CHOROBY WYSTĘPUJĄCE U TECHNIKÓW DENTYSTYCZNYCH DISEASES OCCURRING IN DENTAL TECHNICIANS
|
|
- Fabian Kulesza
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Nowiny Lekarskie 2013, 82, 2, MARTYNA GOLA, MAGDALENA OWECKA CHOROBY WYSTĘPUJĄCE U TECHNIKÓW DENTYSTYCZNYCH DISEASES OCCURRING IN DENTAL TECHNICIANS Pracownia Radiologii Stomatologicznej Katedra Biomateriałów i Stomatologii Doświadczalnej Zakład Biomateriałów i Stomatologii Doświadczalnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik Katedry: dr hab. Beata Czarnecka, prof. UM Streszczenie W pracy przedstawiono choroby, które mogą wystąpić u techników dentystycznych na skutek długotrwałego narażenia na szkodliwe czynniki w pracy zawodowej. Zaburzenia najczęściej występują w układzie oddechowym, nerwowym oraz układzie ruchu. Zmiany chorobowe przyjmują także charakter alergii skórnych na skutek działania szkodliwych czynników chemicznych. W pracy opisano także sposoby jak chronić poszczególne narządy przed szkodliwym działaniem czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych. SŁOWA KLUCZOWE: technik dentystyczny, astma, pylica. Abstract Diseases that occur in dental technicians as a consequence of prolonged exposure to harmful factors in their job were discussed in this paper. Those disorders affect most frequently the respiratory, nervous and locomotor systems. Also, skin allergic lesions caused by harmful chemical agents were presented here. Furthermore, in the article the means of protection against harmful action of physical, chemical and biological factors were described. KEY WORDS: dental technician, asthma, pneumoconiosis. Praca technika dentystycznego wiąże się z wieloma zagrożeniami zdrowotnymi. To, co uważa się za niewielki problem lub małą niedogodność może z czasem prowadzić do powstania procesu chorobowego. Mając szerszą wiedzę i cierpliwość do zabezpieczania się przez negatywnymi wpływami czynników biologicznych, chemicznych i fizycznych w codziennej pracy można wystrzec się wielu schorzeń. Ze względu na występowanie wielu szkodliwych czynników w pracy przedstawiono ich oddziaływanie na poszczególne części lub układy ciała. Jedną z najbardziej narażonych części ciała na zmiany chorobowe u techników dentystycznych są dłonie, będące narządem pracy. Codzienny kontakt z mikrosilnikiem protetycznym oznacza stałe zagrożenie dla dłoni i nadgarstka wywołane działaniem wibracji. Przy ocenie narażenia zawodowego na szkodliwy wpływ drgań bierze się pod uwagę: intensywność przyspieszenia wibracji i jej zmienność w czasie, zawartość drgań o różnych częstotliwościach i czas ich oddziaływania w trakcie dnia pracy. Należy zwrócić uwagę, iż reakcja organizmu ludzkiego na działanie drgań jest zależna od wielu czynników, takich jak: częstotliwość, kierunek, rodzaj drgań, pozycja ciała czy czas ekspozycji. Krótkotrwały wpływ może wywołać mierzalne reakcje fizjologiczne i subiektywne odczucia. Długotrwały, przekraczający określone normy, o powtarzających się wysokich intensywnościach przyspieszeń rozwój zmian chorobowych obejmuje układ nerwowy, naczyniowy, mięśniowy i kostno-stawowy. Jeśli mikrosilnik protetyczny nie działa sprawnie i używa się go przez długi czas, technik dentystyczny może narażać się na chorobę wibracyjną, którą w Polsce od 1968 r. uważa się za chorobę zawodową, związaną z napadowym skurczem tętnic w obrębie rąk. Objaw Raynauda przedstawił już w roku 1911 włoski lekarz Lorgia, a w roku 1918 Hamilton w USA opisał zmiany w obrębie dłoni u operatorów wiertarek i młotów udarowych [1]. W klasyfikacji sztokholmskiej określono skalę zaawansowania objawów: od niewielkiego sporadycznego blednięcia w obrębie jednego lub kilku opuszków palców (stopień pierwszy) do bardzo częstego blednięcia wszystkich paliczków większości palców z troficznymi zmianami skóry paliczków paznokciowych (stopień czwarty) [2]. Klasyfikacja sztokholmska określa także stopnie zmian neurologicznych o charakterze czuciowym powodowanych zespołem wibracyjnym: od stopnia pierwszego obejmującego okresowe drętwienie z ewentualnym mrowieniem do stałego drętwienia, obniżenia czucia dyskryminacyjnego i/lub manualnej zręczności. Z drgań miejscowych największy wpływ mają drgania o niskiej częstotliwości. Przyjmuje się, że miejscowe drgania niekorzystne dla organizmu mają częstotliwość od 5 do 1400 Hz [1]. Jako profilaktykę negatywnego wpływu wibracji miejscowych można zalecić dbałość o odpowiednie serwisowanie mikrosilników protetycznych i ścisłe przestrzeganie instrukcji producenta.
