GLIKOZOAMINOGLIKANY W SUROWICY I W MOCZU U PRACOWNIKÓW PRZEWLEKLE NARAŻONYCH NA DZIAŁANIE OŁOWIU
|
|
- Sebastian Malinowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Medycyna Pracy 2010;61(5): Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi Barbara Turczyn Anna Skoczyńska Anna Wojakowska PRACA ORYGINALNA GLIKOZOAMINOGLIKANY W SUROWICY I W MOCZU U PRACOWNIKÓW PRZEWLEKLE NARAŻONYCH NA DZIAŁANIE OŁOWIU SERUM AND URINARY GLYCOSAMINOGLYCANS IN WORKERS CHRONICALLY EXPOSED TO LEAD Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych i Nadciśnienia Tętniczego Streszczenie Wstęp: Glikozoaminoglikany (GAG) są cząsteczkami budulcowymi proteoglikanów (PG), a te wraz z białkami kolagenowymi i niekolagenowymi stanowią podstawowe składniki macierzy pozakomórkowej (ECM). Zaburzenia ilościowe i jakościowe w syntezie ą związane z patologią narządową i układową. Celem pracy była ocena wpływu przewlekłej, zawodowej ekspozycji na działanie ołowiu na elementy macierzy pozakomórkowej w układzie krążenia. Materiał i metody: Badaniom poddano 167 pracowników huty miedzi, w tym 113 hutników (I grupa: n = 54 ze stężeniem ołowiu we krwi od µg/l, II grupa: n = 59 ze stężeniem powyżej 400 µg/l) i 54 pracowników administracyjnych stanowiących grupę kontrolną. We krwi pełnej oznaczono stężenie ołowiu i kadmu, a w surowicy stężenie cynku i miedzi metodą spektrofotometryczną. Glikozoaminoglikany i nadtlenki lipidów (LPO) oznaczano metodą kolorymetryczną, aktywność aminopeptydazy leucynowej w moczu (LAP) metodą kinetyczną i aktywność N-acetylo-β-D-glukozoaminidazy (NAG), a w moczu metodą spekrofluorymetryczną. Wyniki: Poziom ołowiu we krwi hutników wynosił 306,8±55,8 µg/l (I grupa) i 491,7±50,3 µg/l (II grupa) oraz 116±48,6 µg/l w grupie kontrolnej. Stwierdzono istotny wzrost stężenia glikozoaminoglikanów w surowicy hutników z grupy I i II w porównaniu z grupą kontrolną (odpowiednio: p < 0,01 i p < 0,05). Jednocześnie w grupie II stwierdzono wzrost stężenia LPO w odniesieniu do grupy kontrolnej (p < 0,05).Wnioski: Ołów reagując z elementami macierzy pozakomórkowej, zaburza metabolizm glikozoaminoglikanów. Glikozoaminoglikany w surowicy i moczu mogą służyć jako biomarker toksycznego działania ołowiu. Med. Pr. 2010;61(5): Słowa kluczowe: ołów, glikozoaminoglikany, macierz pozakomórkowa Abstract Background: Glycosoaminoglycans (GAGs) are the constructive elements of proteoglycans (PGs), which together with collagen and non-collagen proteins form the basal extracellular matrix (ECM) components. The quantitative and qualitative disturbances in ynthesis are associated with organ and system pathology. The aim of this study was to evaluate the impact of chronic occupational exposure to lead on ECM elements in the cardiovascular system. Material and Methods: 167 workers of the copper foundry, including 113 smelters (group I, n = 54, blood Pb (B-Pb) level of µg/l and group II, n = 59, B-Pb level over 400 µg/l) and 54 office workers (control group) were involved in the study. Blood lead and cadmium as well as serum zinc and copper s were determined spectrophotometrically. Serum glucosoaminoglycans and lipid peroxides (LPO) were measured colorimetrically. Urine N-acethyl-b-D-glucosoaminidase (NAG) activity was detected spectrofluorymetrically and leucine aminopeptidase (LAP) activity was detected kinetically. Results: B-Pb s were 306.8±55.8 µg/l (group I) and 491.7±50.3 µg/l (group II) in smelters and 116±48.6 µg/l in the control group. In comparison with controls, the significantly increased serum were observed in groups I and II (p < 0.01 and p < 0.05, respectively), whereas the increased serum LPO was also found in group II (p < 0.05). Conclusion: Lead interacts with ECM, disturbing the metabolism of glucosoaminoglycans. Glycosoaminoglycans can be used as a sensitive indicator of lead toxicity. Med Pr 2010;61(5): Key words: lead, glycosoaminoglycans, extracellular matrix Adres autorek: Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zawodowych i Nadciśnienia Tętniczego, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, ul. Pasteura 4, Wrocław, bturczyn@ak.am.wroc.pl Nadesłano: 15 czerwca 2009 Zatwierdzono: 7 czerwca 2010 WSTĘP Macierz pozakomórkowa wypełnia przestrzeń między komórkami i jednocześnie jest ich spoiwem. Głównymi składnikami macierzy są: białka kolagenowe, niekolagenowe oraz proteoglikany (PG). Proteoglikany są cząsteczkami złożonymi z białek i łańcuchów glikozoaminoglikanów (GAG), przyłączonych wiązaniami kowalencyjnymi do rdzenia białkowego. Charakteryzują się one dużą gęstością ujemnego ładunku elektrycznego i wchodzą w interakcje (głównie poprzez oddziaływania elektrostatyczne) z różnego typu cząsteczkami:
