02 Co warto wiedzieć o alergiach sezonowych?

Transkrypt

1 02 Co warto wiedzieć o alergiach sezonowych?

2 Spis treści Czym są alergie sezonowe?... 1 Co właściwie wiadomo o alergenach sezonowych?... 4 Dlaczego osoby z alergią na pyłki mają czasem alergie na artykuły spożywcze?... 5 Co jako osoba z alergią na pyłki możesz zrobić w celu odpowiedniego wspomagania terapii? 7 Czym są alergie sezonowe? U coraz większej liczby mieszkańców Niemiec, nadejściu wiosny towarzyszą chusteczki higieniczne, bóle głowy i duszności. Przyczyną są bardzo drobne cząstki, emitowane przez rośliny i grzyby do powietrza, gdzie się potem rozprzestrzeniają. Są przez nas wdychane lub dostają się do spojówek prowadząc do chorobotwórczych, nadwrażliwych reakcji. Tak jest np. w przypadku pyłków lub pyłków kwiatowych wielu roślin oraz niektórych zarodników pleśni. Ich występowanie jest jednak ograniczone przez pory roku. Duże ilości pyłków leszczyny lub olchy występują w powietrzu np. od lutego do marca. Okres ten nazywany jest sezonem pylenia. Dlatego alergeny, które wywołują dolegliwości alergiczne w określonym czasie, nazywane są alergenami sezonowymi, a wywołane przez nie choroby alergiami sezonowymi. W zależności od okresu kwitnienia wywołujących alergie roślin oraz tworzenia się zarodników grzybów, dolegliwości mogą pojawiać się o różnych porach roku. Porami roku o największym obciążeniu dla osób z alergią na pyłki są wiosna i lato. U osób mających alergię na pleśń, cierpiących na dolegliwości sezonowe (istnieją także całoroczne alergie na pleśń!), dolegliwości występują głównie późnym latem. Mimo że okresy kwitnienia większości roślin znane są już od tysięcy lat, dopiero dokładne pomiary występowania pyłków i zarodników w powietrzu, przeprowadzone w różnych miejscach w Niemczech i innych krajach europejskich, doprowadziły do stworzenia dokładnych kalendarzy pylenia. Jeśli pacjent zna alergeny powodujące u niego chorobę, może on odczytać z tych kalendarzy, kiedy musi się liczyć z dolegliwościami. 1 (9)

3 Buk Żyto 2 (9)

4 Trawy Bylica pospolita 3 (9)

5 Babka Alternaria (pleśń, zdjęcie pod mikroskopem) Co właściwie wiadomo o alergenach sezonowych? Zacznijmy od pyłków. Podobnie jak nasienie u ludzi i zwierząt są one komórkami rozrodczymi roślin. W jakiś sposób muszą się dostać do kwiatów żeńskich. W przypadku wielu roślin pomagają w tym owady takie jak pszczoły i motyle. 4 (9)

