IV Ogólnopolska Konferencja. GIS w nauce. Poznań. 1-3 czerwca pod patronatem JM Rektora UAM. prof. dr hab. Bronisława Marciniaka

Transkrypt

1 1

2 IV Ogólnopolska Konferencja GIS w nauce Poznań 1-3 czerwca 2015 pod patronatem JM Rektora UAM prof. dr hab. Bronisława Marciniaka 1

3 Komitet Naukowy dr Leszek Gawrysiak (UMCS) prof. nzw. dr hab. Iwona Jażdżewska (UŁ) prof. nzw. dr hab. Jacek Kozak (UJ) prof. nzw. dr hab. inż. Elżbieta Lewandowicz (UWM) dr Maciej Nowak (UAM) prof. nzw. dr hab. Bogumił Szady (KUL) prof. nzw. dr hab. Jacek Urbański (UG) prof. nzw. dr hab. Piotr Werner (UW) prof. nzw. dr hab. Zbigniew Zwoliński (UAM) Komitet Organizacyjny dr Joanna Gudowicz (Przewodnicząca) mgr Agata Staszak-Piekarska (Sekretarz) dr Marcin Winowski (Skarbnik) mgr Michał Antkowiak mgr Marek Młodkowski mgr Alicja Najwer mgr Jakub Nowosad mgr Paweł Piekarski Sekcja Geoinformacji oraz Sekcja Turystyki i Rekreacji Studenckiego Koła Naukowego Geografów im. Stanisława Pawłowskiego 2

4 Organizatorzy Patroni medialni Partnerzy i Sponsorzy 3

5 Ramowy program konferencji 09: :00 11:00 12:00 Rejestracja Otwarcie konferencji Wykład plenarny Sesja referatowa I Przerwa kawowa Wykład plenarny Sesja referatowa VI Przerwa kawowa Sesja partnerska Warsztaty Przerwa kawowa 13:00 Sesja referatowa nauk biologicznych Sesja posterowa Warsztaty Przerwa obiadowa Przerwa kawowa 14:00 Przerwa obiadowa Wykład plenarny 15:00 Wykład plenarny Sesja referatowa VII Sesja referatowa IX Warsztaty 16:00 Sesja referatowa II Sesja referatowa IV Przerwa kawowa 17:00 Przerwa kawowa 18:00 Sesja referatowa III Sesja referatowa V Sesja referatowa VIII Sesja referatowa X 19:00 20:00 Kolacja 19:30-22:00 Wycieczki 19:00-20:30 4

6 Szczegółowy program konferencji 1 czerwca poniedziałek 9:00 10:00 Rejestracja Aula im. Bogumiła Krygowskiego 10:00 10:15 Otwarcie konferencji 10:15 10:45 Wykład plenarny Badania zmian powierzchni lasów w Karpatach: wybrane problemy metodyczne Jacek Kozak, Uniwersytet Jagielloński Aula im. Bogumiła Krygowskiego Sesja referatowa - I 10:50 11:10 Katarzyna Ostapowicz Stan i perspektywy w modelowaniu przyszłych zmian pokrycia terenu i użytkowania ziemi z wykorzystaniem teorii i technologii informacji geograficznej 11:10 11:30 Lech Kaczmarek Zarządzanie informacją przestrzenną i standaryzacja w naukowych i utylitarnych projektach geoinformacyjnych - propozycja rozwiązań metodycznych 11:30 11:50 Przerwa kawowa Aula im. Bogumiła Krygowskiego Sesja referatowa nauk biologicznych 11:50 12:10 Marcin K. Dyderski, Jarosław Tyborski Występowanie gatunków wskaźnikowych starych lasów na tle historii lasów w Poznaniu 12:10 12:30 Michał Antkowiak, Mariusz Meissner, Michał Kolasa, Anna Jabłońska, Kinga Jagielska, Maciej Nowak Wykorzystanie narzędzi GIS w badaniach rozmieszczenia flory obcej inwazyjnej 12:30 12:50 Jakub Nowosad Czasoprzestrzenne prognozowanie poziomów stężeń pyłku brzozy w oparciu o dane meteorologiczne 5

7 12:50 13:10 Aleksandra Jagienka Stach, Alfred Stach, Marlena Lembicz Krok w kierunku opracowania nowej metody wykrywania infekcji endofitycznej traw z wykorzystaniem analiz przestrzennych 13:10 13:30 Karol Przeździecki, Jarosław Zawadzki, Zygmunt Miatkowski Klasyfikacja siedlisk łąkowych pod względem odwodnienia w rejonie kopalni węgla brunatnego Bełchatów przy użyciu statystyk strefowych oraz danych satelitarnych 13:30 13:50 Witold Jucha Studium kartograficzne zmian przestrzennych obszarów podmokłych w Kotlinie Sandomierskiej w XX wieku 13:50 14:30 Przerwa obiadowa Aula im. Bogumiła Krygowskiego 14:30 15:00 Wykład plenarny Portal Geostatystyczny jako źródło informacji przestrzennej Janusz Dygaszewicz, Departament Programowania i Koordynacji Badań, Główny Urząd Statystyczny Aula im. Bogumiła Krygowskiego Sesja referatowa - II 15:00 15:20 Katarzyna Szczepankowska, Radosław Cellmer Wykorzystanie estymacji jądrowej do modelowania i symulacji lokalizacji transakcji 15:20 15:40 Sławomir Goliszek Dostępność komunikacyjna transportem zbiorowym w ośrodkach wojewódzkich Polski Wschodniej wpływ środków z obecnej perspektywy UE na lata :40 16:00 Sebastian Chęciński Wykorzystanie technologii GIS w badaniach konfliktowości transportu górniczego 16:00 16:20 Kinga Mazurek Analizy przestrzenne w badaniach przekształceń krajobrazu 16:20 16:40 Katarzyna Szczęsna, Martyna Golenia, Karolina Orłowska, Rainer Reuter, Anita Sabat, Beata Sosińska, Julia Korcz Projekt SEOS - internetowy kurs teledetekcji jako nowoczesna metoda popularyzowania nauk geograficznych wśród licealistów 16:40 17:00 Przerwa kawowa 6

8 Aula im. Bogumiła Krygowskiego Sesja referatowa - III 17:00 17:20 Marta Nalej Analiza zmian pokrycia terenów rolnych w latach obszarów metropolitalnych Polski na podstawie danych Corine Land Cover z użyciem GIS 17:20 17:40 Aleksandra Radecka Analiza zmian struktury przestrzennej krajobrazu terenów podmiejskich w latach na przykładzie warszawskiej dzielnicy Wilanów z wykorzystaniem technik teledetekcyjnych oraz SIP 17:40 18:00 Kamil Rysz, Monika Janiszek, Krzysztof Gargula, Wojciech Zając Analiza głównych trendów zmian pokrycia terenu województwa śląskiego w latach :00 18:20 Elżbieta Ziółkowska, Katarzyna Ostapowicz, Volker C. Radeloff, Nuria F. Selva, Tobias Kuemmerle, Wojciech Śmietana Analiza powiązalności krajobrazu z wykorzystaniem danych telemetrycznych i modelu step selection functions Sala nr 5 Sesja referatowa - IV 15:00 15:20 Ryszard Chybiorz, Tomasz Jankiewicz, Andrzej Pasierbiński, Barbara Tokarska-Guzik Cele i funkcje ogólnodostępnej bazy danych o bio- i georóżnorodności województwa śląskiego 15:20 15:40 Alicja Najwer, Joanna Gudowicz, Janina Borysiak, Małgorzata Mazurek, Zbigniew Zwoliński Analiza geoinformacyjna georóżnorodności i bioróżnorodności a dziedzictwo kulturowe zlewni Dębnicy 15:40 16:00 Bartosz Wołosiewicz, Ryszard Chybiorz Zastosowanie metod morfometrycznych i teledetekcyjnych w badaniach aktywności neotektonicznej Pienińskiego Regionu Sejsmicznego 16:00 16:20 Tomasz Panecki Półautomatyczna redakcja poziomic z wykorzystaniem danych wysokościowych NMT_100" 7

9 16:20 16:40 Paweł Gilewski, Maria Grodzka-Łukaszewska, Grzegorz Sinicyn Analiza metod scalania arkuszy Numerycznego Modelu Terenu na przykładzie zlewni rzeki Kamiennej i Iłżanki 16:40 17:00 Przerwa kawowa Sala nr 5 Sesja referatowa - V 17:00 17:20 Joanna Gudowicz Wpływ jakości danych przestrzennych na wyniki symulacji bilansu wodnego w modelu SWAT 17:20 17:40 Przemysław Tymków, Mateusz Karpina, Edyta Hadaś, Andrzej Borkowski GIS 3D dla analiz hydrodynamicznych przepływów wezbraniowych w standardzie CityGML 17:40 18:00 Agnieszka Wochna Wyznaczanie chwilowego zasięgu rozpływu wód małej rzeki w strefie brzegowej morza na podstawie pomiarów zasolenia i temperatury 18:00 18:20 Joanna Pardus, Marcin Wichorowski GIS jako platforma integracji danych oraz wiedzy z różnych gałęzi oceanologii na przykładzie projektu GAME 8

10 2 czerwca wtorek Aula im. Bogumiła Krygowskiego 9:00 09:30 Wykład plenarny Skanowanie laserowe nowy wymiar geoinformacji Piotr Wężyk, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Aula im. Bogumiła Krygowskiego Sesja referatowa - VI 09:30 09:50 Mateusz Maślanka Czynniki zróżnicowania gęstości chmury punktów w projekcie ISOK dla klasy punktów leżących na gruncie w obszarach leśnych 09:50 10:10 Witold Jucha, Anna Marszałek Interpretacja śladów przeszłości w modelu terenu z chmury punktów LiDAR na przykładzie wzgórza Grojec 10:10 10:30 Leszek Gawrysiak, Łukasz Chabudziński, Przemysław Stpiczyński, Dominik Szałkowski, Marcin Kuna Jak tworzyć poprawny hydrologicznie DEM z danych LIDAR? 10:30 10:50 Tomasz Wojciechowski, Antoni Wójcik Podatność osuwiskowa i zagrożenia wschodniego obrzeżenia Jeziora Rożnowskiego w świetle analiz różnicowych LIDAR 10:50 11:10 Marcin Jaskulski Budowa historycznych cyfrowych modeli wysokościowych terenów przekształconych antropogenicznie 11:10 11:30 Przerwa kawowa Aula im. Bogumiła Krygowskiego 11:30 12:00 Sesja partnerska Internetowe aplikacje mapowe do prezentacji wyników badań i projektów edukacyjnych. Nowy trend w geoinformatyce. Marta Samulowska, Dział Edukacji Esri Polska Pojemność informacyjna lotniczych zobrazowań hiperspektralnych w badaniach środowiska Łukasz Sławik, MGGP Aero 9

11 12:00 13:00 Sesja posterowa Anna Abramowicz - Wykorzystanie platformy ArcGIS Online w inwentaryzacji obiektów geoturystycznych Gruzji Daria Adamska - Wykorzystanie narzędzi GIS do określenia zasięgu i funkcjonalności komunikacji miejskiej Paweł Arzogin, Szymon Bartkowiak - Porównanie województwa warmińskomazurskiego i wielkopolskiego pod względem demograficznym i społecznoekonomicznym przy wykorzystaniu metody Hellwiga i Perkala Justyna Baran, Sylwester Czarnecki - Zasięg oddziaływania przestrzennego UMCS Łukasz Bocian, Anna Gierak, Krzysztof Śmietanka - Zastosowanie metody wielokryterialnego modelowania decyzji do oceny ryzyka wprowadzenia do Polski wirusa grypy ptaków Joanna Borowska, Damian Korzeniowski, Kamil Kap - Komunikacyjny Lublin - analiza systemów komunikacji publicznej na przykładzie Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego oraz Roweru Miejskiego w Lublinie Wojciech Brol - Analiza konkurencji lotnisk Agnieszka Brygider - Tatarak zwyczajny Acorus calamus - zasięg występowania na terenie miasta Wałcz (województwo zachodniopomorskie) w Systemie Informacji Geograficznej GIS Michał Brzezinka - Zastosowanie GIS w poszukiwaniu optymalnej lokalizacji obiektów handlowych Michał Brzozowski, Paweł Michał Owsianny - Mapowanie występowania bobra europejskiego (Castor fiber L.) na terenie Rezerwatu Przyrody Kuźnik i Rynny Jezior Kuźnickich za pomocą narzędzi GIS Aneta Cichulska, Agnieszka Fraszkiewicz - Zastosowanie oprogramowania GIS do waloryzacji przestrzeni na cel rekreacyjny na przykładzie gminy Giżycko Sebastian Chęciński - Wykorzystanie technologii GIS w badaniach konfliktowości transportu górniczego Aleksandra Dąbrowska, Jacek Dobrowolski, Liwia Szajner, Ewa Szkudzińska, Katarzyna Syroka - GIS w lokalizacji biogazowi - przykład z województwa lubelskiego Joanna Dobrowolska, Kinga Kujawa - Wykorzystanie technik GIS i modelowania hydrologicznego przy opracowaniu map zagrożenia powodziowego Hanna Dzierżanowska, Bartosz Jania, Edyta Kostrzewa, Mateusz Lyska, Emilia Marjańska, Karolina Warzocha, Marcin Szwagrzyk, Agnieszka Gajda, Katarzyna Ostapowicz - Zastosowanie drona do monitoringu zbiorowisk leśnych Agnieszka Fraszkiewicz, Aneta Cichulska, Marek Ogryzek - Analiza optymalnej lokalizacji składowiska odpadów Agnieszka Gajda, Marcin Szwagrzyk, Katarzyna Ostapowicz - Zastosowanie dronów w badaniach roślinności Paweł Hawryło, Piotr Wężyk - Kartowanie klas pokrycia i użytkowania terenu metodą klasyfikacji obiektowej z wykorzystaniem zobrazowań satelitarnych BlackBridge, ortofotomap lotniczych CIR oraz danych ALS Michał Hejza, Estera Kozber, Wojciech Sobiecki - Uniwersyteckie Repozytorium Danych Przestrzennych czyli jak pozyskiwać informację geograficzną Witold Jucha, Paweł Franczak - Odtworzenie przebiegu linii okopów z II wojny światowej (OKH Stellung b1) w Paśmie Jałowieckim na podstawie interpretacji modelu danych LiDAR Tomasz Kotarski, Małgorzata Peterman - Wykorzystanie GIS w Polsce 10

12 Sławomir Królewicz, Piotr Kusz - Możliwości wykorzystania obrazów satelitarnych Landsat 7 i 8 w cyklicznych badaniach środowiska Robert Kruszyk, Joanna Gudowicz - Baza danych Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego jako źródło danych do modelu SWAT Ewa Lechowska - Zmiany zagospodarowania terenów zalewowych a stopień obwałowania doliny rzecznej - możliwości wykorzystania metod GIS Anna Małka - Cyfrowa mapa dawnych kopalni bursztynu w woj. pomorskim jako źródło informacji o nieznanych produktach geoturystycznych Paweł Molewski - Próba rekonstrukcji pierwotnej rzeźby terenu, powierzchniowej budowy geologicznej i stosunków wodnych obszaru Zespołu Staromiejskiego w Toruniu i jego bliskich przedmieść na podstawie geoinformacji geologicznej i historycznej Miłosz Mucha, Piotr Wężyk - Mapa pokrycia i użytkowania fragmentu Gorczańskiego Parku Narodowego wykonana w oparciu o fotointerpretację ortofotomap lotniczych CIR z roku 2011 Maciej Nowak, Michał Antkowiak, Katarzyna Pędziwiatr, Paulina Konieczna, grupa 13 licealistów - GIS i dane przestrzenne w zarządzaniu zadrzewieniami (krajobraz rolniczy) Paulina Perdjon, Izabela Piaskowska - Zastosowanie oprogramowania GIS w analizie Programu Rolnośrodowiskowego (w latach ) Paweł Piekarski - Klasyfikacja obiektowa form powierzchniowych terasy zalewowej Warty Anna Piszewska - Potencjalne obszary występowania wybranych gatunków fauny bentosowej w arktycznym fiordzie Hornsund (Svalbard, Spitsbergen) Ewa Solanowska-Ratajczak, Marek Ogryzek, Tomasz Miturski - Zmiany linii brzegowej Zalewu Wiślanego w latach Agata Staszak-Piekarska - Opracowanie planów batymetrycznych wybranych jezior Równiny Drawskiej Marta Szostak, Jadwiga Jagodzińska - Analizy hydrologiczne dla obszaru Nadleśnictwa Głogów Małopolski Anna Tarała, Magdalena Błeńska, Andrzej Osowiecki - Wykorzystanie programu ArcGIS do waloryzacji obszarów morskich na podstawie makrozoobentosu Marta Tomaszczyk, Maria Przyłucka - Automatyczna identyfikacja obszarów objętych ruchami masowymi w oparciu o analizę parametru szorstkości na wysokorozdzielczym numerycznym modelu terenu Piotr Wężyk, Sebastian Greszta, Marta Szostak, Paweł Hawryło, Grzegorz Krok - Monitoring zmian pokrycia i użytkowania terenu Wielkiego Błota w Puszczy Niepołomickiej w oparciu o technologie geoinformacyjne Patrycja Wysocka - Zmienność przestrzenna w obrębie miasta objętościowego wskaźnika nagromadzenia odpadów - przykład Poznania Tomasz Zając, Jerzy Romanowski, Katarzyna Kozyra - Modelowanie miejsc wysokiego ryzyka śmierci wydry Lutra lutra na drogach w Polsce przy wykorzystaniu aplikacji ArcGIS Tomasz Zając, Katarzyna Kozyra - Wykorzystanie GIS w badaniach filogeograficznych i filogenetycznych na przykładzie przedstawicieli rodzaju Apodemus Karolina Zięba, Piotr Wężyk - Nowe podejście metodyczne w badaniach fortyfikacji i rekompozycji krajobrazu warownego Twierdzy Kraków z wykorzystaniem technologii Lotniczego Skanowania Laserowego (ALS) oraz analiz widoczności GIS 11

13 Jan Zimnol, Agnieszka Gajda, Magdalena Drąg - Model Solar radiation a rzeczywistość. Test porównawczy modelu teoretycznego i danych empirycznych 13:00 13:40 Przerwa obiadowa Aula im. Bogumiła Krygowskiego 13:40 14:10 Wykład plenarny Geoankieta: metoda badawcza partycypacyjnych systemów informacji geograficznej Zbigniew Zwoliński, Michał Czepkiewicz, Piotr Jankowski, Tomasz Kaczmarek, Marek Młodkowski, Michał Wójcicki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Aula im. Bogumiła Krygowskiego Sesja referatowa - VII 14:10 14:30 Łukasz Beluch Twitter jako źródło informacji geograficznej 14:30 14:50 Michał Rzeszewski Serwisy społecznościowe jako źródło danych w badaniach przestrzeni miejskiej - krytyczna analiza 14:50 15:10 Michał Czepkiewicz Systemy informacji geograficznej w badaniu jakości życia mieszkańców miast 15:10 15:30 Marek Młodkowski Projektowanie zorientowane na użytkownika w procesie tworzenia geoinformacyjnego narzędzia wspierającego partycypację społeczną w planowaniu przestrzennym 15:30 15:50 Aula im. Bogumiła Krygowskiego Sesja referatowa - VIII 15:50 16:10 Kamil Grzybek, Chrystian Klingenberg Powiązania wybranych SIP-ów dla powiatów woj. dolnośląskiego w zakresie modułów związanych z planowanie przestrzennym 16:10 16:30 Adam Potapowicz, Aleksandra Radecka Wykorzystanie narzędzi GIS w analizie przydatności terenu pod budownictwo na przykładzie fragmentu warszawskiej dzielnicy Białołęka 12

14 16:30 16:50 Dawid Piaskowski, Ewelina Zielińska Przestrzeń 3D - wizualizacja kwartalna na przykładzie Łodzi 16:50 17:10 Łukasz Lechowski Wykorzystanie metod GIS w badaniu relacji zachodzących pomiędzy zmianami zagospodarowania a rozwojem sieci drogowej 17:10 17:30 Krystian Banet, Sylwia Rogala Wykorzystanie GIS w tworzeniu modeli ruchu Sala nr 4 Sesja referatowa - IX 14:10 14:30 Rafał Zapłata Informacja przestrzenna i ochrona zabytków potencjał, wyzwania i 14:30 14:50 Piotr Kosmowski Dostępność czasowa punktu w mieście 14:50 15:10 Anna Kowalczyk, Agnieszka Fraszkiewicz, Aneta Cichulska Wspomaganie GIS w kryzysowym zarządzaniu przestrzenią. Symulacja ewakuacji budynku uniwersyteckiego 15:10 15:30 Michał Ogrodniczak, Joanna Ryba Badania poczucia bezpieczeństwa mieszkańców gminy Jonkowo z wykorzystaniem narzędzi GIS 15:30 15:50 Przerwa kawowa Sala nr 4 Sesja referatowa - X 15:50 16:10 Elżbieta Lewandowicz, Mariusz Hościłowicz Analiza przestrzenna potencjału turystyki kajakowej Warmii i Mazur 16:10 16:30 Alfred Stach Struktura przestrzenna maksymalnych opadów w Polsce a warunki cyrkulacyjne 16:30 16:50 Urszula Pytlak Wykorzystanie systemów GIS oraz produktów satelitarnych MODIS w badaniach pożarów w Polsce w okresie

15 16:50 17:10 Ewa Solanowska-Ratajczak, Marek Ogryzek, Tomasz Miturski Problematyka stosowania archiwalnych materiałów kartograficznych w opracowaniach GIS, na przykładzie obszaru Zalewu Wiślanego 17:10 17:30 Krzysztof Strzelecki Badania dawnych map w oparciu o aplikację MapAnalyst na przykładzie XVIII-wiecznej mapy Wisły F.F. Czakiego 17:30 17:50 Krzysztof Achtenberg, Agnieszka Ewa Ławniczak Zmiany powierzchni wybranych jezior zlewni rzeki Dzwonówki w latach

16 3 czerwca środa 9:00 11:00 Warsztaty Sala nr 22 Wykorzystanie danych lotniczego skanowania laserowego w analizach środowiska (ProGea Consulting, Kraków) Sala nr 23 Wprowadzenie do tworzenia aplikacji webowych z wykorzystaniem ArcGIS API for JavaScript (Esri Polska, Warszawa) Sala nr 24 Technologie pomiarowe stosowane w naukach przyrodniczych (SmallGIS, Kraków) 11:00 11:20 Przerwa kawowa 11:20 13:20 Warsztaty Sala nr 22 Analiza obiektowa (GEOBIA) obrazów teledetekcyjnych pod kątem detekcji przemian środowiska (Laboratorium Geomatyki WL UR, Kraków) Sala nr 23 Analiza danych rastrowych przy użyciu oprogramowania GRASS (TAXUS IT, Warszawa) Sala nr 24 R jak stworzyć mapę interaktywną za pomocą kilku linii kodu (Zakład Geoinformacji WNGiG UAM, Poznań) 13:20 13:40 Przerwa kawowa 13:40 15:40 Warsztaty Sala nr 23 Zarządzanie danymi Bazy Danych Obiektów Ogólnogeograficznych (BDOO) w QGIS (GIS Support, Lublin) 15

17 Sesja referatowa I 16

18 Stan i perspektywy w modelowaniu przyszłych zmian pokrycia terenu i użytkowania ziemi z wykorzystaniem teorii i technologii informacji geograficznej The state of the art and perspectives in land cover and land use change modelling with use of Geographic Information Science and Technology Katarzyna Ostapowicz Zmiany pokrycia terenu i użytkowania ziemi są powszechnym lokalnie i znaczącym globalnie procesem wynikającym ze złożonego oddziaływania czynników naturalnych oraz antropogenicznych. Obecnie dysponujemy różnymi metodami i podejściami do modelowania tych zmian, które mogą być rozpatrywane w czterech aspektach: przestrzennym, czasowym, jakościowym i analitycznym odpowiednio jako modele przestrzenne i nie-przestrzenne, statyczne i dynamiczne (ciągłe i dyskretne), przyrodnicze i antropogeniczne oraz przyrodniczo-antropogeniczne, ekonomiczne i nieekonomiczne, mechaniczne i empiryczne oraz symulacyjne i hybrydowe. W pierwszej części opracowania przedyskutowane zostaną obecne możliwości i najnowsze osiągnięcia w zakresie modelowania przyszłych zmian pokrycia terenu i użytkowania ziemi z wykorzystaniem technologii informacji geograficznej. Następnie przedstawione zostaną przykłady prognoz zmian pokrycia terenu i użytkowania ziemi dla Karpat Polskich do roku W zaproponowanym podejściu wykorzystano geograficzne automaty komórkowe (ang. cellular automata), dla których przetestowano możliwość wykorzystania trzech typów funkcji transformacji opartych na trzech różnych algorytmach: maszynach wektorów nośnych (ang. support vector machine), lasach losowych (ang. random forest) oraz regresji logistycznej (ang. logistic regression). Modelowano przede wszystkim dwa procesy: sukcesję wtórną na porzuconych obszarach rolniczych oraz zmiany w zasięgu obszarów zabudowanych. W modelu uwzględniono wpływ czynników (w ujęciu statycznym i dynamicznym) przyrodniczych (m.in. ukształtowanie terenu, zmiany klimatu) i antropogenicznych (czynniki społeczno-ekonomiczne, kulturowe i polityczne). Założono trzy scenariusze zmian oparte na założeniach: (IND) intensywnego rozwoju gospodarczego i maksymalizacji zysków, (BIO) dbałości o jakość środowiska i życia społeczności lokalnych, (TRE) zachowania obecnych trendów związanych m.in. z ochroną środowiska oraz wsparciem z funduszy unijnych. Słowa kluczowe: automaty komórkowe, maszyny wektorów nośnych, lasy losowe, regresja logistyczna, scenariusze zmian przyszłych, zmiany pokrycia terenu i użytkowania ziemi Keywords: cellular automata, support vector machine, random forest, logistic regression, future changes scenarios, land cover and land use change 17