2 554 B. Turczyn i wsp. Nr 5 enzymami, efektorami enzymów, czynnikami wzrostu i ich receptorami, czynnikami transkrypcyjnymi i białkami strukturalnymi macierzy pozakomórkowej. Rdzenie białkowe proteoglikanów są rozkładane przez cynkozależne metaloproteinazy. Enzymy te degradując większość składników macierzy pozakomórkowej i błon podstawnych, biorą udział w powstawaniu i progresji zmian naczyniowych charakterystycznych dla starzenia się i miażdżycy. Glikozoaminoglikany złożone są z powtarzających się podjednostek sacharydowych, tj. hialuronianu, siarczanu heparanu, heparyny, siarczanu keratanu, siarczanu 4-chondroityny, siarczanu 6-chondroityny i siarczanu dermatanu. Proteoglikany biorą udział w procesach krzepnięcia, odpowiadają za turgor komórek oraz ułatwiają ich ruch i szybką dyfuzję rozpuszczalnych w wodzie cząsteczek przez błony komórkowe. Mogą wiązać się ze sobą, a także z innymi składnikami macierzy pozakomórkowej, tj. kolagenem, elastyną i fibronektyną, chroniąc strukturę i właściwości mechaniczne komórek. Zaburzenia ilościowe i jakościowe w syntezie ą związane z patologią narządową, także w układzie krążenia. Zawodowe narażenie na metale ciężkie takie jak ołów, kadm i rtęć jest związane ze zwiększoną częstością występowania chorób układu krążenia. Liczba badań dotyczących tych zależności stale zwiększa się od czasu opublikowania teorii o śródbłonku naczyniowym jako docelowym narządzie dla toksycznego działania metali ciężkich (1). Ołów, podobnie jak kadm, indukuje nadciśnienie tętnicze i zmiany miażdżycowe u zwierząt doświadczalnych (2). W hodowli komórek śródbłonka ołów nie wykazuje bezpośredniej toksyczności, ale hamuje procesy naprawcze w przypadku uszkodzenia śródbłonka przez inne czynniki (3,4). Jest to spowodowane hamowaniem syntezy czynników wzrostu fibroblastów, w czym pośredniczy hamowanie przez ołów syntezy perlekanu, dużego proteoglikanu siarczanowo-heparanowego. Być może poprzez ten mechanizm ołów zmniejsza aktywność fibrynolityczną i działa w ścianie naczyń prokoagulacyjnie (5). W warstwie środkowej ściany naczyń ołów sprzyja proliferacji komórek mięśni gładkich i wpływa na syntezę zewnątrzkomórkowych elementów tkanki łącznej, np. hamuje syntezę wersikanu, dużego proteoglikanu siarczanowo-chondroitynowego (6). Ołów oddziałuje także na syntezę prostacykliny oraz hamuje adhezję i agregację płytek. Jednocześnie obniża aktywność fibrynolityczną śródbłonka, hamując syntezę tkankowego aktywatora plazminogenu i indukując syntezę inhibitora typu I aktywatora plazminogenu (7). Wpływ ołowiu na krzepnięcie krwi jest związany także z obniżeniem zawartości siarczanu heparanu, jednego z podstawowych glikozoaminoglikanów obecnych w ścianie naczyń (8). Obecny na powierzchni śródbłonka siarczan heparanu bierze udział w zapobieganiu tworzenia skrzeplin, a zawarty w przestrzeni podśródbłonkowej hamuje proliferację mięśni gładkich, a także pośredniczy w syntezie prostacykliny (9). Wpływając na elementy macierzy łącznotkankowej ściany naczyń, ołów może pośrednio oddziaływać na peroksydację lipidów w LDL, ponieważ glikozoaminoglikany wytwarzane przez komórki śródbłonka nasilają utlenianie lipidów (10). W niniejszej pracy podjęto próbę oceny wpływu przewlekłej ekspozycji na działanie ołowiu na elementy macierzy zewnątrzkomórkowej w ścianie naczyń krwionośnych. Oceniono zawartość glikozoaminoglikanów i jednocześnie nadtlenków lipidów w surowicy krwi hutników zatrudnionych w narażeniu na działanie metali ciężkich oraz w grupie kontrolnej. Celem pracy było poszukiwanie nowych markerów miażdżycowego działania ołowiu oraz określenie zależności między stopniem intoksykacji ołowiem, zmianami w metabolizmie glikozoaminoglikanów i aktywnością układu oksydoredukcyjnego. MATERIAŁ I METODY Badaniom klinicznym poddano 167 mężczyzn, w tym 113 hutników z wydziału metalurgicznego i przygotowania wsadu huty miedzi (wytapiaczy metali, rafiniarzy, konwertorowych) o średnim stażu pracy 18,5±8,4 lat (3 34 lata) i 54 pracowników administracyjnych huty stanowiących grupę kontrolną. Stężenie ołowiu we krwi u 59 hutników przekraczało 400 µg/l, a u 54 hutników mieściło się w granicach µg/l. Badani pracownicy nie różnili się zasadniczo pod względem narażenia środowiskowego, ponieważ wszyscy mieszkali w promieniu do 15 km od huty miedzi. Charakterystykę badanych przedstawiono w tabeli 1. Wartość stężenia ołowiu we krwi 400 µg/l przyjęto jako kryterium podziału badanych na grupy ze względu na wyniki badań epidemiologicznych. Wskazywały one na występowanie ścisłej zależności między ekspozycją na ołów a chorobami układu krążenia w tej populacji, w której stężenie ołowiu we krwi jest podwyższone, ale nie przekracza 400 µg/l.
3 Nr 5 Glikozoaminoglikany w surowicy i w moczu 555 Tabela 1. Charakterystyka badanych hutników (wiek, staż pracy oraz ilość wypalanych papierosów w poszczególnych grupach) Table 1. Characteristics of the study population (age, employment duration, tobacco smoking in each group) Zawartość ołowiu we krwi (liczba badanych) Blood lead (number of respondents) Wiek [w latach] Age [years] Staż pracy [w latach] Employment duration [years] Papierosy [n liczba lat] Smoking [unit years] < 200 μg/l (n = 54) - grupa kontrolna / control group 45,3±10,0 19,3±10,3 202,4±261, μg/l (n = 54) - grupa Pb-I / group Pb-I 43,6±9,3 19,0±9,3 234,5±281,9 > 400 μg/l (n = 59) - grupa Pb-I / group Pb-II 41,9±9,3 17,7±8,5 265,9±311,7 Do badań wykorzystano próbki krwi żylnej i moczu. Krew pobierano do probówek wytrawionych stężonym kwasem azotowym z EDTA jako antykoagulantem oraz na skrzep. Ołów i kadm we krwi pełnej oznaczano metodą bezpłomieniową w kuwecie grafitowej przy użyciu spektrofotometru absorbcji atomowej PU-9100 firmy Philips. Miedź i cynk w surowicy oznaczano metodą płomieniową w płomieniu powietrzno-acetylenowym przy użyciu ww. spektrofotometru. Poprawność oznaczeń kontrolowano, stosując próbki referencyjne Seronorm TM Trace Elements Serum firmy SERO (Billingstad) Norway. Do oznaczania nadtlenków lipidów (LPO) w surowicy zastosowano metodę kolorymetryczną według Satoha z wykorzystaniem kwasu tiobarbiturowego (thiobarbituric acid TBA). Zasadą metody jest reakcja malonylodialdehydu (malondialdehyde MDA) z kwasem