W I poł. XVII wieku obszar Rzeczpospolitej 990 tys.km 2 i około 9 mln. ludzi. Sąsiedzi Rzeczypospolitej w XVII wieku : (odczytać i wypisać z mapy)

Transkrypt

1 W I poł. XVII wieku obszar Rzeczpospolitej 990 tys.km 2 i około 9 mln. ludzi. Sąsiedzi Rzeczypospolitej w XVII wieku : (odczytać i wypisać z mapy)

2

3 Podsumowanie Wstąpienie na tron Zygmunta III Wazy zapoczątkowało panowanie w Polsce dynastii Wazów od 1587r. do 1668 roku. Po śmierci ojca wybrano jego synów - Władysława IV i Jan Kazimierza. Wazowie panowali w Polsce 81 lat. Był to okres ciągłych wojen z sąsiadami, które doprowadziły do kryzysu państwa w XVII wieku.

4 Debata na temat wolnej elekcji Jakie dostrzegasz wady i zalety systemu wolnej elekcji oraz szanse i zagrożenia dla położenia Polski. Mocne strony Słabe strony Szanse Zagrożenia

5 Debata na temat wolnej elekcji Jakie dostrzegasz wady i zalety systemu wolnej elekcji oraz szanse i zagrożenia dla położenia Polski. Mocne strony: - Możliwość kandydowania różnych władców innych państw, - kandydować mogli poważni przywódcy wojenni (np. Sobieski), - króla wybierała tylko szlachta. Słabe strony: - Szlachta była przekupna, wygrywał ten kto zaoferował najwięcej, - szlachta wolała wybierać władców z zagranicy, ponieważ gdyby do tronu doszedł Polak, mógłby on wprowadzić niekorzystne dla szlachty reformy, - król elekcyjny stawał się narzędziem w rękach rosnącej w siłę szlachty. Szanse: - Każdy nowy król mógł wnieść do polskiej władzy coś nowego, - królowie doświadczeni w boju mogli zapewnić polskiemu wojsku chwałę i zwycięstwo. Zagrozenia: - Szlachta zdobywała coraz większą władzę oraz nowe przywileje, - wybrany król mógł działać na niekorzyść Polski, - skłucenia Polski z innymi krajami, co mogło doprowadzić do wybuchu wojny.

6 Historia bez cenzury

7 Wojna Polsko-Szwedzka przebieg konfliktu polsko-szwedzkiego w I połowie XVII w drugi etap konfliktu polsko szwedzkiego wojnę 1626 i jej następstwa terytorialne dla Polski, prezentacja multimedialna : pojęcia, daty i postaci ziązane z drugim etapem wojny, Ujście Wisły, a następnie uczniowie na mapie wskazują miejsca, z którymi były związane, analiza kartograficzna, praca w grupach, praca pod kierunkiem), uczniów by wskazali na mapie Kircholm i miejsce bitwy pod Oliwą oraz zapamiętali datę 1627 r., Praca w grupach, uczniowie po mini wykładzie nauczyciela opartym na prezentacji multimedialnej odpowiadają na pytania: podaj władcę Polski i Szwecji sprawujących władzę w okresie konfliktu, podaj przyczyny bezpośrednie i pośrednie ataku Szwedów na Polskę, oceń postawę szlachty i magnaterii polskiej oraz litewskiej w obliczu najazdu, jakie wydarzenia przyczyniły się do wybuchu powstania antyszwedzkiego? Jak brzmiały postanowienia pokoju w Oliwie z 1660 r.? Uczniowie oglądają fragmenty filmu "Potop" Jerzego Hoffmana, analiza, dyskusja,

8 Etapy konfliktu I wojna polsko-szwedzka II wojna polsko-szwedzka III wojna polsko-szwedzka IV wojna polsko-szwedzka V wojna polsko-szwedzka VI wojna polsko-szwedzka

9 Wojna za panowania Zygmunta II Augusta Wojny inflanckie lub dominium Maris Baltici (pol. władztwo Morza Bałtyckiego) seria konfliktów politycznych i zbrojnych w okresie od 1558 do 1583 roku między państwem polsko-litewskim (od 1569 roku Rzeczpospolitą Obojga Narodów), a Szwecją, Danią i Carstwem Rosyjskim o panowanie na morzu i ziemie zakonu inflanckiego (do 1525 roku gałąź zakonu krzyżackiego).

10 Wojna polsko-szwedzka o Inflanty Stanowiła dalszy ciąg szwedzko-polskich sporów dotyczących podziału ziem dawnego zakonu kawalerów mieczowych. Dodatkowym czynnikiem była walka o tron szwedzki między Karolem Sudermańskim a Zygmuntem III Wazą.

