), z Katedry Dendrologii i Kształtowania Terenów Zieleni (5 osób), z Zakładu Warzywnictwa (4 osoby) i inni (Program Festiwalu 2009). Największym zainteresowaniem w tym roku cieszyły się następujące spotkania: 1. Slow food, fast food - tradycja i współczesność w żywieniu człowieka. Dr hab. Teresa Seidler prof. nadzw. ZUT z Zakładu Podstaw Żywienia Człowieka W spotkaniu tym autorka przedstawiła zagadnienia związane ze spożyciem żywności typu Fast food i żywności tradycyjnej w Polsce i na świecie. Przedstawiła także czynniki wpływające na wzrost i zainteresowania tego rodzaju żywnością, jej wartość żywieniową, aspekty gospodarcze i kulturowe. Ponadto wyjaśniła pojęcia związane z rejestracją i dystrybucją żywności tradycyjnej, jej umocnienie prawne i perspektywy rozwoju. 2. Zioła nie tylko w kuchni Prof. dr hab. Dorota Jadczak prof. nadzw. ZUT z Zakładu Warzywnictwa Podczas spotkania na temat wykorzystania ziół nie tylko w kuchni, odbyt się także pokaz kosmetyków naturalnych, olejków eterycznych oraz olei roślinnych, co zwiększyło jeszcze bardziej zainteresowanie problemem. 3. Proces inwazji roślin na terenie miasta Szczecina Mgr Agnieszka Kochanek z Katedry Dendrologii i Kształtowania Terenów Zieleni Autorka zapoznała słuchaczy z gatunkami inwazyjnymi, jakie rozprzestrzeniają się na terenie miasta Szczecina. Pokazała na zdjęciach jak one wyglądają, czym się wyróżniają spośród innych roślin, czy mają wpływ na obecną szatę roślinną miasta, jak należy z nimi walczyć jeżeli zagrażają naszej rodzimej florze. Słuchacze wysłuchali autorkę (doktorantkę) z wielkim zainteresowaniem. 19

20 FESTIWAL NA UCZELNIACH 4. Storczyki znane i mato znane Dr inż. Piotr Żurawik z Katedry Roślin 20 Ozdobnych Spotkanie to przybliżyło słuchaczom grupę roślin bardzo interesujących pod względem estetycznym i pod względem budowy kwiatów i sposobów ich rozmnażania. Autor zamierzał też zapoznać słuchaczy z gatunkami egzotycznymi storczyków uprawianymi w różnych pomieszczeniach i występującymi w naturalnych warunkach w Polsce. 5. Efekty kształcenia architektów krajobrazu - prezentacja multimedialna prac magisterskich dr inż. Małgorzata Nowakowska z Katedry Dendrologii i Kształtowania Terenów Zieleni Na tym spotkaniu uczestnicy (ponad 60 osób) zapoznali się z efektami kształcenia architektów krajobrazu oraz z procesem powstawania pracy dyplomowej - od wyboru tematu, poprzez różne etapy pracy aż do obrony, na konkretnych 3 przykładach, które byty ilustrowane na ekranie. Ponadto przedstawiono potencjalne możliwości wykonywania zawodu w omawianej dziedzinie. W spotkaniu uczestniczyli także aktualni magistranci, którzy prezentowali swoje prace magisterskie na planszach i na ekranach komputera. 6. Najmodniejsze barwy jesieni i zimy 2009 r. dr inż. Piotr Salachna z Katedry Roślin Ozdobnych Spotkanie to zainteresowało głównie uczniów ze szkół ponadgimnazjalnych. Zapoznali się z teorią barw, ich łączenia, a także poznali aktualne trendy i tendencje w kolorystyce kompozycji florystycznych. Dużym zainteresowaniem cieszyły się wystawy, a byty one przygotowane przez Zakład Warzywnictwa i Katedrę Projektowania Krajobrazu. Przybliżyły one jakie warzywa uprawiamy, jakich należy zwiększyć uprawę i dlaczego, jakie zdobią nasze mieszkania, a jakie zjadamy z przyjemnością lub inaczej wykorzystujemy. Inna wystawa