tiobarbiturowym w środowisku kwaśnym w podwyższonej temperaturze (11). Stężenie glikozoaminoglikanów w surowicy i w moczu oznaczono zmodyfikowaną metodą kolorymetryczną według Whitemana (12). Zasadą metody jest pomiar stężenia utworzonego kompleksu kationowego alcianu błękitu z glikozoaminoglikanami. Ocenę nefrotoksycznego działania metali przeprowadzono, oznaczając aktywność enzymów świadczących o uszkodzeniu cewek nerkowych: aminopeptydazy leucynowej (LAP) i N-acetylo-β-D-glukozoaminidazy (NAG) w moczu. Do oznaczenia aktywności LAP wykorzystano test firmy Boehringer Mannheim, a aktywność NAG oznaczono metodą według Merlego (13) polegającą na spektrofluorymetrycznym pomiarze 4-methylo-umbeliferonu uwolnionego z substratu przez NAG w środowisku alkalicznym. Wszyscy badani wyrazili pisemną zgodę na przeprowadzenie badań, uzyskano też zgodę Komisji Bioetycznej przy Akademii Medycznej we Wrocławiu. Wyniki badań poddano analizie statystycznej przy zastosowaniu pakietu do obliczeń statystycznych Statistica PL 6.0 (Stat Soft, Polska), Dla wszystkich grup badanych obliczono średnie arytmetyczne i odchylenia standardowe. Różnice pomiędzy grupami określono, wykorzystując analizę wariancji (ANOVA) i testy post-hoc Neumana-Keulsa. Za istotną statystycznie przyjęto różnicę na poziomie p < 0,05. Wyznaczano także korelacje cząstkowe między wybranymi wskaźnikami w poszczególnych grupach badanych. WYNIKI Grupę badanych hutników podzielono na dwie podgrupy: pracowników z niskim stężeniem ołowiu we krwi, mieszczącym się w zakresie µg/l oraz z wysokim stężeniem ołowiu, tj. powyżej 400 µg/l. Średnie stężenie ołowiu w grupie kontrolnej (116,0±48,6) było niższe od stężenia ołowiu we krwi osób narażonych (p < 0,001), natomiast średnie stężenia pozostałych metali (kadmu, miedzi i cynku) nie różniły się zasadniczo w poszczególnych grupach (tab. 2). Stosunkowo wysokie stężenie kadmu we krwi osób z grupy kontrolnej prawdopodobnie wynikało z palenia przez te osoby papierosów (tab. 1). Stężenia GAG w surowicy i w moczu osób zawodowo narażonych na działanie ołowiu i w grupie kontrolnej przedstawiono w tabeli 3. W grupie hutników ze stężeniem ołowiu we krwi w zakresie µg/l średnie stężenie GAG w surowicy było wyższe niż w grupie hutników ze stężeniem ołowiu wyższym od 400 µg/l (p < 0,01) oraz w grupie kontrolnej (p < 0,05). Z kolei stężenia GAG w moczu były podobne we wszystkich badanych grupach. Średnie stężenie nadtlenków lipidów w surowicy było natomiast najwyższe w grupie hutników ze stężeniem ołowiu większym od 400 µg/l (tab. 3). Nie stwierdzono istotnych różnic między badanymi grupami w odniesieniu do aktywności LAP i NAG w moczu w przeliczeniu na mg kreatyniny (tab. 4).
4 556 B. Turczyn i wsp. Nr 5 Tabela 2. Średnie stężenie oznaczanych metali we krwi hutników i grupie kontrolnej Table 2. Mean blood of metals in the study and control groups Badana grupa Respondents Zawartość ołowiu we krwi Blood lead [µg/l] ołów we krwi blood lead Średnie stężenie metali Mean of metals [µg/l] kadm we krwi blood cadmium miedź w surowicy serum cooper cynk w surowicy serum zinc Grupa kontrolna / < ,0±48,6 2,03±1,61 102,9±12,5 99,7±15,0 Control group (n = 54) Pb-I (n = 54) ,8±55,8*** 2,66±2,40 99,7±13,8 97,3±14,6 Pb-II (n = 59) > ,7±50,3*** 2,90±2,84 103,0±16,3 98,2±12,4 *** p < 0,001 różnice statystycznie istotne w odniesieniu do grupy kontrolnej / statistically significant differences as compared with the control group. Tabela 3. Średnie stężenie glikozoaminoglikanów (GAG) w surowicy i w moczu oraz nadtlenków lipidów (LPO) w surowicy u hutników i w grupie kontrolnej Table 3. Mean serum and urine glycosoaminoglycans (GAG) s and serum lipid peroxides in the study and control groups Badana grupa Respondents Zawartość ołowiu we krwi Blood lead [µg/l] GAG w surowicy GAG in serum Stężenia Concentration [µg/ml] GAG w moczu GAG in urine LPO w surowicy LPO in serum Grupa kontrolna / < 200 2,79±1,24 1,46±1,20 3,51±2,51 Control group (n = 54) Pb-I (n = 54) ,59±0,99** 1,87±1,06 4,29±1,97 Pb-II (n = 59) > 400 3,28±0,79* 1,77±1,02 4,8±1,93* * p < 0,05. ** p < 0,01 różnice statystycznie istotne w odniesieniu do grupy kontrolnej / statistically significant differences as compared with the control group. Tabela 4. Aktywność LAP i NAG w moczu hutników i w grupie kontrolnej Table 4. Activity of LAP and NAG in urine in the study and control groups Badana grupa Respondents Zawartość ołowiu we krwi Blood lead [µg/l] aminopeptydaza leucynowa leucine aminopeptidase [U/l] Średnia wartość aktywności enzymów oznaczana w moczu Mean value activity enzyme in urine N-acetylo-β-D-glukozoaminidaza [nmol/h/mg kreatyniny] N-acethyl-β-D-glucosoaminidase [nmol/h/mg creatinine] Grupa kontrolna / Control group (n = 54) < 200 2,26±1,66 30,0±23,16 Pb-I (n = 54) ,60±1,46 24,92±19,67 Pb-II (n = 59) > 400 2,87±1,84 26,37±18,64 W grupie hutników ze stężeniem ołowiu w zakresie µg/l stwierdzono występowanie dodatnich zależności liniowych między stężeniami cynku w surowicy a glikozoaminoglikanów zarówno w surowicy, jak i w moczu (tab. 5). W grupie hutników ze stężeniem ołowiu we krwi ponad 400 µg/l wystąpiła dodatnia zależność liniowa między stężeniami cynku w surowicy a GAG w moczu oraz ujemna między kadmem we krwi a GAG w moczu. Podobnie przeciwstawne współczynniki korelacji (dodatni i ujemny) dotyczyły zależności między stężeniami kadmu we krwi i aktywności NAG w moczu oraz cynku w surowicy i aktywności NAG w moczu (tab. 6).
