Zagrożenia związane z używaniem nowych narkotyków tzw. dopalaczy. Grażyna Polak MCDN ODN w Oświęcimiu

Transkrypt

1 Zagrożenia związane z używaniem nowych narkotyków tzw. dopalaczy Grażyna Polak MCDN ODN w Oświęcimiu

2 glupicpun, Narkotyki sa dla ludzi, dopalacze powstaly dla tego, ze te mniej niezdrowe sa nielegalne (a powinny byc), bo tu nie chodzi o zdrowie a o pieniadze. Kazdy powinien byc wolny i moc brac, jesc, palic, pic, co mu sie podoba. I prosze nie zaslaniac sie "moim synem" czy dziecmi w ogole, bo zadne uzywki nie sa dla dzieci, to nie wina istnienia substancji, a rodzica, ze jego dziecko cpa, mimo ze nie powinno, wlasnie dla tego, ze jest dzieckiem. Narkotyki sa bezsensownie demonizowane, wiem o tym dobrze, bo probowalem w zyciu jakies roznych substancji, uzywane z glowa, nie szkodza bardziej niz alkohol, a nawet mniej, a jakos alkoholu nikt nie zakazuje, za to zakazuje sie sprzedazy go dzieciom, bo nie jest dla dzieci. Szanowni rodzice, nie zwalajcie winy na substancje, zastanowcie sie za to, czy uswiadomiliscie dziecko, jaki wplyw maja narkotyki na mlody organizm (duzo wiekszy niz na dojzalego czlowieka), oraz jak latwo sie uzaleznic (szczegolnie gdy jest sie mlodym czlowiekiem), bo narkotykow trzeba uzywac z glowa, a dzieci tego nie potrafia.

3

4

5

6 Dopalacze, do niedawna sprzedawane legalnie (zakaz wprowadzono w październiku 2010 r.), wydawały się niegroźnymi preparatami, jednak szybko okazało się, że tak nie jest. Produkty te są narkotykami, zawierającymi w składzie nierzadko i po trzy, cztery substancje psychoaktywne - taki miks syntetyków może nie tylko spowodować uzależnienie, ale nawet zabić.

7 Definicje dopalacze - (ang. smart drugs, legal hights) potoczna nazwa dla substancji mogących mieć lub mających działanie psychoaktywne, a nieumieszczonych na liście substancji kontrolowanych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Dopalacze można kupić w Polsce w sklepach internetowych, a od 2008 roku w stacjonarnych sklepach smart shopach. Dopalacze sprzedawane są w większości krajów Europy. Rząd polski postanowił walczyć z dopalaczami przez wpisywanie ich na listę substancji zakazanych.

8 Dopalacze, nazywane nowymi substancjami psychoaktywnymi, to środki wytwarzane w laboratoriach chemicznych. Należą do nich np. BZP, MDPV czy mefedron. Są nimi również znane wcześniej substancje naturalne, np. szałwia wieszcza. Dopalacze to dwie ogólne grupy nowych substancji psychoaktywnych syntetyczne kanabinoidy i syntetyczne katynony. Syntetyczne kanabinoidy działają podobnie jak tetrahydrokanabinol (THC) i palone wywołują efekty zbliżone do użycia np. marihuany. Syntetyczne katynony są natomiast nową grupą substancji stymulujących. Postać/wygląd Dopalacze mogą występować w bardzo zróżnicowanej formie, jednakże dla użytkowników najczęściej dostępne są w postaci proszku, tabletek i kapsułek, soli lub mieszanek ziołowych. Sposoby przyjmowania W zależności od postaci dopalaczy istnieje wiele dróg ich zażywania. Najczęściej jednak spotyka się palenie, połykanie, wciąganie do nosa czy wstrzykiwanie. D. Macander (red.) Ryzyko używania narkotyków przez młodzież. Poradnik dla pracowników szkół i placówek oświatowych oraz rodziców,ore, Warszawa 2014

9 Definicje c.d. substancja psychoaktywna - substancja mająca wpływ na funkcjonowanie mózgu poprzez zmianę nastroju, procesów myślowych, zachowania. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) do substancji psychoaktywnych należą: opiaty (heroina, morfina), psychostymulanty (amfetamina, metamfetamina), kokaina, marihuana i haszysz, psychodeliki (np. LSD), środki lotne (kleje), leki uspakajające i barbiturany, nikotyna, alkohol, steroidy.