11 Bitwa pod Kircholmem Było to jedno z najświetniejszych zwycięstw I Rzeczypospolitej. Blisko czterotysięczne wojska polsko-litewskie pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza (1040 piechoty, 2400 jazdy i 4 bądź 7 dział, w tym chorągwie kozackie, tatarskie i kurlandzkie), głównie dzięki użyciu przez wodza litewskiego husarii jako siły przełamującej, rozgromiły ponad trzykrotnie liczniejszą armię szwedzką pod dowództwem Karola Sudermańskiego (8500 piechoty, 2500 jazdy i 11 dział oprócz Szwedów walczyli zaciężni żołnierze holenderscy, szkoccy i niemieccy). Wojska Rzeczypospolitej straciły ok. 100 żołnierzy (200 zostało rannych), z czego tylko 13 husarzy i towarzyszy pancernych, oraz 150 koni. Niewielką liczbę zabitych tłumaczy się tym, że atak i w jego konsekwencji zwycięstwo nastąpiły bardzo szybko, a jeźdźcy kryli się za końskimi karkami. Jednak strata koni oznaczała wyeliminowanie z walki na dłuższy czas praktycznie całej chorągwi jazdy, gdyż długo ćwiczone konie husarskie były trudne do zastąpienia. Szwedzi stracili ok. 6-9 tys. Żołnierzy (znaczna część zginęła w czasie ucieczki), czyli ponad połowę stanu osobowego armii, z czego wielu dowódców, m.in. gen. Andersa Lenartssona, Fryderyka, ks. lüneburskiego. Sam Karol IX ocalał jedynie dzięki rajtarowi Henrykowi Wrede, który oddał swego konia monarsze, co przypłacił życiem. Ponadto Szwedzi zostali zmuszeni do odstąpienia od oblężenia Rygi. Zwycięstwo, choć efektowne i rozstrzygające kampanię 1605 roku, nie przyniosło zwycięstwa strategicznego zaangażowanie na kilku frontach sił Rzeczypospolitej dało Szwecji szansę odbudować siły i zdobyć Inflanty, a następca Karola IX Gustaw II Adolf na przeciąg ponad stu lat anektował Inflanty do swojego królestwa oraz zaatakował inne ziemie Rzeczypospolitej.

12 Husaria Husaria polska jazda należąca do autoramentu narodowego, znana z wielu zwycięstw formacja kawaleryjska Rzeczypospolitej, obecna na polach bitew od początku XVI wieku do połowy XVIII wieku. Była wykorzystywana do przełamywania sił nieprzyjaciela poprzez zadawanie rozstrzygających uderzeń w postaci szarż, które w najważniejszym okresie jej istnienia kończyły się zazwyczaj zwycięstwami. Ze względu na nietypowe uzbrojenie i taktykę husaria jest zaliczana do najskuteczniejszych formacji wojskowych w dziejach kawalerii.

13 Wojna polsko-szwedzka Była kontynuacją wojny polskoszwedzkiej i stanowiła próbę wykorzystania przez Szwecję zaangażowania Rzeczypospolitej w wojnie z Rosją oraz kłopotów Korony z Tatarami i Turcją na południowym wschodzie.

14 Przebieg Czas: Miejsce: Inflanty, Estonia Terytorium : Inflanty i Estonia, dzisiejsza Estonia i Łotwa Przyczyna: spór o Estonię i Inflanty połączony z walką króla Zygmunta III Wazy z Gustawem Adolfem o tron szwedzki Wynik: rozejm Strony konfliktu: Szwecja versus I Rzeczpospolita Dowódcy: Gustaw II Adolf Krzysztof II Radziwiłł, Jan Siciński

15 Wojna polsko-szwedzka Była kontynuacją wojen polsko-szwedzkich i , stanowiącą próbę wykorzystania przez Szwecję zaangażowania Rzeczypospolitej w wojnie z Turcją.

16 Najważniejsze postaci konfliktu Król Szwecji Gustaw Adolf Aleksander Gosiewski

17 Najważniejsze postaci konfliktu Krzysztof Radziwiłł Zygmunt III Waza

18 Wojna polsko-szwedzka Ciąg starć polsko-szwedzkich w latach o ujście Wisły, która przyniosła spustoszenie Pomorza i Kujaw. Wojna ta, będąca kontynuacją wojny polsko-szwedzkiej , zakończyła się 6-letnim rozejmem altmarskim, zawartym 26 września 1629 r.