2 Choroby występujące u techników dentystycznych 177 Kolejną chorobą z jaką w swojej pracy zmagają się technicy dentystyczni są uczulenia. Oceniając narażenie zawodowe w środowisku pracy pod kątem wpływu alergenów na pracownika, bazuje się jedynie na określeniu rodzaju czynnika i potwierdzeniu kontaktu z nim w czasie pracy, niezależnie od jego stężenia [3]. Rustemeyer i Frosch przebadali 173 techników dentystycznych: u 29% badanych stwierdzili występowanie zmian skórnych związanych z wykonywaną pracą, z czego 63,6% tych zmian było o charakterze alergicznym [4]. Udowodniono również, że występowanie wyprysków z podrażnienia może być także spowodowane przez samo niekorzystne działanie temperatury, tarcie mechaniczne i wilgoć w środowisku pracy, bez kontaktu z substancją alergizującą [5]. Jednymi z najbardziej alergizujących tworzyw sztucznych są żywice akrylowe i epoksydowe, wywołujące uczulenia kontaktowe o charakterze zawodowym [6]. Polimery utworzone z monomerów nie są tak aktywne, a więc tak drażniące, jak ich składowe. Środki wspomagające proces polimeryzacji wchodzące w skład mieszanin, takie jak: katalizatory, utwardzacze oraz same monomery wykazują natomiast wysoki potencjał alergizujący. Mimo ciągłego udoskonalania składu akrylanów ocenia się, że wciąż posiadają one silne właściwości uczulające [7]. U osób uczulonych obserwuje się: ciężkie zmiany wypryskowe skóry rąk (powierzchnie grzbietowe i opuszki palców), czasem zmiany troficzne paznokci, zaburzenia czucia oraz stany zapalne, nadmierne rogowacenie i głębokie pęknięcia. Silny wpływ alergizujący akrylanów obrazuje przykład badań przeprowadzonych w jednej ze szkół kształcących techników dentystycznych w Kopenhadze. Częstość występowania zmian skórnych u uczniów rozpoczynających kształcenie była taka jak w populacji ogólnej. Po 8 miesiącach zaobserwowano wzrost występowania zmian skórnych o 23% w porównaniu do populacji ogólnej. Co więcej, badania te wykazały, że uczniowie już po niedługim czasie od rozpoczęcia edukacji w tej szkole mieli te same zaawansowane zmiany skórne, co technicy dentystyczni pracujący zawodowo [8]. Możliwości ochrony przed wystąpieniem zmian skórnych to przede wszystkim noszenie polietylenowych rękawiczek ochronnych bez talku, który mógłby wejść w reakcje z zarabianym akrylem dając mu mleczne przebarwienia [9]. Udowodniono również, że stosowanie rękawiczek lateksowych nie gwarantuje odpowiedniego zabezpieczenia skóry, ponieważ składowe polimeru przenikają przez warstwę lateksu [10]. Alergie kontaktowe występują także przy pracy z metalami, takimi jak m.in.: nikiel, chrom czy kobalt. Nikiel jest metalem uczulającym najczęściej w populacji ogólnej częstość występowania alergii szacuje się od 10,8 17,6%, a nawet 20% [11]. Obraz kliniczny uczulenia na nikiel jest typowy dla wyprysku kontaktowego, choć zdarzają się przypadki zmian wypryskowych uogólnionych, zwłaszcza w przypadku dostania się alergenu drogą doustną u osób uczulonych, a także w wyniku kontaktu drobin niklu unoszących się w powietrzu [12]. Z obróbką metali związany jest także elektrolit służący do chemicznego polerowania. Jest on mieszaniną kwasów, najczęściej siarkowego i fosforowego. Kontakt z nim może również powodować reakcje uczuleniowe. Zmiany skórne wywołują także środki odkażające, których jednym ze składników jest formaldehyd. Badania wykazały, że aż 14% osób stanowiących personel medyczny zgłaszający zmiany skórne jest nadwrażliwa na formaldehyd [6]. Chloramina, będąca silnym utleniaczem, wywołuje kontaktowe zapalenie skóry oraz pokrzywkę kontaktową. Chlorheksydyna, używana m.in. do dezynfekcji skóry, błon śluzowych, czyszczenia powierzchni, przenika przez skórę z zachowaną ciągłością. Wywołuje zmiany alergiczne w postaci kontaktowego zapalenia skóry, plam rumieniowych, pokrzywki kontaktowej. Kontaktowe zapalenia skóry wywołują także czwartorzędowe związki amoniowe, które są składnikami preparatów odkażających [3]. Dość powszechna jest alergia na lateks i przyjmuje się, że może ona dotyczyć nawet 30% personelu medycznego [5]. Objawy tego uczulenia są różne. W badaniach przeprowadzonych przez Turjanmaa u pracowników służby zdrowia cierpiących na alergię na lateks, u 42% badanych występował wyprysk kontaktowy, u 28% pacjentów stwierdzono zapalenie spojówek, obrzęk naczynioruchowy posiadało 14% badanych, 9% skarżyło się na uogólnioną pokrzywkę, a 7% na pokrzywkę kontaktową, anafilaksję stwierdzono u 7% badanych, astmę oskrzelową w 2% przypadków [13]. Wrażliwość na lateks można zwiększyć przez częste mycie rąk, które prowadzi do przesuszenia i niszczenia powierzchniowej warstwy lipidowej skóry, ułatwiając wnikanie cząsteczkom lateksu, które wywołują reakcje alergiczne [5]. Wykazano także, że wśród pracowników służby zdrowia nasilenie objawów wzrasta wraz z czasem ekspozycji na lateks, stażem pracy i ilością używanych rękawiczek [14]. W przypadku uczulenia na lateks gumy naturalnej objawy najczęściej występują 30 minut po nałożeniu rękawiczek z tego materiału i obejmują tylko powierzchnię, z którą się on kontaktuje; ustępują najpóźniej po 24 godzinach [15]. Niemalże niemożliwe do uniknięcia w pracy techników dentystycznych są skaleczenia o charakterze ukłuć, rozcięć, otarć czy oparzeń. Przerwana ciągłość powłok skórnych jest łatwą drogą wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych. Choć liczba zachorowań na choroby zakaźne, takie jak wirusowe zapalenie wątroby, w pracy maleje z roku na rok, warto pamiętać o sterylizacji, dezynfekcji i profilaktyce ochronnej [16]. Dochodzące do tego częste przesuszenia skóry (mycie, używanie detergentów, kontakt z pumeksem, gipsem), braki okresowej sterylizacji narzędzi i urządzeń oraz szybka, niedokładna sterylizacja wycisków stanowią przyczyny łatwości pojawiania się zakażeń w obrębie skóry.
3 178 Martyna Gola, Magdalena Owecka Zawód technika dentystycznego wiąże się z przebywaniem w wymuszonych pozycjach, w większości jest to praca w pozycji siedzącej. Wymaga wielu ruchów roboczych o określonej liczbie powtórzeń, trwania w bezruchu dla uzyskania stabilizacji ręki, skupieniu się na wielu precyzyjnych, krótkich ruchach nadgarstka, dłoni [17]. Każda dłużej utrzymywana, wymuszona pozycja wiąże się z napięciem mięśni, co prowadzi do ich skurczów, bólu lub dyskomfortu. Podczas zbyt długiego siedzenia, w nieodpowiedniej pozycji, na niedopasowanym krześle, przy źle zaprojektowanym stanowisku pojawiają się bóle kręgosłupa. Bardzo istotne są strefy podparcia ciała technika w czasie wykonywania pracy na stanowisku jak np.: podparcie palców o wykonywaną pracę lub model, dłoni i nadgarstków o blat, łokci o krzesło oraz pleców, miednicy i ud o krzesło oraz stóp o posadzkę. Zwracanie uwagi na tę kwestię ułatwia utrzymanie stabilizacji oraz komfortu i ogranicza przyczyny powstawania dolegliwości bólowych w obrębie układu mięśniowego i kostnego w trakcie pracy [18]. Z badań wynika, że dolegliwości bólowe w obrębie układu kostno-szkieletowego są bardziej związane z czasem trwania dziennej zmiany niż z długością stażu pracy [5]. Kolejnym układem narażonym na działanie szkodliwych czynników jest układ oddechowy. Nos i jama ustna są drogami wnikania różnego rodzaju pyłów i drobnoustrojów. Warto zabezpieczać je maseczkami, przyłbicami przed wnikaniem szkodliwych czynników. Zawodowy nieżyt nosa definiowany jest jako zapalenie błony śluzowej spowodowane działaniem specyficznych substancji