10 Definicje c.d. THC - tetrahydrokanabinol; główna substancja psychoaktywna w marihuanie i haszyszu, środkach psychoaktywnych uzyskiwanych z konopi. Ma działanie rozweselające, relaksujące i przeciwbólowe, z tego powodu produkty konopi wykorzystywane są w niektórych krajach (np. USA) w medycynie (znanym środkiem jest Marinol) przy uśmierzaniu cierpienia np. w przypadku śmiertelnie chorych na raka, chorych na AIDS. Skutki uboczne, mogące się pojawić po długotrwałym i częstym stosowaniu, to zespół amotywacyjny (zmniejszona energia, spadek ambicji, nieadekwatna ocena sytuacji, wyraźne pogorszenie pamięci, roztargnienie, rozkojarzenie, nieracjonalne myśli, skłonność do ulegania sugestiom, kłopoty w porozumieniu się z innymi, zanik zainteresowań).

11 Definicje c.d. uzależnienie - choroba polegająca na silnej potrzebie lub przymusie zażywania jakiejś substancji. Żeby można było postawić diagnozę o uzależnieniu pacjenta, w ciągu poprzedniego roku muszą wystąpić przynajmniej trzy z wymienionych zjawisk: silne pragnienie lub odczuwanie przymusu zażycia substancji, problemy w kontrolowaniu zachowania związanego z zażywaniem substancji, fizjologiczne objawy związane z zaprzestaniem zażywania substancji objawiające się charakterystycznym dla danej substancji zespołem abstynencyjnym połączone z zażywaniem tej substancji w celu zmniejszenia występujących objawów, podwyższenie tolerancji na narkotyk i w związku z tym zażywanie zwiększonej dawki w celu otrzymania efektów wcześniej doświadczanych przy dawkach mniejszych, coraz częstsze zaniedbywanie innych źródeł przyjemności i zainteresowań spowodowane zażywaniem substancji psychoaktywnej, zwiększenie ilości czasu poświęcanej na zdobycie i zażycie substancji lub do usuwania skutków jej działania; zażywanie substancji mimo szkodliwych następstw zdrowotnych (uszkodzenie wątroby, depresja, uszkodzone funkcjonowanie poznawcze).

12 Narkopolityka Redukcja szkód działania, które zmierzają do tego, żeby zminimalizować szkody zażywania i nadużywania substancji psychoaktywnych. Chodzi o to, by zredukować negatywne konsekwencje i zagrożenia, które są dotkliwe nie tylko dla samego użytkownika czy osoby uzależnionej, ale też dla jego czy jej rodziny i ich bliskiego otoczenia. W polskiej rzeczywistości, kiedy młody człowiek jest uzależniony od niedozwolonych substancji, grozi mu nie tylko utrata zdrowia, ale także poważne karne konsekwencje. Posiada bowiem nielegalną substancję, którą musi (zmusza go do tego nałóg!) przyjmować.

13 Narkopolityka c.d. Kary nie robią wrażenia młodzież obawia się o swoje zdrowie, ale wbrew temu, co często myślimy wcale tak bardzo nie boi się kar. Redukcja szkód może przybierać różne formy działań: programy profilaktyczne i edukacyjne (np. kursy pierwszej pomocy, podejmujące temat prawidłowego zachowania, gdy kolega czy koleżanka straci przytomność po zażyciu substancji), jak i działania wspomagające osoby już uzależnione.

14 Narkopolityka c.d. Racjonalne rozporządzanie pieniędzmi publicznymi. Rozsądniej jest przeznaczać je na system edukacji, tworzyć miejsca pracy w szkołach dla pedagogów i psychologów, którzy u źródeł problemu, mogą zapobiec procesowi uzależniania, zamiast finansować później kosztowny system leczenia, sądownictwa i więzienia

15 Narkopolityka c.d. Użytkownik (użytkowniczka) to najszersze pojęcie. Dotyczy kontaktu z substancjami psychoaktywnymi (także tego, który może być okazjonalny czy jednorazowy!). Możemy mówić też o uzależnieniu (i osobach uzależnionych), które jest ciężką chorobą. W przypadku użytkownika problematycznego (użytkowniczki problematycznej) bierzemy pod uwagę przede wszystkie konsekwencje i skutki zażywania substancji psychoaktywnych dla tej osoby i otoczenia: z zakresu zdrowia czy społecznych konsekwencji.

16 Marcin Chałupka Jak bardzo szkodliwe są dopalacze? Tak naprawdę trudno powiedzieć. Popularny ostatnio Mocarz pewnie dużo bardziej niż alkohol i heroina. Oto infografika, która pokazuje skalę szkód powodowanych przez poszczególne substancje psychoaktywne indywidualnych, zdrowotnych, społecznych.

17 Wyniki badań przeprowadzonych przez brytyjskiego psychiatrę i psychofarmakologa Davida Nutta. Opublikowano je w poważanym magazynie Lancet w 2010 roku.