19 Zarządzanie informacją przestrzenną i standaryzacja w naukowych i utylitarnych projektach geoinformacyjnych - propozycja rozwiązań metodycznych Management of spatial information and standarization in scientific and utilitarian geoinformation projects - methodolical proposals for solutions Lech Kaczmarek Projekty badawcze i utylitarne, w których istotną rolę pełnią dane przestrzenne, wymagają ujednolicenia procedur pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania tych danych. Standaryzacja nowotworzonej informacji przestrzennej jest warunkiem efektywnej pracy zespołu badawczego oraz rzutuje na aplikacyjność wyników projektu. Zagadnienia metodyki zarządzania i standaryzacji zaprezentowano na przykładzie dwóch zrealizowanych projektów badawczych (inwentaryzacja przestrzeni Ogrodu Botanicznego UAM w Poznaniu, projekt "Koncepcja kierunków rozwoju przestrzennego Metropolii Poznań") oraz wypracowanych w nich standardów (System Informacji Przestrzennej Ogrodów Botanicznych, standard cyfrowego opracowywania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego). Wskazano na konieczność zachowania spójności standardów z przepisami prawa geodezyjno-kartograficznego, zagadnienia optymalizacji danych źródłowych oraz sposoby realizacji pracy zespołowej w projektach. Słowa kluczowe: standaryzacja informacji przestrzennej, zarządzanie projektami geoinformacyjnymi Keywords: standarization of spatial information, management of geoinformaion projects 18

20 Sesja referatowa nauk biologicznych 19

21 Występowanie gatunków wskaźnikowych starych lasów na tle historii lasów w Poznaniu Occurrence of ancient woodland indicator species at the background of forests history in Poznań Marcin K. Dyderski, Jarosław Tyborski Gatunki wskaźnikowe starych lasów to gatunki roślin wykazujące udowodnione statystycznie przywiązanie do lasów, których ciągłość trwania na danym terenie jest potwierdzona materiałami historycznymi. Opracowana dla Polski lista tych gatunków liczy 155 gatunków. Celem niniejszej pracy jest sprawdzenie przywiązania gatunków wskaźnikowych starych lasów do starych lasów występujących na terenie Poznania i ich analiza w większej skali przestrzennej. W celu określenia ciągłości trwania lasów na terenie Poznania przeanalizowano dostępne mapy historyczne oraz opisy taksacyjne drzewostanów. Do określenia rozmieszczenia gatunków zastosowano podział terenu miasta na kwadraty o boku 1 1 km (ATPOL). Do analiz wykorzystano dane z atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Poznaniu oraz nowsze dane pochodzące z opracowań geobotanicznych. Do określenia przywiązania gatunku do czasu trwania drzewostanów (stare lasy, nowe lasy, tereny nieleśne) wykorzystano test χ2 dla dwóch zmiennych jakościowych w programie R. Na terenie Poznania stwierdzono występowanie 79 gatunków wskaźnikowych starych lasów. W kwadratach, w których występują stare lasy, stwierdzono statystycznie istotnie (p<0,001) więcej gatunków wskaźnikowych starych lasów niż w pozostałych kwadratach. W mniej niż czterech wystąpiło 18 gatunków, natomiast 20 w ponad 20 kwadratach (na 242). Występowanie 56 z nich było w sposób istotny statystycznie (p<0,05) związane z czasem trwania drzewostanów. Stwierdzono, że 48 spośród nich występowało w co najmniej połowie kwadratów w których występowały stare lasy. Uzyskane wyniki wskazują, że gatunki wskaźnikowe starych lasów w warunkach aglomeracji poznańskiej w większej skali przestrzennej również wykazują przywiązanie do starych lasów. Przywiązanie gatunków leśnych do starych lasów wskazuje, że ochrona różnorodności florystycznej na terenie miasta powinna być związana z ochroną starych lasów. Słowa kluczowe: gatunki wskaźnikowe starych lasów, ekologia miasta, Poznań Keywords: ancient woodland indicator species, urban ecology, Poznań 20

22 Wykorzystanie narzędzi GIS w badaniach rozmieszczenia flory obcej inwazyjnej Application of GIS tools in the study of alien invasive flora distribution Michał Antkowiak, Mariusz Meissner, Michał Kolasa, Anna Jabłońska, Kinga Jagielska, Maciej Nowak Rośliny inwazyjne w środowisku naturalnym są jedną z głównych przyczyn międzygatunkowych zaburzeń oraz przekształceń struktury ekosystemów. Dokładne poznanie ekologii tych gatunków, prowadzić może do skutecznego monitoringu występowania roślin obcych inwazyjnych jak i również planowania ich eliminacji ze środowiska. Celem pracy było poznanie preferencji między wybranymi gatunkami obcej inwazyjnej flory a strukturą krajobrazu. W tym celu do badań terenowych przyjęto metodę kartowania terenowego z użyciem narzędzi GPS. Do określenia struktury pokrycia terenu wykorzystano zdjęcia lotnicze oraz oprogramowanie ArcGIS Zestawione dane poddano analizie statystycznej PCA, podczas której wykazano zależność pomiędzy 10 gatunkami (z 15 gatunków) a strukturą krajobrazu. Stworzony model może posłużyć do wyznaczenia obszarów, w których z dużym prawdopodobieństwem znajdują się rośliny obce inwazyjne. Słowa kluczowe: GIS, rośliny inwazyjne, bioróżnorodność, Poznań, krajobraz, PCA Keywords: GIS, invasive plants, biodiversity, Poznan, landscape, PCA 21

23 Czasoprzestrzenne prognozowanie poziomów stężeń pyłku brzozy w oparciu o dane meteorologiczne Spatiotemporal prediction of the birch pollen concentration levels using meteorological data Jakub Nowosad Brzoza jest uznawana za jedno z najważniejszych źródeł alergenów pyłkowych w strefie umiarkowanej na półkuli północnej. Szacuje się, że w Polsce ponad 25% populacji wykazuje reakcje alergiczne na pyłek brzozy. Zawartość pyłku brzozy w atmosferze jest efektem wielu bodźców, których oddziaływanie jest zmienne w czasie i zróżnicowane w przestrzeni. Do trzech głównych grup czynników zalicza się uwarunkowania fizjologiczne, siedliskowe i meteorologiczne. Wśród zmiennych meteorologicznych największy wpływ ma temperatura powietrza, zarówno w dniach poprzedzających pylenie, jak i w miesiącach letnich i jesiennych w roku poprzedzającym pylenie. Inne istotne czynniki meteorologiczne to, między innymi, opad atmosferyczny, kierunek i prędkość wiatru, wilgotność powietrza. Głównym celem opracowania było zbudowanie i określenie jakości modelów prognozujących wystąpienie wysokiego poziomu stężeń pyłku brzozy w oparciu o dane meteorologiczne. Cel ten był realizowany z wykorzystaniem danych aerobiologicznych z jedenastu stacji na terenie Polski oraz przetworzonych danych meteorologicznych w regularnej siatce dla obszaru całego kraju. Jako wysoki poziom stężeń pyłku brzozy przyjmowano wartość dobową wyższą od 20 ziaren na m 3. Przy takim bowiem stężeniu obserwowane są pierwsze objawy chorobowe. Dla każdego terminu, wysoki poziom stężeń pyłku brzozy określony, gdy stężenie pyłku brzozy przekraczało 20 ziaren w m 3 powietrza atmosferycznego. Główny cel zrealizowano z wykorzystaniem metod uczenia maszynowego, w tym drzew losowych (ang. random forest). W efekcie uzyskano model czasoprzestrzenny pozwalający na prognozowanie z zadowalającą dokładnością wysokich poziomów stężeń pyłku brzozy w dowolnej lokalizacji na obszarze Polski w oparciu o dane meteorologiczne. Słowa kluczowe: Modele czasoprzestrzenne, drzewa losowe, pyłek alergiczny, brzoza Keywords: Spatiotemporal models, Random Forest, Allergenic pollen, birch 22

24 Krok w kierunku opracowania nowej metody wykrywania infekcji endofitycznej traw z wykorzystaniem analiz przestrzennych A step towards developing a new method of endophytic infection of grasses detection with the use of spatial analyses Aleksandra Jagienka Stach, Alfred Stach, Marlena Lembicz Infekcja traw, szczególnie gatunków wykorzystywanych do celów rolniczych, grzybami endofitycznymi z rodzaju Epichloë jest przyczyną dużych strat ekonomicznych. Straty te można byłoby ograniczyć, jeśli istniałby zintegrowany systemu szybkiego wykrywania oraz oceny poziomu infekcji endofitycznej na dużych obszarach. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest poznanie przestrzennych relacji między endofitami a roślinami. Celem naszych badań było testowanie hipotezy o nielosowym rozmieszczeniu przestrzennym zarówno rośliny-gospodarza, jak i jej infekcji. Obiektem badań była trawa mannica odstająca (Puccinellia distans) zainfekowana grzybem Epichloё typhina. Materiał roślinny zbierano z losowo wytypowanych punktów, w obrębie dwóch powierzchniach badawczych o silnie wtórnie zasolonym podłożu w okolicy Inowrocławia. W celu lokalizacji pojedynczych badanych obiektów zastosowano techniki pomiaru RTK GPS oraz teledetekcję z niskiego pułapu. Status infekcji poszczególnych osobników weryfikowano na drodze barwienia histologicznego i analizy mikroskopowej. W celu określenia zmienności przestrzennej badanych cech wykorzystano analizę semiwariancji oraz kriging zwykły (ang. Ordinary Kriging OK). Analiza danych o występowania/braku rośliny gospodarza i jej infekcji grzybem endofitycznymi pokazała, że rozmieszczenie przestrzenne kęp Puccinellia oraz jej infekcji grzybem nie jest losowe i wykazuje autokorelację przestrzenną. Na wygenerowanych mapach stwierdzono wysoką zmienność prawdopodobieństwa występowanie mannicy oraz bezpośrednio od tego zależnej infekcji na stosunkowo krótkich dystansach. Może być to konsekwencją zmieniających się w małych skalach charakterystyk fizyko-chemicznych siedliska. Najprawdopodobniej są nimi m.in. zasolenie i wilgotność podłoża. W naszych badaniach dyskutujemy skuteczność zastosowania analiz przestrzennych w szybkiej ocenie infekcji roślin grzybami Epichloë. Słowa kluczowe: Epichloё typhina, ocena przestrzenna, autokorelacja przestrzenna, kriging, teledetekcja z niskiego pułapu Keywords: Epichloё typhina, spatial assessment, spatial autocorrelation, kriging, low-height remote sensing 23

25 Klasyfikacja siedlisk łąkowych pod względem odwodnienia w rejonie kopalni węgla brunatnego Bełchatów przy użyciu statystyk strefowych oraz danych satelitarnych Classification of grassland habitats in terms of moisture conditions in the area of Bełchatów lignite mine using zonal statistics and satellite imagery Karol Przeździecki, Jarosław Zawadzki, Zygmunt Miatkowski Wydobycie surowców mineralnych metodami odkrywkowymi niesie za sobą konieczność odwadniania złóż mineralnych. Na skutek działania systemu odwadniającego na dużym obszarze powstaje lej depresji wód podziemnych który ujemnie oddziałuje na środowisko. Na skutek obniżenia zwierciadła wód podziemnych w środowisku zachodzą często nieodwracalne zmiany. Sytuacja ta jest szczególnie widoczna w przypadku siedlisk hydrogenicznych, które ze swojej natury są zależne od wody. Zasięg leja depresji wyznaczony poprzez pomiary w studniach piezometrycznych nie zawsze daje informacje na temat jego faktycznego oddziaływania na zbiorowiska roślinne. Dzieje się tak ponieważ wiele zależy od głębokości ukorzenienia roślin. W referacie autorzy przedstawią metodykę klasyfikacji terenów łąkowych pod względem odwodnienia oraz uzyskane przy jej zastosowaniu wyniki na przykładzie Kotliny Szczercowskiej znajdującej się pod wpływem systemu odwadniającego kopalni węgla brunatnego PGE GiEK S.A. O/KWB Bełchatów. Analizy zostały wykonane na podstawie zdjęć misji Landsat (5TM, 7ETM oraz 8 OLI/TIRS). Do najważniejszych etapów opisywanej metodyki należy zaliczyć tzw. metodę trójkąta pozwalającą na wyznaczenie wskaźnika TVDI (ang. Temperature-Vegetation Dryness Index) oraz zastosowanie statystyk strefowych. Jako źródło danych o pokryciu terenu wykorzystano bazę Corine Land Cover Wyniki uzyskane za pomocą metodyki teledetekcyjnej zostały porównane z danymi o zasięgu oddziaływania leja depresji otrzymanymi z pomiarów naziemnych przez specjalistów z Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Badawczego Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w Falentach. Wyniki są obiecujące i dobrze dopasowują się do przebiegu zasięgu oddziaływania leja depresji. Umożliwia to stosowanie opisywanej metodyki do systematycznej klasyfikacji siedlisk łąkowych badanego terenu, przy niewielkich nakładach finansowych. Słowa kluczowe: klasyfikacja, TVDI, statystyki strefowe, Landsat, lej depresji wód gruntowych Keywords: classification, TVDI, zonal statistics, Landsat, groundwater depression cone 24

26 Studium kartograficzne zmian przestrzennych obszarów podmokłych w Kotlinie Sandomierskiej w XX wieku Cartographic study of spatial changes of wetland areas in Sandomierz Basin in XX century Witold Jucha Podstawowym źródłem archiwalnej informacji przestrzennej o położeniu i wielkości badanego elementu środowiska są mapy topograficzne (m.t.). Pierwsza m.t. w dużej skali dla terenu południowej Polski powstały w końcu XVIII wieku (Topograficzna Mapa Galicji, tzw. Mapa Miega i Waldaua, ). Nie może być ona jednak użyta w analizie kartograficznej z powodu braku kartometryczności. Mapy kartometryczne powstają od połowy XIX wieku. Istnieje możliwość ich analizy w GIS po wykonaniu ich kalibracji do współczesnych układów współrzędnych. Mimo zniekształceń wynikających ze sposobu przechowywania (zagięcia, rozdarcia, kleksy i zapiski na treści), procesu digitalizacji (skanowania dokumentu), kalibracji (błędy wynikające z przyjętego algorytmu nadania georeferencji), niedoskonałości samego źródła (różne skale, narzędzia pracy, definicje obiektów, generalizacja), jest to jedyne źródło informacji przestrzennej o historycznym stanie środowiska i poziomie zagospodarowania. Będąc świadomym wymienionych ograniczeń podjęto próbę wykonania analizy przestrzennej zmian środowisk podmokłych na obszarze Kotliny Sandomierskiej, na tle zmian innych elementów sieci hydrograficznej i podstawowych typów pokrycia terenu. Do niniejszego badania wybrano mapy topograficzne z trzech okresów, których cechami wspólnymi są: podobna skala opracowania, cel powstania (są to mapy wojskowe), kompletność zachowanych arkuszy dla obszaru całej Kotliny Sandomierskiej: Topographische Spezialkarte des Osterreich-Ungarn (lata XIX wieku), Mapa Wojskowego Instytutu Geograficznego (lata 30. XX wieku), Wojskowa Mapa Topograficzna (lata 90. XX wieku). Materiały wejściowe poddano procesowi kalibracji i wektoryzacji, tworząc warstwy dla każdej badanej mapy. Następnie przeprowadzono analizę zmian wskazanych elementów środowiska w siatce poligonów o wymiarach 1km x 1km. Zależności pomiędzy zmianami poszczególnych elementów przedstawiono w sposób ogólny (na wykresach) i w sposób przestrzenny (na mapach). Słowa kluczowe: Środowiska podmokłe, mapy archiwalne, Kotlina Sandomierska Keywords: Wetlands, archival maps, Sandomierz Basin 25

27 Sesja referatowa II 26

28 Wykorzystanie estymacji jądrowej do modelowania i symulacji lokalizacji transakcji Using kernel density estimation for modelling and simulating transaction location Katarzyna Szczepankowska, Radosław Cellmer Realizacją funkcji prognostycznej poprzez modelowe badanie i kształtowanie przyszłości stanowi modelowanie symulacyjne. Niezmiernie ważnym procesem poprzedzającym etap stricte samej symulacji stanowi szczegółowe poznanie analizowanego systemu, zbadanie jego charakterystyki w celu doboru optymalnych narzędzi analizy. Na potrzeby modelowania i symulacji transakcji w pierwszej kolejności rozwiązano problem dotyczący optymalnego zasięgu funkcji kernel wykorzystywanej do badania aktywności przestrzennej rynku nieruchomości. W celu doboru funkcji kernel wykonano modelowanie zagęszczenia transakcji z wykorzystaniem zasięgu funkcji o różnych parametrach wygładzania (h). Tak określona funkcja prawdopodobieństwa stanowiła podstawę do kolejnego etapu badań, który pozwolił odpowiedzieć na pytanie czy zagęszczenie transakcji w danym roku znajduje odzwierciedlenie w transakcjach w roku następnym i latach kolejnych oraz czy rozmieszczenie transakcji jest w jakiś sposób skorelowane z gęstością transakcji w poprzednim roku. Po uzyskaniu odpowiedzi na problemy dotyczące optymalnego zasięgu funkcji kernel dla danych transakcyjnych oraz kwestii oddziaływania wystąpienia transakcji na zdarzenia rynkowe w przyszłości, uwzględniono trendy dotyczące zmian liczby transakcji w czasie. W tym też celu w każdym punkcie kontrolnym obszaru badań został zbudowany model regresji prostej. Końcowym efektem prac jest mapa dynamiki zmian liczby transakcji na rynku, opracowana z wykorzystaniem metody krigingu zwykłego. W oparciu o przeprowadzone analizy na potrzeby przyszłych badań stworzono mapę symulowanej gęstości transakcji, która opracowana została na podstawie mapy dynamiki oraz aktywności przestrzennej rynku w ostatnim roku analizy. Dzięki prowadzonym badaniom nad tworzeniem modeli rynku nieruchomości, kolejno przeprowadzone zostaną eksperymenty symulacyjne, które na rynku nieruchomości mają charakter pionierski, a tkwi w nich ogromny potencjał badawczy. Słowa kluczowe: rynek nieruchomości, modelowanie symulacyjne, estymacja jądrowa Keywords: real estate market, simulation modelling, kernel density estimation 27

29 Dostępność komunikacyjna transportem zbiorowym w ośrodkach wojewódzkich Polski Wschodniej wpływ środków z obecnej perspektywy UE na lata The accessibility of public transport communication in Polish provincial centers of Eastern the impact of the measures on the current prospects of the EU Sławomir Goliszek W prezentacji przedstawiono, jak na zmianę dostępności transportem zbiorowym w ośrodkach wojewódzkich Polski Wschodniej wpłyną środki UE z perspektywy finansowej W prezentowanej analizie przyjęto iż środki z UE będą głównym stymulatorem zmian czasów przejazdu komunikacji zbiorowej w miastach. Badanie przeprowadzono w dwóch okresach. Pierwsza data to 2013 rok, przedstawiająca dostępność transportem zbiorowym przed wprowadzeniem kluczowych inwestycji z perspektywy Druga data to rok 2020, która w analizie jest datą graniczną wdrożenia planowanych inwestycji i poprawie funkcjonowania transportu zbiorowego. Inwestycje infrastrukturalne, na których oparta jest analiza zmiany dostępności transportem miejskim przedstawione zostały w dwu ekspertyzach dla miast Polski wschodniej. Przewodnim celem opracowania jest sprawdzenie czy środki z perspektywy UE na lata , które przeznaczone zostaną na poprawę funkcjonowania komunikacji zbiorowej zostaną dobrze wydatkowane. Analiza poprawy dostępności transportu zbiorowego w sposób jednowymiarowy przedstawi zmiany powierzchni izochrony, czasu dojazdu, liczby osób oraz gęstości zaludnienia znajdującej się w izochronach w latach 2013 i Abstrakt został napisany na bazie projektu pt: Multimodalna dostępność transportem publicznym na poziomie gminnym w Polsce. Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC- 2012/05/E/HS4/ Słowa kluczowe: fundusze UE, poprawa dostępności transportem miejskim, inwestycje infrastrukturalne Keywords: EU funds, improving the accessibility of public transport, infrastructure investments 28

30 Wykorzystanie technologii GIS w badaniach konfliktowości transportu górniczego Using GIS technology for studying mining transport conflicts Sebastian Chęciński Proponowane wystąpienie ilustruje problematykę konfliktowości jaka towarzyszy realizacji produkcji górniczej, na wybranych obszarach eksploatacyjnych Dolnego Śląska. Główny nacisk prezentacji położony jest na możliwości wykorzystywania technologii GIS w badaniu genezy tworzenia się miejsc konfliktowych. Opisane zostanie wykorzystanie metody bonitacji punktowej w opracowywaniu map reprezentujących wrażliwość terenu na czynniki szkodliwe towarzyszące wywozowi surowców skalnych, a także metoda wykorzystywania narzędzi do analiz sieciowych, w określaniu miejsc koncentracji transportu górniczego na drogach. Podsumowaniem wystąpienia jest opis możliwości tworzenia modeli automatycznie analizujących poziom konfliktowości na drogach, dla zadanej geometrii sieci drogowej. Tego typu analiza wariantów jest kluczowa z punktu widzenia skutecznego określania modyfikacji sieci drogowej, wpływających na zmniejszanie lub eliminację konfliktowości transportu surowców skalnych. Słowa kluczowe: Transport górniczy, konfliktowość, GIS, analizy przestrzenne, analizy sieciowe Keywords: Mining transport, conflicts, GIS, spatial analysis, network analysis 29

31 Analizy przestrzenne w badaniach przekształceń krajobrazu Spatial analysis in research of landscape transformation Kinga Mazurek Górnośląskie Zagłębie Węglowe to najważniejszy okręg głębinowej eksploatacji górniczej w Polsce i jednocześnie region silnie zurbanizowany. Rozwój górnictwa węgla kamiennego przyczynił się do wzmożonej industrializacji terenu oraz dynamicznego rozwoju sieci osadniczej. Nasilenie urbanizacji skutkowało ogromnymi przekształceniami krajobrazu. Powyższe zmiany ze względu na swój dynamiczny charakter, zarówno czasowy, jak i przestrzenny, można rozpatrywać wieloaspektowo. Przeobrażenia przedstawiono na przykładzie fragmentu miasta Ruda Śląska, zlokalizowanego w obrębie zlewni rzeki Kłodnicy. Obszar objęty badaniem ma powierzchnię 14 km 2. Analiza zmian w strukturze krajobrazu obejmuje okres od XIX wieku do XXI wieku. Materiałem wyjściowym były mapy topograficzne i ortofotomapy. Na ich podstawie opracowano zestaw plików shape (poligonów, linii i punktów) odpowiadających poszczególnym typom pokrycia terenu oraz określono sumaryczne powierzchnie zajmowane przez wymienione kategorie. Podjęto próbę określenia relacji pomiędzy istniejącymi elementami krajobrazu. W tym celu skorzystano z analiz przestrzennych. Charakter zmian był przede wszystkim determinowany przez główne zajęciach ludności, która zamieszkiwała określony teren. Przemiany społecznoekonomiczne oraz rozwój technologiczny przyczyniły się do diametralnego przekształcenia struktury krajobrazu na omawianym terenie. Słowa kluczowe: użytkowanie terenu, krajobraz, GIS, analizy przestrzenne, Ruda Śląska Keywords: land use, landscape, GIS, spatial analysis, Ruda Śląska 30