obecnych w środowisku pracy. Ze względu na przyczynę jego powstania dzieli się go na: zawodowy nieżyt nosa z podrażnienia (przy ekspozycji na substancje drażniące, np. chlorkehsydynę, chloraminę, aldehyd glutarowy) oraz alergiczny nieżyt nosa o podłożu immunologicznym [19]. Technicy dentystyczni narażeni są także na zawodową astmę oskrzelową. Definiuje się ją jako chorobę charakteryzującą się zwężeniem i zapaleniem dolnych dróg oddechowych o różnym stopniu nasilenia i nadreaktywnością oskrzeli. Można wyróżnić dwa typy zawodowej astmy oskrzelowej: alergiczną wywołaną przez czynniki o dużej i małej masie cząsteczkowej oraz niealergiczną wywołaną działaniem silnie stężonych środków drażniących [3]. Organizm ludzki reaguje także astmatycznie na wziewną ekspozycję metali. W pracy technika dentystycznego są to m.in. nikiel, chrom i kobalt [20]. Kolejnym zagrożeniem w pracy technika dentystycznego jest narażenie na działanie berylu i kobaltu, które może prowadzić do występowania chorób o podłożu immunologicznym, tj. berylozy i kobaltozy [3, 21]. Beryloza jest ziarniniakową chorobą płuc wywołaną obecnością berylu, który po wniknięciu do organizmu nie jest z niego wydalany. Stała ekspozycja organizmu na beryl prowadzi do przewlekłego zapalenia ziarniniakowego i potencjalnego powstania zwłóknień [19]. Pierwszym przypadkiem udokumentowanej berylozy w zawodzie technika dentystycznego był mężczyzna narażony na sole berylu, którego chorobę zbadano i opisano w roku 1993 [22]. Technicy dentystyczni mają także styczność z kobaltem, w trakcie opracowywania metalowych części protez. Kobalt uznaje się za czynnik uczulający drogi oddechowe, mogący wywoływać zapalenie płuc ze śródmiąższowym naciekiem komórek olbrzymich i nagromadzeniem wielojądrowych komórek w pęcherzykach płucnych, mogącym prowadzić do śródmiąższowego włóknienia płuc [23]. Wittczak i współpracownicy opisali przypadek 36- letniej kobiety pracującej w zawodzie technika dentystycznego, która od 15 lat skarżyła się na objawy w postaci napadowego suchego kaszlu, narastającej duszności i pogarszanie się zdolności wykonywania wysiłku fizycznego. Nasilenie tych objawów zauważyła w trakcie obróbki protez, głównie tych, które zawierały metalowe części. Nie zaobserwowała zmian skórnych, nie skarżyła się na alergiczny nieżyt nosa czy spojówek. Po przeprowadzaniu wielu badań stwierdzono u niej zawodową astmę oskrzelową i śródmiąższową chorobę płuc o typie zawodowego płuca kobaltowego [23]. Kolejną chorobą dotyczącą układu oddechowego u techników dentystycznych jest pylica. Jest to choroba typowa dla wieloletnich pracowników laboratoriów techniki dentystycznej. Klinicznie objawia się dusznościami, zmniejszeniem wydolności oddechowej, czynnościowym zmniejszeniem pojemności dyfuzyjnej i spadkiem wskaźników wentylacyjnych. W biopsji płuc obecne są złogi krzemianów i metali, takich jak kobalt, chrom i molibden [24]. Jednym z objawów chorobowych związanych z układem oddechowym jest kaszel pojawiający się przy wdychaniu gipsu i pyłu powstającego przy obróbce akrylu. Przy kontakcie z metakrylanem metylu Wittczak i współpracownicy udowodnili występowanie astmy oskrzelowej z zapaleniem błony śluzowej nosa [25]. Należy także wspomnieć, iż pojawienie się astmy oskrzelowej u techników dentystycznych może być spowodowane przez wdychanie oparów szkodliwych substancji chemicznych, takich jak chloramina czy tlenek etylenu [20]. Również wdychanie lateksu gumy naturalnej wywołuje astmę oskrzelową i objawy alergicznego nieżytu błony śluzowej nosa, który wraz z pokrzywką kontaktową są pierwszymi objawami uczulenia na lateks [15]. Kolejnym narządem narażonym na działanie szkodliwych czynników biologicznych, chemicznych i fizycznych są oczy. Często u techników dentystycznych dochodzi do zapalenia spojówek, które są częścią worka spojówkowego nad twardówką, pokrywającą także wewnętrzną powierzchnię powieki (spojówka powiekowa) [26].
4 Choroby występujące u techników dentystycznych 179 Zawodowe alergiczne zapalenie spojówek to schorzenie będące alergicznym procesem zapalnym w obrębie spojówek wywołane reakcją organizmu na wprowadzenie do ustroju czynnika alergizującego specyficznego dla danego miejsca pracy. Głównymi objawami tej choroby są łzawienie i świąd oczu (występujące u ok. 90% chorych), a także zaczerwienienie oka oraz obrzęk [19]. Alergiczny nieżyt spojówek może powodować chloramina oraz akrylany [3, 6]. Spojówki są jedną z dróg wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych, dlatego ich osłona jest szczególnie istotna na przykład przy oczyszczaniu, dezynfekcji, opracowywaniu protez pojawiających się w laboratorium do naprawy, polerowaniu ich pumeksem, ponieważ w takich przypadkach pojawiające się pyły i aerozole skażone bakteriami mogą dostawać się do oczu. Pyły, nie tylko skażone, są kolejnym zagrożeniem. Jednym z nich jest pył gipsowy, który podczas zarabiania, szlifowania i odkrawania elementów gipsowych unosi się w całej gipsowni. Kolejnym źródłem pyłów mogących uszkodzić lub drażnić oczy technika dentystycznego jest obrabiany akryl. Warto po raz kolejny przypomnieć o konieczności używania okularów ochronnych, przyłbic i włączaniu wyciągu. Warto zabezpieczać oczy także przy korzystaniu z piaskarki, ponieważ piasek w niej używany, a także resztki masy ogniotrwałej usuwanej z odlanych elementów metalowych, unoszą się w sporych ilościach. Warto także zadbać o dobre oświetlenie stanowiska, ma ono ogromny wpływ na jakość wykonywanych prac, a także na komfort pracy przy ich wykonywaniu. Kolejnym czynnikiem wpływającym niekorzystnie na układ wzroku jest hałas. Przy dźwiękach przekraczających 70 decybeli źrenice ludzkiego oka zwężają się. Reakcja ta jest spowodowana silnymi połączeniami przez pęczek podłużny przyśrodkowy pomiędzy narządami wzroku i słuchu. Ma ona zauważalny wpływ na zakres pola widzenia, które ulega zwężeniu oraz na ostrość i percepcję barw, co znacząco utrudnia pracę technika dentystycznego [27]. W pracy technika dentystycznego uszy chroni się rzadko, a niestety, tak jak w przypadku oczu, możliwości regeneracji prawidłowego działania narządu słuchu są niewielkie. Głównym problem jest oczywiście hałas. Najbardziej niekorzystny dla człowieka jest hałas impulsowy, zmienny, przerywany, o wysokich tonach, hałas na poziomie 85 db staje się drażniący i męczący [27]. Jednostajny hałas staje się uciążliwy przy poziomie 90 db. Anna Hyska podaje przykłady czynności, które wywołują hałas: polerowanie protezy 73 db, włączony wyciąg techniczny 76 db, obcinanie gipsowego modelu na obcinarce 77 db, obrabianie protezy akrylowej 81 db [27]. Najważniejszym faktem jest brak możliwości leczenia trwałych uszkodzeń słuchu, dlatego tak ważna jest profilaktyka i dbanie o słuch w laboratoriach techniki dentystycznej, co umożliwia np. ustawianie przegród wewnętrznych między stanowiskami pracy, umieszczanie w pracowni elementów dźwiękochłonnych, także większej ilości roślin oraz ochrona indywidualna. W codziennej pracy techników dentystycznych na sprawność działania układu nerwowego wpływa kilka czynników. Pod wpływem długotrwałego działania monomeru metakrylanu metylu może dochodzić do obwodowej neuropatii czuciowo-ruchowej lub stałego uczucia drętwienia nóg [21]. W przypadku niestosowania rękawiczek podczas pracy z akrylem mogą wstępować także miejscowe zmiany, takie jak drętwienie, ból i zbielenie palców [28]. Tlenek etylenu, który stosowany