6 Pyłki roślin owadopylnych są dość ciężkie i do tego klejące. Nie nadają się do rozprzestrzeniania za pomocą wiatru. Ponieważ bardzo dobrze przyczepiają się do odnóży pszczół i motyli, owady te przenoszą pyłek kwiatowy, latając z kwiatu na kwiat. Wszystko, co wydaje bujne kwiaty, np. tulipan, niezapominajka, bez i jaśmin rzadko jest przyczyną alergii z wyjątkiem ogrodników. Kto nie wtyka tam swojego nosa, temu nieprzyjemne dolegliwości zostaną oszczędzone! Zupełnie inaczej jest w przypadku roślin wiatropylnych, jak np. wielu drzew, ziół i traw. Ponieważ ich pyłki są bardzo lekkie i suche, doskonale unoszą się na wietrze. Jako że rozprzestrzenianie za pomocą wiatru jest mniej celowe i tym samym niepewne, rośliny wiatropylne wytwarzają ogromne ilości pyłku. Wiatr może je przenosić na tysiące metrów w górę oraz na odległość setek kilometrów. Z tego powodu np. pyłki zbóż mogą pojawić się w centrum dużego miasta. Największe obciążenie dla alergików wywodzi się zatem z latających alergenów. Zaczyna się to wiosną w przypadku leszczyny i olchy. W kwietniu i maju powietrze wypełniają swoim pyłkiem przede wszystkim brzoza, dąb i buk. Pyłki żyta i innych zbóż oraz większości traw na łąkach i pastwiskach zaczynają latać w czerwcu. W lipcu i sierpniu rozwiewane przez wiatr są pyłki ziół takich jak bylica pospolita i babka. Mniej więcej w tym samym czasie w powietrzu występują również zarodniki pleśni z rodzaju Alternaria i Cladosporium. Pleśnie te żyją na innych roślinach, odżywiają się nimi, lub rozkładają pozostawiony po żniwach materiał roślinny na polach i w ogrodach. Potrzebują bardzo dużej wilgotności powietrza, aby wytworzyć zarodniki. Dlatego duże ilości zarodników wprowadzają do powietrza w wilgotne późnoletnie wieczory. Dlaczego osoby z alergią na pyłki mają czasem alergie na artykuły spożywcze? Właściwymi alergenami nie są same pyłki lub zarodniki, lecz zawarte w nich białka, proteiny. Proteiny te mogą jednak nawiązać kontakt z komórkami ludzkiego układu odpornościowego dopiero wtedy, gdy zostaną wypłukane z nośników alergenów (pyłki, zarodniki). Proces ten odbywa się krótko po dotarciu nośnika alergenu na wilgotne błony śluzowe, np. nosa lub oskrzeli. Pod mikroskopem pyłki i zarodniki przypominają sitko do herbaty, z którego alergenne proteiny są uwalniane przez wilgotny śluz. Jeśli raz pokonają przeszkodę w postaci błony śluzowej, rozpoczyna się proces, który kończy się katarem, zapaleniem spojówek, kaszlem lub dusznościami. 5 (9)

7 Osoby z alergią na pyłek leszczyny często reagują również na pyłek brzozy, ponieważ pyłki leszczyny i brzozy zawierają częściowo podobne białka. Są one również przyczyną tego, że u osoby z alergią na pyłek leszczyny mogą też pojawić się dolegliwości podczas spożywania orzechów i jabłek (np. opuchnięte wargi). Wiedza na temat takich reakcji krzyżowych zwiększyła się, od kiedy istnieje możliwość izolowania różnych protein alergennych z nośników alergenów oraz porównywania ich ze sobą w warunkach laboratoryjnych. Tym samym możliwe było sklasyfikowanie pyłków różnych roślin i artykułów spożywczych w tak zwane grupy alergenów. Grupy alergenów Brzoza Trawy Bylica olcha, leszczyna, orzech laskowy, jabłko, morela, wiśnia, brzoskwinia, truskawka i in. migdały, owoce pestkowe i ziarnkowe (surowe) zboże, mąki zbożowe, groch, orzech ziemny, soja przyprawy, seler, ziarna słonecznika, piołun, arnika, karczoch, rumianek, mniszek, słonecznik i in. Co należy zrobić, jeśli istnieje podejrzenie alergii na pyłki? Na szczęście osoby z alergią na pyłki nie reagują dolegliwościami na każdy rodzaj pyłku. Aby dowiedzieć się, jaki rodzaj pyłku wywołuje dolegliwości, powinieneś zgłosić się do doświadczonego alergologa. Lekarz ten przeprowadzi wstępne badanie i każe wypełnić przygotowaną ankietę dotyczącą historii choroby. Następnie konieczne jest przeprowadzenie kilku testów w celu ustalenia alergenów powodujących chorobę. W przypadku najpopularniejszego testu skórnego, niewielką ilość wchodzącego w rachubę alergenu umieszcza się na skórze po wewnętrznej stronie przedramienia oraz wprowadza do skóry za pomocą specjalnej igły (test punktowy). Jeśli występuje alergia na zastosowany alergen, to po krótkim czasie w miejscu testu pojawi się bąbel otoczony zaczerwienieniem. Najczęściej towarzyszy mu swędzenie. Jeśli niemożliwe jest przeprowadzenie testu skórnego, wówczas możliwą alternatywą jest test laboratoryjny. W tym celu pobiera się od pacjenta krew. W laboratorium bada się, czy krew zawiera przeciwciała, które układ odpornościowy wytworzył przeciwko chorobotwórczym alergenom. Podczas testu prowokacyjnego umieszcza się małą ilość podejrzanego alergenu bezpośrednio w miejscu, gdzie wystąpiły objawy choroby. Np. u pacjentów z 6 (9)