32 Projekt SEOS - internetowy kurs teledetekcji jako nowoczesna metoda popularyzowania nauk geograficznych wśród licealistów SEOS Project - an on-line remote sensing course as a new method for popularization of geographical science among high school students Katarzyna Szczęsna, Martyna Golenia, Karolina Orłowska, Rainer Reuter, Anita Sabat, Beata Sosińska, Julia Korcz Projekt SEOS (Science Education through Earth Observation for High Schools) to inicjatywa działająca pod patronatem międzynarodowej organizacji EARSeL (European Association of Remote Sensing Laboratories) zrzeszającej naukowe jednostki badawcze zajmujące się teledetekcją. W projekt zaangażowanych było jedenastu partnerów (m.in. UNESCO) oraz Europejska Agencja Kosmiczna. Projekt fundowany jest w ramach szóstego Programu ramowego Unii Europejskiej Powiększanie potencjału badawczego Europy, a jego koordynatorem jest Uniwersytet w Oldenburgu w Niemczech. SEOS ma na celu popularyzację teledetekcji wśród uczniów na poziomie licealnym za pośrednictwem Internetu. Jest to 15 interaktywnych kursów on-line, gier oraz ćwiczeń, które przedstawiają w przystępny i bogato ilustrowany sposób podstawowe zagadnienia z zakresu teledetekcji i GIS. Treść kursów oparta jest na najnowszych osiągnięciach nauki i pozwala na zgłębianie wiedzy samodzielnie oraz na wykorzystanie zawartych w projekcie materiałów jako wsparcie dla zajęć z geografii lub fizyki prowadzonych w szkołach. Skupiono się na pokazaniu zależności fizyki, biologii, geografii, inżynierii i matematyki w stosunku do teledetekcji oraz przedstawiono zastosowania narzędzi i materiałów teledetekcyjnych m.in. w planowaniu przestrzennym, rolnictwie, ochronie środowiska itp. Zawarte w projekcie informacje mogą również stanowić podstawę szkoleniową dla osób dorosłych nieposiadających doświadczenia z teledetekcją, a stosujących w swojej pracy elementy Programu Obserwacji Ziemi Komisji Europejskiej Copernicus/GMES. Strona internetowa zawiera kursy on-line w kilku wersjach językowych, opracowanych przez uniwersytety z Europy i Azji (np. z Grecji, Portugalii, Turcji). Polską wersję projektu opracowuje Koło Geoinformatyki i Teledetekcji Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego pod opieką Zakładu Geoinformatyki, Kartografii i Teledetekcji WGiSR UW. Słowa kluczowe: Projekt SEOS, teledetekcja, GIS, popularyzacja nauk geograficznych, kurs on-line Keywords: SEOS Project, remote-sensing, GIS, on-line remote sensing, popularization of geographical science, on-line course 31

33 Sesja referatowa III 32

34 Analiza zmian pokrycia terenów rolnych w latach obszarów metropolitalnych Polski na podstawie danych Corine Land Cover z użyciem GIS Analysis of changes in agricultural land cover in the years in Polish metropolitan areas based on Corine Land Cover data using GIS Marta Nalej W opracowaniach dotyczących zmian pokrycia terenu oddziaływanie miast i związane z nimi procesy urbanizacji wymieniane są jako jedne z głównych przyczyn przekształceń zachodzących w ich bezpośrednim otoczeniu. Jest to szczególnie widoczne w przypadku miast, które w efekcie rozwoju, zyskały status metropolii, co doprowadziło do powstania silnych powiązań okolicznych terenów, z miastem - rdzeniem. Rezultatem tych procesów jest znaczny przyrost powierzchni obszarów antropogenicznych, szczególnie zabudowanych, zajmujących terytorium innych form pokryciu terenu. W największym stopniu, na tego typu przekształcenia, narażone są tereny rolne, ciągle jeszcze stanowiące znaczny odsetek powierzchni obszarów metropolitalnych. Celem opracowania jest analiza zmian pokrycia terenów rolnych w obrębie obszarów metropolitalnych w Polsce, w latach Badaniem objęto powierzchnię ośmiu obszarów, których zasięg wyznaczono zgodnie z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Analizę przeprowadzono na podstawie danych czterech kolejnych wersji bazy CORINE Land Cover, z podziałem na trzy okresy, lata: , i oraz wyróżniając rdzenie i strefy zewnętrzne obszarów metropolitalnych. Postępowanie objęło ustalenie zmian procentowego udziału terenów rolnych w powierzchni obszarów opracowania, identyfikację dominujących kierunków przekształceń na poziomie głównych i podstawowych form pokrycia terenu oraz ich przestrzennego rozmieszczenia w kolejnych przedziałach czasowych. Wykonanie analizy poprzedził etap przygotowania i opracowania danych. Zgromadzone w plikach wektorowych informacje o pokryciu terenu poddano procesowi geoprzetwarzania. Wykorzystanie autorskich narzędzi GIS wpłynęło na znaczne usprawnienie prac, pozwoliło na automatyczne przetwarzanie wielu warstw tematycznych oraz dało możliwość wykorzystania ustalonej sekwencji działań dla danych z różnych lat i obszarów. Słowa kluczowe: zmiany pokrycia terenu, obszary metropolitalne, GIS, Corine Land Cover Keywords: land cover changes, metropolitan areas, GIS, Corine Land Cover 33

35 Analiza zmian struktury przestrzennej krajobrazu terenów podmiejskich w latach na przykładzie warszawskiej dzielnicy Wilanów z wykorzystaniem technik teledetekcyjnych oraz SIP The analysis of suburban areas landscape structure in on the example of Wilanow based on remote sensing and GIS techniques Aleksandra Radecka Wilanów to podmiejska dzielnica Warszawy położona w jej południowej części. W obrębie Wilanowa zauważa się dynamiczne zmiany zagospodarowania przestrzennego. Celem niniejszej pracy było wykonanie analizy wspomnianych zmian pod kątem potrzeb przyszłego planowania przestrzennego obszaru. Badania wykonano posługując się pojęciem krajobrazu rozumianego jako całość przestrzenno-czasowa obejmująca różne układy hierarchiczne, wzajemnie ze sobą powiązane. Najczęściej wyróżnia się trzy takie układy: (a) abiotyczny, (b) biologiczny i (c) antropogeniczny. Sposób funkcjonowania i wzajemnego oddziaływania na siebie omówionych układów definiuje określoną fizjonomię krajobrazu (Solon, 2007; Armand, 1980). Zabieg ten pozwolił na kompleksowe scharakteryzowanie terenu opracowania oraz uwzględnienie jego specyficznych cech poprzez zdefiniowanie kryteriów klasyfikacji jednostek krajobrazowych. Warsztat technologiczny pracy stanowiły techniki teledetekcyjne, które pozwoliły na zanalizowanie znacznego powierzchniowo obszaru, oraz SIP, który umożliwił przetworzenie danych oraz uzyskanie wynikowej informacji. Pierwsze z wymienionych zastosowano na drodze sporządzenia klucza fotointerpretacyjnego jednostek krajobrazowych wyróżnionych w obrębie analizowanego obszaru, a następnie wykonania fotointerpretacji ekranowej dwóch zobrazowań satelitarnych SPOT. Wynikiem opisanych działań były dwie mapy struktury przestrzennej krajobrazu dzielnicy Wilanów odpowiadające latom 2002 i Zastosowanie technik SIP obejmowało opracowanie mapy zmian struktury przestrzennej krajobrazu w omawianym okresie oraz obliczenie metryk krajobrazowych wyrażających opisywane zmiany w sposób ilościowy. Wyniki pracy pozwoliły na zidentyfikowanie najważniejszych zmian powstałych na badanym terenie, a tym samym wskazanie kwestii istotnych dla przyszłego planowania przestrzennego dzielnicy. Słowa kluczowe: struktura krajobrazu, Wilanów, zdjęcia satelitarne, SIP Keywords: landscape structure, Wilanow, satellite imagery, GIS 34

36 Analiza głównych trendów zmian pokrycia terenu województwa śląskiego w latach Analysis of major land cover change trends of the Silesian region in Kamil Rysz, Monika Janiszek, Krzysztof Gargula, Wojciech Zając Aglomeracja Górnośląska jest dużym wyzwaniem analitycznym i planistycznym. Uwzględniając industrialny charakter regionu śląskiego, wielokierunkowość jego rozwoju, jak również dużą ilość terenów zielonych i lasów trudno jest jednoznacznie wskazać kierunek przekształceń terenu, gdyż zmiany te wynikają ze złożonego splotu oddziaływania czynników antropogenicznych i naturalnych. Ingerencja w środowisko przyrodnicze przyczyniła się do jego degradacji, przekształceń krajobrazu, a w konsekwencji zmiany warunków życia człowieka. Zmiany te zauważalne są w pokryciu i użytkowaniu terenu. Celem opracowania jest identyfikacja głównych trendów przestrzennych zmian pokrycia terenu Województwa Śląskiego za pomocą narzędzi Systemów Informacji Geograficznej. Opracowanie wykonano w oparciu o mapy terenu stanowiące wycinek baz CORINE Land Cover z roku 1990 i Słowa kluczowe: województwo śląskie, pokrycie terenu, trend przestrzenny, zmiany w pokryciu terenu Keywords: Silesian region, land cover, spatial trend, landcover changes 35

37 Analiza powiązalności krajobrazu z wykorzystaniem danych telemetrycznych i modelu step selection functions Landscape connectivity assessment based on telemetry data and 'step selection functions' Elżbieta Ziółkowska, Katarzyna Ostapowicz, Volker C. Radeloff, Nuria F. Selva, Tobias Kuemmerle, Wojciech Śmietana Coraz większa dostępność teledetekcyjnych danych obrazowych o dużych rozdzielczościach przestrzennych oraz danych o przemieszczaniu się zwierząt o dużej rozdzielczości czasowej, otwierają nowe możliwości w monitoringu zwierząt oraz ocenie fragmentacji i powiązalności siedlisk w krajobrazach przekształconych przez człowieka. W niniejszym opracowaniu przedstawiono procedurę pozwalającą na kompleksową ocenę powiązalności krajobrazu (ang. landscape connectivity ) z wykorzystaniem danych telemetrycznych pochodzących z odbiorników GPS-GSM oraz czujników aktywności (akcelerometrów ruchu) montowanych w obrożach, pozwalających na określenie trajektorii przemieszczania się zwierząt (z określonym interwałem czasowym) oraz typu aktywności. Analizy przeprowadzono dla niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos) na obszarze Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Do konstrukcji powierzchni prawdopodobieństwa przemieszczania się niedźwiedzia zastosowano modele regresji logistycznej oraz tzw. step selection functions wykorzystując jako zmienne objaśniające, zmienne krajobrazowe w postaci powierzchni gradientowych skonstruowanych z zastosowaniem funkcji odległości i gęstości. Analizę powiązalności i wyznaczenie potencjalnych korytarzy migracyjnych przeprowadzono łącząc tradycyjną metodę ścieżek najmniejszego kosztu z metodą conditional minimum transit cost oraz metodą bazującą na teorii obwodów elektrycznych i oporze elektrycznym. Pozwoliło to na opisanie korytarzy jako heterogenicznych stref o zmieniających się warunkach, a także wyznaczenie obszarów szczególnie ważnych z punktu widzenia zachowania powiązalności siedlisk. Badania finansowane są ze środków Narodowego Centrum Nauki, programu SONATA, projektu: Połączenie podejść dyskretnego i ciągłego w modelowaniu fragmentacji i powiązalności krajobrazu z wykorzystaniem teorii i technologii informacji geograficznej (numer projektu: 2011/03/D/ST10/05568) oraz z Małopolskiego funduszu stypendialnego dla doktorantów Doctus. Słowa kluczowe: korytarze ekologiczne, regresja logistyczna, telemetria GPS Keywords: ecological corridors, logistic regression, GPS telemetry 36

38 Sesja referatowa IV 37

39 Cele i funkcje ogólnodostępnej bazy danych o bio- i georóżnorodności województwa śląskiego The objectives and functions of a public database of bio- and geo-diversity of the region of Silesia Ryszard Chybiorz, Tomasz Jankiewicz, Andrzej Pasierbiński, Barbara Tokarska-Guzik Ogólnodostępna baza danych (OBD) bio- i georóżnorodności województwa śląskiego powstała w ramach projektu BIOGEO-SILESIA ORSIP. Jego celem bezpośrednim było utworzenie systemu informatycznego BIOGEO-SILESIA, którego zasadniczym zadaniem było wsparcie procesu wytworzenia i weryfikacji OBD. Beneficjentem / Liderem projektu był Uniwersytet Śląski, reprezentowany przez dwa Wydziały: Biologii i Ochrony Środowiska i Nauk o Ziemi oraz Województwo Śląskie, reprezentowane poprzez Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska i Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego. Projekt był współfinansowany ze środków funduszy strukturalnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata , Priorytet V Środowisko, Działanie 5.4 Zarządzanie środowiskiem. Wykonawcą systemu informatycznego była firma Esri Polska Sp. z o.o. System BIOGEO składa się z następujących modułów logicznych: portal mapowy, moduł edycji danych, moduł administratora, moduł zarządzania bazą danych oraz moduł analiz. Funkcje portalu realizowane są w oknach pływających (widget). Są to narzędzia: Pomiar, Rysuj, Dodaj WMS/WMTS, Dodaj WFS, Dodaj serwis Esri, Wyszukaj, Menadżer sesji, Identyfikacja, Zmiana kompozycji, Link do mapy. Rozszerzeniem pakietu desktop jest pasek narzędziowy BIOGEO, co oznacza że udostępnione nim funkcjonalności mogą być łączone z innymi przyciskami/paskami dostępnymi zarówno w standardzie pakietu jak i tworzonymi na życzenie użytkownika. Słowa kluczowe: baza danych, bioróżnorodność, georóżnorodność, województwo śląskie Keywords: database, biodiversity, geodiversity, region of Silesia 38

40 Zastosowanie metod morfometrycznych i teledetekcyjnych w badaniach aktywności neotektonicznej Pienińskiego Regionu Sejsmicznego Morphometric and remote sensing methods used in the research on neotectonic activity of the Pieniny Seismic Region Bartosz Wołosiewicz, Ryszard Chybiorz Pieniński Region Sejsmiczny badań jest jednym z najbardziej aktywnych sejsmicznie obszarów w Polsce. Celem badań było wykazanie związku między systemem drenażu a aktywnością związaną z pionowym wypiętrzaniem górotworu. Wykorzystano szereg wskaźników morfometrycznych obliczanych dla zlewni występujących na badanym obszarze takich jak: współczynnik kolistości, wydłużenia, współczynnik kształtu i współczynnik lemniskaty. Poza tym do badań wykorzystano również wskaźnik linijny opisujący krętość podnóży górskich. Wskazuje on na stopień odmłodzenia rzeźby w obszarach występowania tych struktur. Obliczone wartości pozwoliły na wyznaczenie obszarów o relatywnie wysokiej aktywności tektonicznej. Układ tych stref odpowiada występowaniu znaczących stref uskokowych oraz głównych rzek. Dla weryfikacji wyników badań morfometrycznych wykonano również analizę lineamentów. Wykorzystano metodę pokryć wielokrotnych, używając zdjęć satelitarnych LANDSAT 5, oraz cieniowanej mapy wygenerowanej z numerycznego modelu terenu. Dzięki analizie, udało się potwierdzić duże znaczenie opisanych wcześniej struktur tektonicznych. Również występowanie epicentrów trzęsień ziemi i osuwisk koreluje się, w znacznym stopniu, ze strefami podwyższonej aktywności tektonicznej, wyznaczonymi metodami morfometrycznymi, oraz z konkretnymi strukturami tektonicznymi widocznymi w obrazach satelitarnych. Podsumowując, przedstawione metody morfometryczne, są bardzo dobrym narzędziem wstępnego badania aktywności tektonicznej zróżnicowanych obszarów, czego dowodzi fakt, iż wyniki tych badań bardzo dobrze korelują się z wynikami innych analiz oraz z danymi literaturowymi dotyczącymi geologii badanego obszaru. Słowa kluczowe: Pieniński Region Sejsmiczny, Karpaty, neotektonika, osuwiska, trzęsienia ziemi, morfometria, teledetekcja Keywords: Pieniny Seismic Region, Carpathians, neotectonics, landslides, earthquakes, morphometry, remote sensing 39

41 Półautomatyczna redakcja poziomic z wykorzystaniem danych wysokościowych NMT_100" Semiautomatic contour lines elaboration based on NMT_100 elevation data Tomasz Panecki Zgodnie z zeszłoroczną nowelizacją ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne od Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK) zaprzestał pobierania opłat za udostępnienie zestawu danych przestrzennych. W tym zbiorze znalazł się, poza danymi topograficznymi (BDO), adresowymi (PRNG), czy administracyjnymi (PRG) także Numeryczny Model Terenu o interwale siatki co najmniej 100 m (NMT_100). Na podstawie takiego NMT można wygenerować poziomice o wybranym cięciu właściwie w dowolnym programie GIS, jednak zauważalna będzie niespójność otrzymanego w ten sposób rysunku z hydrografią, gdzie rzeki będą płynąć po stoku, a jeziora będą przecinane poziomicami. Wynika to z jednej strony z matematyczno-statystycznego algorytmu interpolacji w GIS nieuwzględniającego kontekstu przestrzennego, a z drugiej z samych danych, które pomijają linie szkieletowe rzeźby dzięki równemu rozmieszczeniu punktów pomiarowych co 100 metrów. Stąd, dla redakcji poprawnego rysunku rzeźby terenu w postaci linii poziomicowych koniecznością było opracowanie modelu uwzględniającego także hydrografię. Poziomice przygotowano dla historycznej mapy Wielkopolski w skali 1: Przyjęto, że w tej skali tafla jeziora powinna znajdować się na jednolitej wysokości, która to została pozyskana z NMT za pomocą zapytania przestrzennego. Następnie, wektorowa warstwa jezior została przekonwertowana na raster i wykorzystana do nadania informacji o wartości wysokości dla rastra wygenerowanego z punktów wysokościowych. Podobnie postąpiono z rzekami, przy czym, aby zamodelować kształt koryta podzielono wektorową warstwę rzek na szereg krótkich odcinków, którym nadano informację o wysokości każdego z nich. W ten sposób powstał plik rastrowy z korytem rzeki, który posłużył jako uszczegółowienie rastra z wygenerowanego z punktów wysokościowych. Ostatnim krokiem było wygenerowanie poziomic o żądanym cięciu, wygładzenie ich oraz ręczne korekty w miejscach, które jej wymagały. Słowa kluczowe: kartografia, poziomice, DEM, NMT, numeryczny model terenu, redakcja mapy Keywords: cartography, map elaboration, contour lines, DEM, Digital Elevation Model 40

42 Analiza metod scalania arkuszy Numerycznego Modelu Terenu na przykładzie zlewni rzeki Kamiennej i Iłżanki Analysis of merging the Digital Elevation Model files methods based on the river basin of Kamienna and Iłżanka Rivers Paweł Gilewski, Maria Grodzka-Łukaszewska, Grzegorz Sinicyn W przedstawionym artykule podjęto próbę wyboru najdokładniejszej metody scalania (mozaikowania) arkuszy Numerycznego Modelu Terenu (NMT) w formacie TIN. NMT składa się z prostokątnych arkuszy nakładających się na siebie. Analiza dokładności dotyczyła miejsc nakładania się arkuszy (części wspólnej). Jako miarę dokładności przyjęto dokładność odwzorowania wartości wysokości NMT w odniesieniu do rzeczywistej wysokości terenu. Obszar analizy obejmował zlewnię rzeki Kamiennej i Iłżanki, i składało się na niego 258 arkuszy NMT. Procedura scalania obejmowała wstępną obróbkę danych i usunięcie ewentualnych błędów w nich zawartych, konwersję arkuszy w formacie TIN na format rastrowy dla 2 metod interpolacji (liniowej oraz naturalne sąsiedztwo), 4 rozdzielczości siatki rastrowej (5, 21, 50 i 100 metrów) i 6 metod scalania arkuszy rastrowych dostępnych w programie ArcGIS. Łącznie analizie poddano 48 modeli rastrowych. Na podstawie utworzonych modeli obliczono jakiego typu błędy dominują dla zadanych parametrów tworzenia modelu. Jako dopuszczalny margines błędu między modelem a rzeczywistą wartością zmierzoną przyjęto +/- 1% wysokości rzeczywistej. Dokonano analizy częstości występowania błędów w rozróżnieniu na niedoszacowanie oraz przeszacowanie rzeczywistej wysokości. Podjęto również koncepcyjną próbę identyfikacji tych lokalizacji, gdzie występowały największe błędy w odwzorowaniu wysokości i zasygnalizowano potencjalnie interesujące obszary badawcze ukierunkowane na dokładną identyfikację tych miejsc. Słowa kluczowe: Numeryczny Model Terenu (NMT), TIN, raster, scalanie arkuszy NMT Keywords: Digital Elevation Model (DEM), Triangulated Irregular Network, raster, merge DEM files 41

43 Sesja referatowa V 42

44 Wpływ jakości danych przestrzennych na wyniki symulacji bilansu wodnego w modelu SWAT Effects of spatial data quality on SWAT model water balance simulation Joanna Gudowicz Numeryczne modele hydrologiczne i jakości wody, takie jak model Soil and Water Assessment Tool (SWAT), oparte są o systemy informacji geograficznej. Celem prac była ocena w jakim stopniu wyniki symulacji obiegu wody wykonane za pomocą modelu SWAT są zależne od jakości wejściowych danych przestrzennych. Badaniami objęte zostało dorzecze Parsęty, które ze względu na jego wewnętrzną strukturę uważane jest za reprezentatywne dla obszarów młodoglacjalnych umiarkowanej strefy klimatycznej. Na kolejnych etapach modelowania ocenie poddawane były dane przestrzenne w różnej rozdzielczości i dokładności, a także procedury i algorytmy obliczeniowe w celu weryfikacji możliwości ich zastosowania w specyficznych warunkach środowiskowych dorzecza na obszarze młodoglacjalnym. Wykorzystano trzy różne źródła danych glebowych oraz danych wysokościowych. Uwzględniono także zmiany pokrycia terenu i użytkowania ziemi jakie zaszły w analizowanym okresie poprzez wykorzystanie map z czterech horyzontów czasowych (1975, 1990, 2000, 2006). W symulacjach wykorzystano dane meteorologiczne z wielolecia Dane pochodziły z 4 stacji meteorologicznych oraz 10 posterunków opadowych znajdujących się w obrębie oraz w najbliższym sąsiedztwie dorzecza Parsęty. Kalibrację i walidację modelu przeprowadzono w oparciu o dane pomiarowe IMGW z trzech posterunków hydrometrycznych na Parsęcie z lat hydrologicznych Uzyskane wyniki pozwoliły na analizę zróżnicowania przestrzennego elementów bilansu wodnego oraz analizę serii czasowych odpływu wody oraz zawiesiny. Wyniki poddane zostały ocenie przy zastosowaniu metod statystycznych. Otrzymane wyniki były zróżnicowane w zależności od wykorzystanych danych wejściowych oraz przyjętego kroku czasowego danych wyjściowych. Największą zgodność danych symulowanych z pomiarowymi uzyskano wykorzystując dane wysokorozdzielcze. Porównując otrzymane wyniki ze względu na przyjęty krok czasowy stwierdzono, że dla wyników rocznych i miesięcznych uzyskano bardzo dobrą i dobrą zgodność wartości symulowanych i pomiarowych zgodnie z przyjętym kryterium oceny. Słowa kluczowe: SWAT, jakość danych przestrzennych, modelowanie, obieg wody Keywords: SWAT, spatial data quality, modelling, water circulation 43

45 GIS 3D dla analiz hydrodynamicznych przepływów wezbraniowych w standardzie CityGML 3D GIS for hydrodynamic analysis of flood flows in CityGML standard Przemysław Tymków, Mateusz Karpina, Edyta Hadaś, Andrzej Borkowski Rozwój oprogramowania typu GIS zmierza do wykorzystania aplikacji serwerowych, a podstawą wizualizacji danych staje się geometria 3D. Wzrost znaczenia komponentów geometrii 3D w systemach wizualizacji danych przestrzennych wynika z powszechności i dostępności serwisów mapowych typu Google Earth czy Skyline TerraExplorer. Funkcjonalność tych serwisów rośnie. Umożliwiają one użytkownikom końcowym wykonanie i wizualizację wyników coraz bardziej złożonych analiz przestrzennych. Z drugiej strony można założyć, że wizualizacja jak i struktura danych geometrycznych w systemach GIS zmierza do zbliżonego sposobu przetwarzania i prezentacji. Coraz większe znaczenie ma w tym przypadku trzeci wymiar danych przestrzennych, który determinuje o wiele szersze możliwości analiz niż klasyczne dane 2D. Koronnym przykładem mogą być analizy rozprzestrzeniania się fali wezbraniowej zwłaszcza na obszarach zurbanizowanych lub porośniętych roślinnością czy analizy emisji hałasu. Aby wykorzystać dane 3D w takich analizach niezbędna jest ich standaryzacja, dostosowująca poziom szczegółowości geometrii do rodzaju analizy. Jednym ze standardów w oparciu o który powstają trójwymiarowe systemy informacji przestrzennej jest standard CityGML. W pracy przedstawiono koncepcję i szczegóły implementacyjne systemu informacji przestrzennej 3D w standardzie CityGML dedykowanego analizom hydrodynamicznym. Prototyp systemu opracowano w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki o numerze UMO-2011/01/D/ST10/ Zaprezentowano możliwości zastosowania geometrii 3D w modelowaniu hydrodynamicznym dwuwymiarowym, a także potencjał systemu dla modelowania trójwymiarowego. Słowa kluczowe: GIS 3D, modelowanie hydrodynamiczne, CityGML Keywords: 3D GIS, hydrodynamic modeling, CityGML 44