5 Nr 5 Glikozoaminoglikany w surowicy i w moczu 557 Tabela 5. Współczynniki korelacji liniowej między oznaczanymi parametrami w grupie hutników ze stężeniem ołowiu we krwi w zakresie µg/l Table 5. Coefficients of linear correlation between the measured parameters in workers with blood lead of µg/l Parametry Parameters Współczynniki korelacji w grupie hutników Pb-I Correlation coefficients in group Pb-I 1,00 0,25 0,23 0,04 0,00 0,03 0,08 0,07 0,17 0,25 1,00 0,24 0,08 0,15 0,04 0,29* 0,13 0,15 0,23 0,24 1,00 0,04 0,15 0,23 0,18 0,24 0,10 0,04 0,08 0,04 1,00 0,28* 0,22 0,36* 0,14 0,06 0,00 0,15 0,14 0,28* 1,00 0,00 0,15 0,00 0,10 0,03 0,04 0,23 0,22 0,00 1,00,23 0,03 0,06 0,08 0,29* 0,18 0,36* 0,14 0,23 1,00 0,12 0,06 0,07 0,13 0,24 0,14 0,00 0,03 0,12 1,00 0,08 0,17 0,14 0,10 0,06 0,10 0,06 0,06 0,08 1,00 stężenie ołowiu we krwi / Pb b blood lead, stężenie kadmu we krwi / Cd blood cadmium, Cu stężenie miedzi w surowicy / b s / serum cooper, stężenie cynku w surowicy / serum zinc, GAG stężenie GAG w surowicy / serum GAG, LPO stężenie s s LPO w surowicy / serum LPO, stężenie GAG w moczu / GAG urine GAG, NAG aktywność NAG w moczu / NAG NAG activity u m u in urine, aktywność LAP w moczu / LAP u LAP activity in urine. * p < 0,05 współczynnik korelacji istotny statystycznie / statistically significant correlation coefficient. Tabela 6. Współczynniki korelacji liniowej między oznaczanymi parametrami w grupie hutników ze stężeniem ołowiu we krwi powyżej 400 µg/l Table 6. Coefficients of linear correlation between the measured parameters in workers with blood lead higher than 400 µg/l Parametry Parameters Współczynniki korelacji w grupie hutników Pb-II Correlation coefficients in group Pb-II 1,00 0,03 0,12 0,04 0,08 0,15 0,00 0,05 0,11 0,03 1,00 0,33 0,24 0,04 0,07 0,27 0,28* 0,01 0,12 0,03 1,00 0,05 0,05 0,19 0,29 0,04 0,13 0,04 0,24 0,05 1,00 0,18 0,07 0,44* 0,30* 0,05 0,08 0,04 0,05 0,18 1,00 0,05 0,34 0,06 0,16 0,15 0,07 0,19 0,07 0,05 1,00 0,17 0,11 0,21 0,00 0,27* 0,29 0,44* 0,34 0,17 1,00 0,09 0,05 0,05 0,28* 0,06 0,30* 0,06 0,12 0,09 1,00 0,09 0,11 0,00 0,12 0,05 0,16 0,22 0,05 0,09 1,00 Objaśnienia jak w tabeli 5 / Abbreviations as in Table 5. W grupie kontrolnej stwierdzono występowanie zależności liniowych między licznymi wskaźnikami. Stężenie GAG w surowicy było zależne od stężenia nadtlenków lipidów, natomiast zawartość GAG w moczu była tym większa, im wyższe było stężenie ołowiu we krwi. Ponadto stwierdzono ujemną zależność między stężeniami GAG w moczu a aktywnością NAG oraz dodatnią zależność między GAG w moczu a aktywnością LAP (tab. 7).
6 558 B. Turczyn i wsp. Nr 5 Tabela 7. Współczynniki korelacji liniowej między oznaczanymi parametrami w grupie kontrolnej Table 7. Coefficients of linear correlation between the measured parameters in the control group Parametry Parameters Współczynniki korelacji liniowej w grupie kontrolnej Correlation coefficients in the control group 1,00 0,24 0,14 0,09 0,10 0,13 0,37* 0,07 0,23 0,24 1,00 0,01 0,11 0,02 0,04 0,04 0,18* 0,10 0,14 0,01 1,00 0,21 0,03 0,43* 0,03 0,31 0,00 0,09 0,11 0,20 1,00 0,28 0,02 0,19 0,10 0,03 0,10 0,02 0,04 0,28 1,00 0,30* 0,56* 0,33* 0,15 0,13 0,04 0,43* 0,01 0,30* 1,00 0,37 0,51* 0,32* 0,37* 0,04 0,03 0,19 0,56* 0,37* 1,00 0,42* 0,31* 0,08 0,18 0,31 0,09 0,33* 0,51* 0,42* 1,00 0,38* 0,23 0,10 0,00 0,03 0,15 0,32* 0,31* 0,39* 1,00 Objaśnienia jak w tabeli 5 / Abbreviations as in Table 5. OMÓWIENIE WYNIKÓW Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na istotny wzrost stężenia glikozoaminoglikanów (GAG) w surowicy hutników narażonych na działanie ołowiu w porównaniu z grupą kontrolną. Zwiększona zawartość GAG w krwioobiegu może świadczyć o uszkodzeniu ciągłości śródbłonka wyścielającego naczynia krwionośne. Najwyższy poziom glikozoaminoglikanów w surowicy wystąpił w grupie hutników ze stężeniem ołowiu we krwi mieszczącym się w zakresie µg/l, a nieco niższe wartości GAG stwierdzono w grupie osób ze stężeniem większym od 400 µg/l. Jest to zgodne z obserwacjami częstego występowania chorób układu krążenia w populacji narażonej na ołów w stężeniu do 400 µg/l (14). Jednocześnie największe stężenia GAG w moczu stwierdzono także w grupie mężczyzn ze stężeniem ołowiu we krwi między 200 a 400 µg/l. Wynika stąd, że ołów w zakresie stosunkowo małych stężeń we krwi powoduje wydalanie z moczem dużych cząsteczek, jakimi są GAG. W grupach badanych hutników niezależnie od stężenia ołowiu we krwi stwierdzono występowanie zależności liniowych między GAG a stężeniem cynku. Jest to prawdopodobnie związane z działaniem metaloproteinaz cynkozależnych, rozkładających rdzenia białkowe PG. Stwierdzony zatem wpływ ołowiu na wzrost stężenia oże być efektem indukowania zmian w ścianach naczyń (15). Występowanie ujemnych zależności liniowych między stężeniami GAG i kadmu oraz dodatnich między stężeniami GAG i cynku może wynikać z antagonizmu między tymi metalami w oddziaływaniu na metabolizm GAG. Interesujące jest natomiast, że wraz ze wzrostem stężenia ołowiu we krwi zanika zależność między stężeniem ołowiu a nadtlenków lipidów w surowicy. Prooksydacyjne działanie ołowiu jest dobrze udokumentowane w wielu badaniach doświadczalnych i populacyjnych (16). Obecnie przeprowadzone badania po raz pierwszy wskazują na występowanie związku między glikozoaminoglikanami a stężeniem ołowiu we krwi oraz układem redoks i jednocześnie między glikozoaminoglikanami a sprawnością mechanizmów nerkowych. Dotyczy to jednak tylko tych osób, u których stężenia ołowiu nie przekraczają 150 µg/l. Zależności GAG ołów i GAG LPO wystąpiły u hutników z wyższymi stężeniami ołowiu, z kolei u osób ze stężeniem ołowiu ponad 400 µg/l pojawiła się dodatnia korelacja między stężeniem kadmu we krwi a aktywnością NAG w moczu oraz ujemna korelacja między stężeniem cynku w surowicy a aktywnością NAG. Są to korelacje zgodne z antagonistycznym działaniem kadmu i cynku w ustroju (17). Wbrew przewidywaniom najwyższą aktywność NAG zaobserwowano w grupie kontrolnej, a najniższą w grupie pracowników ze stężeniem ołowiu µg/l (różnice te nie były jednak istotne). Lin i wsp. sugerują, że ołów w dużych dawkach powoduje zmniej-