pokazała nam prace studentów z kierunku architektura krajobrazu. Miała ona na celu przybliżenie zawodu, profesji architekta krajobrazu (szkoda, że była taka skromna, mimo tak interesujących projektów wykonywanych przez studentów w Katedrze). W laboratorium Katedry Chemii Ogólnej i Ekologicznej miały miejsce zajęcia w formie warsztatów prowadzone przez dr inż. Małgorzatę Gatczyńską. Uczestniczyli w nich głównie uczniowie z Technikum Ochrony Środowiska z Zespołu Szkół Nr 2 w Choszcznie. Autorka tego spotkania zapoznała uczniów z dwoma problemami, w których bezpośrednio uczestniczyli uczniowie, co było dla nich wielką satysfakcją. Brali udział w wykonywaniu roztworów wzorcowych i wykreślaniu zależności pomiędzy absorbancją, a stężeniem roztworów wzorcowych oraz w wyznaczaniu stężenia badanej próbki. Ponadto poznali prawa Lamberta-Beera. Wykonywali też samodzielnie przy użyciu testu kolorymetrycznego oznaczenia zawartości ortofosforanów(v) w przygotowanej wcześniej próbce wodnej, ze znanym ich stężeniem. W dalszej kolejności porównali wyniki analizy spektrometrycznej z testami kolorymetrycznymi i ocenili przydatność zestawów testowych. W drugiej części warsztatów prowadząca zwróciła uwagę na właściwości gazowego tlenu jako pierwiastka życia i śmierci. Przedstawiła jego właściwości oraz zaprezentowała pomiar zawartości tlenu w próbkach wodnych o różnym zasoleniu. Uczniowie wyszli zajęć bardzo zadowoleni i zapewne będą mieli ochotę odwiedzić nasze laboratorium w przyszłym roku. W godzinach popołudniowych tegoż dnia w auli Audytorium Maximum na ul. Słowackiego 17, odbyta się w ramach Festiwalu Nauki Dyskusja Panelowa. Problem jaki poddano do dyskusji brzmiał Samowystarczalne energetyczne fermy i farmy". Mimo, że zagadnienie to było bardzo dobrze przygotowane przez pana prof. dr hab. Edwarda Dreszczyka - osobę odpowiedzialną za przebieg tego spotkania, to w Naszej Uczelni cieszyło się małym zainteresowaniem, a szkoda. Pracownicy z naszej uczelni (7 osób) byli ponadto przewodnikami warsztatów przyrodniczych, które byty zorganizowane przez prof. dr hab. Janinę Jasnowską. Miały one miejsce w Parkach Narodowych, w Parkach Krajobrazowych i Arboretach województwa zachodniopomorskiego. Razem byto zorganizowanych 10 wyjazdów. Uczestnicy - młodzież z różnych typów szkót oraz zainteresowani goście wracali z nich pełni wrażeń przyrodniczych oraz z pomysłami wyjazdów w przyszłym roku. Spotkania Naukowe kończyła NOC NAUKOWCA, w której też uczestniczyła nasza uczelnia. Cieszyły się one, podobnie jak w tamtym roku, dużym zainteresowaniem Szczecinian. IX Zachodniopomorski Festiwal Nauki mamy już za sobą. Teraz należy przeanalizować jego przebieg i uzyskane efekty oraz zastanowić się nad organizacją w przyszłym roku, aby jeszcze bardziej zaciekawić i wpłynąć na rozwój zainteresowań młodych słuchaczy naukami przyrodniczymi i technicznymi, co będzie procentowało w przyszłości przy naborze studentów na naszą uczelnię. Pragnę podziękować Pani dr inż. Agnieszce Dobrowolskiej z Katedr/ Roślin Ozdobnych, która wlączyta się z wielkim zaangażowaniem do organizacji spotkań na Festiwalu Nauki w Naszej Uczelni. Ponadto sama w nich bezpośrednio uczestniczyła. Chciałabym również podziękować Pani Stanisławie Poradzie za wykonywanie zdjęć podczas festiwalu, celem utrwalenia spotkań w obiektywie.