46 Wyznaczanie chwilowego zasięgu rozpływu wód małej rzeki w strefie brzegowej morza na podstawie pomiarów zasolenia i temperatury Determination of extend of small river plume in a coastal zone based on measurements of salinity and temperature Agnieszka Wochna Rzeki determinują fizyko-chemiczne parametry wód przybrzeżnych morza wnosząc duże ilości wody słodkiej często zawierającej zanieczyszczenia. W przypadku rzek o niewielkim przepływie wpływ wód rzecznych często ogranicza się do obszaru wokół ujścia i ma charakter lokalny, jednak może mieć duże znaczenie dla jakości wody wzdłuż brzegu, zwłaszcza w czasie intensywnego spływu z lądu. Zasięg rozpływu wód niewielkiej rzeki w strefie brzegowej morza został określony na podstawie ciągłych pomiarów zasolenia i temperatury wód powierzchniowych. Pomiary in situ wykonywane były na przedpolu ujścia z pontonu za pomocą czujnika temperatury i przewodnictwa wody wzdłuż tranasektów a następnie połączone z pomiarami pozycji pontonu. Taki sposób badań daje dobrą rozdzielczość wzdłuż trasy pontonu, ale słabą pomiędzy profilami. Aby zniwelować ten efekt zastosowano regularną siatkę kwadratów o boku 4 metrów i wyznaczono statystyki z pomiarów wpadających w dane oczko siatki. Wyliczone statystyki minimum i medianę zasolenia, minimum i medianę temperatury, przypisano punktom, których pozycja wyznaczona została jako środek wszystkich punktów pomiarowych w danym oczku siatki. Na podstawie stworzonych punktów i przypisanych im statystyk wyznaczono ciągłe mapy zasolenia i temperatury. Zasięg wód rzecznych wyznaczony został przez wyodrębnienie strefy frontalnej - silnego gradientu zasolenia i temperatury. Przedstawione zostały także zależności między mierzonymi parametrami. Zastosowana metoda daje możliwość wyznaczenia zasięgu wód małej rzeki w strefie przybrzeżnej morza w krótkim czasie przy użyciu niewielkich nakładach finansowych, co pozwala na częste pomiary przy różnych przepływach i warunkach meteorologicznych. Słowa kluczowe: rozpływ rzeki, pomiary zasolenia, pomiary przewodności, mała rzeka, temperatura wody Keywords: river plume, salinity measurements, conductivity measurements, small river, water temperature 45

47 GIS jako platforma integracji danych oraz wiedzy z różnych gałęzi oceanologii na przykładzie projektu GAME GIS as a platform for integration of data and knowledge from different branches of oceanology the GAME project Joanna Pardus, Marcin Wichorowski O rosnącej roli stosowania systemów GIS w badaniach środowiska morskiego świadczy coraz szersze ich wykorzystanie w oceanologii. Narzędzia przestrzenne służą nie tylko do prezentacji zebranych danych, analiz przestrzennych, ale przede wszystkim do modelowania środowiska i wizualizacji zjawisk na tle złożonych dynamicznych procesów morskich. Ma to ogromne znaczenie w odniesieniu do zjawisk dotyczących zmian w skali całego globu - taki charakter ma obserwowany od kilku dekad wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi, widoczny zwłaszcza w okolicach podbiegunowych, których wody stanowią ważny element w światowej cyrkulacji oceanicznej. Projekt GAME (Growing of the Arctic Marine Ecosystem) ma na celu zbadanie jak zmienia się morski ekosystem arktyczny na skutek wzrostu temperatury. Badania oceanologiczne prowadzone w dwóch obszarach monitoringowych zlokalizowanych w znacznie oddalonych od siebie fiordach Spitsbergenu mają wskazać scenariusz spodziewanych zmian. Referat opisuje proces przygotowania scenariusza hipotetycznej wędrówki jednego z gatunków uznanych za wskaźnikowe, które standardowo nie zasiedlają wód Svalbardu, ale w ostatnich latach odnotowano tam ich obecność. W oparciu o pozyskane dane, integrację wiedzy eksperckiej z różnych dziedzin oceanologii oraz dzięki możliwościom oferowanym przez GIS została przygotowana symulacja przedstawiająca drogę migracji przedstawiciela zoobentosu Mytilus edulis do wód północnego Svalbardu. Model ten pokazuje jedną z koncepcji naukowych, która będzie możliwa do zweryfikowania po ukończeniu pełnego opracowania danych i analizy wyników. Słowa kluczowe: GAME, migracje gatunkowe, ekosystem arktyczny Keywords: GAME, migration of species, arctic ecosystem 46

48 Sesja referatowa VI 47

49 Czynniki zróżnicowania gęstości chmury punktów w projekcie ISOK dla klasy punktów leżących na gruncie w obszarach leśnych Factors influencing ground points density for ISOK point clouds in wooded areas Mateusz Maślanka Gęstość chmury punktów bezpośrednio przekłada się na dokładność odwzorowania danego obszaru na numerycznym modelu terenu (NMT). Odpowiednio dobrane parametry lotniczego skanowania laserowego, a także uprzednia analiza skanowanego terenu, pozwalają na pozyskanie danych lotniczego skanowania laserowego o odpowiedniej gęstości chmury punktów do przyjętego rozmiaru piksela modelu rastrowego. W opracowaniu scharakteryzowane są wybrane parametry przyjęte podczas lotniczego skanowania laserowego w projekcie ISOK w kontekście możliwości opracowania wysokorozdzielczego NMT. Ponadto wykonana została analiza gęstości skanowania laserowego w obszarach leśnych dla punktów leżących na gruncie, wyniki jej odniesiono do wartości wysokości roślinności ze znormalizowanego numerycznego modelu pokrycia terenu (znmpt), nachyleń oraz zwarcia drzewostanów. Analizy przeprowadzono dla wybranych fragmentów Karpat Polskich. Uzyskane wyniki pozwoliły zaobserwować czynniki wpływające na obniżenie gęstości skanowania w obszarach leśnych, a także ocenić, jaką najwyższą rozdzielczość przestrzenną NMT można uzyskać w zależności od charakterystyki obszaru badań. Słowa kluczowe: Gęstość chmury punktów, punkty leżące na gruncie, lotnicze skanowanie laserowe, ISOK, parametry systemu skanującego, znmpt, obszary leśne Keywords: Point cloud density, ground points, airborne laser scanning, ISOK, parameters of laser scanning systems, ndsm, wooded area 48

50 Interpretacja śladów przeszłości w modelu terenu z chmury punktów LiDAR na przykładzie wzgórza Grojec Interpretation of historical marks in the digital terrain model from LiDAR point cloud on e.g. Grojec hill Witold Jucha, Anna Marszałek W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój technologii pozyskiwania danych przestrzennych za pomocą skanowania laserowego LiDAR (Light Detection And Ranging), w której wyróżnia się dwa podstawowe sposoby wykonania (ze względu na pozycję urządzenia): lotniczy oraz naziemny. W ramach projektu ISOK (Informatyczny System Osłony Kraju) poddano skanowaniu lotniczemu znaczną część obszaru Polski. Jego pierwotnym celem było m.in. zastosowanie wygenerowanych z chmury punktów modeli terenu w modelach hydrologicznych, konstruowanych dla map ryzyka powodziowego. Jednak duża dokładność i zagęszczenie informacji spowodowały szerokie zastosowanie powstałych baz danych w różnorodnych badaniach z: geografii, biologii, a także z historii i archeologii. W niniejszym referacie podjęto próbę interpretacji modelu powierzchni terenu, wygenerowanego z chmury punktów lotniczego skanowania laserowego z projektu ISOK (użyte dane pochodzą z zasobu udostępnionego przez CODGiK na rzecz Zbiorów Kartograficznych IG UP w Krakowie). Celem jest ukazanie, jakie formy oraz w jaki sposób odwzorowują się na modelu terenu wygenerowanym z chmury punktów. Jako teren badań wybrano wzgórze Grojec, położone w granicach gminy miejskiej Żywiec (woj. śląskie). Na wzgórzu znajdują się formy naturalne (grzbiety, doliny potoków, jaskinie, skarpy i osuwiska, torfowisko) jak i również sztucznie ukształtowane przez człowieka (grodzisko, kamieniołomy, pola i miedze, wcięcia drogowe, stawy). Wymienione elementy zwektoryzowano, porównując wyniki z informacjami z innych źródeł (mapy, literatura przedmiotu). W przypadku obiektów punktowych sprawdzono, jakiej wielkości formy zostały odwzorowane w celu oznaczenia form niewielkich (jaskinie, schrony) dokonano ich kartowania terenowego z użyciem GPS i porównano z wynikami pochodzącymi z interpretacji modelu terenu ISOK. Wykonano także dokumentację fotograficzną przedstawionych obiektów. Słowa kluczowe: LiDAR, NMT, wzgórze Grojec Keywords: LiDAR, DTM, Grojec hill 49

51 Jak tworzyć poprawny hydrologicznie DEM z danych LIDAR? How to generate hydrologically accurate DEM from LIDAR data? Leszek Gawrysiak, Łukasz Chabudziński, Przemysław Stpiczyński, Dominik Szałkowski, Marcin Kuna W ramach realizacji projektu ISOK wykonano skanowanie około km 2 wybranych części Polski, z wykorzystaniem technologii LIDAR. Na podstawie danych pomiarowych wygenerowano dwa modele wysokościowe: numeryczny model pokrycia terenu oraz numeryczny model rzeźby terenu. W dystrybucji CODGiK są dostępne zarówno dane pomiarowe oraz modele wysokościowe o różnej dokładności (rozdzielczości). Udostępniane są one w sekcjach o powierzchni km 2 (miasta) lub1.26 km 2 (pozostałe). Numeryczny model rzeźby terenu, będący pochodną danych pomiarowych NMT, jest gotowym produktem o ustalonej rozdzielczości, dla którego brak jest metadanych opisujących algorytmy interpolacji wykorzystane przy jego tworzeniu, co w przypadku szczegółowych analiz hydrologicznych i morfometrycznych może go dyskwalifikować. Osoby zainteresowane generowaniem własnego, poprawnego hydrologicznie modelu wysokościowego muszą stworzyć go od nowa i zmierzyć się z szeregiem problemów związanych ze specyfiką przetwarzania danych LIDAR. Najważniejsze z nich to: znalezienie efektywnego sposobu przetwarzania dużych zbiorów danych pomiarowych, stworzenie modelu dla obszaru o dowolnej wielkości, uzyskanie zgodności na stykach sekcji modelu oraz automatyzacja przyjętych procedur. Niektóre z tych problemów są szczególnie istotne przy pracy z danymi LIDAR drugiej generacji, o znaczniej wyższej gęstości skanowania. Autorzy opracowali własną metodę/schemat tworzenia numerycznego modelu terenu z danych LIDAR. Metoda wykorzystuje komercyjne oraz ogólnodostępne (gdal/ogr, liblas) biblioteki programistyczne GIS w procesie przetwarzania i przygotowania danych pomiarowych, a generowanie poprawnego hydrologicznie modelu wysokościowego z wykorzystaniem algorytmu ANUDEM, odbywa się na platformie ArcGIS. Efektem końcowym stosowania opracowanej procedury jest model wysokościowy wygenerowany dla dowolnego obszaru, zapisany w postaci sekcji (kafelków), które po połączeniu tworzą spójną całość. Słowa kluczowe: dane LIDAR, DEM, modelowanie hydrologiczne Keywords: LIDAR data, DEM, hydrological modeling 50

52 Podatność osuwiskowa i zagrożenia wschodniego obrzeżenia Jeziora Rożnowskiego w świetle analiz różnicowych LIDAR Landslide susceptibility and hazard mapping on the eastern side of Rożnów Lake derived Differential LiDAR Analisis Tomasz Wojciechowski, Antoni Wójcik Dane z lotniczego skaningu laserowego (LiDAR) są bardzo często wykorzystywane w geologicznych i geomorfologicznych badaniach osuwisk. W przypadku powtarzalności nalotów, możliwe jest monitorowanie aktywności osuwisk. Analiza różnicowa wysokościowych danych LiDAR precyzyjnie wyznacza strefy aktywności ruchów masowych oraz określa jakościowo i ilościowo deformację powierzchni terenu. Informacja przestrzenna o aktywności osuwisk, poprzez statystyczne porównanie z czynnikami charakteryzującymi uwarunkowania geologiczne analizowanych obszarów, może zostać wykorzystana do obliczenia podatności osuwiskowej, a w następnym etapie do określenia zagrożeń. Poligon dla którego przeprowadzono obliczenia, zlokalizowany jest pomiędzy Gródkiem n/dunajcem a Kurowem, w strefie przylegającej do Jeziora Rożnowskiego. W ramach Systemu Osłony PrzeciwOsuwiskowej (SOPO), na obszarze o powierzchni 27,86km 2, wyznaczono 219 osuwisk o łącznej powierzchni 6,51 km 2. Dla poligonu badawczego wykonano dotychczas cztery naloty pomiarowe w systemie laserowym ( , , , ). Dane z pierwszego i trzeciego nalotu posłużyły do obliczenia modelu różnicowego, którego dokładność pionowa osiąga 30 cm. Otrzymany obraz deformacji powierzchni terenu, należy wiązać z "katastrofą osuwiskową" jaką obserwowano w 2010 roku. W analizowanym interwale czasowym, aktywnością wykazywało się 119 osuwisk, o łącznej powierzchni 0,85 km 2. Obniżenie powierzchni terenu, związane najczęściej ze strefami oderwania objęło m 3 materiału skalnego, który skumulowany został w postaci jęzorów osuwiskowych, podnosząc powierzchnię terenu o m 3 koluwium. Przy użyciu metody statystycznej WoE (Weights of Evidence) obliczono podatność osuwiskową obszaru badań, biorąc pod uwagę strefy oderwania osuwisk aktywnych. Wyniki wskazują, że 43,07% badanego terenu znajduje się w strefie o dużej podatności na osuwanie. Zagrożonych jest 1242 budynków, co stanowi 50,9% wszystkich wybudowanych tam budynków. Słowa kluczowe: lotniczy skaning laserowy, podatność osuwiskowa, zagrożenia osuwiskowe Keywords: Aerial laser scanning, landslide susceptibility, landslide hazard 51

53 Budowa historycznych cyfrowych modeli wysokościowych terenów przekształconych antropogenicznie Construction historical digital elevation models of anthropogenically transformed areas Marcin Jaskulski Rozwój metod GIS i związanych z nimi opracowywanie i analizy Cyfrowych Modeli Wysokościowych spowodowały nowe możliwości spojrzenia na rzeźbę naszej planety. Modele te wykorzystuje się w opracowaniach związanych zarówno związanych z geografią fizyczną jak i społeczno- ekonomiczną. Istnieje kilka sposobów na pozyskiwanie danych służących do budowy modelu, w zależności od potrzeb dokładności, aktualności, a także kosztów finansowych i potrzeb czasowych. Chcąc badać zmiany zachodzące w środowisku potrzebujemy modeli pochodzących z różnych okresów umożliwiających ukazanie przeobrażeń. Pojawia się więc często problem uzyskania archiwalnych modeli wysokościowych badanych terenów. W pracy przedstawiono sposób pozyskiwania archiwalnej informacji wysokościowej na terenach silnie przeobrażonych antropogenicznie. Jako pole badawcze posłużyły dwa miejsca z województwa łódzkiego o szczególnie przekształconej przez człowieka rzeźbie terenu: dolina rzeki Pilicy pomiędzy Sulejowem a Smardzewicami oraz obszar dzisiejszej KWB Bełchatów. Prześledzono kolejne etapy prac dobór map archiwalnych ich kalibracje, wektoryzację i pozyskiwanie możliwych informacji hipsometrycznych. Następnie ich interpolację oraz wizualizację. Efektem końcowym jest opracowanie archiwalnych modeli terenu obszarów z okresów przed rozpoczęciem bezpośrednie działalności rzeźbotwórczej człowieka. Słowa kluczowe: GIS, cyfrowy model wysokościowy, numeryczny model terenu Keywords: GIS, Digital Elevation Model 52

54 Sesja posterowa 53

55 Wykorzystanie platformy ArcGIS Online w inwentaryzacji obiektów geoturystycznych Gruzji Using ArcGIS Online platform for inventory of geotouristic objects of Georgia Anna Abramowicz Poster pokazuje sposób wykorzystania platformy ArcGIS Online w procesie inwentaryzacji, na przykładzie obiektów geoturystycznych Gruzji. Prezentuje on możliwe do zastosowania formy i metody, w oparciu o szablon Dziennik mapy, stosując jego liczne funkcje (konfiguracje map, zdjęć, filmów, stron internetowych). Celem posteru jest również pokazanie, że platforma ArcGIS Online jest nie tylko dobrym narzędziem do przeprowadzenia inwentaryzacji, ale także do prezentacji jej wyników. Do przedstawienia metody posłużono się różnego typu obiektami geoturystycznymi z obszaru Gruzji, które najpierw zostały zlokalizowane w terenie, a następnie wzbogacone w opisy, zdjęcia, ryciny i diagramy. Słowa kluczowe: ArcGIS Online, inwentaryzacja, geoturystyka, Gruzja Keywords: ArcGIS Online, inventory, geotourism, Georgia 54

56 Wykorzystanie narzędzi GIS do określenia zasięgu i funkcjonalności komunikacji miejskiej The use of GIS tools for identification of range and functionality of public transport Daria Adamska O wartości miasta oraz jego funkcjonalności decydują trzy czynniki, do których zalicza się forma przestrzenna, zaplecze techniczne oraz struktura komunikacyjna. Powyższe wskaźniki są ze sobą ściśle powiązane i zaniedbanie któregokolwiek z nich wiąże się z zachwianiem całego układu urbanistycznego. Jedna z funkcji tworzących miasto jest układ komunikacji publicznej oraz pokrycie nią obsługiwanego obszaru. Im dany teren lepiej jest pokryty przez transport miejski, tym lepsza jest struktura i ergonomia miasta. Co za tym idzie, możliwe jest także podjęcie działań mających na celu obniżenie natężenia ruchu samochodów osobowych w mieście oraz wprowadzenia zasad transportu zrównoważonego. Dzięki możliwościom narzędzi GIS możliwe jest opracowanie mapy zasięgu sieci komunikacji publicznej dla wybranego miasta (w tym przypadku Olsztyna- stolicy województwa warmińsko-mazurskiego). Takie studium pozwoli na określenie stopnia pokrycia danej aglomeracji siecią transportu miejskiego w stosunku do liczby mieszkańców, formy zabudowań oraz ilości linii obsługujących daną dzielnicę. Podsumowując, taka mapa pozwoli określić funkcjonalność komunikacji publicznej w wybranym mieście oraz wskazać tereny wymagające ewentualnych zmian. Słowa kluczowe: miasto, komunikacja miejska, funkcjonalność, transport zrównoważony Keywords: city, public transport, functionality, sustainable transport 55

57 Porównanie województwa warmińsko-mazurskiego i wielkopolskiego pod względem demograficznym i społeczno-ekonomicznym przy wykorzystaniu metody Hellwiga i Perkala Comparison of the Warmia-Mazury and Wielkopolska in terms of demographic and socio-economic development using the method Hellwig and Perkal Paweł Arzogin, Szymon Bartkowiak Metoda Hellwiga stworzona przez Zdzisława Hellwiga, to jedna z metod analizy wielowymiarowej, która pozwala na uporządkowanie badanych regionów Polski pod względem poziomu rozwoju społeczno-ekonomicznego natomiast metoda Perkala pozwala na porównywanie poszczególnych mierników i otrzymywanie jednego syntetycznego wskaźnika poziomu rozwoju badanego regionu a także określenie jego tendencji rozwojowych. Przy pomocy oprogramowania GIS porównaliśmy województwo warmińsko-mazurskie i wielkopolskie pod względem demograficznym i społeczno-ekonomicznym przy wykorzystaniu powyższych metod. Jak wiadomo, województwa te mają zupełnie inny charakter i znaczenie gospodarcze. Słowa kluczowe: Hellwig, Perkal, rozwój demograficzny, rozwój społeczno-ekonomiczny Keywords: Hellwig, Perkal, demographic development, socio-economic development 56

58 Zasięg oddziaływania przestrzennego UMCS The range of spatial influence of UMCS Justyna Baran, Sylwester Czarnecki Obecnie na większości polskich uczelni wyższych obserwuje się gwałtowny spadek liczby kandydatów na studia. Powoduje to, że uczelnie zmuszone są do prowadzenia wzmożonej promocji na terenie całego kraju, jak również za granicą. Promocja ta nie jest równomierna i przeważanie koncentruje się na wybranych regionach. Dlatego na podstawie pochodzenia kandydatów na studia można określić, w jakich miejscach należałoby ją poprawić, aby wzmóc efektywność jej działania. Do analizy wybrano Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, w którym także od kilku lat obserwuje się zmniejszanie liczby kandydatów na studia. Głównym celem podjętego problemu było określenie przestrzennego zasięgu oddziaływania UMCS-u w Polsce. Wiedza ta, oprócz potwierdzenia rangi miasta Lublin jako ośrodka o znaczeniu regionalnym, jest istotna przy wskazaniu regionów, w których promocja uczelni przynosi lepsze efekty. Przy dalszym poszukiwaniu kandydatów na studia wydaje się słuszne wskazanie kierunków unikalnych o znaczeniu ponadregionalnym, które wykraczają poza podstawowe granice oddziaływania oraz krytyczna analiza dostępności UMCS-u w sieci komunikacyjnej kraju. Na podstawie danych zawartych w Internetowej Rejestracji Kandydatów (IRK) UMCS z lat oraz danych GUS, przeanalizowano i zaprezentowano w programie ArcGIS pochodzenie terytorialne kandydatów na studia. Dzięki temu określono rejony silnego napływu kandydatów lub ich izolacji spowodowanej między innymi brakiem dostępności komunikacyjnej oraz wskazano kierunki o znaczeniu ponadregionalnym. By przyśpieszyć proces analizy użyto między innymi funkcje łączenia tabel (Join) i przeliczania atrybutów w nich zawartych (Field Calculator). Korzystano także z zestawów narzędzi analitycznych Analysis Tools oraz narzędzi zarządzania danymi Data Management Tools. Kolejno dane te zostały zaprezentowane w formie interaktywnej mapy przedstawiającej krytyczną analizę dostępności UMCS utworzoną w aplikacji ArcGIS Online. Słowa kluczowe: oddziaływanie przestrzenne, UMCS, analiza pochodzenia terytorialnego studentów, analiza dostępności komunikacyjnej Keywords: spatial influence, UMCS, analysis of students territorial origins, analysis of communicational availability 57

59 Zastosowanie metody wielokryterialnego modelowania decyzji do oceny ryzyka wprowadzenia do Polski wirusa grypy ptaków Multi-criteria decision analysis for the risk assessment of avian influenza virus introduction into Poland Łukasz Bocian, Anna Gierak, Krzysztof Śmietanka Grypa ptaków jest jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych drobiu. Potencjalnymi drogami wprowadzenia wirusa HPAI na terytorium Polski są migracje dzikiego ptactwa, legalny i nielegalny handel drobiem oraz zanieczyszczone wirusem przedmioty (np. pojazdy). Przy użyciu metody wielokryterialnego modelowania decyzji (MCDA) zidentyfikowano 5 czynników ryzyka wystąpienia wirusa HPAI (zagęszczenie poszczególnych gatunków drobiu domowego, gęstość zaludnienia, rozkład sieci głównych dróg, bliskość rzek i zbiorników wodnych) oraz określono względne znaczenie każdego z nich. Wyniki przedstawiono za pomocą warstwowej mapy pozyskanej w drodze realizacji modelu z zastosowaniem oprogramowania ArcGIS 10.1 for Desktop z rozszerzeniem Spatial Analyst 10.1 (ESRI, Inc.) oraz środowiska programowania PythonWin Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że obszarami o największym ryzyku wystąpienia ogniska choroby są niektóre rejony centralnej, wschodniej i zachodniej części kraju, a w znacznie mniejszym stopniu tereny Polski północnej i południowej. Odnotowano dużą zgodność uzyskanych wyników z lokalizacją ognisk grypy ptaków u drobiu w 2007 roku (podtyp H5N1) oraz w 2013 i 2014 (podtyp H9N2). Analizę przeprowadzono w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki, nr projektu 2011/03/D/NZ7/ Słowa kluczowe: metoda wielokryterialnego modelowania decyzji, analiza przestrzenna, ryzyko, grypa ptaków Keywords: multi-criteria decision analysis, spatial analysis, risk, avian influenza 58