7 Nr 5 Glikozoaminoglikany w surowicy i w moczu 559 szenie aktywności NAG w nerkach lub enzym ten staje się niewrażliwy na działanie ołowiu (18). Według Cardenasa i wsp. wzrost wydalania NAG z moczem u pracowników narażonych na ołów jest konsekwencją złożonej ekspozycji na ołów i kadm (19). Wyniki uzyskane przy oznaczaniu aktywności LAP drugiego enzymu świadczącego o uszkodzeniu cewek nerkowych różniły się od zmian obserwowanych w odniesieniu do NAG. Najwyższą aktywność LAP zaobserwowano w grupach narażonych na ołów. W literaturze opisane są badania, w których aktywność LAP w moczu zwierząt zatruwanych metalem wzrastała proporcjonalnie przez pierwszych 48 godzin, po czym wracała do poziomu wyjściowego i była w ścisły sposób związana ze stężeniem metalotionein. Ołów ma mniejszą zdolność do stymulowania syntezy metalotionein niż kadm (czy cynk), natomiast jest związany przez metalotioneiny w jelicie i indukuje syntezę tioneiny zawierającej cynk w wątrobie (20). Słabsza zdolność ołowiu do indukowania syntezy metalotionein w nerce może tłumaczyć brak istotnych zmian w aktywności LAP w moczu hutników narażonych na działanie tego metalu. Z innej strony wielu autorów podkreśla większą czułość NAG niż innych wskaźników w ocenie funkcji cewek nerkowych (19). WNIOSKI Ołów oddziałuje na elementy macierzy pozakomórkowej, zaburzając metabolizm glikozoaminoglikanów. Oznaczenie glikozoaminoglikanów w surowicy i moczu może służyć jako biomarker toksycznego działania ołowiu na układ krążenia, szczególnie w zakresie małych stężeń ołowiu we krwi. PIŚMIENNICTWO 1. Kaji T., Suzuki M., Yamamoto C., Mishima A., Sakamoto M., Kozuka H.: Severe damage of cultured vascular endothelial cell monolayer after simultaneous expose to cadmium and lead. Arch. Environ. Contam. Toxicol. Lett. 1995;44: Kaji T., Ohkawara S., Inada M., Yamamoto C., Sakamoto M., Kuzuka H.: Cadmium-induced alteration of glycosaminiglycans with an enhancement of heparin-like activity in cultured vascular endothelial cells. Toxicology 1994;94(1 3): Kaji T., Ohkawara S., Inada M., Yamamoto C., Sakamoto M., Kuzuka H.: Cadmium stimulation of glycosaminoglycan synthesis by cultured vascular endothelial cells: comparision of various cell types. Biol. Pharm. Bull. 1994;17(3): Kaji T., Ohkawara S., Inada M., Yamamoto C., Sakamoto M., Kuzuka H.: Alteration of glycosaminoglycans induced by cadmium in cultured vascular smooth muscle cells. Arch. Toxicol. 1994;68(9): Albertini R., Passi A., Abuja P.M., de Luca G.: The effect of glycosaminoglycans and proteoglycans on lipid peroxydation. Int. J. Mol. Med. 2000;6(2): Fujiwara Y., Yamamoto C., Kaji T.: Proteoglycans synthesized by cultured bovine aortic smooth muscle cells after exposure to lead: lead selectively inhibits the synthesis of versican, a large chondroitin sulfate proteoglycan. Toxicology 2000;154(1 3): Yamamoto C., Wakata T., Fujiwara Y., Kaji T.: Induction of synthesis of a large heparan sulfate proteoglycan, perlecan, by thrombin in cultured human coronary smooth muscle cells. Biochim. Biophys. Acta 2005;1722(1): Kaplan M., Aviram M.: Macrophage plasma membrane chondroitin sulfate proteoglycan binds oxidized low-density lipoprotein. Atherosclerosis 2000;149(1): Fujiwara Y., Kaji T.: Lead inhibits the core protein synthesis of a large heparan sulfate proteoglycan perlecan by proliferating vascular endothelial cells in culture. Toxicology 1999;133(2 3): Skoczyńska A., Smolik R.: The effect of combined exposure to lead and cadmium on serum lipids and lipid peroxides level in rats. Int. J. Occup. Med. Environ. Health 1994;7(3): Satoh K.: Serum lipid peroxide in cerebrovascular disorders determinated by a new colorimetic method. Clin. Chim. Acta 1978;90: Whiteman P.: The Quantitative Measurement of Alcian Blue- -Glycosaminoglycan Comlexes. Biochem. J. 1973;131: Merle L.J., Reidenberg M.M., Camacho M., Jones B.R., Drayer D.D.: Renal injury in patients with rheumatoid arthritis treated with gold. Clin. Pharmacol. Ther. 1980;28(2): Antonowicz-Juchniewicz J.: Środowiskowy i zawodowy wpływ metali ciężkich na rozwój zmian patologicznych w naczyniach krwionośnych [rozprawa habilitacyjna]. Akademia Medyczna, Wrocław Whatling C., Mc Pheat W., Hurt-Camejo E.: Matrix management: assigning different roles for MMP-2 and MMP-9 in vascular remodeling. Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol. 2004;24(1): Houston MC.: The role of mercury and cadmium heavy metals in vascular disease, hypertension, coronary heart disease, and myocardial infraction. Altern. Ther. Health Med. 2007;13(2):
8 560 B. Turczyn i wsp. Nr Valko M., Morris H., Cronin M.T.: Metals, toxicity and oxidative stress. Curr. Med. Chem. 2005;12: Lin J.L., Yeh K.H., Tseng H.C., Chen W.Y., Lai H.H., Lin Y.C.: Urinary N-acetylglucosaminidase excretion and environmental lead exposure. Green Cross Health Service Association Study Group. Am. J. Nephrol. 1993;13(6): Cardenas A., Roels H., Bernard A., Barbon R., Buchet J., Lauwerys R.R. i wsp.: Markers of early renal changes induced by industrial pollutants. II. Application to workers exposed to lead. Br. J. Med. 1993;50: Arizono K., Inui K., Kawazoe M., Ariyoshi T.: Effects of ethanol intake on the biliary excretion of cadmium associated with glutathione in rats. Trace Elem. Electrol. 1994;3:
Katedra i Zakład Biochemii Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Ewa Birkner
mgr Anna Machoń-Grecka Cytokiny i czynniki proangiogenne u pracowników zawodowo narażonych na oddziaływanie ołowiu i jego związków Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: prof. dr hab. n.