jest do dezynfekcji i sterylizacji materiałów wrażliwych na podgrzewanie, ma udowodnione właściwości drażniące, neurotoksyczne, alergiczne i mutagenne. Jego działania neurotoksyczne to m.in. degeneracja włókien nerwowych, rozwój neuropatii obwodowej i encefalopatii [5]. Kolejnym istotnie wpływającym na układ nerwowy czynnikiem jest hałas. Pierwszym objawem niekorzystnego wpływu hałasu na nasz organizm (już przy dźwiękach o poziomie ponad 70 db) jest zwężenie źrenic. Najbardziej męczący dla układu nerwowego jest hałas działający długotrwale, o natężeniu od 35 do 70 db. Na układ nerwowy w zawodzie technika dentystycznego wpływa także stres, którego nie brak w codziennej praktyce. Stres może być spowodowany czynnikami obiektywnymi, odbieranymi przez techników dentystycznych we względnie podobny sposób lub subiektywnymi, wywołującymi reakcje w zależności od indywidualnego nastawienia, płci, wieku czy doświadczenia. Głównymi stresorami w pracy technika dentystycznego są: praca pod presją czasu, występowanie sytuacji trudnych do rozwiązania, konieczność podejmowania trudnych decyzji, konieczność stałej koncentracji i wzmożonej uwagi, poczucie odpowiedzialności za stan zdrowia pacjentówklientów, dyspozycyjność, praca zmianowa. Skutki działającego stresu uzależnione są m.in. od czasu jego trwania. Człowiek poddany długotrwałemu działaniu stresu skarży się na: stany depresyjne, apatię, odczucie przemęczenia, nerwowość, agresję, zaburzenia snu, zaburzenia neurologiczne, zaburzenia układu pokarmowego (jadłowstręt, nadmierne spożywanie pokarmów), zespół wypalenia się, zespół jelita drażliwego, nadciśnienie tętnicze krwi, wzmożone napięcie mięśni głowy, szyi i obręczy barkowej. Wyeliminowanie stresu z zawodu technika dentystycznego jest właściwie niemożliwe, można go jedynie ograniczyć. W pracy opisano choroby na jakie w swojej pracy narażeni są technicy dentystyczni. Wymieniono także sposoby, jak należy się chronić przed wieloma szkodliwymi czynnikami, takimi jak pył, drażniące związki chemiczne czy też hałas. W artykule najwięcej uwagi poświęcono tym narządom, które są najbardziej narażone podczas pracy techników dentystycznych. Skupiono się więc głównie na układzie oddechowym, skórze dłoni, układzie nerwowym oraz na narządach wzroku i słuchu.
5 180 Martyna Gola, Magdalena Owecka Piśmiennictwo 1. Harazin B. Drgania mechaniczne. Ocena narażenia i ryzyka zdrowotnego oraz zapobieganie uszkodzeniom zdrowia. Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego. Sosnowiec 1996, Bryla R. Ocena ryzyka zawodowego dla czynności wykonywanych przez technika dentystycznego. Nowoczesny Tech Dent. 2013; 1: Pałczyński C. Czynniki alergizujące w środowisku pracy, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2011, Rustemeyer T., Frosch P.J. Occupation skin diseases in dental labolatory technicians. Clinical picture and causative factors., Contact Dermatitis. 1996; 34(2): English. 5. Lewczuk E., Affelska-Jercha A., Tomczyk J. Zawodowe zagrożenia zdrowotne w gabinetach stomatologicznych. Med Pracy. 2002; 53, 2: Kręcisz B., Kieć-Świerczyńska M. Reakcje o charakterze alergii kontaktowej u pracowników i pacjentów zakładów służby zdrowia. Zakażenia 2004; 4: Kanerva L., Estlander T., Jolanki R., Tarvainen K. Occupational allergic contact dermatitis caused by exposure to acrylates during work with dental prostheses. Contact Dermatitis 1993; 28: English. 8. Murer A.J., Poulsen O.M., Tuchsen F., Roed-Petersen J. Rapid increase in skin problems among dental technician trainees working with acrylates. Contact Dermatitis, 1995; 33(2): English. 9. Raszewski Z. Nowe spojrzenie na tworzywa akrylowe, Elamed, Katowice 2009, Andersson T., Bruze M., Björkner B. In vivo testing of the protection of gloves against acrylates in dentin-bonding system on patients with known contact allegry to acrylates, Contact Dermatitis 1999, 41, English. 11. Jędrzejewska-Jurga K. Alergia kontaktowa na metale. Alergologia Info, 2008; 3, 2: Santos R., Goosens A. An update on airborne contact dermatitis: Contact Dermatitis 2007; 57: English. 13. Turjamaa K. Update on occupational natural rubber latex allergy. Dermatologic Clinics 1994; 12(3): English. 14. Płus T. Alergologia współczesna, Medpress, Warszawa 2006, Pałczyński C. Alergia natychmiastowa o podłożu zawodowym, Oficyna wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź 2001, Budny D. Techniku uważaj na zakażenia, Nowoczesny technik dentystyczny, 2011, 4, Zgierska E. Nasze zdrowie a ergonomia. Nowoczesny Tech Dent. 2004; 2: Przybysz M. Zasady ergonomii w pracy technika dentystycznego. Nowoczesny Tech Dent. 2009; 4: Pałczyński C. Alergologia zawodowa, Oficyna wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź 2008, ; Pałczyński C. Astma wywołana przez związki chemiczne o małej masie cząsteczkowej część II, Alergia, 2010, 1, Bilski B., Połczyńska M. Konsekwencje zdrowotne narażenia zawodowego techników dentystycznych. Med Pracy. 2005; 56(1): Kotloff R.M., Richman P.S., Greenacre J.K., Rossman M.D. Chronic beryllium disease in a dental labolatory technician. Am Rev Respir Dis. 1993;147, 1: English. 23. Wittczak T., Walusiak J., Krakowiak A., Pałczyński C. Złożona postać kobaltozy (zmiany śródmiąższowe i astma oskrzelowa u technika dentystycznego opis przypadku klinicznego. Med Pracy. 2003; 54 (2): Selden A., Sahle W., Johansson L., Sorenson S., Person B. Three cases of dental technician`s pneumoconiosis related to cobalt-chromium-molybdenum dust exposure. Chest. 1996; 109: English. 25. Wittczak T., Pałczyński C., Szulc B., Górski P. Astma oskrzelowa z zapaleniem błony śluzowej nosa w następstwie zawodowej ekspozycji na metakrylan metylu u technika dentystycznego. Med Pracy. 1996; 3: Ashwell K. Anatomia. Ilustrowany słownik i repetytorium dla studentów, Arkady Sp. z o.o, Warszawa 2013, Hyska A. Hałas w zawodzie technika dentystycznego. Nowoczesny Tech Dent. 2010; 2: Januszewska-Opalska A., Nowakowska D. Możliwości zmniejszenia toksycznego wpływu metakrylanu metylu na pacjentów użytkujących akrylowe protezy stomatologiczne oraz w ekspozycji zawodowej zespołu lekarz/asysta/technik. Dent Med Probl. 2008; 45, 1: Adres do korespondencji: Martyna Gola Pracownia Radiologii Stomatologicznej Katedra Biomateriałów i Stomatologii Doświadczalnej Zakład Biomateriałów i Stomatologii Doświadczalnej ul. Bukowska Poznań martyna_gola@wp.pl
3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII
3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, charakteryzującą się nawracającymi atakami duszności, kaszlu i świszczącego oddechu, których częstotliwość
Bardziej szczegółowoPrzeciwwskazania zdrowotne ograniczające możliwości wyboru kierunku kształcenia
Wybór zawodu a warunki zdrowotne Wkrótce podejmiecie decyzję edukacyjno-zawodową (dotyczącą wyboru szkół ponadgimnazjalnych i zawodu). Ważnym czynnikiem decydującym o tym czy zostaniecie przyjęci do danego
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady Miasta Krakowa Schorzenia dolnych dróg oddechowych
Bardziej szczegółowoChoroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego
Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego Podczas akcji przebadano 4400 osób. Na badania rozszerzone skierowano ok. 950 osób. Do tej pory przebadano prawie 600 osób. W wyniku pogłębionych
Bardziej szczegółowoJak żyć i pracować z chorobą alergiczną układu oddechowego? Jakie są najczęstsze przyczyny i objawy alergii?