8 cieknącym nosem umieszcza się go za pomocą wkraplania lub pryskania na błonę śluzową nosa. Jeśli pojawi się oczekiwana reakcja, lekarz może być pewien, że znalazł alergen wywołujący chorobę. Na podstawie tych testów oraz Twojej historii choroby lekarz omówi z Tobą, czy rozpocząć immunoterapię swoistą (dawniej = hiposensybilizacja). Oznacza to, że w regularnych odstępach czasowych lekarz będzie wstrzykiwał Ci roztwór alergenu, dzięki czemu staniesz się niewrażliwy na substancje wywołujące alergię. Dzieci i bardzo wrażliwi pacjenci mogą zażywać roztwór w postaci kropli. Co jako osoba z alergią na pyłki możesz zrobić w celu odpowiedniego wspomagania terapii? Twoja współpraca jest szczególnie ważna dla terapii. O wyniku terapii decydujesz Ty. Miej na uwadze poniższe punkty: W godzinach południowych i popołudniowych większość pyłków i zarodników znajduje się w powietrzu. Dlatego w tym czasie powinieneś zamknąć okna; zrezygnować lepiej ze spacerów. To samo dotyczy bardzo wietrznych dni. Częste czyszczenie wszystkich mebli i podłóg na mokro może przyczynić się do możliwie jak najmniejszej koncentracji pyłków w mieszkaniu. Zaleca się przy tym noszenie maski. Codzienne mycie włosów oraz przechowywanie ubrań poza sypialnią zmniejsza koncentrację pyłków w miejscu snu. W czasie podwyższonego pylenia i rozprzestrzeniania się zarodników, kierowcy samochodów powinni wyłączyć wentylację oraz zamknąć szyby. Jeśli to możliwe, osoby z alergią na pyłki powinny zlecić wyposażenie swojego samochodu w specjalny filtr pyłków, oferowany przez wielu producentów. W trakcie oraz bezpośrednio po deszczu powietrze jest względnie wolne od pyłków. Jest to idealny czas na spacery. 7 (9)

9 W trakcie sezonu pylenia lub rozprzestrzeniania zarodników należy unikać prac ogrodowych, zwłaszcza koszenia trawy, oraz wszelkich form wysiłku na świeżym powietrzu (sport). Wskazane jest zachowanie ostrożności w konsumowaniu miodu i herbaty ziołowej. Mogą one zwierać resztki pyłków, które po spożyciu mogą wywołać reakcje alergiczne. Podczas planowania urlopu w miarę możliwości powinieneś wybierać miejsca o mniejszym stopniu pylenia lub rozprzestrzeniania zarodników (morze, góry powyżej m). Osoby z alergią na pyłek jesionu powinny unikać krajów śródziemnomorskich. W powietrzu często występują tu pyłki drzew oliwnych, które zawierają podobne alergeny co pyłki jesionu. Informacje na temat pylenia w Europie: Życzymy szybkiego powrotu do zdrowia! HAL Allergy Group J.H. Oortweg CH Leiden The Netherlands Tel: Fax: info@hal-allergy.com Internet: HAL Allergy Sp. z o.o. Ul. Rumiana Warsaw Poland Tel: Fax: office@hal-allergy.pl Internet: 8 (9)