Bardziej szczegółowoWskaźniki włóknienia nerek
Wskaźniki włóknienia nerek u dzieci z przewlekłą chorobą nerek leczonych zachowawczo Kinga Musiał, Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich
Bardziej szczegółowoMedycyna Pracy, 2001; 52; 4; PRACE ORYGINALNE
Medycyna Pracy, 2001; 52; 4; 247 252 247 PRACE ORYGINALNE Anna Skoczyńska Helena Martynowicz Rafał Poręba Jolanta Antonowicz-Juchniewicz Adrian Sieradzki Ryszard Andrzejak STÊ ENIE TREHALAZY W MOCZU JAKO
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE / ABSTRACT
STRESZCZENIE / ABSTRACT Wstęp: Rtęć jest metalem o silnym działaniu neuro, nefro i hepatotoksycznym oraz zwiększającym ryzyko chorób układu krążenia. Pracownicy zatrudnieni w zakładach przemysłowych wykorzystujących
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoTkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji. komórki. macierz zewnątrzkomórkowa
Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji komórki Tkanki macierz zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty roślin
Bardziej szczegółowoZEWNĄTRZKOMÓRKOWEJ U PACJENTÓW OPEROWANYCH Z POWODU GRUCZOLAKA PRZYSADKI
Daniel Babula AKTYWNOŚĆ WYBRANYCH METALOPROTEINAZ MACIERZY ZEWNĄTRZKOMÓRKOWEJ U PACJENTÓW OPEROWANYCH Z POWODU GRUCZOLAKA PRZYSADKI ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH - streszczenie Promotor:
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoDługotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy
Długotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy Nowa publikacja Instytutu Medycyny Komórkowej dr Ratha
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowośląski Uniwersytet (Medyczny w Katowicach Wydział Lel<arski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Katedra i Zakład Biochemii
śląski Uniwersytet (Medyczny w Katowicach Wydział Lel
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze a markery dysfunkcji śródbłonka u dzieci z przewlekłą chorobą nerek
Nadciśnienie tętnicze a markery dysfunkcji śródbłonka u dzieci z przewlekłą chorobą nerek Drożdż D, 1 ; Kwinta P, 2, Sztefko K, 3, J, Berska 3, Zachwieja K, 1, Miklaszewska M, 1, Pietrzyk J,A, 1 Zakład
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoCHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
Bardziej szczegółowoZmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
Bardziej szczegółowoTkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki
Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki macierz (matrix) zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty
Bardziej szczegółowoMateriał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Bardziej szczegółowoMechanizm dysfunkcji śródbłonka w patogenezie miażdżycy naczyń
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ Mechanizm dysfunkcji śródbłonka w patogenezie miażdżycy naczyń Anna Siekierzycka Rozprawa doktorska Promotor pracy
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA SCHORZEŃ TARCZYCY NA PODSTAWIE STĘŻENIA SELENU W SUROWICY KRWI.
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 3, 563-567 WOJCIECH DEJNEKA, KRZYSZTOF SWORCZAK 1, ŁUKASZ OBOŁOŃCZAK 1, JERZY ŁUKASIAK KLASYFIKACJA SCHORZEŃ TARCZYCY NA PODSTAWIE STĘŻENIA SELENU W SUROWICY KRWI. CLASSIFICATION
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoEDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB.
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy
STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Noworodek urodzony przedwcześnie, granulocyt obojętnochłonny, molekuły adhezji komórkowej CD11a, CD11b, CD11c, CD18, CD54, CD62L, wczesne zakażenie, posocznica. Wstęp W ostatnich
Bardziej szczegółowoBiochemia zadymionych komórek
Biochemia zadymionych komórek Dariusz Latowski Uniwersytet Jagielloński Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Zakład Fizjologii i Biochemii Roślin Biochemia zadymionych komórek hemia życia zadymionych
Bardziej szczegółowoKatarzyna Durda STRESZCZENIE STĘŻENIE KWASU FOLIOWEGO ORAZ ZMIANY W OBRĘBIE GENÓW REGULUJĄCYCH JEGO METABOLIZM JAKO CZYNNIK RYZYKA RAKA W POLSCE
Pomorski Uniwersytet Medyczny Katarzyna Durda STRESZCZENIE STĘŻENIE KWASU FOLIOWEGO ORAZ ZMIANY W OBRĘBIE GENÓW REGULUJĄCYCH JEGO METABOLIZM JAKO CZYNNIK RYZYKA RAKA W POLSCE Promotor: dr hab. prof. nadzw.
Bardziej szczegółowoOcena zależności pomiędzy stężeniami wifatyny i chemeryny a nasileniem łuszczycy, ocenianym za pomocą wskaźników PASI, BSA, DLQI.
Uniwersytet Medyczny w Lublinie Katarzyna Chyl-Surdacka Badania wisfatyny i chemeryny w surowicy krwi u chorych na łuszczycę Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych streszczenie Promotor Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoZaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym
Zaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Zaburzenia krzepnięcia - diagnostyka w
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 4 i 5 OCENA EKOTOKSYCZNOŚCI TEORIA Chemia zanieczyszczeń środowiska
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoOcena narażenia dzieci w wieku przedszkolnym na kadm i ołów
Program Wieloletni Zadanie Opracowanie i Wdrożenie Modelowego Lokalnego Planu Działań na Rzecz Środowiska i Zdrowia Podzadanie Ocena narażenia dzieci w wieku przedszkolnym na kadm i ołów Dr Elżbieta Kulka,
Bardziej szczegółowoTrienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6)
Trienyl - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6) Stosowany w leczeniu przeciwmiażdżycowym i w profilaktyce chorób naczyniowych serca
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA (studia I stopnia) Mogilniki oraz problemy związane z ich likwidacją prof. dr hab. inż.