Jak żyć i pracować z chorobą alergiczną układu oddechowego? Czy alergia układu oddechowego to często spotykany problem? Choroby alergiczne występują obecnie z bardzo dużą częstością. Szacuje się, że na
Bardziej szczegółowoPRZYKŁADOWA OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKU PRACOWNIK LABORATORIUM CHEMICZNEGO METODĄ RISK SCORE
DW-SYSTEMS PRZYKŁADOWA OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKU PRACOWNIK LABORATORIUM CHEMICZNEGO METODĄ RISK SCORE Jest to metoda wskaźnikowa, w której wartość ryzyka [R] zawodowego wyznacza się za pomocą
Bardziej szczegółowoTemat: Higiena i choroby układu oddechowego.
Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. 1. Sprawność układu oddechowego - ważnym czynnikiem zdrowotnym. a) zanieczyszczenia powietrza Pyły miedzi, aluminium, żelaza, ołowiu, piaskowe, węglowe, azbestowe,
Bardziej szczegółowoSzkolenie okresowe - OSP. Zagrożenia wypadkowe
Zagrożenia wypadkowe 1 Zagrożenia czynnikami występującymi w procesach pracy Zagrożenie -stan środowiska pracy, który może spowodować wypadek lub chorobę Czynniki zagrożenia zawodowego dzieli się na dwie
Bardziej szczegółowoSZKOLENIA DLA LEKARZY
Oferta Szkoleń 2018 ul. Kościelna 13, 41-200 Sosnowiec NIP 644 001 18 44 tel. 32 266 08 85 fax 32 266 11 24 e-mail: sekretariat@imp.sosnowiec.pl www.imp.sosnowiec.pl SZKOLENIA DLA LEKARZY 1. Pylice płuc
Bardziej szczegółowoH200 Materiały wybuchowe niestabilne. H201 Materiał wybuchowy; zagrożenie wybuchem masowym. H202
http://www.msds-europe.com H200 Materiały wybuchowe niestabilne. H201 Materiał wybuchowy; zagrożenie wybuchem masowym. H202 Materiał wybuchowy, poważne zagrożenie rozrzutem. H203 Materiał wybuchowy; zagrożenie
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIE KOMPLEKSOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB ZAWODOWYCH SKÓRY
OPRACOWANIE KOMPLEKSOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB ZAWODOWYCH SKÓRY Zadanie 1. Badania i analizy dotyczące opracowania kompleksowego programu profilaktyki chorób zawodowych skóry Okres realizacji:
Bardziej szczegółowoMonika Bobkiewicz Oddział Higieny Pracy Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Opolu. Opole, r.
Monika Bobkiewicz Oddział Higieny Pracy Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Opolu Opole, 28.04.2016 r. Definicja choroby zawodowej Choroba, która jest wymieniona w wykazie chorób zawodowych
Bardziej szczegółowoZagrożenia na stanowisku pracy i dobór środków ochrony indywidualnej ochrona oczu (cz. 1)
Zagrożenia na stanowisku pracy i dobór środków ochrony indywidualnej ochrona oczu (cz. 1) Źródła i rodzaje zagrożeń oczu Najczęstsze źródła i rodzaje zagrożeń oczu, które występują na stanowisku pracy.
Bardziej szczegółowoGRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ?
GRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! SZCZEPIONKA PRZECIW GRYPIE CZYM JEST
Bardziej szczegółowoJesteśmy tym czym oddychamy?
Jesteśmy tym czym oddychamy? Jak działają płuca Najczęstsze choroby płuc Dr med. Piotr Dąbrowiecki Wojskowy Instytut Medyczny Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę Alergię i POCHP ANATOMIA UKŁADU
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 28 grudnia 1995 r.
M.P.96.7.84 1997-09-02 zm.wyn.z Dz.U.96.61.283 art.140 ust.1, art.140 ust.2 ZARZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie ustalenia wykazu chorób i schorzeń pozostających w związku
Bardziej szczegółowoRAMOWY PROGRAM SZKOLENIA OKRESOWEGO PRACOWNIKÓW INŻYNIERYJNO-TECHNICZNYCH
RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA OKRESOWEGO PRACOWNIKÓW INŻYNIERYJNO-TECHNICZNYCH Lp. 1. Temat szkolenia Regulacje prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy: a) aktualne przepisy (z uwzględnieniem zmian),
Bardziej szczegółowoZarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody trzypunktowej
Zarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody trzypunktowej Szczecin 2013 1 Wprowadzenie Ryzyko zawodowe: prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń
Bardziej szczegółowoSKIEROWANIE NA BADANIE PROFILAKTYCZNE (WSTĘPNE, OKRESOWE, KONTROLNE *)
Pieczęć zakładu pracy Załącznik nr 5 (miejscowość, data) SKIEROWANIE NA BADANIE PROFILAKTYCZNE (WSTĘPNE, OKRESOWE, KONTROLNE *) 1. Imię i nazwisko... PESEL. 2. Adres 3. Stanowisko lub stanowiska pracy
Bardziej szczegółowoVOLTAREN MAX Diklofenak dietyloamoniowy 23,2 mg/g Żel
VOLTAREN MAX Diklofenak dietyloamoniowy 23,2 mg/g Żel Wskazania do stosowania Voltaren MAX jest wskazany do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 14 lat. Produkt działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka powstania i rozwoju astmy oraz możliwości jej zapobiegania. mgr Marek Gerlic
Czynniki ryzyka powstania i rozwoju astmy oraz możliwości jej zapobiegania mgr Marek Gerlic U osób zdrowych płuca i drogi oddechowe pracują w następujący sposób: oskrzela, czyli tzw. drogi oddechowe, są
Bardziej szczegółowoWystępowanie szkodliwych czynników biologicznych w środowisku pracy
Występowanie szkodliwych czynników biologicznych w środowisku pracy W środowisku pracy mogą występować niepożądane czynniki mające bezpośredni wpływ na zdrowie i życie pracowników zatrudnionych w pośrednim
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI
Stan na 27 października 2015 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 11 sierpnia 2010 r. w sprawie wykazu chorób, z tytułu których funkcjonariuszowi Służby Więziennej przysługuje jednorazowe
Bardziej szczegółowoPrzykładowy program szkolenia okresowego pracowników inżynieryjno-technicznych
Przykładowy program szkolenia okresowego pracowników inżynieryjno-technicznych 1. Założenia organizacyjno-programowe a) Forma nauczania Kurs z oderwaniem od pracy. b) Cel szkolenia Celem szkolenia jest
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 84/2012 Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie z dnia 21 grudnia 2012 r.