60 Komunikacyjny Lublin - analiza systemów komunikacji publicznej na przykładzie Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego oraz Roweru Miejskiego w Lublinie Communication of Lublin - analyst of public communication system based on Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne and Rower Miejski in Lublin City Joanna Borowska, Damian Korzeniowski, Kamil Kap Na całym świecie, w miarę ekspansji przestrzennej miast, wzrasta również stopień rozwinięcia sieci komunikacyjnej. Wraz z upływem czasu władze miejskie decydują się na kolejne inwestycje, których celem jest zwiększenie przystępności obiektów użytku publicznego. Wybór lokalizacji obiektu sieci komunikacyjnej, który staje się węzłem komunikacyjnym, to trudne zadanie, więc niejednokrotnie zdarza się, że stosowane rozwiązania nie odpowiadają w pełni potrzebom mieszkańców. Podjęty problem jest próbą spojrzenia na system komunikacji miejskiej, jaki funkcjonuje w Lublinie, a który stanowią: ugruntowane Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (MPK) oraz nowoczesny Rower Miejski (RM). Autorzy na postawie danych dotyczących lokalizacji przystanków MPK i stacji RM oraz sieci drogowej na terenie miasta przeprowadzili analizę rozmieszczenia poszczególnych obiektów. Dane pozyskano z ogólnodostępnej mapy OpenStreetMap. Głównym narzędziem badawczym stały się systemy GIS: program ArcGIS wraz z narzędziem Network Analyst, które wykorzystano do przeprowadzenia zaawansowanych analiz przestrzennych takich jak: wyznaczenia stref odległości od danego węzła oraz określenie stref dostępności w wybranych przedziałach czasowych. Jako główny atrybut przyjęto odległości mierzone po drogach (ulicach i ścieżkach rowerowych) oraz szacowany czas ich pieszego przejścia. Uzyskane informacje dotyczące punktów i stref buforowych wokół nich zostały odniesione do jednostek powierzchniowych miasta: dzielnic oraz osiedli mieszkaniowych. Wyniki analiz zostały udostępnione na platformie ArcGIS Online. Przedstawiają strefy wyraźnej dominacji jednego ze środków komunikacji oraz potencjalne lokalizacje kolejnych przystanków MPK oraz stacji RM. W sposób szczególny zostało przeanalizowane połączenie komunikacyjne pomiędzy głównym Kampusem UMCS a jego Kampusem zachodnim, który tworzą Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej i Wydział Artystyczny. Słowa kluczowe: Lublin, komunikacja, MPK, Rower Miejski, ArcGIS, analizy przestrzenne, Network Analyst Keywords: Lublin, communication, MPK, Rower Miejski, ArcGIS, Spatial Analyst, Network Analyst 59

61 Analiza konkurencji lotnisk Airport Competition Wojciech Brol Jednym z elementów przestrzennych analiz geomarketingowych jest model probabilistyczny Huffa, który został opracowany już w 1962 roku przez D. L. Huffa. Jest to model ciążenia konsumentów do ośrodków handlowych na badanym obszarze. Według L.D. Huffa czas podróży i atrakcyjność ośrodka handlowego są czynnikami wpływającymi na zachowanie konsumenta i mogą służyć do prognozowania wyboru miejsca zakupów. W przypadku niniejszej analizy, konsumentami będą pasażerowie, a ośrodkami handlowymi lotniska. Atrakcyjność lotniska została wyrażona ilością pasażerów danego portu lotniczego w 2013 roku wg danych Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Słowa kluczowe: analiza konkurencji, model huffa, geomarketing, analiza lokalizacji Keywords: competition analysis, model Huff, geomarketing, location analysis 60

62 Tatarak zwyczajny Acorus calamus - zasięg występowania na terenie miasta Wałcz (województwo zachodniopomorskie) w Systemie Informacji Geograficznej GIS Acorus calamus - extent of occurrence in the city Wałcz in Geographic Information System GIS Agnieszka Brygider Tatarak zwyczajny Acorus calamus jest gatunkiem obcym, zawleczonym z Azji Południowo-Wschodniej już w XVI wieku. W przynależności systematycznej należy do Obrazkowatych Araceae i tworzy fitocenozy zespołu Acoretum calami, będąc jego gatunkiem charakterystycznym. Acorus calamus to bylina o grubym do 3 cm szerokości, walcowatym i aromatycznym kłączu. Łodyga rośliny jest trójkanciasta, liście są mieczowate i zaostrzone długości do 1,2 m. Kwiaty typu kolba osiągają długość 6-10 cm. Roślina może osiągnąć maksymalną wysokość do ok. 1,5 m. W Polsce kwitnie w miesiącach czerwiec-lipiec, jednak nie wykształcając owoców. Acorus calamus jest rośliną o szerokiej amplitudzie ekologicznej. Na terenie kraju występuje pospolicie, rosnąc nad brzegami zbiorników wodnych takich jak jeziora, stawy, starorzecza, zbiorniki astatyczne, nad brzegami wolno płynących rzek, kanałów, także w gliniankach i w rowach. Roślinę tę wykorzystuje się w oczyszczaniu wód i ścieków, ze względu na wysoką akumulację substancji biogennych, zwłaszcza fosforu. Ma również swoje zastosowanie w lecznictwie. Celem mojej pracy jest zaprezentowanie zasięgu występowania Acorus calamus na terenie miasta Wałcz w województwie zachodniopomorskim, za pomocą Systemu Informacji Geograficznej GIS. Słowa kluczowe: Acorus calamus, zasięg występowania, miasto Wałcz Keywords: Acorus calamus, zasięg występowania, city Wałcz 61

63 Zastosowanie GIS w poszukiwaniu optymalnej lokalizacji obiektów handlowych Optimal location of commercial buildings with use of geographic information systems Michał Brzezinka Poster zawiera informacje dotyczące zastosowania Systemów Informacji Geograficznej w poszukiwaniu optymalnej lokalizacji obiektów handlowych (na przykładzie jednego z miast średniej wielkości). Opisuje zastosowanie autorskiej metody poszukiwania optymalnej lokalizacji obiektów handlowych. Zastosowana metoda zakłada, że otoczenie miejsc optymalnej lokalizacji musi charakteryzować się podobnymi (lub lepszymi) parametrami do otoczenia uznanego za modelowe. Przedstawione zagadnienie wchodzi w zakres geomarketingu, czyli dziedziny, która integruje GIS z zagadnieniami wchodzącymi w zakres dyscypliny jaką jest marketing. Pozwala dostarczyć wiele ważnych informacji, tam gdzie przemieszczanie się, zagospodarowanie przestrzenne, dystrybucja i sprzedaż są kluczowymi czynnikami wyboru lokalizacji. W posterze uwydatniono rolę GIS, jako narzędzia, dzięki któremu efektywna analiza lokalizacji może zostać przeprowadzona. Zastosowane podejście to połączenie analizy wielokryterialnej z analizą sąsiedztwa, opartą o procedurę tzw. ruchomego okna. Kluczowe w takiej analizie jest przygotowanie danych przestrzennych obrazujących kryteria analizy oraz stworzenie metodyki łączenia wielu kryteriów w pojedynczy wskaźnik przydatności. W skład zastosowanych kryteriów wchodzą: rozmieszczenie potencjalnych klientów, nasycenie konkurencji, nasycenie generatorów ruchu, dostępność przestrzenna w ruchu pieszym, dostępność przestrzenna komunikacją publiczną, dostępność przestrzenna w ruchu samochodowym oraz potencjał ekonomiczny obszaru. Modelowanie optymalnej lokalizacji jest szczególnie istotne podczas wprowadzania na rynek nowych produktów (obiektów) w konkurencyjnym środowisku. Kluczowe przy tym jest założenie, że w zasadzie każda działalność gospodarcza posiada swoje konkretne ulokowanie w przestrzeni. Czyli to cechy tej konkretnej przestrzeni w dużym stopniu determinują funkcjonowanie tej działalności, oraz jakość tego funkcjonowania. Słowa kluczowe: GIS, geomarketing, analiza wielokryterialna, analiza sąsiedztwa Keywords: GIS, market research, neighbourhood analysis, Multi-Criteria Evaluation 62

64 Mapowanie występowania bobra europejskiego (Castor fiber L.) na terenie Rezerwatu Przyrody Kuźnik i Rynny Jezior Kuźnickich za pomocą narzędzi GIS Mapping the occurrence of the European beaver (Castor fiber L.) using GIS tools - in The Nature Reserve "Kuźnik" and The Kuźnik Tunnel Valley Michał Brzozowski, Paweł Michał Owsianny Bóbr europejski (Castor fiber) to gatunek chroniony prawem krajowym, jak i europejskim. Wiele prac dotyczy danych o siedliskowych korzyściach związanych z kształtowaniem biotopów wodnych i przywodnych przez bobra. Dotyczy to skutków związanych z podnoszeniem poziomu wód powierzchniowych i gruntowych przez bobry w wyniku budowania tam na ciekach.. Teren północnej-wielkopolski to jeden z pierwszych obszarów reintrodukcji bobra europejskiego (Castor fiber) w skali obecnych granic województwa wielkopolskiego. W 1978 roku nad rzeką Głomią (dopływ Gwdy), dokonano jednego z pierwszych wsiedleń tego gatunku w regionie. W zlewni sąsiedniego dopływu Gwdy rzeki Rudy obserwujemy od 2004 roku istotny wpływ bobra na siedliska wodne i przywodne w obrębie Rynny Jezior Kuźnickich (od Jeziora Łachotka po Zalew Koszycki), która wraz z rezerwatem przyrody,,kuźnik jest,,przyrodniczą perłą regionu pilskiego. Obecnie liczebność tego największego europejskiego gryzonia na badanym terenie szacuje się na około 8-9 rodzin (rok 2014). Obecność bobra na terenie Rynny Jezior Kuźnickich oraz rezerwatu przyrody,,kuźnik przynosi zarówno korzyści jak i zagrożenia. Do głównych korzyści należy zaliczyć wpływ bobrów na utrzymanie podwyższonego poziomu wód powierzchniowych i gruntowych w Rynnie oraz zapobieganie sukcesji roślinności drzewiastej w obrębie torfowisk przyjeziornych. Niestety, ze względu na objawiająca się podwyższoną aktywność tego gatunku w ostatnich latach na badanym terenie, do najgroźniejszych zagrożeń należy zaliczyć przekształcanie cennych siedlisk Natura 2000 oraz zalanie niektórych rzadkich zbiorowisk roślinnych oraz gatunków np. sierpowca błyszczącego Drepanocladus vernicosus. Celem naszych badań jest stworzenie mapy miejsc bytowania i oddziaływania bobra europejskiego na środowisko Rynny Jezior Kuźnickich oraz Rezerwatu Przyrody Kuźnik, zadania badawcze są realizowane przy użyciu narzędzi GIS. Słowa kluczowe: Castor fiber, Rynna Jezior Kuźnickich, rezerwat przyrody Kuźnik, narzędzia GIS, zagrożenia, korzyści, jeziora, torfowiska, gatunki Natura 2000, siedliska Natura 2000, Drepanocladus vernicosus Keywords: Castor fiber, GIS tools, Nature Reserve "Kuźnik", Kuźnik Tunnel Valley, the risks, benefits, lakes, bogs, Natura 2000 species, Natura 2000 sites, Drepanocladus vernicosus 63

65 Zastosowanie oprogramowania GIS do waloryzacji przestrzeni na cel rekreacyjny na przykładzie gminy Giżycko Application the GIS Software for the purpose of valorisation the recreational area on the example of Giżycko commune Aneta Cichulska, Agnieszka Fraszkiewicz Głównym celem pracy była analiza możliwości zastosowania oprogramowania GIS do waloryzacji przestrzeni na cel rekreacyjny. Waloryzacja obszaru opracowania wykonana została w dwóch etapach. Pierwszy obejmował inwentaryzację poszczególnych elementów środowiska naturalnego, mogących w różnym stopniu wpływać na wypoczynek mieszkańców i turystów. Kolejnym krokiem była inwentaryzacja terenowa i kameralna istniejącego zagospodarowania rekreacyjnego, z którego wyodrębniono obiekty w oparciu o czynniki rozwoju rekreacji przedstawione w dostępnej literaturze. Przeprowadzona waloryzacja jest w dużym stopniu modyfikacją kameralnej metody bonitacyjnej Senetry (2001). Obejmuje ona ocenę walorów antropogenicznych i naturalnych krajobrazu, ze zwróceniem uwagi na zasięg ich występowania, oraz nadanie im wag punktowych w oparciu o przeprowadzoną ankietę. Analizę zakończono podsumowaniem, w którym określono potencjał rozwojowy obszaru oraz zwrócono uwagę na możliwość wykorzystania wyników pracy przy kształtowaniu kierunków prowadzonej polityki przestrzennej miasta i gminy Giżycko. Słowa kluczowe: rekreacja, zagospodarowanie rekreacyjne, ocena i waloryzacja przestrzeni, GIS, mapa atrakcyjności rekreacyjnej Keywords: recreation, recreational development, assessment and valorisation of area, GIS, map attractiveness recreation 64

66 GIS w lokalizacji biogazowni - przykład z województwa lubelskiego The usage of GIS in localization of biogas plants based on the example of lubelskie district Aleksandra Dąbrowska, Jacek Dobrowolski, Liwia Szajner, Ewa Szkudzińska, Katarzyna Syroka Jednym z częściej wykorzystywanych źródeł energii odnawialnej jest biogaz produkowany w biogazowniach. Głównymi zaletami wykorzystania biogazu są: zagospodarowanie biomasy odpadowej z produkcji rolnej, leśnej i przemysłu rolnospożywczego, wykorzystanie produktów pofermentacyjnych na przykład jako nawóz, pozyskanie energii elektrycznej i cieplnej lub paliwa do napędzania silników spalinowych, a także ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Lokalizację biogazowni wyznacza dostępność substratów, infrastruktura drogowa oraz energetyczna. Dotyczy to zwłaszcza biogazowni rolniczych (bazujących na surowcach rolniczych), a w mniejszym stopniu wysypiskowych i utylizacyjnych. Przy podejmowaniu decyzji o budowie należy brać pod uwagę ograniczenie uciążliwości obiektu dla ludności zamieszkującej bezpośrednią okolicę inwestycji, ponieważ wykorzystywana biomasa jak i produkty fermentacyjne mogą emitować mocne zapachy. W związku z występowaniem kilku warunków brzegowych pojawia się problem badawczy polegający na wskazaniu optymalnych lokalizacji biogazowni. Za obszar badań przyjęto województwo lubelskie, gdzie użytki rolne zdecydowanie dominują w strukturze powierzchni (70,2%; BDL GUS 2013), ustępując tylko w województwu łódzkiemu (70,8%). Obecnie działaja już kilka biogazowni, a w przyszłości planowana jest budowa kolejnych. Informacje niezbędne do określenia wymogów stawianych optymalnych lokalizacjom biogazowni pozyskano w wyniku analizy literatury oraz stron internetowych biogazowni. Przestrzenne dane wektorowe i rastrowe pozyskano z ogólnodostępnych źródeł. Typowanie potencjalnych lokalizacji z dogodnymi warunkami do budowy biogazowni przeprowadzono na podstawie analiz wykonanych przy użyciu narzędzi geoprocessingu oprogramowania ArcGis Delimitacja obszarów, które nie spełniły odpowiednich wymogów, powstała przy użyciu narzędzia Network Analyst. Efektem finalnym jest mapa obszarów z potencjalnym położeniem biogazowni. Słowa kluczowe: biogazownie, źródła odnawialne, województwo lubelskie Keywords: biogas plant, renewables source, lubelskie district 65

67 Wykorzystanie technik GIS i modelowania hydrologicznego przy opracowaniu map zagrożenia powodziowego The use of GIS techniques and hydrological modeling in the development of flood hazard maps Joanna Dobrowolska, Kinga Kujawa System informacji geograficznej (ang. Geographic Information System, GIS) jest to system pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania danych, w których zawarte są informacje o położeniu, geometrycznych właściwościach i przestrzennych relacjach oraz towarzyszące im informacje opisowe o obiektach i zjawiskach. Opisane zostanie zastosowanie technik GIS oraz NMT do wyznaczenia stref zagrożenia powodziowego. Słowa kluczowe: wykorzystanie GIS, obszary zagrożone powodziami Keywords: the use of GIS, areas at risk of flooding 66

68 Zastosowanie drona do monitoringu zbiorowisk leśnych Drones in monitoring forest vegetation Hanna Dzierżanowska, Bartosz Jania, Edyta Kostrzewa, Mateusz Lyska, Emilia Marjańska, Karolina Warzocha, Marcin Szwagrzyk, Agnieszka Gajda, Katarzyna Ostapowicz Szybki rozwój technologii oraz wzrost dostępności bezzałogowych statków latających (ang. unmanned aerial vehicle, UAV), tzw. dronów przyniósł wzrost ich zastosowań, zarówno dla potrzeb wojskowych jak i cywilnych. Dziś drony są coraz częściej wykorzystywane w praktyce m.in. przy szacowaniu skali zniszczeń po wystąpieniu rożnego typu zjawisk katastrofalnych np. powodzi lub trzęsień ziemi oraz w badaniach naukowych związanych m.in. z monitoringiem roślinności. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie możliwości wykorzystania zdjęć z wykonanych z niskiego pułapu w badaniach dotyczących monitoringu zbiorowisk leśnych prowadzonych w Zakładzie Systemów Informacji Geograficznej, Kartografii i Teledetekcji (Zakład GISKiT) Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego z wykorzystaniem ultralekkiego quadrocoptera DJI Phantom II z kamerą GoPro Hero 3. W pracy zaprezentowane zostaną wyniki projektu (GIS-Brandenburgia 2015) realizowany przez grupę studentów geografii (studia magisterskie na kierunku geografia, specjalność systemy informacji geograficznej) w ramach ćwiczeń terenowych (kurs Projekt specjalizacyjny GIS I) w okolicach Berlina we współpracy z zespołem z Instytutu Geografii Humboldt-Universität zu Berlin. Badania będą związane z analiza możliwości wykorzystania obrazów pozyskanych przy pomocy drona do monitoringu składu gatunkowego obszarów leśnych. Badania terenowe zostaną przeprowadzone w drugiej połowie maja 2015 r. Informacja o składzie gatunkowym zostanie zweryfikowana na podstawie danych leśnych jak również zostanie wykonana ocena możliwości wykorzystania pozyskanych danych do aktualizacji bazy danych leśnych. Podziękowania Prace terenowe w okolicach Berlina zrealizowano dzięki współpracy z zespołem z Geographisches Institut, Humboldt- Universität zu Berlin. Szczególne podziękowania za pomoc w realizacji badań kierujemy do prof. Patricka Hosterta oraz dr. Jana Knorn. Słowa kluczowe: dron, teledetekcja, las Keywords: drone, remote sensing, forest 67

69 Analiza optymalnej lokalizacji składowiska odpadów Analysis of the optimal location of a landfill site Agnieszka Fraszkiewicz, Aneta Cichulska, Marek Ogryzek Poster przedstawia wyniki waloryzacji przestrzeni przeprowadzonej w celu ustalenia optymalnego usytuowania składowiska odpadów. Wybór najlepszego fragmentu przestrzeni pod lokalizację tego rodzaju inwestycji jest złożonym procesem, w którym należy uwzględnić ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony ludności i środowiska naturalnego przed szkodliwym oddziaływaniem uciążliwego składowiska. Przy analizie wzięto pod uwagę takie cechy, jak m.in.: nachylenie terenu, odległość od lasów, obiektów wodnych, dróg czy budynków mieszkalnych. Zestawiając ze sobą wybrane cechy przestrzenne i uwarunkowania przyrodnicze, wyodrębniono optymalne miejsca składowania odpadów. Głównym narzędziem pracy było oprogramowanie ArcGIS 10.3 firmy ESRI, które stworzyło warunki do dokonania analizy oraz opracowania map wynikowych. Słowa kluczowe: składowisko odpadów, uwarunkowania przyrodnicze, GIS Keywords: landfill site, natural determinants, GIS 68

70 Zastosowanie dronów w badaniach roślinności Drones in vegetation analyses Agnieszka Gajda, Marcin Szwagrzyk, Katarzyna Ostapowicz Ostatnie lata to gwałtowny rozwój technologii oraz wzrost dostępności, a co za tym idzie powszechność wykorzystania bezzałogowych statków latających (ang. unmanned aerial vehicle, UAV), tzw. dronów. Maszyny te od kilkudziesięciu lat są wykorzystywane do celów wojskowych. Niedługo później drony zaczęto adaptować na potrzeby zastosowań cywilnych. Dziś drony są coraz bardziej powszechnie stosowanym narzędziem pracy wykorzystywanym w nauce i praktyce. Wśród wielu zastosowań cywilnych, takich jak filmowanie imprez masowych czy ocena skali zniszczeń po różnego typu zjawiskach ekstremalnych, dane teledetekcyjne pozyskiwane z niskiego pułapu są coraz częściej wykorzystywane w badaniach naukowych. Otwiera to zupełnie nowe możliwości, z których największą jest możliwość analizy zjawisk w czasie rzeczywistym oraz wykonywanie zdjęć w dowolnym czasie i dowolnym miejscu. W porównaniu do klasycznych zobrazowań lotniczych główną zaletą zastosowania dronów jest możliwość dostosowania nalotu do potrzeb użytkownika. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie możliwości wykorzystania drona w badaniach środowiska na przykładzie badań roślinności prowadzonych w Zakładzie Systemów Informacji Geograficznej, Kartografii i Teledetekcji (Zakład GISKiT) Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego z wykorzystaniem ultralekkiego quadrocoptera DJI Phantom II z kamerą GoPro Hero 3. Głównym projektem prowadzonym z wykorzystaniem drona są rozpoczęte na wiosnę 2015r. badania sukcesji na obszarach porolnych w okolicy III Kampusu UJ. Przykładem zastosowania w dydaktyce mogą być badania składu gatunkowego lasów prowadzone w okolicy Berlina przez grupę studentów w ramach współpracy z Uniwersytetem Humboldta w Berlinie. Badania finansowane ze środków DS na zadania służące rozwojowi młodych naukowców oraz uczestników studiów doktoranckich (DS/MND/WBiNoZ/IGiGP/15/2014). Słowa kluczowe: dron, roślinność, sukcesja Keywords: drone, vegetation, succesion 69

71 Kartowanie klas pokrycia i użytkowania terenu metodą klasyfikacji obiektowej z wykorzystaniem zobrazowań satelitarnych BlackBridge, ortofotomap lotniczych CIR oraz danych ALS LULC mapping using Geographic Object-Based Image Analysis approach based on BlackBridge satellite imagery, CIR aerial orthophotos and ALS data Paweł Hawryło, Piotr Wężyk Celem pracy było zademonstrowanie możliwości wykorzystania półautomatycznych metod przetwarzania obrazu znanych pod akronimem GEOBIA (ang. Geographic Object-Based Image Analysis) w procesie tworzenia map pokrycia i użytkowania terenu (ang. Land Use Land Cover) z wykorzystaniem danych wieloźródłowych i wieloskalowych. Obszar badań ulokowano w zachodniej części Krakowa i obejmował on o 48 km 2. W celu pozyskania danych referencyjnych, w terenie badań założono 443 powierzchnie wzorcowe (AOI), dla których dokonano oceny i udokumentowano fotograficznie (GeoTag). Klasyfikację obiektową (GEOBIA) przeprowadzono w trzech różnych wariantach stosując odpowiednio: zobrazowania satelitarne BlackBridge (RapidEye Wariant A), zobrazowania satelitarne BlackBridge (RapidEye) wzmocnione danymi ALS (Wariant B) oraz ortofotomapy lotnicze CIR (GSD 0.25 m) wzmocnione danymi ALS (Wariant C). Wyróżniono łącznie 13 klas pokrycia i użytkowania terenu. Oceny dokładności klasyfikacji dokonano na podstawie analizy powierzchni testowych i macierzy błędów. Dokładność klasyfikacji dla Wariantów A i B (Kappa: 0,79 i 0,82) uznano za zadowalającą oraz za wysoką dla Wariantu C (Kappa: 0,92). Otrzymane wyniki wskazują na dynamiczne i wielkopowierzchniowe zmiany w obszarze badań oraz brak aktualizacji zasobów danych referencyjnych (np. BDOT, Urban Atlas czy Corine Land Cover ). W konsekwencji zachodzących zmian w strukturze LULC analizowanego terenu, istnieje realne zagrożenie dla gatunków chronionych na wyznaczonych w tym terenie obszarach NATURA 2000, głównie poprzez presję ze strony powiększających się obszarów zabudowy oraz wkraczającej na łąki i pastwiska roślinności o charakterze wtórnej sukcesji leśnej. Słowa kluczowe: klasyfikacja obiektowa, mapy pokrycia i użytkowania terenu, integracja geodanych Keywords: GEOBIA, land use, geodata fusion 70

72 Uniwersyteckie Repozytorium Danych Przestrzennych czyli jak pozyskiwać informację geograficzną University Repository of Spatial Data - how to acquire geographical information Michał Hejza, Estera Kozber, Wojciech Sobiecki Pozyskiwanie danych przestrzennych jest bardzo ważną częścią projektu związanego z geoinformacją. Często napotykamy wiele problemów z dostępnością tych danych. W celu zwrócenia uwagi na ten problem i poprawienia dostępności danych zdecydowaliśmy się na utworzenie własnego portalu do przechowywania i prezentacji danych czyli Uniwersyteckiego Repozytorium Danych Przestrzennych. Platforma powstała, aby zachęcić do udostępniania efektów własnej pracy przez studentów, pracowników naukowych, firmy czy instytucje. Motywacją do stworzenia URDP był fakt, że opracowywane podczas studiów projekty zazwyczaj kończą swoje życie na dyskach prywatnych komputerów. A dlaczego nie udostępnić ich dalej i ułatwić innym przeprowadzenie kolejnych analiz? Ważną funkcją naszego portalu jest łatwość prezentacji danych przestrzennych. W kilku krokach możemy przesłać zarówno warstwy wektorowe jak i rastrowe, stworzyć z nich mapę, a następnie udostępnić ją innym użytkownikom. Podczas konferencji chcielibyśmy przedstawić plan oraz postęp prac nad naszym portalem. Słowa kluczowe: dane przestrzenne, geoportal, infrastruktura informacji przestrzennej, WebGIS Keywords: spatial data, geoportal, Spatial Data Infrastructure, WebGIS 71

