Zasiłek dla opiekuna po śmierci podopiecznego

Transkrypt

1 Opiekunowie niepełnosprawnych dorosłych z niecierpliwością czekają na zmianę przepisów, która zrówna pomoc dla nich z tą, jaką otrzymują rodzice niepełnosprawnych dzieci. Od nowego roku opiekunowie niepełnosprawnych dzieci dostają 1406 zł miesięcznie świadczenia pielęgnacyjnego. To o ponad 106 zł więcej niż w zeszłym roku. Opiekunowie niepełnosprawnych dorosłych nie dostali podwyżek. Nadal przysługuje im 520 zł zasiłku miesięcznie. A i to pod warunkiem, że mają niskie dochody. Ponad dwa lata temu Trybunał Konstytucyjny orzekł, że różnicowanie wysokości pomocy dla opiekunów ze względu na wiek, w którym ich podopieczny stał się niepełnosprawny (przed ukończeniem 18 lub 25 lat albo w dorosłości), jest niezgodne z art. 32 konstytucji, czyli zasadą równości obywateli wobec prawa. Ale ani poprzedni, ani obecny rząd nic z tym nie zrobił. Opiekunowie niepełnosprawnych dorosłych czują się pokrzywdzeni i wykluczeni. Zasiłek dla opiekuna po śmierci podopiecznego Jedyna dobra wiadomość dla nich jest taka, że ustawodawca zadbał, by od nowego roku po śmierci podopiecznego nie zostali bez środków do życia. Co to dokładnie znaczy? Dzięki nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawy o świadczeniach przedemerytalnych (DzU z 2016 r. poz. 1940) opiekunowie będą się mogli ubiegać o zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie przedemerytalne. Ale nic za darmo. Aby dostać zasiłek lub świadczenie przedemerytalne, trzeba sprawować opiekę nad niepełnosprawnym bliskim co najmniej przez rok. Po śmierci podopiecznego należy się zarejestrować w urzędzie pracy. Dla świadczenia przedemerytalnego są dodatkowe warunki: opiekun musi mieć skończone 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni) i staż uprawniający do emerytury (minimum 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn; do stażu dolicza się okres pobierania świadczenia). 1 / 7

2 Szacuje się, że w ciągu najbliższych 10 lat z nowych przepisów skorzysta ok. 122 tys. opiekunów. Będzie to kosztować budżet ponad miliard złotych. Tyle nowości. Wysokość zasiłku dla opiekunów dorosłych niepełnosprawnych oraz zasady jego przyznawania pozostały niezmienione. Specjalny zasiłek opiekuńczy Wynosi 520 zł na rękę miesięcznie. Obowiązuje od 1 stycznia 2013 r. Przysługuje tym członkom rodziny, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli: - nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub - rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, by zająć się osobą z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Oprócz obowiązku alimentacyjnego jest też warunek dochodowy. Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje tylko wtedy, gdy łączny dochód rodziny opiekuna oraz rodziny podopiecznego nie przekracza 764 zł netto na osobę miesięcznie (na podstawie dochodów z roku poprzedzającego okres zasiłkowy z uwzględnieniem utraty i uzyskania dochodu). Uwaga! Okres zasiłkowy zaczyna się 1 października, a kończy 30 września następnego roku kalendarzowego. 2 / 7

3 Zgodnie z art. 3 pkt 16 ustawy o świadczeniach rodzinnych za dochód opiekuna uważa się dochód następujących członków jego rodziny: małżonka, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25 lat, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy. Do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka mającego własne dziecko. Za dochód rodziny podopiecznego uważa się dochód następujących członków jego rodziny: dochód samego podopiecznego, jego małżonka, osoby, z którą wspólnie wychowują dziecko, innych dzieci do ukończenia 25. roku życia. Do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka mające własne dziecko. Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje Specjalny zasiłek opiekuńczy nie należy się, gdy: opiekun ma prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego; - pobiera już specjalny zasiłek opiekuńczy lub świadczenie pielęgnacyjne; - sam legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; - członek jego rodziny pobiera zasiłek opiekuńczy lub świadczenie pielęgnacyjne; - podopieczny trafił do rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, 3 / 7