Zarządzenie Nr 84/2012 Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie powołania zespołu do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach
Bardziej szczegółowoZakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów
Zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów Health Protection Scotland Co to są zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A? Paciorkowce z grupy A (ang. Group A Streptococcus,
Bardziej szczegółowoAKTUALIZACJA SPISU SUBSTANCJI CHEMICZNYCH STOSOWANYCH w SP ZOZ W SIEDLCACH - środki do mycia i dezynfekcji (przetarg listopad 2015r)
AKTUALIZACJA SPISU SUBSTANCJI CHEMICZNYCH STOSOWANYCH w SP ZOZ W SIEDLCACH - środki do mycia i dezynfekcji (przetarg listopad 2015r) Zatwierdził: Opracowała: Specjalista ds. BHP Bogumiła Filipiuk Siedlce,
Bardziej szczegółowoChoroby zawodowe. w przypadku zatruć ostrych - 3 dni, w przypadku zatruć przewlekłych - w zależności od rodzaju substancji
Wykaz chorób zawodowych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym
Bardziej szczegółowoWIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV Wątroba to największy i bardzo ważny narząd! Produkuje najważniejsze białka Produkuje żółć - bardzo istotny czynnik w procesie trawienia
Bardziej szczegółowoEugenia Murawska-Ciatowicz i. Podręcznik dla studentów wydziałów kosmetologii- u "1 (, - WG O RN IC.KI XVI. p?* MEDYCZNE
Eugenia Murawska-Ciatowicz i Podręcznik dla studentów wydziałów kosmetologii- / b, / y 1 u "1 (, - WG O RN IC.KI W W Y D A W N I C T W O XVI. p?* MEDYCZNE Eugenia Murawska-Ciałowicz Marcin Zawadzki Higiena
Bardziej szczegółowoo Fizyczne o Psychospołeczne Biologiczne Chemiczne
RYZYKO ZAWODOWE prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń
Bardziej szczegółowoCzynniki zewnętrzne wpływające na wydolność człowieka
Czynniki zewnętrzne wpływające na wydolność człowieka OTOCZENIE FIZYCZNE: Oświetlenie Hałas Opary Ruch i wibracja Widzenie a oświetlenie Warunki oświetlenia Widzenie poprawia się wraz ze wzrostem oświetlenia
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu kopolimer metakrylanu metylu i akrylan metylu b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM
Bardziej szczegółowo6) pylica talkowa nie można określić 7) pylica grafitowa nie można określić 8) pylice wywoływane pyłami metali nie można określić
WYKAZ CHORÓB ZAWODOWYCH WRAZ Z OKRESEM, W KTÓRYM WYSTĄPIENIE UDOKUMENTOWANYCH OBJAWÓW CHOROBOWYCH UPOWAŻNIA DO ROZPOZNANIA CHOROBY ZAWODOWEJ POMIMO WCZEŚNIEJSZEGO ZAKOŃCZENIA PRACY W NARAŻENIU ZAWODOWYM
Bardziej szczegółowotj. z dnia 18 maja 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 736)
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie wykazu chorób, z tytułu których funkcjonariuszowi Służby Więziennej przysługuje jednorazowe odszkodowanie z dnia 11 sierpnia 2010 r. (Dz.U. Nr 147, poz.
Bardziej szczegółowoChoroby zawodowe. w przypadku zatruć ostrych 3 dni, w przypadku zatruć przewlekłych w zależności od rodzaju substancji
Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. WYKAZ CHORÓB ZAWODOWYCH WRAZ Z OKRESEM, W KTÓRYM WYSTĄPIENIE UDOKUMENTOWANYCH OBJAWÓW CHOROBOWYCH UPOWAŻNIA DO ROZPOZNANIA CHOROBY ZAWODOWEJ
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI
Wykaz chorób, z tytułu których funkcjonariuszowi Służby Więziennej przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Dz.U.2010.147.989 z dnia 2010.08.12 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 27 października 2015 r.
Bardziej szczegółowoAspekt techniczny (narażenie) i formalny (procedura) stwierdzenia choroby zawodowej. Michał Langer WSSE Poznań
Aspekt techniczny (narażenie) i formalny (procedura) stwierdzenia choroby zawodowej. Michał Langer WSSE Poznań Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA DIKLONAT P, 10 mg/g, żel (Diclofenacum natricum) Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona ważne informacje dla pacjenta. Lek ten jest
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowopteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko
8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy
Bardziej szczegółowoAnaliza i ocena ryzyka zawodowego pracowników. chemicznych. Katarzyna Szymczak-Czyżewicz Oddział Higieny Pracy WSSE w Szczecinie 1
Analiza i ocena ryzyka zawodowego pracowników narażonych na występowanie szkodliwych czynników chemicznych Katarzyna Szymczak-Czyżewicz Oddział Higieny Pracy WSSE w Szczecinie 1 Ryzyko zawodowe stwarzane
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Specjalista chorób wewnętrznych i chorób płuc Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI
Wykaz chorób i schorzeń pozostających w związku ze służbą w Służbie Więziennej. Dz.U.2008.223.1473 z dnia 2008.12.18 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 18 grudnia 2008 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI
Bardziej szczegółowoProgram Profilaktyki Zdrowotnej
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr IX/56/2011 Program Profilaktyki Zdrowotnej Realizowany w roku 2011 pod nazwą Badania wad postawy wśród dzieci klas pierwszych szkół podstawowych miasta Tczewa w ramach programu
Bardziej szczegółowoSZKOLENIE DOTYCZĄCE PROFILAKTYKI GRYPY SEZONOWEJ I NOWEJ GRYPY A(H1N1)
SZKOLENIE DOTYCZĄCE PROFILAKTYKI GRYPY SEZONOWEJ I NOWEJ GRYPY A(H1N1) Grypa sezonowa jest ostrą chorobą wirusową, która przenosi się drogą kropelkową, bądź też przez kontakt bezpośredni z zakażoną osobą
Bardziej szczegółowoKULTURA BEZPIECZEŃSTWA DRGANIA MECHANICZNE
KULTURA BEZPIECZEŃSTWA DRGANIA MECHANICZNE Drgania mechaniczne wibracje to ruch cząstek ośrodka spręzystego względem położenia równowagi. W środowisku pracy rozpatrywane są jedynie drgania przekazywane
Bardziej szczegółowobłony śluzowej na czynniki mechaniczne i fizyczne
Istnieje wiele czynników o zróżnicowanym charakterze, które przyczyniają się do zaburzeń funkcjonowania narządu głosowego. Zostały one usystematyzowane w poniższej tabeli. Największym zagrożeniem dla głosu
Bardziej szczegółowopujących w środowisku pracy na orzekanie o związanej zanej z wypadkami przy pracy Paweł Czarnecki
Wpływ stresorów w występuj pujących w środowisku pracy na orzekanie o długotrwałej niezdolności do pracy związanej zanej z wypadkami przy pracy Paweł Czarnecki 1 Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
Bardziej szczegółowoChoroby zawodowe pracowników przetwórstwa warzyw, owoców i mięsa
Choroby zawodowe pracowników przetwórstwa warzyw, owoców i mięsa Maciej Pertek Oddział Higieny Pracy Wojewódzkiej Stacji Saniatrono-Epidemiologicznej w Poznaniu wymieniona w wykazie chorób zawodowych;
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoZarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody trzypunktowej
Zarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 2. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody trzypunktowej Szczecin 2013 1 Wprowadzenie Ryzyko zawodowe: prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń
Bardziej szczegółowoChoroby bydła: co robić, gdy oczy szwankują?