Pestycydy i problemy związane z ich produkcja i stosowaniem - problemy i zagrożenia związane z występowaniem pozostałości pestycydów w środowisku; Mogilniki oraz problemy związane z ich likwidacją - problem
Bardziej szczegółowoPołączenia międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa. Połączenia międzykomórkowe. Połączenia międzykomórkowe. zapewniają : uszczelnienie komórek
międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa mgr Dagmara Ruminkiewicz Zakład Biologii Medycznej międzykomórkowe międzykomórkowe zapewniają : uszczelnienie komórek mechaniczną wytrzymałość przyleganie do
Bardziej szczegółowoMedycyna Pracy, 2005;56(5): PRACE ORYGINALNE
Medycyna Pracy, 2005;56(5):347 361 347 PRACE ORYGINALNE Ewa Dynerowicz-Bal 1 Ryszard Andrzejak 1 Jolanta Antonowicz-Juchniewicz 1 Maciej Siewiński 2 Elżbieta Sujak 1 Beata Smyk 1 WPŁYW ZAWODOWEGO NARAŻENIA
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowoTkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki
Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki macierz (matrix) zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty
Bardziej szczegółowoWPŁYW EKSPOZYCJI ZAWODOWEJ NA OŁÓW I ARSEN NA STĘŻENIE KAROTENOIDÓW W SUROWICY U PRACOWNIKÓW HUTY MIEDZI*
Medycyna Pracy 2004; 55 (5): 389 401 389 Ewa Chlebda 1 Jolanta Antonowicz-Juchniewicz 2 Ryszard Andrzejak 2 WPŁYW EKSPOZYCJI ZAWODOWEJ NA OŁÓW I ARSEN NA STĘŻENIE KAROTENOIDÓW W SUROWICY U PRACOWNIKÓW
Bardziej szczegółowoKorzyści z wegetarianizmu
Korzyści z wegetarianizmu QQ QQ Wegetarianizm a choroby cywilizacyjne Przemiana lipidowa ustroju Lipidy (tłuszcze) dostarczają z 1 grama 9 kcal. Są naturalną formą gromadzenia zapasów energii magazynowanej
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowoUrinary excretion of brush-border enzymes of the proximal renal tubules in pregnant women with hypertensive disorders
Urinary excretion of brush-border enzymes of the proximal renal tubules in pregnant women with hypertensive disorders Ocena wydalania enzymów rąbka szczoteczkowego kanalików proksymalnych nerek w moczu
Bardziej szczegółowoPOPRAWIA FUNKCJONOWANIE APARATU RUCHU CHRONI CHRZĄSTKĘ STAWOWĄ ZWIĘKSZA SYNTEZĘ KOLAGENU ZMNIEJSZA BÓL STAWÓW. Best Body
> Model : - Producent : Universal Animal Flex - to suplement przeznaczony dla wszystkich, którzy odczuwają dolegliwości spowodowane przeciążeniem stawów i ich okolic. Zawarte w nim składniki chronią przed
Bardziej szczegółowoINSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA
INSTYTUT MEDYCYNY PRACY IM. PROF. J. NOFERA 91-348 Łódź, ul. Św. Teresy 8 http://www.imp.lodz.pl tel.+ 48 42 631 4769 fax.+ 48 42 631 4764 mail: martaz@imp.lodz.pl Łódź, 02 listopada 2016 Dr hab. n. med.
Bardziej szczegółowoSEMINARIUM 8:
SEMINARIUM 8: 24.11. 2016 Mikroelementy i pierwiastki śladowe, definicje, udział w metabolizmie ustroju reakcje biochemiczne zależne od aktywacji/inhibicji przy udziale mikroelementów i pierwiastków śladowych,
Bardziej szczegółowoMetale ciężkie w glebach uprawnych jako możliwy czynnik zagrożenia zdrowia mieszkańców województwa śląskiego
Mgr inż. Renata Baranowska Metale ciężkie w glebach uprawnych jako możliwy czynnik zagrożenia zdrowia mieszkańców województwa śląskiego Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor pracy:
Bardziej szczegółowoAnaliza jakości powietrza atmosferycznego w Warszawie ocena skutków zdrowotnych
Analiza jakości powietrza atmosferycznego w Warszawie ocena skutków zdrowotnych Piotr Holnicki 1, Marko Tainio 1,2, Andrzej Kałuszko 1, Zbigniew Nahorski 1 1 Instytut Badań Systemowych, Polska Akademia
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoElektrochemia - szereg elektrochemiczny metali. Zadania
Elektrochemia - szereg elektrochemiczny metali Zadania Czym jest szereg elektrochemiczny metali? Szereg elektrochemiczny metali jest to zestawienie metali według wzrastających potencjałów normalnych. Wartości
Bardziej szczegółowoZAWARTOŒÆ CHOLESTEROLU W LIPOPROTEINACH O DU EJ GÊSTOŒCI U SZCZURÓW ZATRUWANYCH KADMEM
Medycyna Pracy, 2001; 52; 5; 355 359 355 Anna Skoczyńska ZAWARTOŒÆ CHOLESTEROLU W LIPOPROTEINACH O DU EJ GÊSTOŒCI U SZCZURÓW ZATRUWANYCH KADMEM HIGH DENSITY LIPOPROTEIN CHOLESTEROL LEVEL IN RATS POISONED
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoWpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej
NR 218/219 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 21 SZYMON DZIAMBA IZABELLA JACKOWSKA 1 Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin 1 Katedra Chemii Akademia Rolnicza w Lublinie Wpływ niektórych czynników
Bardziej szczegółowoUkład wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoLeczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leki przeciwpłytkowe (ASA, clopidogrel) Leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfin, acenocumarol) Leki trombolityczne
Bardziej szczegółowoSpodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość
Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE MD-TISSUE W TERAPII ANTI-AGING
Starzenie się skóry jest rezultatem wpływu wielu czynników biologicznych, biochemicznych i genetycznych na indywidualne jednostki. Jednocześnie wpływ czynników zewnętrznych chemicznych i fizycznych determinują
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoNADUZYWANIA ALKOHOLU
Alkoholizm i Narkomania in 2 (16) 94 H. Wehr, B. Habrat, B. Czartoryska, D. Górska, M. Poźniak ZASTOSOWANIE OZNACZANIA BETA-HEKSOZOAMINIDAZY W MOCZU. DO DIAGNOSTYKI NADUZYWANIA ALKOHOLU Wstęp W poprzedniej
Bardziej szczegółowoVITA-MIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport.
Witaminy i minerały > Model : Producent : Olimp VITAMIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport. DZIAŁA PROZDROWOTNIE WZMACNIA SYSTEM ODPORNOŚCIOWY
Bardziej szczegółowoLek. Weronika Chorążyczewska. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych w zakresie medycyny. Promotor: Prof. dr hab. n. med. Jacek Szepietowski
Lek. Weronika Chorążyczewska Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Badania nad barierą naskórkową u chorych hemodializowanych
Bardziej szczegółowoMETODYCZNE ASPEKTY POBIERANIA PRÓBEK OPADÓW DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI METALI CIĘŻKICH. Anna Degórska, Urszula Białoskórska, Dorota Typiak-Nowak
METODYCZNE ASPEKTY POBIERANIA PRÓBEK OPADÓW DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI METALI CIĘŻKICH Anna Degórska, Urszula Białoskórska, Dorota Typiak-Nowak Degórska A., Białoskórska U., Typiak-Nowak D. 2011: Metodyczne
Bardziej szczegółowoAntyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW
Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce
Bardziej szczegółowoZWIĄZEK MIĘDZY PRZEWLEKŁYM NARAŻENIEM NA OŁÓW, KADM I MANGAN A WARTOŚCIĄ CIŚNIENIA TĘTNICZEGO ORAZ WYSTĘPOWANIEM NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO
Medycyna Pracy 2010;61(1):5 14 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Rafał Poręba 1 Paweł Gać 2 Małgorzata Poręba 3 Arkadiusz Derkacz 1 Witold Pilecki 3 Jolanta Antonowicz-Juchniewicz
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU TOKSYKOLOGIA KOMÓRKOWA. Kod Punktacja ECTS* 2. Poznanie sposobów oceny toksycznego działania czynników egzogennych na poziomie komórkowym.