4 rodzinnego domu dziecka, albo do placówki zapewniającej całodobową opiekę przez więcej niż pięć dni w tygodniu; - na podopiecznego inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury, zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego, dodatku do zasiłku rodzinnego lub zagranicznego świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką (chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej). Zasiłek dla opiekuna-rolnika Gdy o specjalny zasiłek opiekuńczy ubiegają się rolnicy, ich małżonkowie bądź domownicy, powinni: - zaprzestać prowadzenia gospodarstwa rolnego (rolnik), - zaprzestać prowadzenia gospodarstwa rolnego albo wykonywania w nim pracy (współmałżonek rolnika i domownicy). Dowodem rezygnacji z pracy w gospodarstwie jest oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia". Trzeba wiedzieć, że ani w ustawie o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, ani też w ustawie o świadczeniach rodzinnych nie ma definicji zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego albo wykonywania w nim pracy. Nigdzie też nie ma odesłania do innych przepisów. Z tego wniosek, że ocenę, czy ktoś pracuje w gospodarstwie, czy też nie, pozostawiono samym rolnikom. Rolnik, który opiekuje się osobą niepełnosprawną, może wybrać, czy chce pozostać w ZUS lub w KRUS. Taką możliwość dała nowelizacja ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Musi jednak spełnić kryterium dochodowe. Zasiłek dla opiekuna 4 / 7

5 Pobierają go osoby, które po nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych straciły 1 lipca 2013 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, a jednocześnie z powodu kryterium dochodowego nie załapały się na nowy, specjalny zasiłek opiekuńczy. Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z grudnia 2013 r. i kolejnej zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych wypłacono im wraz z odsetkami zasiłek za okres od 1 lipca 2013 r. do 14 maja 2014 r. i przyznano prawo do świadczenia na starych zasadach (bez kryterium dochodowego). Prawo do zasiłku przyznawane jest bezterminowo, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. Uprawnienie to jest weryfikowane co pół roku. Zwykły zasiłek opiekuńczy wynosi tyle samo co specjalny, czyli 520 zł na rękę miesięcznie. Opiekunowie idą do sądu Opiekunowie, którzy nie dostali specjalnego zasiłku opiekuńczego, bo przekraczają kryterium dochodowe, ale też ci, którzy mają do niego prawo, ale uważają, że należy im się wyższa pomoc, decydują się na drogę sądową. I sądy z reguły wydają wyroki dla nich korzystne. Przykład. Pani Anna opiekuje się ponad 90-letnią niedołężną matką. W styczniu 2013 r. jak wielu innych opiekunów straciła prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. W zamian dostała specjalny zasiłek opiekuńczy w wysokości 520 zł miesięcznie. Gdy w październiku 2014 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że różnicowanie wysokości pomocy dla opiekunów w zależności od tego, czy opiekują się niepełnosprawnymi dziećmi, czy niedołężnymi rodzicami, jest niekonstytucyjne, pani Anna wniosła sprawę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy. Ten jednak ją oddalił. Sędziowie uznali, że Trybunał nakazał ustawodawcy jedynie poprawienie istniejącego stanu prawnego, ale nie pozbawił go 5 / 7

6 marginesu swobody, by opiekunów niepełnosprawnych dzieci traktować w sposób szczególny, a opiekunom niepełnosprawnych dorosłych pomagać wtedy, gdy są w trudnej sytuacji finansowej. Skargę kasacyjną od tego wyroku złożył Rzecznik Praw Obywatelskich. W obszernym uzasadnieniu podkreślił, że sądy nie są od dokonywania wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych w sytuacji, gdy jeden z jej przepisów został uznany za niekonstytucyjny, ale mimo to należy go przestrzegać. Tym razem Naczelny Sąd Administracyjny przyznał mu rację. Uzasadnienie brzmiało tak: pani Annie odmówiono świadczenia pielęgnacyjnego na niepełnosprawną matkę, powołując się na artykuł, który TK uznał za niezgodny z konstytucją. Orzeczenia Trybunału mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Przepis utracił moc w momencie, gdy wyrok TK został opublikowany w Dzienniku Ustaw (23 października 2014 r.). Orzeczenia wydane po tym terminie, z powołaniem się na niekonstytucyjny przepis, "nie znajdują uzasadnienia". Skoro zatem niedopuszczalne jest wydawanie orzeczeń sądowych oraz decyzji administracyjnych na podstawie niekonstytucyjnych przepisów, to skargę kasacyjną RPO w sprawie świadczenia dla pani Anny należy uznać za zasadną. (I OSK 1512/16 - Wyrok NSA) Pieniądze na opiekę Dla rodziców niepełnosprawnych dzieci - Świadczenie pielęgnacyjne zł miesięcznie Dla opiekunów dorosłych niepełnosprawnych, o ile spełniają kryterium dochodowe - Specjalny zasiłek opiekuńczy zł miesięcznie Dla opiekunów dorosłych niepełnosprawnych, którym zabrano świadczenie pielęgnacyjne 6 / 7

7 - Zasiłek dla opiekuna zł miesięcznie Ilu opiekunów dostaje pomoc 111,7 tys. osób dostaje świadczenie pielęgnacyjne 26,8 tys. osób pobiera specjalny zasiłek opiekuńczy 57,6 tys. osób pobiera zasiłek dla opiekuna Źródło: wyborcza.pl 7 / 7