73 Odtworzenie przebiegu linii okopów z II wojny światowej (OKH Stellung b1) w Paśmie Jałowieckim na podstawie interpretacji modelu danych LiDAR Reconstruction of trench line from second World war (OKH Stellung b1) in Jałowiec Range by interpretation of LiDAR data model Witold Jucha, Paweł Franczak Dane pochodzące z lotniczego skanowania laserowego umożliwiają między innymi tworzenie bardzo szczegółowych modeli terenu. Umożliwia to z nieznaną wcześniej precyzją rozpoznanie na przykład wcześniejszych form użytkowania ziemi (systemy łanowe, dawne terasy rolnicze na zalesionych obecnie stokach) czy też poszukiwania śladów przeszłości zarówno nieznanych wcześniej stanowisk archeologicznych, jak i niedawno wprowadzonych przez człowieka zmian w postaci wcięć drogowych, wyrobisk odkrywkowych i hałd, czy też fortyfikacji polowych. Informacje te będą przydatne zarówno geografom, archeologom jak i historykom. W niniejszym wystąpieniu podjęto próbę zinterpretowania modelu danych LiDAR pod kątem wyznaczenia przebiegu linii okopów, przygotowanych w czasie II wojny światowej. Jako teren badań wybrano obszar Pasma Jałowieckiego (opis poniżej). Studium wykonano poprzez interpretację modelu terenu oraz kontrolne badanie terenowe. Pasmo Jałowieckie znajduje się w powiecie suskim (województwo małopolskie), w Beskidzie Żywieckim, stanowiąc przedłużenie na północ masywu Babiej Góry. Pierwsze nieliczne umocnienia zostały wybudowane na obszarze pasma przez Wojsko Polskie jeszcze w przededniu wybuchu II wojny światowej w 1939 r. Większość zachowanej infrastruktury obronnej została wzniesiona w drugiej połowie 1944 r. przez miejscową ludność przymuszoną do tego rodzaju pracy przez Niemców. Powstały wówczas dwie linie okopów połączonych ze sobą rowami łącznikowymi. Powstałe w 1944 r. okopy zachowały się do dnia dzisiejszego w bardzo dobrym stanie. Jedynie niektóre fragmenty zostały przekształcone przez procesy geomorfologiczne oraz porastające je drzewa i krzewy. Obiekty te przetrwały do dnia dzisiejszego także dlatego, że nie zostały uszkodzone podczas trwania działań wojennych jeszcze przed dotarciem w rejon doliny górnej Skawy linii frontu (styczeń 1945) zostały one opuszczone przez wycofujące się w kierunku Koszarawy wojska niemieckie. Słowa kluczowe: LiDAR, okopy, Pasmo Jałowieckie Keywords: LiDAR, trenches, Jałowiec Range 72

74 Wykorzystanie GIS w Polsce Usage of GIS in Poland Tomasz Kotarski, Małgorzata Peterman Cel obejmuje przestawienie w formie plakatu informacji dotyczących zastosowania narzędzi GISowych w marketingu i sprzedaży oraz wykorzystanie w innych gałęziach sektora prywatnego oraz publicznego. Przedmiotem zainteresowania jest również zakres ich występowania w wyżej wymienionych dziedzinach. Do celów analizy obszaru wykorzystania systemu informacji geograficznej zostanie dokonany podział na trzy główne nurty: państwowy - obejmujący szeroki zakres od zarządzania kryzysowego, planowania przestrzennego i urbanistyki (analizy) poprzez systemy ewidencyjne kończąc na dziedzinie informacji publicznej; komercyjny - skupiając się na wiodącym geomarketingu, w szczególności na wizualizacji i analizach rynkowych sprzedaży i zapotrzebowania; informacyjny - rozumiany przez serwisy umożliwiające uzyskanie informacji w konkretnej dziedzinie (np. google maps, targeo). Informacje pozwolą na analizę korzyści wypływających obecnie z zastosowania GIS'u w wybranych dziedzinach oraz wypływających z wdrażania narzędzi GIS potencjalnych przyszłych profitów dla wyżej wymienionych dziedzin. W pracy zostaną przedstawione przykładowe efekty zastosowania narzędzi GISu oraz kilka wiodących w tym zakresie firm w celu ukazania pozycji oprogramowań gisowych na rynku. Kolejnym elementem składowym, który zostanie przedstawiony będzie prognoza trendów panujących w praktycznym wykorzystaniu GISu oraz kierunków rozwoju, które uwidaczniają się w chwili obecnej. Istotną częścią pracy, która zreasumuje zestawione powyżej dane, będzie również stanowiła analiza obecnych i potencjalnych korzyści wypływających z zastosowania narzędzi GIS na polskim rynku oraz na obszarze całego kraju. Słowa kluczowe: GIS, zastosowanie, korzyści, tendencje Keywords: GIS, usage, advantages, tendences 73

75 Możliwości wykorzystania obrazów satelitarnych Landsat 7 i 8 w cyklicznych badaniach środowiska Possibilities of using Landsat 7 i 8 satellite images in cyclic research of environment Sławomir Królewicz, Piotr Kusz Landsat 7 i 8 (L7 i L8) rejestrują obraz powierzchni Ziemi linia po linii o szerokości około 185 km (w systemie współrzędnych WGS84). Na potrzeby dystrybucji i archiwizacji pas obrazu jest cięty na regularne sceny o wymiarach 180x185 km (wymiary w odwzorowaniu WGS84). L7 i L8, poruszając się po orbitach kołowych na wysokości 705 km, pojawiają się na tym samym punktem powierzchni Ziemi co 16 dni. Obszar Polski jest położony w umiarkowanych szerokościach geograficznych, dlatego ścieżki sąsiednie zachodzą na siebie zdecydowanie w większym procencie niż na Równiku i dlatego 81% obszaru Polski może być obrazowana co 8 dni przez L8 i L7. Dla interpretacji obrazów problem stanowią chmury, często występujące nad obszarem Polski. Celem podjętych badań było przeanalizowanie możliwości wykorzystania obrazów w cyklicznych badaniach środowiska poprzez określenie ilości obrazów pozbawionych zachmurzenia, częściowo zachmurzonych i zawierających tylko chmury, określenie długości okresów bez przydatnych do interpretacji obrazów. Analizie poddano obrazy zarejestrowane w okresie od marca 2013 roku, tj. od momentu rozpoczęcia rejestracji obrazów przez Landsat a 8, do kwietnia 2015 roku. Jako obszar testowy wybrano obszar wielkopolski, dla którego obrazy udostępniane są w czterech scenach (nr ścieżki/nr wiersza): 190/023, 190/024, 191/023 i 191/024. Jako konkretne 4 przykłady obszarów badawczych wybrano powierzchnie odpowiadające wielkością dużym gospodarstwom towarowym a nazwano je nazwami najbliższych miejscowości: Kiszkowo, Przybroda, Winna Góra i Chobienice. Zależnie od lokalizacji powierzchni testowej, ilość wszystkich obrazów zarejestrowanych przez oba satelity we wspomnianym okresie odpowiada około terminom, z czego około 40-50%, czyli, to obrazy nadające się do interpretacji (bez chmur lub z częściowym zachmurzeniem). Słowa kluczowe: obrazy satelitarne Landsat, cykliczne badania środowiska Keywords: satellite Landsat images, cyclic research of environment 74

76 Baza danych Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego jako źródło danych do modelu SWAT Integrated Monitoring of Natural Environment database as a source of input data to the SWAT model Robert Kruszyk, Joanna Gudowicz Model SWAT (Soil and Water Assessment Tool) jest to modelem służącym do prognozowania wpływu zmian w sposobie gospodarowania w zlewni na: bilans wodny, stopień erozji, zanieczyszczenie związkami azotu i fosforu, pestycydami, bakteriami, metalami ciężkimi. Model ten wymaga jednolitej i aktualnej bazy danych pomiarowych i przestrzennych. Dane pomiarowe niezbędne do symulacji obiegu wody i zanieczyszczeń mogą być pozyskiwane m.in. w ramach realizacji programu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego (ZMŚP), podsystemu Państwowego Monitoringu Środowiska. Funkcjonująca w ramach systemu informatycznego ZMŚP baza danych pozwala na prowadzenie jednolitej procedury przygotowania danych wejściowych do kalibracji i walidacji modelu SWAT. Schemat bazy oparty jest o zasady relacyjnego modelu danych, bazującego na matematycznym pojęciu relacji. Jako platformę programową wybrano serwer bazy danych MySQL w wersji 5.6 oraz serwer aplikacji Apache Tomcat w wersji Od strony sprzętowej serwerem jest stacja robocza pracująca pod kontrolą systemu operacyjnego Windows 7 Professional. Obok danych pomiarowych w bazie danych archiwizowane są metadane opisujące sieć pomiarową (stacje, stanowiska pomiarowe) oraz słowniki (tezaurusy) będące zestawieniami kodów metod analitycznych, parametrów pomiarowych, podtypów gleb, gatunków porostów oraz drzew. Są to informacje niezbędne do walidacji i poprawnej interpretacji danych pomiarowych uzyskiwanych w ramach prowadzonego monitoringu. Podstawowym zasobem w bazie danych są wyniki pomiarów prowadzonych od roku 1995 na dziewięciu stacjach bazowych (Wolin, Storkowo, Wigry, Puszcza Borecka, Koniczynka, Kampinos, Święty Krzyż, Roztocze, Szymbark). Aktualnie w bazie zgromadzono 200 MB danych obejmujących wyniki pomiarów 159 parametrów mierzonych w ramach 15 programów pomiarowych z częstotliwością od doby do roku. Są to wyniki monitoringu warunków meteorologicznych i hydrologicznych, chemizmu powietrza, opadów atmosferycznych, wód glebowych, powierzchniowych, podziemnych oraz programów biotycznych: uszkodzenia drzew i drzewostanów, monitoringu porostów i fauny epigeicznej. Obok surowych danych pomiarowych w bazie zgromadzone są także dane zagregowane. Na obecnym etapie rozwoju bazy danych ZMŚP priorytetem jest rozbudowa o funkcje umożliwiające archiwizację i przetwarzanie danych przestrzennych. W efekcie umożliwi to integrację wieloletnich serii pomiarowych oraz danych przestrzennych w celu wykorzystania w prognozowaniu zmian środowiska przyrodniczego. Słowa kluczowe: relacyjna baza danych, SWAT, ZMŚP Keywords: relational database, SWAT, ZMSP 75

77 Zmiany zagospodarowania terenów zalewowych a stopień obwałowania doliny rzecznej - możliwości wykorzystania metod GIS The spatial management changes of floodplains and the embankments level of a river valley - the possibilities of GIS methods application Ewa Lechowska Celem badań jest przedstawienie możliwości wykorzystania GIS przy analizie zmian zagospodarowania terenów zalewowych w zależności od stopnia obwałowania doliny rzecznej. Wykorzystane narzędzia i metody GIS posłużyły przede wszystkim do analizy rozkładu przestrzennego oraz kierunków i natężenia zmian w zagospodarowaniu terenu, zwłaszcza metoda rozkładu gęstości z wykorzystaniem nieparametrycznych estymatorów jądrowych (kernel function). Badania przeprowadzono na zasadzie studiów antagonistycznych przypadków dwóch miast nadodrzańskich różniących się stopniem obwałowania doliny rzecznej. Przeanalizowano bowiem odrębnie zmiany w zagospodarowaniu nieobwałowanych obszarów zalewowych w Brzegu oraz obwałowanych w Oławie. Analizowane miasta położone są w górnym biegu rzeki Odry. Badania obejmujące lata wykazały, że bardziej dynamiczny rozwój urbanizacji nastąpił na obwałowanych obszarach zalewowych w Oławie. Pokazały ponadto, że w dolinie obwałowanej kierunki i natężenie zmian w zagospodarowaniu terenów międzywala są odmienne od tych położonych za wałami przeciwpowodziowymi. Na terenach nieobwałowanych z kolei między analizowanymi strefami zalewowymi nie zaobserwowano znaczących różnic w natężeniu i kierunkach zmian zagospodarowania terenu. Z przeprowadzonej analizy można zatem wywnioskować, że wał przeciwpowodziowy jest istotnym elementem antropogenicznym różnicującym rozwój zagospodarowania w dolinie rzecznej. Jest to w dużej mierze uwarunkowane przepisami prawa z zakresu planowania przestrzennego na terenach zagrożonych powodzią. Słowa kluczowe: zagospodarowanie terenu, obszary zalewowe, wał przeciwpowodziowy, GIS Keywords: spatial management, floodplains, embankment, GIS 76

78 Cyfrowa mapa dawnych kopalni bursztynu w woj. pomorskim jako źródło informacji o nieznanych produktach geoturystycznych Digital map of former amber mines in the Pomerania Province as a source of information about unknown geotouristic products Anna Małka Geologiczne poszukiwania złóż bursztynu były prowadzone w wielu miejscach na obszarze Polski jednak największa uwaga była i jest kierowana na obszar woj. pomorskiego. Występują tutaj liczne wystąpienia bursztynu w osadach czwartorzędowych, które były intensywnie eksploatowane w czasach historycznych przede wszystkim w rejonie Możdżanowa i na Bursztynowej Górze w Bąkowie. Wymienione miejsca charakteryzują wysokie walory przyrodnicze, estetyczne, naukowe i edukacyjne. Problematyka rozmieszczenia znalezisk i kopalń bursztynu była podejmowana w publikacjach prof. B. Kosmowskiej-Ceranowicz, jednak analiza XIX-wiecznej literatury niemieckojęzycznej oraz map geologicznych i topograficznych z XIX w. i początków XX w. (m.in. arkuszy map Urmesstischblätter i Messtischblätter) przeprowadzona przez autorkę wskazuje na lokalizacje do tej pory nieznane. Jednym z takich miejsc jest udokumentowane przez autorkę w 2014 r. geostanowisko Bursztynowe Kule w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym, gdzie znajdują niezwykle dobrze zachowane w terenie wyrobiska górnicze. Miejsce to jest praktycznie nieznane i nie zostało do tej pory odpowiednio zagospodarowane pod względem geoturystycznym, wzdłuż tego unikatowego w skali kraju obszaru powydobywczego nie przebiega także żaden szlak turystyczny. Końcowym efektem przeprowadzonej kwerendy jest zaprezentowana na posterze, wykonana w technologii GIS Zinwentaryzowana mapa dawnych kopalni bursztynu w woj. pomorskim oraz Mapa geologiczno-turystyczna Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego z zaznaczonymi miejscami znalezisk bursztynu i dawnymi wyrobiskami górniczymi. Słowa kluczowe: kopalnie bursztynu, geostanowisko, geoturystyka, woj. pomorskie Keywords: amber mine, geosites, geotourism, Pomerania Province 77

79 Próba rekonstrukcji pierwotnej rzeźby terenu, powierzchniowej budowy geologicznej i stosunków wodnych obszaru Zespołu Staromiejskiego w Toruniu i jego bliskich przedmieść na podstawie geoinformacji geologicznej i historycznej An attempt to reconstruct the primary relief, surface geology, and water relations of the Old Town of Toruń and its close suburbs on the basis of the geological and historical geoinformation Paweł Molewski Opracowanie przedstawia próbę rekonstrukcji pierwotnych, tj. sprzed lokacji miasta w XIII w., cech rzeźby terenu, powierzchniowej budowy geologicznej i stosunków wodnych obszaru Zespołu Staromiejskiego w Toruniu i jego bliskich przedmieść na podstawie geoinformacji geologicznej i historycznej zintegrowanej, analizowanej i wizualizowanej na platformie GIS. Rozpatrywane, zrekonstruowane cechy wybranych abiotycznych komponentów środowiska przyrodniczego obszaru na którym w XIII w. lokowano Toruń i gdzie zaczęły rozwijać się jego przedmieścia istotnie różnią się od współczesnych. W ciągu ośmiu wieków bogatych w wydarzenia dziejów miasta, niemal pierwotny krajobraz tego terenu został przeobrażony pod wpływem intensywnej działalności człowieka w krajobraz kulturowy, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego. Zasadniczym przekształceniom uległa zarówno rzeźba terenu, powierzchniowa budowa geologiczna, a przede wszystkim stosunki wodne. Przedstawiona rekonstrukcja środowiska przyrodniczego obszaru Zespołu Staromiejskiego w Toruniu i jego bliskich przedmieść ma przybliżony charakter. Zastosowana procedura, mimo wielu uproszczeń i ograniczeń, stanowi pierwszą próbę ich ilościowego odtworzenia. Jej wyniki mogą stanowić podstawę do rekonstrukcji ówczesnych biotycznych cech środowiska przyrodniczego, m.in. naturalnej pokrywy glebowej i roślinnej. Ponadto może ona stanowić przesłankę do weryfikacji szczegółowych hipotez dotyczących uwarunkowań założenia i rozwoju przestrzennego Torunia. Słowa kluczowe: rekonstrukcja przyrodnicza, geoinformacja geologiczna, geoinformacja historyczna, Zespół Staromiejski w Toruniu Keywords: econstruction of nature, geological geoinformation, historical geoinformation, Old Town of Toruń 78

80 Mapa pokrycia i użytkowania fragmentu Gorczańskiego Parku Narodowego wykonana w oparciu o fotointerpretację ortofotomap lotniczych CIR z roku 2011 The LULC map of the Gorce NP based on the photointerpretation of CIR aerial orthophotomap from 2011 Miłosz Mucha, Piotr Wężyk Transformacje jakim podlega krajobraz Gorczańskiego Parku Narodowego (GPN) determinowane są procesami przemian stadiów rozwojowych drzewostanów (w tym gwałtownego zamierania świerczyn wysokogórskich i procesów odnowieniowych), zaprzestania użytkowania rolniczego oraz wtórnej sukcesji leśnej zachodzącej na polanach reglowych. Celem projektu było opracowanie mapy pokrycia i użytkowania terenu dla centralnej części GPN. Do fotointerpretacji wykorzystano ortofotomapy lotnicze CIR z 2011 roku (GSD 0.25 m). Dla potrzeb kartowania opracowano klucz fotointerpretacyjny (26 klas). Szczególną uwagę zwrócono obszary poklęskowe jakie powstały w latach na zboczach: Kudłonia, Wierchu Spalone oraz Jaworzyny Kamienickiej. Na analizowanej powierzchni 2.611,42 ha stwierdzono łącznie szt. gniazd kornikowych, 30,84 ha leżących martwych oraz 285,78 ha stojących martwych drzewostanów. Łącznie klasy uszkodzonych drzewostanów obejęły 374,48 ha (14,34% obszaru analiz), a żywy drzewostan świerkowy zajmował 434,01 ha (16,62%). Wylesienia zarejestrowane na zdjęciach w 1997 roku miały obszar 114,11 ha (4,37%), co wskazuje na zjawisko masowego zamierania świerka w GPN w okresie Większość analizowanych obszarów z uszkodzonym drzewostanem zlokalizowanych jest powyżej 950 m n.p.m. na stokach o wystawie E oraz S. Na terenach poklęskowych w roku 2011 stwierdzono masowe występowanie odnowienia składającego się w wielu gatunków drzew będących w stadium optymalnym. Daje to nadzieję na trwałość lasu i ograniczenie zagrożeń erozyjnych. Zaobserwowano wtórną sukcesję na polanach, na których zaprzestano już ich koszenia i wypasania (klasa polana niewykaszana zajmuje 53,38 ha; borówczyska aż 45,96 ha, a polana wykaszana jedynie 16,51ha). Cyklicznie wykonywane ortofotomapy lotnicze CIR stanowią bardzo dobre źródło danych przestrzennych dla potrzeb inwentaryzacji stanu lasu jak i przekształceń krajobrazu w obszarach chronionych. Słowa kluczowe: fotointerpretacja, zamieranie lasu, ortofotomapy lotnicze CIR Keywords: photointerpretation, forest decline, aerial CIR orthophoto 79

81 GIS i dane przestrzenne w zarządzaniu zadrzewieniami (krajobraz rolniczy) GIS and spatial data in the management of shelterbelts (agricultural landscape) Maciej Nowak, Michał Antkowiak, Katarzyna Pędziwiatr, Paulina Konieczna, grupa 13 licealistów Z punktu widzenia geo- i bioróżnorodności działalność rolnicza, nastawiona na wysoką wydajność niekorzystnie wpływa na strukturę krajobrazu. Usuwa się drobne formy takie jak pasy zadrzewień śródpolnych, przywodnych, przydrożnych czy małych śródpolnych zbiorników wodnych. Powstają jednorodne areały pól uprawnych przyczyniające się do erozji gleb i pojawienia się efektu ciągnących się po horyzont "pustyń krajobrazowych". Od lat znane są sposoby gospodarowania ziemią rolną z poszanowaniem potrzeb natury, czy też powstałą w XX wieku zasadą zrównoważonego rozwoju. Od początku naszego tysiąclecia na Półwyspie Bretońskim świadomie oddzielano pola uprawne i pastwiska pasami zadrzewień i krzewów. Poza funkcjami gospodarczymi zadrzewienia śródpolne tworzą siedliska zamieszkiwane przez liczne gatunki drobnych ssaków, ptaków, płazów i gadów. Badania wykazały, iż taka sieć idealnie uzupełnia system naturalnych korytarzy ekologicznych. Polskim przykładem zaprojektowanego układu zadrzewień w krajobrazie rolniczym jest teren Parku Krajobrazowego im. Gen. D. Chłapowskiego. Jest zatem w pełni zasadne, iż wprowadzanie pasów zadrzewień w krajobrazie rolniczym sprzyja minimalizowaniu skutków antropopresji. Aby prawidłowo zaprojektować nowy układ pasów zadrzewień lub uzupełnić system istniejący należy zdobyć precyzyjne, aktualne i wiarygodne informacje o przestrzeni. Obecnie pracę przyrodników wspierają nowoczesne narzędzia, do których należy między innymi System Informacji Geograficznej (GIS). W oparciu o sprzęt, oprogramowanie i nawigację satelitarną GPS można zebrać dane w terenie i zapisać je w postaci atrybutowej bazy danych, a następnie poddać cały zestaw danych analizie przestrzennej (modelowanie przestrzeni). W ramach projektu podjęto próbę wykorzystania GIS w zaprojektowaniu właściwego układu sieci zadrzewień na terenie Parku Krajobrazowego im. Gen. D. Chłapowskiego celem podniesienia poziomu różnorodności krajobrazowej w zdegradowanym krajobrazie rolnictwa towarowego. Słowa kluczowe: GIS, zadrzewienia, Park Krajobrazowy im. Gen. D. Chłapowskiego, baza danych Keywords: GIS, shelterbelts, Gen. D. Chłapowski Landscape Park, data base 80

82 Zastosowanie oprogramowania GIS w analizie Programu Rolnośrodowiskowego (w latach ) Use of GIS software in the analysis of the Agri-environmental program (in ) Paulina Perdjon, Izabela Piaskowska Program Rolnośrodowiskowy powstał w ramach PROW. Jego celem jest poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich. Zadaniami programu było przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo oraz zachowanie różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich, promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania, odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód, ochrona zagrożonych lokalnych ras zwierząt gospodarskich i lokalnych odmian roślin uprawnych. Opracowanie dotyczy wielkości dotacji dla Polski z uwzględnieniem podziału na poszczególne województwa oraz zachodzące między danymi województwami różnice w poziomie absorpcji danych środków. Do analizy wpływu środków z Programu Rolnośrodowiskowego użyto oprogramowania ArcGIS 9.3. Słowa kluczowe: UE, dotacja, rolnictwo, środowisko, ArcGIS Keywords: EU, grant, agriculture, the environment, ArcGIS 81

83 Klasyfikacja obiektowa form powierzchniowych terasy zalewowej Warty Object-based classification of fluvial landforms on Warta River floodplain Paweł Piekarski Klasyfikacja obiektowa stanowi coraz bardziej popularną metodę klasyfikacji powierzchni ziemi, zarówno w oparciu o zobrazowania satelitarne, jak i lotnicze. Informacje o wartościach odbicia spektralnego zawarte w pojedynczych komórkach obrazów cyfrowych, uzupełnione o dodatkowe informacje (jak właściwości geometryczne obiektów, czy relacje pomiędzy nimi) pozwalają na znacznie dokładniejszą klasyfikację danych teledetekcyjnych. W badaniach geomorfologicznych informacja dostarczana w postaci wartości odbicia spektralnego od powierzchni ziemi najczęściej nie odzwierciedla pełnego zróżnicowania form terenu, szczególnie w zakresie ich morfogenezy i morfochronologii. Dlatego też do procesu klasyfikacyjnego, szczególnie w badaniach geomorfologicznych, coraz częściej wprowadzane są dane wysokościowe. Nowoczesne techniki pomiarowe, takie jak skaning laserowy, w znacznym stopniu poprawiają jakość klasyfikacji. Pozyskanie danych wysokościowych o rozdzielczości przestrzennej rzędu kilkudziesięciu centymetrów pozwala na bardziej szczegółową analizę jakościową i ilościową form powierzchni ziemi. Celem badań jest klasyfikacja form erozyjnych i akumulacyjnych w obrębie terasy zalewowej rzeki meandrującej Warty. Obszar badań to szeroki do 2 km i długi na 4 km odcinek terasy zalewowej zlokalizowany na południowy-wschód od Poznania. Na posterze zaprezentowane zostaną wstępne wyniki badań dotyczących identyfikacji form aluwialnych w obrębie dna doliny rzecznej z wykorzystaniem klasyfikacji obiektowej. W badaniach wykorzystano ortofotomapy (RGB i CIR) o rozdzielczości przestrzennej 0,25 m oraz cyfrowy model wysokościowy o rozdzielczości 0,5 m, otrzymany z danych pochodzących z lotniczego skaningu laserowego. W oparciu o wyniki wybranych analiz geomorfometrycznych oraz analizę charakterystyk spektralnych dokonana została obiektowa klasyfikacja form aluwialnych występujących w obrębie równiny zalewowej Warty. Wyniki klasyfikacji skonfrontowano z obserwacjami podczas badań terenowych. Słowa kluczowe: klasyfikacja obiektowa, formy powierzchniowe, terasa zalewowa Keywords: object-based image classification, landforms, floodplain 82