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Nr.. KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. TOKSYKOLOGIA KOMÓRKOWA CELLULAR TOXICOLOGY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator dr Anna Barbasz Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Barbara
Bardziej szczegółowoKontrola i zapewnienie jakości wyników
Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników QA : Quality Assurance QC : Quality Control Dobór systemu zapewnienia jakości wyników dla danego zadania fit for purpose Kontrola
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoNikotynizm a ekspresja i immunoekspresja pentraksyny 3 u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
Nikotynizm a ekspresja i immunoekspresja pentraksyny 3 u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Lek. Michał Poznański Klinika Pulmonologii Ogólnej i
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski
Mateusz Romanowski Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na aktywność choroby i sprawność chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Dr hab., prof. AWF Anna Straburzyńska-Lupa
Bardziej szczegółowoInterpretacja wyników analizy chemiczno-toksykologicznej i opiniowanie w zatruciach związkami nieorganicznymi
ARCH. MED. SĄD. KRYM., 2007, LVII, 215-219 Sprawozdanie z konferencji Józefa Krystyna Sadlik Interpretacja wyników analizy chemiczno-toksykologicznej i opiniowanie w zatruciach związkami nieorganicznymi
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoSESJA PRAC ORYGINALNYCH PLAKATY MODEROWANE, CZĘŚĆ 2 SESSION OF ORIGINAL ARTICLES MODERATED POSTER SESSION, PART 2
SESJA PRAC ORYGINALNYCH PLAKATY MODEROWANE, CZĘŚĆ 2 SESSION OF ORIGINAL ARTICLES MODERATED POSTER SESSION, PART 2 Moderatorzy/Moderators: Ewa Warchoł-Celińska (Warszawa), Jacek Lewandowski (Warszawa),
Bardziej szczegółowoBUDUJEMY ZDROWIE POLAKÓW, AKTYWUJĄC GENOM CZŁOWIEKA. NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ SĄ LUDZIE PRODUCENT:
1 Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (nnkt) EPA + DHA omega-3 chronią organizm człowieka przed chorobą zatorowo-zakrzepową, stanami zapalnymi i miażdżycą. NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ
Bardziej szczegółowoIn vino veritas, in RESVERATROLUM sanitas
In vino veritas, in RESVERATROLUM sanitas - w winie prawda, w resweratrolu zdrowie dr hab. n. farm. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak Specjalista farmakolog Śląski Uniwersytet Medyczny FRANCUSKI PARADOKS WINO
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoOznaczanie mocznika w płynach ustrojowych metodą hydrolizy enzymatycznej
Oznaczanie mocznika w płynach ustrojowych metodą hydrolizy enzymatycznej Wprowadzenie: Większość lądowych organizmów kręgowych część jonów amonowych NH + 4, produktu rozpadu białek, wykorzystuje w biosyntezie
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoMetody badań składu chemicznego
Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Kierunek: Inżynieria Materiałowa Metody badań składu chemicznego Ćwiczenie : Elektrochemiczna analiza śladów (woltamperometria) (Sprawozdanie drukować dwustronnie
Bardziej szczegółowoCzy mamy dowody na pozalipidoweefekty stosowania statyn?
Czy mamy dowody na pozalipidoweefekty stosowania statyn? Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Definicja Plejotropia,
Bardziej szczegółowoJAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby
SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja
Bardziej szczegółowo1. STRESZCZENIE - 1 -
1. STRESZCZENIE Cukrzyca jest problemem zdrowotnym wielu Polaków, również tych najmłodszych, a od 2006 roku zaliczana jest nawet do chorób zagrażających światowemu zdrowiu. Z kolei cukrzycowa choroba nerek
Bardziej szczegółowoWpływ wysiłku pływackiego na stężenie mitochondrialnego cholesterolu oraz metabolizm energetyczny w warunkach stresu oksydacyjnego
Wpływ wysiłku pływackiego na stężenie mitochondrialnego cholesterolu oraz metabolizm energetyczny w warunkach stresu oksydacyjnego mgr Damian Józef Flis Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotorzy:
Bardziej szczegółowoBadania osobniczej promieniowrażliwości pacjentów poddawanych radioterapii. Andrzej Wójcik
Badania osobniczej promieniowrażliwości pacjentów poddawanych radioterapii Andrzej Wójcik Zakład Radiobiologii i Immunologii Instytut Biologii Akademia Świętokrzyska Świętokrzyskie Centrum Onkologii Fig.
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoKompartmenty wodne ustroju
Kompartmenty wodne ustroju Tomasz Irzyniec Oddział Nefrologii, Szpital MSWiA Katowice Zawartość wody w ustroju jest funkcją wieku, masy ciała i zawartości tłuszczu u dzieci zawartość wody wynosi około
Bardziej szczegółowoCharakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie.
Anastasiya Zasimovich Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie. Ciąża jest to specyficzny, fizjologiczny stan organizmu kobiety. O
Bardziej szczegółowoWpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Bardziej szczegółowoNARAŻENIE ZAWODOWE NA RAKOTWÓRCZE METALE I METALOIDY W PROCESACH RAFINACJI METALI CIĘŻKICH*
Medycyna Pracy, 2005;56(2):161 165 161 Ewa Gawęda NARAŻENIE ZAWODOWE NA RAKOTWÓRCZE METALE I METALOIDY W PROCESACH RAFINACJI METALI CIĘŻKICH* OCCUPATIONAL EXPOSURE TO CARCINOGENIC METALS AND METALLOIDS
Bardziej szczegółowoWpływ stężenia witaminy D na dynamikę tworzenia złogów w układzie moczowym i
Lek. Joanna Milart Wpływ stężenia witaminy D na dynamikę tworzenia złogów w układzie moczowym i gęstość kości u dzieci z idiopatyczną hiperkalciurią Streszczenie Wstęp: W XXI wieku wzrosło zainteresowanie
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowooraz stężenie ceruloplazminy (CER)), stresu oksydacyjnego ((stężenie dialdehydu malonowego (MDA), stężenie nadtlenków lipidowych (LPH) i całkowity
STRESZCZENIE Pola elektromagnetyczne może prowadzić do powstania w organizmie żywym stresu oksydacyjnego, który powoduje wzrost stężenia reaktywnych form tlenu, zmianę aktywności układów antyoksydacyjnych,
Bardziej szczegółowoOcena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą
Agnieszka Nawrocka Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą
Bardziej szczegółowoPołączenia międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa
międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa Dagmara Ruminkiewicz Zakład Biologii Medycznej międzykomórkowe zapewniają : uszczelnienie komórek mechaniczną wytrzymałość przyleganie do sąsiednich komórek
Bardziej szczegółowo