19 XVII wieczna mapa Prus

20 Potop szwedzki

21 Potop szwedzki Potop szwedzki najazd Szwecji na Rzeczpospolitą w 1655 w czasie II wojny północnej ( ). Formalnie zakończył go pokój w Oliwie zawarty w Wojna ta prowadzona była nie tylko przez Szwecję, w czasie wojny zmieniały się zarówno sojusze, jak i siły obu stron. Była ona kontynuacją wcześniejszych wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą, miała także swoje korzenie w sporze o tron Szwecji zapoczątkowanym jeszcze przez króla Zygmunta III Wazę. Najazd wojsk szwedzkich odbył się jednocześnie z agresją Moskwy, która wypowiedziała Rzeczypospolitej wojnę w styczniu 1654 roku oraz po spustoszeniu Ukrainy w czasie powstania Chmielnickiego, które wybuchło w 1648 roku. Potop szwedzki pokazał słabość organizacyjną Rzeczypospolitej, a najeźdźca skuteczność swoich działań uzyskał m.in. poprzez kolaborację ze Szwedami części elit Rzeczypospolitej w 1655 roku. Od wiosny 1656 roku zaczął wzrastać opór armii koronnej, pojawiły się pierwsze sukcesy militarne, co zaczęło powoli doprowadzać do równowagi pomiędzy przeciwnikami. Od jesieni 1656 roku poprawiła się sytuacja międzynarodowa, co doprowadziło do wycofania się z Polski większości wojsk szwedzkich do czerwca 1657 roku. Szwedzi od tego czasu byli już w defensywie i utrzymywali pod swoją kontrolą jedynie niektóre twierdze z Toruniem na czele. I choć ostatecznie Szwedzi zostali wyparci, to jednak poniesione straty w wyniku walki z kilkoma przeciwnikami oraz koszty ustępstw pokojowych były ogromne. Niektóre zniszczenia materialne, szczególnie szwedzka grabież dóbr kultury polskiej, są odczuwalne do dziś.

22 Gniew husarii JKKjWvS-jo

23

24 Na podstawie źródła 1 (mapa). 1. Ustal, skąd w 1655 roku ruszyło szwedzkie natarcie na Polskę. 2. Prześledź pochód wojsk szwedzkich przez terytorium Rzeczypospolitej. 3. Wskaż i nazwij miasta oblegane przez Szwedów. 4. Zlokalizuj na mapie Oliwę, (obecnie dzielnica Gdańska), gdzie zawarto pokój kończący wojnę Polski ze Szwecją. 5. Wyjaśnij, dlaczego najazd szwedzki w latach nazywany jest potopem. 6. Odpowiedz jakie, Twoim zdaniem, były skutki wieloletniej wojny ze Szwecją?

25 Franciszek Kondratowicz. Obrona Jasnej Góry (obraz XIX-wieczny)

26 January Suchodolski. Obrona Jasnej Góry (obraz z 1875 r.)

27 Źródło 4. Film pt. Potop [1974 r.] w reż. Jerzego Hoffmana. Scena obrony Jasnej Góry[fragment filmu] [ [

28 Na podstawie źródeł Oblężenie klasztoru jasnogórskiego w Częstochowie miało ogromne znaczenie dla przebiegu wojny. Obrona miejsca tak ważnego dla Polaków stanowiła moment zwrotny w konflikcie ze Szwecją. Przedstaw argumenty, które potwierdzają opinię Wespazjana Kochowskiego o obronie Jasnej Góry.

29 Potop Wydarzenia historyczne potopu szwedzkiego polski powieściopisarz Henryk Sienkiewicz opisał w części Trylogii zatytułowanej Potop. Jednak historia o oblężeniu i heroizmie obrońców twierdzy jasnogórskiej (18 listopada 26 grudnia 1655), którą prezentuje Henryk Sienkiewicz w swoim dziele, jest niewątpliwie napisana ku pokrzepieniu serc (choćopartanafaktach).

30 Wojny z moskwą Konflikt z Moskwą był najtrudniejszy w dziejach Rzeczpospolitej. Ciągnął się z niewielkimi przerwami od XV w. Władcy w Moskwie pragnęli władać wszystkimi ziemiami zamieszkałymi przez Rusinów. Te w tym czasie zamieszkałe były przez Litwinów. Doszło do wojny.

31 batory Początkowo Litwini ponosili same straty. Rosjanie wysyłali na śmierć wielu swoich żołnierzy. Nawet Zygmunt Stary i Zygmunt August nie zdołali odzyskać utraconych ziem. Dopiero nowy król Stefan Batory odwrócił ten stan. Odzyskał Płock i część Inflant.

32 Moskwa w odwrocie Po śmierci Batorego Zygmunt III Waza. Który prowadził politykę swojego poprzednika. Sprzyjała mu sytuacja w samej Moskwie, wymarła dynastia Ruryrkowiczów. Na tron moskiewski próbowano nawet wsadzić polskiego kandydata. Odebrano Moskwie ziemie utracone jeszcze przez Jagiellonów.

33 Bitwa pod Kłuszynem Str 41

34 Wojna na ukrainie Powstanie chmielnickiego Y