84 Potencjalne obszary występowania wybranych gatunków fauny bentosowej w arktycznym fiordzie Hornsund (Svalbard, Spitsbergen) Potential distribution of benthic macro-fauna in the Hornsund fjord (Spitsbergen,Arctic) Anna Piszewska Archipelag Svalbard uznawany jest za jeden z najszybciej ocieplających się obszarów północnej hemisfery. Intensywne topnienie lodowców wraz z ekspansją ciepłego Prądu Północnoatlantyckiego, co raz dalej na północ w rejon Svalbardu, mają znaczący wpływ na panujące tam warunki fizyczne oraz lokalny ekosystem. Spływ wód z lądu towarzyszący topnieniu lodowców wpływa na trofię i hydrologię lokalnych wód. Natomiast ciepły Prąd Północnoatlantycki potencjalnie niesie ze sobą faunę nietypową dla tego rejonu. W konsekwencji, zjawiska te mogą prowadzić do migracji gatunkowych, zmian bioróżnorodności lub nawet wymierania lokalnej fauny arktycznej. Zmiany warunków środowiskowych notuję się m.in. w arktycznym fiordzie Hornsund. Stanowi on doskonałe miejsce do badań i obserwacji konsekwencji zachodzących zmian. Wykorzystując Geograficzne Systemy Informacyjne (GIS) oraz techniki modelowania rozmieszczenia gatunków (Species Distribution Modelling) przeprowadziliśmy analizę rozmieszczenie fauny bentosowej (przydennej) w fiordzie Hornsund. Organizmy bentosowe charakteryzuje wieloletni cykl życiowy i ograniczone możliwości dyspersji. Dlatego ich występowanie, w przeciwieństwie do planktonu jest doskonałym wskaźnikiem zmian warunków środowiskowych. Materiał badawczy stanowiła baza danych biologicznych i fizycznych, będąca wynikiem ponad 10 lat intensywnych, interdyscyplinarnych badań prowadzonych przez Instytut Oceanologii PAN w rejonie archipelagu Svalbard. Do analizy, spośród makrofauny bentosowej, wybrano gatunki typowe dla strefy arktycznej lub borealnej oraz czynniki środowiskowe uznawane za istotne dla życia i występowania tych gatunków. Celem badań było zweryfikowanie, które ze zmiennych środowiskowych są najbardziej istotne dla analizowanych gatunków, wymodelowanie potencjalnych obszarów występowania tych gatunków oraz wskazanie potencjalnych ostoi bioróżnorodności w zmieniającym się środowisku Arktyki. Słowa kluczowe: Arktyka, fiord, bentos, Species Distribution Modelling Keywords: Arctic, fjord, benthos, Species Distribution Modelling 83

85 Zmiany linii brzegowej Zalewu Wiślanego w latach Coastline changes of the Vistula Lagoon in years Ewa Solanowska-Ratajczak, Marek Ogryzek, Tomasz Miturski Analiza zmian przebiegu linii brzegowej zbiornika wodnego ma zasadnicze znaczenie w procesie prognozowania procesów zachodzących w środowisku zarówno pod względem oszacowania wpływu podnoszącego się poziomu morza, jak i wyniku prac hydrotechnicznych i melioracyjnych na obszarze zlewni badanego akwenu. Odpowiedź na pytanie czy i jak zmienia się położenie linii brzegowej pozwala oszacować potencjalne zagrożenia i wdrożyć procedury zapobiegające niewskazanym procesom. Obszar naszych badań obejmuje polską część Zalewu Wiślanego. Materiały wyjściowe stanowią pruskie mapy topograficzne, tzw. Messtichblatty, wydane w latach trzydziestych XX wieku w skali 1: Najnowsze dane pochodzą z aktualnych opracowań wchodzących w skład Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego oraz z opracowań teledetekcyjnych i fotogrametrycznych. Celem badania jest określenie tendencji zmian oraz wyznaczenie miejsc, w których brzeg uległ największym przeobrażeniom, a zastosowanie badań retrospektywnych umożliwia określenie tendencji i dynamiki zaistniałych zmian. Słowa kluczowe: Zmiany linii brzegowej, Zalew Wiślany, mapy historyczne, HGIS Keywords: Coastline changes, Vistula Lagoon, historical maps, HGIS 84

86 Opracowanie planów batymetrycznych wybranych jezior Równiny Drawskiej Study on bathymetric plans of selected lakes in Drawa Plain Agata Staszak-Piekarska W listopadzie 2014 roku wykonano sondowanie głębokości czterech jezior. Badaniami objęto dwa zbiorniki położone w granicach Drawieńskiego Parku Narodowego: jezioro Płociczno i Głodne Jeziorko oraz dwa zbiorniki leżące w otulinie Parku: jezioro Grażyna i jezioro Korytnica. Wykonanie planów batymetrycznych ww. jezior było niezbędne do wyznaczenia głęboczków, których lokalizacja ma duże znaczenie dla planowanego poboru rdzeni osadów jeziornych. Do wykonania sondowań użyto echosondy Lowrance HDS 5, która została udostępniona do pomiarów przez pracowników Stacji Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego Wolin. Podczas pomiarów wykorzystywano ponton z silnikiem elektrycznym. Wyniki sondowań przekonwertowano do plików.txt, które następnie posłużyły do utworzenia planów batymetrycznych. Wszystkie analizy geoinformacyjne wykonano w programach: QuantumGIS Brighton, ArcGIS oraz GlobalMapper. Do wykonania planów batymetrycznych konieczna była digitalizacja granic powierzchni wodnej zbiorników oraz wygenerowanie izobat (dane z echosondy zbierano w formie punktów). Na posterze zawarte zostaną informacje na temat metodyki wykonywania pomiarów, jak również ryciny prezentujące wyniki pomiarów. Słowa kluczowe: jezioro, batymetria, Równina Drawska Key words: lake, bathymetry, Drawa Plain 85

87 Analizy hydrologiczne dla obszaru Nadleśnictwa Głogów Małopolski The hydrological analysis for the area of Głogów Małopolski Forest District Marta Szostak, Jadwiga Jagodzińska W hydrologii narzędzia GIS używane są powszechnie np. dla modelowania spływu wody po terenie, analizy punktowych i nie-punktowych źródeł zanieczyszczeń w zlewniach, określania sumarycznego dopływu związków azotu, fosforu i bakterii do jezior lub wód przybrzeżnych, czy też analizy procesów retencyjnych. Wykorzystanie technik geomatycznych pozwala na pełne i dokładne określenie kształtu obiektów hydrologicznych na dowolnym obszarze. Analizy hydrologiczne GIS są dobrym narzędziem do sprawnej kategoryzacji cieków wodnych, wyznaczania granic zlewni, map akumulacji spływów a także szeregu innych elementów, w zależności od zapotrzebowania. Pozwalają na wcześniejsze wyznaczenie terenów objętych zagrożeniem powodziowym. Ich dokładność zależy od dokładności pomiarów terenowych i numerycznego modelu terenu. Celem opracowania była analiza hydrologiczna terenów Nadleśnictwa Głogów Małopolski, pod kątem kategoryzacji głównych cieków wodnych (na podstawie zlewni sprzężonych) oraz wyznaczenia powierzchni, objętych potencjalnym oddziaływaniem bytowania i działalności bobrów europejskich Castor fiber. Monitoring zachowań bobra i analiza jego wpływu na hydrologię terenu staje się ważnym elementem wykorzystania narzędzi geoinformatycznych w zarządzaniu gospodarstwem leśnym. Prace wykonano z zastosowaniem ArcHydro (rozszerzenie ArcGIS Esri) jako zintegrowanego zestawu narzędzi do hydrograficznej analizy i modelowania. Kolejne etapy opracowania to szereg analiz hydrologicznych takich jak: wypalanie sieci rzecznych na mapie NMT; wypełnianie wgłębień; tworzenie mapy kierunku spływu; tworzenie mapy akumulacji spływu; definiowanie cieków wodnych; segmentacja cieków wodnych; wydzielenie zlewni elementarnych; wyznaczenie zlewni sprzężonych; utworzenie tam w miejscach, gdzie występują bobry oraz lokalizacja obszarów, na których widoczne może być oddziaływanie skutków spiętrzenia wody spowodowanych powstałymi tamami. Słowa kluczowe: modelowanie hydrologiczne, NMT, kategoryzacja cieków, zlewnia Keywords: hydrological modeling, DTM, categorization of watercourses, drainage basin 86

88 Wykorzystanie programu ArcGIS do waloryzacji obszarów morskich na podstawie makrozoobentosu Applying ArcGIS software in valorization of marine areas based on macrozoobenthos Anna Tarała, Magdalena Błeńska, Andrzej Osowiecki Poster przedstawia sposób wykorzystania Geograficznych Systemów Informacyjnych (GIS), posługując się programem ArcGIS, w celu utworzenia map waloryzacji obszarów morskich na podstawie makrozoobentosu grupy organizmów bezkręgowych zasiedlających dno zbiorników wodnych. Proces waloryzacji składa się z pięciu etapów: i) wykonanie pomiarów hydroakustycznych w celu określenia reprezentatywnej liczby i lokalizacji stacji badawczych, ii) pobór próbek biologicznych, iii) analiza laboratoryjna próbek, iv) analiza danych oraz v) wizualizacja wyników w formie mapy. W celu zobrazowania stanu zbiorowisk dennych (makrozoobentosu) na mapie, dane punktowe z wartościami multimetrycznego wskaźnika B, który uwzględnia w swym algorytmie skład gatunkowy, liczebność i wrażliwość gatunków, poddano interpolacji za pomocą metody naturalnego sąsiedztwa (Natural Neighbor), która dobrze odzwierciedla rzeczywisty stan przy dużych zbiorach punktów oraz przy ich nierównomiernym rozmieszczeniu. Jest to istotne z uwagi na zróżnicowany charakter ukształtowania dna morskiego oraz różne typy osadów dennych, które determinują skład taksonomiczny makrozoobentosu. Dane rastrowe poddano reklasyfikacji metodą naturalnego grupowania (Natural Breaks) opartą na optymalizacji podziału danych na grupy ze względu na ich podobieństwo wewnątrz grupy i zróżnicowanie pomiędzy nimi. W ten sposób uzyskano mapę waloryzacji obszaru w 5-stopniowej skali. Mapy waloryzacji znajdują zastosowanie w ocenie stanu jakości ekologicznej obszarów morskich, tworzeniu planów zagospodarowania obszarów morskich, w tym wskazaniu optymalnych lokalizacji inwestycji, tworzeniu planów ochrony obszarów sieci Natura 2000 i raportów oddziaływania na środowisko. Słowa kluczowe: waloryzacja, makrozoobentos, GIS, interpolacja, reklasyfikacja Keywords: valorization, macrozoobenthos, GIS, interpolation, reclassification 87

89 Automatyczna identyfikacja obszarów objętych ruchami masowymi w oparciu o analizę parametru szorstkości na wysokorozdzielczym numerycznym modelu terenu Automatic identification of the mass movements prone areas based on the analysis of the roughness parameters on high-resolution digital terrain model Marta Tomaszczyk, Maria Przyłucka Procesy osuwiskowe są jednym z głównych zagrożeń geodynamicznych na obszarze Karpat. Ważnym etapem poprzedzającym prace kartograficzne związane z rejestracją osuwisk oraz umożliwiającym weryfikację tych danych jest analiza numerycznych modeli terenu. Dotychczas wykorzystywane modele cechowały się często zbyt małą rozdzielczością i dokładnością w stosunku do wielkości form morfologicznych w obrębie osuwisk. Nową jakość w tego typu badaniach wniosły wysokorozdzielcze dane z lotniczego skaningu laserowego (Wojciechowski i in., 2012). Przedstawione przez nas badania obejmują wykorzystanie metodyki automatycznej identyfikacji obszarów objętych ruchami masowymi zaproponowanej przez McKean a i Roeringa (2004) polegającej na ilościowej analizie chropowatości powierzchni terenu, przy założeniu, że chropowatość terenu związana jest z występowaniem form terenu powstałych w efekcie ruchów grawitacyjnych. Metoda zakłada, że w obrębie stoku niezaburzonego procesami osuwiskowymi zmienność azymutu i kąta nachylenia zbocza zachodzi w sposób ciągły, a w obrębie osuwiska jest to rozkład nierównomierny (McKean i Roering, 2004). Metodyka opiera się na przedstawieniu modelu powierzchni terenu w postaci siatki TIN. Dla każdego trójkąta siatki wyznaczany jest wektor normalny do jego powierzchni. Zróżnicowanie orientacji wektorów jest miarą chropowatości terenu. Obszar badań zostaje podzielony na siatkę kwadratów, dla których zostaje stworzona macierz orientacji wektorów normalnych do powierzchni trójkątów znajdujących się w polu danego kwadratu. Wzajemny stosunek wartości własnych macierzy opisuje zakres i rodzaj grupowania orientacji tych wektorów Dla oczka siatki, w którym występuje duże zróżnicowanie terenu wartość analizowanego stosunku jest niższa, w przeciwieństwie do obszaru o gładszej powierzchni. Przedstawione przez nas wyniki obejmują analizę wykonaną w północnym fragmencie zlewni rzeki Ochotnicy (Gorce) o powierzchni ok. 6 km 2. Słowa kluczowe: osuwiska, LIDAR, morfologia terenu Keywords: landslides, LIDAR, surface morphology 88

90 Monitoring zmian pokrycia i użytkowania terenu Wielkiego Błota w Puszczy Niepołomickiej w oparciu o technologie geoinformacyjne Monitoring of LULC changes of Wielkie Błoto in Puszcza Niepołomicka based on the geoinformation technologies Piotr Wężyk, Sebastian Greszta, Marta Szostak, Paweł Hawryło, Grzegorz Krok W monitorowaniu obszaru Wielkiego Błota w Puszczy Niepołomickiej (woj. małopolskie, obszar NATURA PLB120002) wykorzystano archiwalne mapy topograficzne z lat , cyfrowe ortofotomapy lotnicze z oraz dane z lotniczego skanowania laserowego (ALS) z grudnia 2011 r. Wektoryzację ekranową skalibrowanych materiałów do układu PL-1992 przeprowadzono w ArcGIS Esri. Ustalono, iż powierzchnia Wielkiego Błota sukcesywnie zmniejsza się - w 1910 r. wynosiła ha i została poszerzona do ha w 1949 r. Obecnie wynosi ha (długość granicy 8082 m). Na przestrzeni ostatnich 60 lat (analiza ortofotomap lotniczych) powierzchnia zmniejszyła się o 16.29% (67.41 ha), a długość granicy o 24.91% (2681 m). W wyniku fotointerpretacji ortofotomap lotniczych wyróżniono na analizowanym obszarze: zabudowę luźną, miejsca eksploatacji odkrywkowej, grunty orne, łąki i pastwiska, lasy i roślinność krzewiastą. Na przestrzeni lat zauważalna była dominacja łąk i pastwisk. Wynikiem eksploracji badanego terenu łączna powierzchnia pól uprawnych wzrosła od 1949r. z 4.4 ha do 9.29 ha w 2010 r. Duże zmiany zaobserwowano w zakresie dynamiki wkraczania na obszary pastwisk wtórnej sukcesji leśnej. Klasa Lasy i roślinność krzewiasta w stanie zmian w 1949 r. zajmowała zaledwie ha co stanowiło 6.34% ogólnej powierzchni Wielkiego Błota a w 2010 r. już ha (40.9%). Dynamika transformacji łąk i pastwisk do klas z roślinnością wysoką jest niezmiernie szybka. W 1949 r ha (88.07% terenu badań) zajęte było przez klasę łąki i pastwiska a w 2010 r. już tylko 189,24 ha (54.62%). Gwałtowne zmiany krajobrazu potwierdzają wyniki analiz obiektowych GEOBIA oraz charakterystyki danych ALS. Dla analizowanej w całości polany Wielkie Błoto, wysokość górna roślinności wynosi średnio 1.29 m (95-ty percentyl). Inne analizowane parametry ALS to: percentyl 99 = 5.78 m, wysokość maks m, odch. stand m, pierwsze odbicia lasera ponad 96% ze wszystkich 4 analizowanych ech lasera. Słowa kluczowe: archiwalne mapy topograficzne, lotnicze skanowanie laserowe, analizy przestrzenne GIS Keywords: archive topographic maps, aerial orthophotomaps, airborne laser scanning, spatial GIS analyses 89

91 Zmienność przestrzenna w obrębie miasta objętościowego wskaźnika nagromadzenia odpadów - przykład Poznania Spatial variability of volumetric waste generaion factor in local scale - Poznań case study Patrycja Wysocka Zgodnie z danymi Banku Światowego, w roku 2012 wytworzyliśmy łącznie 1,3 biliony ton odpadów. Wartości te stale rosną, miejsca na składowiskach odpadów ubywa, a przedstawiciele świata nauki i polityki szukają optymalnych rozwiązań tego problemu. Niestety nie istnieje uniwersalny pomysł na efektywną gospodarkę odpadami komunalnymi. Wynika to między innymi z faktu, iż ich ilość generowana przez poszczególnych mieszkańców, jest ściśle związana z uwarunkowaniami lokalnymi społecznymi, kulturalnymi, charakterystyką poszczególnych gospodarstw domowych itp. Stąd tak ważna jest gruntowna analiza problemu na poziomie poszczególnych szczebli administracji państw, regionów, wreszcie władz lokalnych. Jednym z najtrudniejszych obszarów badawczych pod tym względem są aglomeracje miejskie. Charakteryzuje je duże zróżnicowanie struktury urbanistycznej i społeczno-ekonomicznej. Może to znacząco wpływać na ilość odpadów wytwarzaną w różnych częściach miasta. Ta zaś jest kluczową informacją na etapie projektowania całego systemu zbiórki harmonogramu wywozu, dzielenie miasta na sektory zbiórki, ustalania wysokości stawki za odbiór odpadów itp. Ilość odpadów można wyrazić poprzez wagowy wskaźnik nagromadzenia odpadów (WWN) bądź objętościowy wskaźnik nagromadzenia odpadów (OWN). Monitoring objętości daje nam ważniejszą informację z punktu widzenia szybkości wypełniania się pojemników odpadami. Informację tę jednak dużo trudniej pozyskać bezpośrednio u źródła. Temu zagadnieniu poświęcone zostały prezentowane badania. Przedstawiają one dwie nowe metody pozyskania informacji odnośnie OWN: 1) badania terenowe z zastosowaniem mobilnych czujników mierzących wypełnienie pojemników odpadami oraz 2) wykorzystanie możliwości, jakie daje w tym zakresie partycypacyjny GIS. Wyniki zostały porównane z wartościami OWN pozyskanymi dzięki bezpośrednim badaniom wykonanym w 30 wybranych gospodarstwach domowych. Słowa kluczowe: objętościowy wskaźnik nagromadzenia odpadów, metody pozyskiwania danych, zmienność przestrzenna, Poznań Keywords: volumetric waste generation factor, methods of data collection, spatial variability, Poznań 90

92 Modelowanie miejsc wysokiego ryzyka śmierci wydry Lutra lutra na drogach w Polsce przy wykorzystaniu aplikacji ArcGIS Modeling road mortality hotspots of otter Lutra lutra in Poland using ArcGIS application Tomasz Zając, Jerzy Romanowski, Katarzyna Kozyra Analiza danych przestrzennych przy wykorzystaniu specjalistycznych aplikacji takich jak ArcGIS znajduje coraz większe zastosowanie w wszelkiego rodzaju badaniach mogących służyć ochronie przyrody. Zastosowane w opracowaniu techniki pozwoliły na wyznaczenie kluczowych czynników wpływających na śmiertelność wydry Lutra lutra na drogach. Przy wykorzystaniu części dostępnych miejsc stwierdzeń kolizji wydr z pojazdami wyznaczone zostały zmienne (długość sieci rzecznej, gęstość sieci drogowej, odległość zbiorników i cieków wodnych, charakter terenu itp.), które stały się podstawą do wyznaczenia tzw. hot spotów, miejsc śmierci wydry na drogach i liniach kolejowych. Uzyskany model predyktywny, prezentujący rozmieszczenie tego typu miejsc wysokiego ryzyka przetestowany został przy wykorzystaniu lokalizacji nie uwzględnionych w tworzeniu modelu) w celu oceny jego przydatności w przewidywaniu stopnia ryzyka kolizjami. Uzyskany bardzo duży odsetek poprawnych stwierdzeń wskazuje, że model jest w pełni użyteczny i może pozwala na stosunkowo precyzyjne wyznaczanie miejsc kolizji. Zastosowane techniki tworzenia modelu predyktywnego, mogą być z powodzeniem wdrażane zarówno w Polsce jak i innych europejskich krajach, podczas przygotowywania planów ochrony gatunku czy też na etapie planowania rozbudowy bądź modernizacji sieci komunikacyjnej do wyznaczania miejsc w których wymagane jest zastosowanie odpowiednich działań minimalizujących kolizje z pojazdami. Słowa kluczowe: wydra, Lutra lutra, modelowanie predyktywne, śmiertelność Keywords: otter, Lutra lutra, predictive models, road mortality 91

93 Wykorzystanie GIS w badaniach filogeograficznych i filogenetycznych na przykładzie przedstawicieli rodzaju Apodemus GIS using in phylogeographic and phylogenetic studies on the on the example of the genus Apodemus. Tomasz Zając, Katarzyna Kozyra Wraz z pojawieniem się kolejnych aplikacji pozwalających na połączenie wyników molekularnych badań genetycznych z analizą przestrzenną obserwuje się wyraźny rozwój dziedzin nauki takich jak genetyka krajobrazu czy filogeografia. Na przykładzie trzech gatunków myszy z rodzaju Apodemus, o euroazjatyckim (mysz polna A. agrarius), europejskim (mysz zaroślowa A. sylvaticus) i azjatyckim zasięgu (koreańska mysz polna A. peninsulae) prezentujemy w jaki sposób wykorzystać GIS jako dodatkowe narzędzie w badaniach z zakresu genetyki. Przedstawione techniki analizy predyktywnego zasięgu i interpretacji uzyskanych modeli siedliskowych ujęte w kontekście ewolucyjnym (poprzez odniesienie się do wyników badań molekularnych i analiz filogenetycznych) pozwoliły na wyznaczanie czynników biotycznych i abiotycznych warunkujących przebieg specjacji wspomnianych gatunków, przepływ genów, stopień zmienności genetycznej czy też wpływających na trasy i kierunki ekspansji. Dobór gatunków nie jest przypadkowy. Mysz polna charakteryzująca o szerokim zasięgu rozciągającym się od wschodnich krańców Azji, gdzie występuje sympatrycznie z koreańska myszą polną, aż do centralnej Europy, gdzie wniknęła w siedliska dotychczas zdominowane głównie przez mysz zaroślową. Tym samym gatunki te stanowią odpowiedni obiekt badań w kontekście wspomnianych analiz z zakresu filogeografii i genetyki krajobrazu. Słowa kluczowe: Apodemus, filogeografia, modele siedliskowe, genetyka krajobrazu Keywords: Apodemus, phylogeography, habitat models, landscape genetic 92

94 Nowe podejście metodyczne w badaniach fortyfikacji i rekompozycji krajobrazu warownego Twierdzy Kraków z wykorzystaniem technologii Lotniczego Skanowania Laserowego (ALS) oraz analiz widoczności GIS The new investigations approach in the research of fortifications and recomposition of the fortified landscape of Festung Krakau based on Aerial Laser Scanning data and GIS spatial analyses Karolina Zięba, Piotr Wężyk Dotychczas architekci krajobrazu korzystali głównie z tradycyjnych metod zdobywania informacji o opracowywanym terenie czy obiekcie, poprzez wizje lokalne, mapy topograficzne czy zdjęcia. Jednak wraz ze wzrostem znaczenia fotografii cyfrowej, pojawiły się również techniki pozwalające na precyzyjne pozyskiwanie informacji o wyglądzie i kształcie terenu bez konieczności bezpośredniego kontaktu z obiektem. Jedną z nich jest Lotnicze Skanowanie Laserowe (ALS Airborne Laser Scanning), które znajduje zastosowanie również w badaniach krajobrazu. W pracy przeanalizowano możliwości wykorzystania danych z projektu ISOK (Informatyczny System Osłony Kraju) do wypracowania nowej metodyki badawczej architektury militarnej i krajobrazu warownego na przykładzie Twierdzy Kraków. W tym celu wykorzystano chmurę punktów dla standardu II (ISOK). Przeprowadzono badania pod kątem jakości klasyfikacji danych w aspekcie późniejszych analiz topografii fortyfikacji, następnie wykonano edycję klasyfikacji (Terrasolid). Badania przeprowadzono na czterech obiektach fortecznych które dobrano tak, by cechowały się wystarczającym stopniem zachowania i zróżnicowaną lokalizacją. Utworzone modele terenu (NMT, NMPT oraz zmodyfikowany NMPT bez uwzględniania klasy roślinności) pozwoliły na analizę samych obiektów architektonicznych, jakimi są forty - zbadanie stopnia ich zachowania dzięki wizualizacji w widoku 2,5D bez otaczającej roślinności. Utworzone mapy widoczności (ArcMap 10.1, 3D Analyst) z poszczególnych obiektów fortecznych wykazały stopień zachowania dydaktycznych walorów krajobrazów warownych. Przeprowadzone badania mają na celu zobrazowanie potencjału danych pozyskanych z lotniczego skanowania laserowego w pracy architekta krajobrazu, jako obiektywnej i szybszejmetody - pomocnej w podejmowaniu decyzji dotyczących zagospodarowania krajobrazu. Dane ALS stanowią nową generację danych geoprzestrzennych wykorzystywanych w ochronie, inwentaryzacjii rewitalizacji krajobrazu kulturowego. Słowa kluczowe: lotnicze skanowanie laserowe, ALS, rekompozycja, krajobraz warowny, analizy widoczności Keywords: Airborne Laser Scanning, ALS, recomposition, fortified landscape, spatial analyses 93