.pl https://www..pl Choroby bydła: co robić, gdy oczy szwankują? Autor: dr hab. inż. Maciej Adamski Data: 24 lutego 2018 Choć efektywność produkcji w stadach bydła zależy od wielu czynników, podstawowym
Bardziej szczegółowoKody niepełnosprawności i ich znaczenie
Kody niepełnosprawności i ich znaczenie Kody niepełnosprawności, będące w istocie symbolami rodzaju schorzenia, mają decydujący wpływ na to, do jakich prac osoba niepełnosprawna może być kierowana, a do
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO. Bocheńska Lecznicza Sól Jodowo-Bromowa 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Bocheńska Lecznicza Sól Jodowo-Bromowa 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Produkt leczniczy zawiera sól jodowo-bromową, w tym jodki nie mniej
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoAlergia. Ciesz się pełnią życia z Systemem oczyszczania powietrza Atmosphere Sky!
Alergia Ciesz się pełnią życia z Systemem oczyszczania powietrza Atmosphere Sky! 01 Wprowadzenie Alergie są często występującym schorzeniem, a liczba dotkniętych nimi osób rośnie z każdym rokiem. Ponad
Bardziej szczegółowoCo leczy akupunktura?
Co leczy akupunktura? Akupunktura posiada bardzo szeroki zakres wskazań ukierunkowanych na przyniesienie ulgi choremu - często też okazuje się nie tylko tańsza, ale również bardziej skuteczna od stosowania
Bardziej szczegółowoWyższy Urząd Górniczy
Wyższy Urząd Górniczy Zagrożenie hałasem w górnictwie Zagrożenie hałasem w górnictwie Katowice 2010 Copyright by Wyższy Urząd Górniczy, Katowice 2010 Opracowanie Departament Warunków Pracy WUG Opracowanie
Bardziej szczegółowoSTAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii
STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii W trosce o młode pokolenie. Jak wychować zdrowe dziecko? Konferencja prasowa 09.09.2015 Sytuacja demograficzna
Bardziej szczegółowoCzynniki niebezpieczne (urazowe) to takie czynniki, które działając na człowieka i mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy).
Identyfikacja, analiza i ocena zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego z tymi zagrożeniami mgr Adam Błęka Czynniki niebezpieczne (urazowe)
Bardziej szczegółowoCzynniki chemiczne rakotwórcze
Czynniki chemiczne rakotwórcze Materiał szkoleniowo- dydaktyczny opracowała: Magdalena Kozik - starszy specjalista ds. BHP Czynniki chemiczne to pierwiastki chemiczne i ich związki w takim stanie, w jakim
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ
Wykaz chorób, pozostających w związku ze służbą wojskową, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze. Dz.U.2003.143.1397 z dnia 2003.08.14 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 15 kwietnia 2009
Bardziej szczegółowoFORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA
Data wypełnienia: FORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA NAZWISKO i IMIĘ PESEL ADRES TELEFON Nazwisko i imię opiekuna/osoby upoważnionej do kontaktu: Telefon osoby upoważnionej do kontaktu: ROZPOZNANIE LEKARSKIE
Bardziej szczegółowoRYZYKO ZAWODOWE ZWIĄZANE EKSPOZYCJĄ NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA
RYZYKO ZAWODOWE ZWIĄZANE EKSPOZYCJĄ NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA Katarzyna Zielińska-Jankiewicz Anna Kozajda Irena Szadkowska-Stańczyk NARAŻENIE NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA GRUPY
Bardziej szczegółowoTERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU
TERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU Dla stomatologów, foniatrów, laryngologów, okulistów i fizjoterapeutów WERSJA 2014.2 20 godzin akademickich zrealizowanych
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz wynikające z niej działania w Starostwie Powiatowym w Gryfinie. Rozdział 1 Definicje
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr /2006 z dnia 2006r. INSTRUKCJA oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz wynikające z niej działania w Starostwie Powiatowym w Gryfinie Rozdział 1 Definicje 1.
Bardziej szczegółowoKliniczna ocena nasilenia objawów przewlekłego GVHD
Formularz A część 1 Skóra Kliniczna ocena nasilenia objawów przewlekłego GVHD Oceniany narząd Wynik badania / oceny Punktacja Skóra KaŜdy rodzaj wysypki krwotocznej % powierzchni ciała (max 100%) Przesuwalne
Bardziej szczegółowoKod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8
// Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8 Białko 1 : Tłuszcz 2,5-3,5 : Węglowodany 05-0,8 grama na 1 kilogram wagi należnej i nie przejmuj się kaloriami. Po kilku tygodniach dla
Bardziej szczegółowouszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego.
Barotrauma uszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego. Podział urazów ciœnieniowych płuc zatok obocznych
Bardziej szczegółowoZakażenia w chirurgii.
Zakażenia w chirurgii. Rola personelu pielęgniarskiego. 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ Cacałowska Dorota Zakażenia Zakażenia w chirurgii stanowią istotny problem współczesnej medycyny,
Bardziej szczegółowo3) szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki
Dz.U. z 2005 nr 81 poz. 716 17.01.2011 716 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
Bardziej szczegółowoNIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA
NIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA Nietolerancja i alergia pokarmowa to dwie mylone ze sobą reakcje organizmu na pokarmy, które dla zdrowych osób są nieszkodliwe. Nietolerancja pokarmowa w objawach przypomina
Bardziej szczegółowoZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU WYDANE W 2011 ROKU Warszawa 2012 Opracowała Akceptowała Agnieszka Sikora
Bardziej szczegółowo// // Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie. Wydanie drugie. Autor: Aleksander Sieroń.
// // Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie. Wydanie drugie. Autor: Aleksander Sieroń. Prof. Aleksander Sieroń jest specjalistą z zakresu chorób wewnętrznych, kardiologii i medycyny fizykalnej. Kieruje
Bardziej szczegółowoHarmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne
Harmonogram wykładów z patofizjologii dla Studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja studia stacjonarne Środa 15.45-17.15, ul. Medyczna 9, sala A Data Temat: Prowadzący: 05.10.16 Omówienie
Bardziej szczegółowoKONFERENCJA NAUKOWO TECHNICZNA Zwalczania zagrożeń chemicznych i ekologicznych Rozwiązania interdyscyplinarne POLEKO 2013
Awaryjny wyciek amoniaku ze składu cystern kolejowych na terenie stacji PKP Poznań Franowo. Doświadczenia i wnioski. st. bryg. dr inż. Jerzy Ranecki KONFERENCJA NAUKOWO TECHNICZNA Doświadczenia i wnioski
Bardziej szczegółowoZasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy uśmiercaniu zwierząt. mgr inż. Janusz Drebot
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy uśmiercaniu zwierząt mgr inż. Janusz Drebot Podstawa Prawna Podstawowym aktem prawnym, mówiącym o prawie do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, jest
Bardziej szczegółowoZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU WYDANE W 2014 ROKU Warszawa 2015 Opracowała Akceptowała Agnieszka Sikora
Bardziej szczegółowoPROMOCJA ZDROWIA TO PROCES
STAROSTWO POWIATOWE W ŚWIDNICY WYDZIAŁ ZDROWIA 2007 r. Opracowała Barbara Świętek PROMOCJA ZDROWIA TO PROCES UMOŻLIWIAJĄCY JEDNOSTKOM, GRUPOM, SPOŁECZNOŚCIĄ ZWIĘKSZENIE KONTROLI NAD WŁASNYM ZROWIEM I JEGO
Bardziej szczegółowoDziałania służby medycyny pracy w aspekcie profilaktyki narażenia na hałas w miejscu pracy
Działania służby medycyny pracy w aspekcie profilaktyki narażenia na hałas w miejscu pracy Katarzyna Skręt Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Rzeszowie Hałas Dźwięk wrażenie słuchowe, spowodowane falą
Bardziej szczegółowoObturacyjne choroby płuc - POCHP
Obturacyjne choroby płuc - POCHP POCHP to zespół chorobowy charakteryzujący się postępującym i niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Ograniczenie to wynika
Bardziej szczegółowoVILLACRYL STC SAMOPOLIMERYZUJĄCY MATERIAŁ AKRYLOWY DO WYKONYWANIA TYMCZASOWYCH KORON I MOSTÓW DENTYSTYCZNYCH
Zhermapol Sp. z o.o ul. Augustówka 14, 02-981 Warszawa tel. +48 22 858 82 72, fax + 48 22 642 07 14; e-mail:biuro@zhermapol.pl VILLACRYL STC SAMOPOLIMERYZUJĄCY MATERIAŁ AKRYLOWY DO WYKONYWANIA TYMCZASOWYCH
Bardziej szczegółowoDRGANIA MECHANICZNE W ŚRODOWISKU PRACY
DRGANIA MECHANICZNE W ŚRODOWISKU PRACY zagrożenia i profilaktyka Zagrożenie drganiami mechanicznymi w środowisku pracy Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach
Bardziej szczegółowoROLA UKŁADU KOSTNO STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY
Szkoły Ponadgimnazjalne Moduł II Foliogram 8 ROLA UKŁADU KOSTNO STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY FIZJOLOGIA PRACY to nauka, która bada: podstawowe procesy fizjologiczne, które zachodzą w układzie
Bardziej szczegółowoZaliczenie procedur medycznych
Załącznik nr 2 do Indeksu wykonanych zabiegów i procedur medycznych Zaliczenie procedur medycznych wykonanych przez lekarza w czasie staży specjalizacyjnych i kierunkowych realizowanych w ramach specjalizacji
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenia powietrza a obturacyjne choroby płuc
Zanieczyszczenia powietrza a obturacyjne choroby płuc Dr med. Piotr Dąbrowiecki Wojskowy Instytut Medyczny Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę Alergię i POCHP Obturacyjne choroby płuc - ASTMA
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE
PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie
Bardziej szczegółowoLp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi
Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Finalgon, 4 mg/g + 25 mg/g, maść Nonivamidum + Nicoboxilum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Finalgon, 4 mg/g + 25 mg/g, maść Nonivamidum + Nicoboxilum Należy uważnie zapoznać się z treścią tej ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera
Bardziej szczegółowoZaliczenie procedur medycznych
Załącznik nr 2 do Indeksu wykonanych zabiegów i procedur medycznych Zaliczenie procedur medycznych wykonanych przez lekarza w czasie staży specjalizacyjnych i kierunkowych realizowanych w ramach specjalizacji
Bardziej szczegółowoKatarzyna Kitajewska Główny Inspektorat Sanitarny
Katarzyna Kitajewska Główny Inspektorat Sanitarny 1 Zranienia i zakłucia przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki materiału Zgodnie z dyrektywą 91/155/WG
1. Identyfikacja produktu i firmy. Nazwa produktu: Przeznaczenie produktu: BLUCLAD płyta budowlana wzmocniona włóknami do stosowania jako płytę wykończeniową na podłogi, ściany i sufity Firma: Firma: Eternit
Bardziej szczegółowoTematy Prac Kontrolnych Semestr Letni 2015/2016. Szkoła Policealna Centrum Edukacji Pro Civitas w Kielcach
Tematy Prac Kontrolnych Semestr Letni 2015/2016 Szkoła Policealna Centrum Edukacji Pro Civitas w Kielcach Technik usług kosmetycznych sem. I Podstawy anatomiczno dermatologiczne w kosmetyce: Temat: Grzybice
Bardziej szczegółowoCentra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie w Krakowie, Nowym Sączu i Tarnowie
1. WYKAZ CHORÓB ZAWODOWYCH WRAZ Z OKRESEM, W KTÓRYM WYSTĄPIENIE UDOKUMENTOWANYCH OBJAWÓW CHOROBOWYCH UPOWAśNIA DO ROZPOZNANIA CHOROBY ZAWODOWEJ POMIMO WCZEŚNIEJSZEGO ZAKOŃCZENIA PRACY W NARAśENIU ZAWODOWYM
Bardziej szczegółowoDiagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych
Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Piśmiennictwo: Szczeklik E. Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. PZWL 1979 Bolechowski F. Podstawy ogólnej diagnostyki
Bardziej szczegółowo4. Wyniki streszczenie Komunikat
4. Wyniki streszczenie Komunikat Aby przygotować powyższe zestawienia objęliśmy programem ponad 22.700 osób w 9 regionach kraju, z czego prawie ¼ przeszła szczegółowe badania lekarskie. Program ten jest
Bardziej szczegółowo