95 Model Solar radiation a rzeczywistość. Test porównawczy modelu teoretycznego i danych empirycznych Model Solar radiation vs. reality. Comparison of theoretical model and measurements Jan Zimnol, Agnieszka Gajda, Magdalena Drąg Warunki topograficzne, obok szerokości geograficznej, wywierają największy wpływ na ilość energii promieniowania słonecznego, jaka dociera do powierzchni. Rozpatrując obszary o relatywnie niewielkiej powierzchni takie jak np. gminy, jest to de facto jedyny czynnik różnicujący ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni. Teoretyczne modele GIS pozwalające na oszacowanie ilości promieniowania, nie uwzględniają takiego czynnika jak zachmurzenie. W naszej szerokości geograficznej zachmurzenie charakteryzuje się dużą zmiennością w ciągu roku, obniżając tym samym dokładność modelu. Celem pracy było porównanie wartości promieniowania słonecznego wygenerowanych przez zestaw narzędzi Solar Radiation (wchodzących w skład oprogramowania ArcGIS ) ze zmierzonymi na stacjach meteorologicznych wartościami promieniowania. Wykorzystane zostały dane meteorologiczne z projektu ZIZOZAP ( Zintegrowany system wspomagający zarządzaniem i ochroną zbiornika zaporowego ) pochodzące z ośmiu punktów pomiarowych obejmujących swym okresem lata Obszar badań o powierzchnia około 250 km 2 obejmuje okolice Zbiornika Goczałkowickiego. Obszar wybrano ze względu na dobrą dostępność danych meteorologicznych (wysoka rozdzielczość czasowa oraz relatywnie duża liczba punktów pomiarowych). Danymi wejściowymi do modelu gis był numeryczny model terenu SRTM o rozdzielczości 80 metrów. Porównaniu zostały poddane wartości zmierzone w punktach oraz wartości powstałe w wyniku interpolacji w ujęciu dobowym (dla dni charakterystycznych, np. pierwszy dzień kalendarzowej wiosny) oraz w sezonowym (pory roku). Słowa kluczowe: promieniowanie słoneczne, Goczałkowice, model teoretyczny Keywords: solar radiation, Goczałkowice, theoretical model 94

96 Sesja referatowa VII 95

97 Twitter jako źródło informacji geograficznej Twitter as a source of geographic information Łukasz Beluch W ostatnich latach media społecznościowe stały się popularnym narzędziem do wyrażania swoich poglądów, a przede wszystkim do komunikacji dla milionów ludzi na całym świecie. Jako przyczynę tego zjawiska można wskazać intensywny rozwój Internetu, zwłaszcza technologii Web 2.0, oraz wprowadzenie i popularyzację smartfonów posiadających stały, mobilny dostęp do Internetu, aparat fotograficzny i odbiornik GPS. Powstało zapotrzebowanie na nowego rodzaju usługi, zwłaszcza informatyczne, a dzięki otwartemu API (Application Programming Interface), które udostępniają popularne serwisy społecznościowe możliwe stało się tworzenie mobilnych aplikacji społecznościowych przeznaczonych dla smartfonów, w których oprócz treści użytkownik może załączyć także zdjęcia, a wpis wzbogacany jest o geolokalizację. Mamy więc do czynienia z informacją geograficzną. Szczególnie cennym źródłem informacji jest serwis Twitter, który posiada najmniejsze ograniczenia, jeżeli chodzi o dostęp do publikowanych treści. W ramach wystąpienia autor przedstawi możliwości wykorzystania Twittera jako źródła informacji geograficznej i oraz zaprezentuje aktualny wiedzy w światowej literaturze, a także przedstawi własne analizy bazujące na zebranych przez autora danych. Słowa kluczowe: Twitter, media społecznościowe, Bigdata Keywords: Twitter, social media, Bigdata 96

98 Serwisy społecznościowe jako źródło danych w badaniach przestrzeni miejskiej - krytyczna analiza Social media as a data source for urban space research - a critical analysis Michał Rzeszewski Upowszechnienie technologii informatycznych i komunikacyjnych a zwłaszcza łatwość geolokalizacji treści spowodowały zaistnienie nowego zjawiska jakim jest cyfrowe miejsce (DigiPlace). Zdjęcia, filmy, opisy, strony internetowe nie funkcjonują jedynie w efemerycznej cyberprzestrzeni lecz są powiązane z rzeczywistymi miejscami, ucyfrawiają je, kształtują ich postrzeganie, a nawet wpływają na ich materialną formę. Ten cyberpejzaż może służyć jako narzędzie badawcze służące analizie ludzkich zachowań, przemieszczeń, preferencji i percepcji przestrzeni. Nie należy jednak podchodzić bezkrytycznie do tak uzyskanych danych - nie są one bowiem w żaden sposób reprezentatywne i podlegają niejednokrotnie filtrowaniu na podstawie parametrów nie znanych potencjalnemu badaczowi, odmiennych dla różnych źródeł danych. W niniejszej pracy podjęto próbę zobrazowania różnic w produkcji cyfrowego cienia materialnej przestrzeni miasta Poznania wśród użytkowników trzech serwisów społecznościowych - Instagram, Flickr oraz Twitter. Uzyskane wyniki pokazują, że należy podchodzić z ostrożnością do analiz wykorzystujących media społecznościowe, zwłaszcza kiedy dokonywane są one w izolacji. Nie tylko bowiem nie znany jest dokładny profil ich użytkowników ale istnieją różnice między poszczególnymi serwisami, mogące świadczyć o zupełnie różnej bazie użytkowników. Jest to dodatkowo odczuwalne w warunkach polskich, gdzie cyfrowa warstwa palimpsestu miejsca budowana jest w warunkach cyfrowego podziału przez stosunkowo niewielką grupę osób. Słowa kluczowe: media społecznościowe, przestrzeń miejska, cyberprzestrzeń, cyberpejzaż, krytyczny GIS Keywords: social media, urban space, cyberspace, cyberscape, critical GIS 97

99 Systemy informacji geograficznej w badaniu jakości życia mieszkańców miast GIS in urban quality of life research Michał Czepkiewicz Globalnie miasta skupiają coraz więcej mieszkańców, a jednocześnie w wielu częściach świata ośrodki miejskie stoją przed groźbą wyludniania się i degradacji. Rewitalizacja i poprawa warunków życia mieszkańców jest nie tylko warunkiem zapewnienia miastom przychodów, ale też zrównoważonego rozwoju globalnie i lokalnie. W tym kontekście duże znaczenie ma rozpoznanie pozytywnych i negatywnych czynników zdrowia i jakości życia mieszkańców miast. Ze względu na przestrzenne zróżnicowanie tych czynników, systemy informacji geograficznej pełnią ważną rolę w ich badaniu. W referacie zaprezentowane będzie wykorzystanie geoankiet i geoinformacyjnych w badaniu dotyczącym wpływu struktury zieleni miejskiej i miejsc spędzania wolnego czasu na jakość życia w Poznaniu. Słowa kluczowe: geoankiety, jakość życia, tereny zieleni, miary dostępności Keywords: geo-questionnaires, quality of life, green areas, accessibility measures 98

100 Projektowanie zorientowane na użytkownika w procesie tworzenia geoinformacyjnego narzędzia wspierającego partycypację społeczną User centred design in development of public participation GIS Marek Młodkowski Łatwy dostęp do szerokopasmowego Internetu, szybki rozwój technologii internetowych oraz dynamiczny rozwój segmentu urządzeń mobilnych spowodował, że szerokie grono ludzi zaczęło korzystać z internetowych portali mapowych. Usługi takie jak Google Maps, Open Street Maps oraz Bing Map przyczyniły się do popularyzacji wykorzystania danych przestrzennych w codziennym życiu. Tym samym, niegdyś dostępne tylko dla specjalistów z dziedziny GIS funkcje mapowe zostały udostępnione praktycznie każdemu kto ma dostęp do Internetu. W Polsce administracja publiczna jest jednym z największych dostawców usług świadczonych poprzez portale geoinformacyjne. Oznacza to portale geoinformacyjne powinny być stworzone tak, aby były zrozumiałe oraz łatwe w użyciu dla każdego obywatel bez względu na umiejętności posługiwania się Internetem oraz portalami mapowymi. Niniejszy referat prezentuje badania dotyczące wykorzystania podejścia zorientowanego na użytkownika, badań użyteczności oraz metod zwinnego wytwarzania oprogramowania opartych o Agile Manifesto w procesie budowy internetowego portalu mapowego wspierającego partycypację w planowaniu przestrzennym Web PPGIS. Badanie zostało sfinansowane ze środków Narodowego Centrum Nauki. Słowa kluczowe: geoankiety, jakość życia, tereny zieleni, miary dostępności Keywords: geo-questionnaires, quality of life, green areas, accessibility measures 99

101 Sesja referatowa VIII 100

102 Powiązania wybranych SIP-ów dla powiatów woj. dolnośląskiego w zakresie modułów związanych z planowanie przestrzennym Relationship of selected SIP Facilities for counties province. Lower Silesia in the modules associated with spatial planning Kamil Grzybek, Chrystian Klingenberg Podstawowymi zadaniami związanymi z funkcjonowaniem Systemów Informacji Przestrzennej są przede wszystkim gromadzenie, analiza oraz dystrybucja informacji o charakterze przestrzennym. Właśnie te cechy wyróżniają je spośród innych systemów informacyjnych. Oprócz rozwiązań komercyjnych, Systemy Informacji Przestrzennej wdrażane są na coraz większą skalę w jednostkach samorządu terytorialnego, co wiąże się bezpośrednio m.in. z zapisami Ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej. Celem pracy jest porównanie zasobności w dane, możliwości analitycznych oraz funkcjonalności wybranych Systemów Informacji Przestrzennej na szczeblu powiatowym tj. SIP powiatu wrocławskiego, trzebnickiego, legnickiego oraz oleśnickiego w zakresie modułów związanych planowaniem przestrzennym. Wybór akurat tych systemów wynika z faktu, iż są one jednymi z najbardziej rozbudowanych spośród tych działających na Dolnym Śląsku. Zasadniczym produktem wyjściowym przeprowadzonej analizy porównawczej jest schematyczny model modułu Zagospodarowanie Przestrzenne, który mógłby zostać zaimplementowany w powiatach, które takiego jeszcze nie posiadają. Słowa kluczowe: System Informacji Przestrzennej, dane, moduły Keywords: Spatial Information System, data, modules 101

103 Wykorzystanie narzędzi GIS w analizie przydatności terenu pod budownictwo na przykładzie fragmentu warszawskiej dzielnicy Białołęka The application of GIS techniques in assessing terrain's suitability for new land development on the example of Bialoleka district Adam Potapowicz, Aleksandra Radecka Analiza przydatności terenu pod budownictwo, jako ekofizjograficzne opracowanie problemowe, stanowiła część projektu badawczego pt. Analiza zjawiska niekontrolowanego rozprzestrzeniania się miast na przykładzie warszawskiej dzielnicy Białołęka, zrealizowanego przez Koło Naukowe Gospodarki Przestrzennej Politechniki Warszawskiej. Problem suburbanizacji jest jednym z wyzwań, z którymi współcześnie mierzą się polskie miasta. Zagospodarowanie przestrzenne zewnętrznych dzielnic Warszawy w sposób szczególny obrazuje skalę oraz potencjalne skutki nadmiernej urbanizacji terenów podmiejskich. Celem analizy przydatności omawianego terenu pod budownictwo było szczegółowe zapoznanie się z warunkami środowiskowymi występującymi na omawianym terenie, a tym samym mającymi wpływ na jego zagospodarowanie. W opracowaniu uwzględniono charakterystykę wilgotności oraz nośności gruntu, zagrożenie powodziowe, głębokość występowania wód podziemnych, oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego oraz spadki terenu. Dokładna analiza powyższych kryteriów umożliwiła wyznaczenie terenów bezwzględnie przydatnych pod zabudowę, przydatnych pod zabudowę z ograniczeniami, a także terenów, które powinny zostać wyłączone spod zabudowy ze względu na niekorzystne warunki budowlane oraz występujące zagrożenia dla środowiska życia ludzi. Analizę wykonano korzystając z oprogramowania ArcGIS firmy ESRI, przy użyciu specjalistycznych narzędzi pozwalających na klasyfikację terenu według przyjętych założeń oraz ustalonych parametrów. Zastosowana metodologia jest w pełni uniwersalna i może uwzględniać zróżnicowane uwarunkowania środowiskowe, zależne od specyfiki analizowanego obszaru. Słowa kluczowe: przydatność pod budownictwo, GIS, Białołęka Keywords: suitability for land development, GIS, Bialoleka 102

104 Przestrzeń 3D - wizualizacja kwartalna na przykładzie Łodzi 3D visualization of space on the example of Lodz quarterly Dawid Piaskowski, Ewelina Zielińska Celem projektu jest zwizualizowanie jednego z kwartałów w mieście Łódź w stanie istniejącym oraz przyszłym. Do stworzenia koncepcji niezbędne są: dane o obiektach w danym kwartale, oprogramowanie CityEngine, konto na portalu oraz umiejętności i wiedzy w zakresie systemów informacji przestrzennej. CityEngine to program służący do projektowania rozwiązań urbanistycznych, dzięki któremu planowanie przestrzeni miejskiej oraz rozwiązań architektonicznych jest dużo łatwiejsze, co znacznie ułatwia podejmowanie trafnych decyzji planistyczno-urbanistycznych przy jednoczesnej oszczędności czasu i pieniędzy. Wizualizacja miasta w stanie obecnym oraz w przyszłości jest silnie skorelowana z problematyką gospodarki przestrzennej. Usprawnia proces decyzyjny związany z zapisami planów miejscowych oraz pozwala na prezentacje przyszłego wyglądu przestrzeni podczas konsultacji społecznych. Wizualizacja 3D jest przyszłością zintegrowanego i uspołecznionego planowania przestrzennego. Obecnie żadne miasto nie posiada tego typu innowacyjnych rozwiązań, które w okresie 5 lat będą wdrażane w większości jednostek terytorialnych. Słowa kluczowe: GIS, Łódź, wizualizacja 3D Keywords: GIS, Lodz, 3D visualization 103

105 Wykorzystanie metod GIS w badaniu relacji zachodzących pomiędzy zmianami zagospodarowania a rozwojem sieci drogowej The use of GIS methods in the study of relations between changes in land-use development and a road network Łukasz Lechowski Sieć transportu drogowego należy do czynników w znaczący sposób oddziałujących na środowisko i przekształcających otaczającą ją przestrzeń. Zmiany te zachodzą zarówno pod względem ilościowym (np. wzrost powierzchni terenów zabudowanych) jak i jakościowym (np. zmiana sposobów użytkowania gruntów na terenach wiejskich). Dlatego tak liczne inwestycje drogowe przeprowadzane od początku XXI wieku powinny zostać powiązane ze zmianami zagospodarowania celem wykrycia kierunku oraz siły tych zmian. Niniejsza prezentacja przedstawia możliwości wykorzystania narzędzi i metod GIS w wykrywaniu relacji pomiędzy rozwojem i przebudową (modernizacją) sieci transportu drogowego, a przekształceniami otaczającej ją przestrzeni. W tym celu wykorzystane zostały materiały z państwowych zasobów geodezyjnych i kartograficznych, tj. BDOT, ortofotomapy z 2004 i 2014 roku, EGIB oraz dane statystyczne, tj. dane demograficzne, rejestry działalności gospodarczych oraz wykaz pozwoleń na budowę. Możliwości wykorzystania narzędzi GIS zweryfikowane zostały na przykładzie badań prowadzonych w ramach pracy doktorskiej na obszarze gminy wiejskiej Zgierz, w której w latach przeprowadzone zostały znaczące inwestycje. W latach wybudowano autostradę A2 (wraz z węzłem Emilia i Zgierz). Jednocześnie w bliskim sąsiedztwie gminy Zgierz w 2014 roku oddano do użytku odcinek autostrady A1 i największy w Polsce węzeł komunikacyjny łączący dwie autostrady. Słowa kluczowe: GIS, sieć drogowa, autostrada, zgierski, zagospodarowanie terenu Keywords: GIS, road network, motorway, zgierski, spatial management 104

106 Wykorzystanie GIS w tworzeniu modeli ruchu Application of GIS in creating traffic models Krystian Banet, Sylwia Rogala Autorzy pracy, angażując się w działalność Koła Naukowego Systemów Komunikacyjnych, mieli okazję współpracy przy tworzeniu czterostadiowego modelu ruchu dla jednego z województw. Autorzy chcą pokazać wykorzystanie narzędzi GIS w dziedzinie planowania systemów transportowych i tworzeniu modeli podróży oraz z racji studiowanego kierunku studiów ukazać interdyscyplinarność gospodarki przestrzennej, w skład której wchodzi także planowanie systemów transportowych. Po pierwsze celem referujących będzie przybliżenie uczestnikom konferencji informacji na temat modelowania podróży. Autorzy skupią się bardziej na modelach syntetycznych, a dokładnie na modelu czterostadiowym, w którego tworzeniu wykorzystywane zostało oprogramowanie GIS. Nadrzędnym celem prezentacji będzie kwestia pozyskiwania danych do budowy modeli czterostadiowych. W ramach realizowanej pracy oprogramowaniem do tworzenia modelu podróży był pakiet PTV Visum. Okazało się jednak, że nieocenione w modelowaniu podróży są także dane GIS w formie wektorowej. Z pomocą przychodzi tu Baza Danych Obiektów Ogólnogeograficznych (BDOO) dostępna na stronach internetowych CODGiK. W wyniku wszystkich działań można stworzyć bazę danych przestrzennych, która stanowi warstwę podaży modelu czterostadiowego analizowanego obszaru i podstawę do dalszych prac nad modelem podróży. Wykorzystanie baz danych GIS i oprogramowania GIS pozwala znacznie przyspieszyć prace nad modelem podróży, zwłaszcza na etapie podziału na rejony komunikacyjne i tworzenia sieci transportowej. Słowa kluczowe: model podróży, model czterostadiowy, GIS Keywords: traffic model, four-step transportation model, GIS 105

107 Sesja referatowa IX 106

108 Informacja przestrzenna i ochrona zabytków potencjał, wyzwania i Spatial information and protection of monuments - potential, challenges and... Rafał Zapłata Celem prezentacji jest przekrojowe omówienie zagadnień związanych z (geo)informacją przestrzenną oraz ochroną (i badaniem) zabytków. Referat skupia się na omówieniu: (1) nieustannie rosnącemu potencjałowi geoinformacji i nowych technologii, które z powodzeniem i sukcesem kształtują współczesne działania naukowo-badawcze i konserwatorskie, (2) rosnącym wyzwaniom, które zmuszają specjalistów zajmujących się zabytkami do zdobywania nowych kompetencji i umiejętności, modyfikowania wypracowanego warsztatu itd. oraz (3). Za wielokropkiem kryją się m.in. zagrożenia, jakie należy wiązać z nowymi technologiami, które zostaną szczegółowo omówione podczas wystąpienia. Prezentacja stanowi wynik bieżących prac badawczych w ramach projektu naukowego Zastosowanie skaningu laserowego oraz teledetekcji w ochronie, badaniu i inwentaryzacji dziedzictwa kulturowego. Opracowanie nieinwazyjnych, cyfrowych metod dokumentacji i rozpoznawania zasobów dziedzictwa architektonicznego i archeologicznego w ramach Programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą Narodowy Program Rozwoju Humanistyki. Słowa kluczowe: geoinformacja, zabytki Keywords: geoinformation, monuments 107

109 Dostępność czasowa punktu w mieście Availability time of point in the city Piotr Kosmowski Czas jest zasobem ograniczonym, dlatego ważne jest dobre nim gospodarowanie. Dobra znajomość terenu pomaga go zaoszczędzić. W wystąpieniu zostaną zaprezentowane możliwości wykorzystania narzędzi GIS do wyznaczenia czasowych map dotarcia do punktu w mieście. Jako przykład posłużą dwa łódzkie dworce kolejowe: Łódź Kaliska i Łódź Widzew. Słowa kluczowe: GIS, czas, dostępność punktu w mieście, dworce kolejowe Keywords: GIS, time, accessibility point in the city, railway stations 108

110 Wspomaganie GIS w kryzysowym zarządzaniu przestrzenią. Symulacja ewakuacji budynku uniwersyteckiego GIS support in the crisis management of space. Evacuation simulation of university building Anna Kowalczyk, Agnieszka Fraszkiewicz, Aneta Cichulska W obecnych czasach społeczeństwu nieuchronnie i na każdym kroku towarzyszą możliwe do wystąpienia zdarzenia kryzysowe, które przy zarządzaniu przestrzenią należy zidentyfikować i zneutralizować w jak najwyższym stopniu. Przeprowadzenie skutecznych analiz i wyciągnięcie stosownych wniosków może przyczynić się do zmniejszenia negatywnych skutków wystąpienia określonego zdarzenia kryzysowego. Przykładem może być analiza ewakuacji budynku. Jako obiekt badań przyjęto budynek Wydziału Geodezji, Inżynierii Przestrzennej i Budownictwa na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie. Symulację przeprowadzono w aplikacji Pathfinder, która umożliwia modelowanie procesu ewakuacji ludzi z budynku. Próba ta uwzględnia najkrótszą dostępną drogę z uwzględnieniem istniejących przeszkód oraz charakterystykę przemieszczania się skupisk ludzi. Ponadto do analizy wykorzystano gęstości strumieni ludzi czy przepustowość oznaczonych wyjść ewakuacyjnych. Po stworzeniu wizualizacji bezpiecznej ewakuacji poddano analizie obszar bezpośrednio przylegający do budynku. Zidentyfikowano obszary bezpiecznej ewakuacji, kładąc nacisk na łatwy dostęp do potencjalnych poszkodowanych dla służb ratowniczych. Całość opracowania zwieńczają wnioski o przydatności wykorzystanego oprogramowania i możliwości jego zastosowania w rzeczywistych zagrożeniach życia i zdrowia ludzi. Słowa kluczowe: ewakuacja, symulacja, bezpieczeństwo Keywords: evacuation, simulation, safety 109

111 Badania poczucia bezpieczeństwa mieszkańców gminy Jonkowo z wykorzystaniem narzędzi GIS The sense of security research of residents in municipality Jonkowo with using GiS softwares Michał Ogrodniczak, Joanna Ryba Poczucie bezpieczeństwa zawsze było i jest ważne dla każdego człowieka. Jest to jedno z najważniejszych renomowanych wartości. Związane jest z pojmowanym sensu largo bezpieczeństwem społecznym. Definiuje się je jako stan ochrony egzystencjonalnych podstaw życia ludzi oraz zapewnienie możliwości zaspokajania indywidualnych potrzeb, zarówno materialnych, jak i duchowych, a także zapewnienie realizacji życiowych aspiracji przez tworzenie odpowiednich warunków do pracy, nauki i ochronę zdrowia. Natomiast zagrożenia społeczne to sytuacje powodujące zakłócenia życia społecznego związane z takimi problemami jak przestępczość, ubóstwo, bezrobocie itp. Dotyczy codziennego życia ludzi, poczucia bezpieczeństwa w codziennych sytuacjach w ich najbliższym, lokalnym środowisku. GIS we współczesnym świecie to szereg oprogramowań, które umożliwiają zdecydowanie łatwiejszą analizę problemu, jak też przejrzystą reprezentacje danego zjawiska. Wykorzystując program ArcGIS przedstawiliśmy wyniki naszej pracy za pomocą przejrzystych map. Mapy te oraz związane z nimi wykonane analizy przestrzenne mogą posłużyć gminie do efektywniejszego zwalczania problemów dotyczących bezpieczeństwa. Można się nimi posłużyć także przy sporządzaniu opracowań planistycznych w tym SUiKZP gminy. Słowa kluczowe: GIS, planowanie przestrzenne, poczucie bezpieczeństwa Keywords: GIS, spatial planning, sense of security 110

112 Sesja referatowa X 111