18 Marcin Chałupka Mnie mocarz nie pokona Gdybym był młodym chłopakiem, którego nie stać na tradycyjne narkotyki, jakąś marihuanę z zaufanego źródła, pewnie dalej korzystałbym z najprostszego sposobu na ucieczkę od problemów i rzeczywistości czyli dopalaczy. Dopóki ich nie wpiszą na jakąś listę, są legalne, nie grozi mi żaden wyrok. Wierzyłbym, że nic mi się nie stanie, że żaden mocarz mnie nie pokona. Zresztą, czy ktoś mi kiedykolwiek powiedział w szkole, jakich negatywnych konsekwencji po zażyciu danych narkotyków mam się spodziewać? Jak zareagować, kiedy ktoś z moich znajomych ma zapaść?

19 Dopalacze, podobnie jak narkotyki, mają działanie psychoaktywne, czyli mają wywoływać w organizmie określone stany odurzenia, pobudzenia, euforii, halucynacje. Tak naprawdę nie ma jednoznacznej definicji i sami farmakolodzy mają trudności z jednoznacznym stwierdzeniem, czym są dopalacze. Jedni uważają je za rodzaj narkotyków, które tym tylko różnią się od tych prawdziwych narkotyków, że do niedawna były sprzedawane legalnie. Inni określają je jako substancje psychoaktywne, a jeszcze inni (sprzedawcy) mówią na nie produkty kolekcjonerskie l

20 Dopalacze: mieszanki trucizn Mogą być pochodzenia naturalnego, a są wśród nich preparaty ziołowe, zawierające głównie związki halucynogenne, np. te oparte na wyciągach z muchomora czerwonego lub plamistego, szałwii wieszczej, powoju hawajskiego, kratoma (liście drzewa Mitragyna Speciosa). Są dostępne pod postacią suszu lub ekstraktu. Najczęściej jest tak, że jeden dopalacz zawiera w sobie związki pochodzące nie z jednej, ale kilku, a nawet kilkunastu roślin! A każda z nich może (i zwykle ma) po kilka substancji o działaniu psychoaktywnym, alkaloidy. Po spożyciu takiej mieszanki pojawia się nadwrażliwość zmysłowa, zmienne nastroje, charakteryzujące się nagłym przejściem od euforii do depresji, omamy. Dopalacze są groźne jak muchomory Najgroźniejsze są te, które zawierają śmiertelne alkaloidy, takie same, jak w trujących śmiertelnie muchomorach. Ten, kto kupuje takie preparaty, podpisuje na siebie wyrok śmierci.

21 Dopalacze mogą być także pochodzenia syntetycznego. Mają działanie podobne do tego, jakie wykazują znane narkotyki. Np. BZP (N-benzylopiperazyna) i TFMPP (3-Triflurometylofenylpiperazyna) działają podobnie jak amfetamina czy metamfetamina, a JWH-018 (1-pentylindol-3-yl) podobnie jak marihuana i haszysz. Wyjątkowo niebezpieczny jest mefedron, substancja będąca pochodną efedryny, działająca podobnie do kokainy, która błyskawicznie wchłania się do organizmu, powodując szybki wzrost temperatury ciała (choć chwilę po spożyciu jest uczucie zimna). W rezultacie dochodzi do przegrzania tkanek, zwłaszcza mózgu i serca.

22 Zatrucie dopalaczami - objawy Wszystkie te dopalacze stanowią zagrożenie życia, a lista niepożądanych objawów, jakie mogą wywoływać, jest bardzo długa. Właściwie nie ma narządu, którego nie mogą uszkodzić. Stopień ich szkodliwości jest oczywiście zróżnicowany i zależy od wielu czynników rodzaju dopalacza, ilości zawartych w nim toksycznych substancji, wieku, wagi i stanu zdrowia osoby zażywającej, okoliczności, jakie towarzyszą zażywaniu dopalacza. Często spożywa się je wraz z alkoholem, lekami czy innymi narkotykami, co znacznie zwiększa ryzyko poważnych interakcji i zatrucia organizmu.

23 Zatrucie dopalaczami objawy (c.d.) Do najmniej groźnych objawów zatrucia dopalaczami należą bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, zaburzenia rytmu serca, bezsenność, problemy z koncentracją, stany lękowe. Do poważniejszych, stanowiących już zagrożenie życia: zawał serca, udar mózgu, stany agresji, które mogą zakończyć się próbą samobójstwa lub zabójstwa, śpiączka, niewydolność nerek, wątroby. Dopalacze są szczególnie niebezpieczne dla osób, które cierpią na schorzenia przewlekłe np. alergików, cukrzyków, dla osób z osłabionym układem odpornościowym i dla tych wszystkich, którzy znajdują się jeszcze w okresie rozwojowym, a więc dla dzieci i młodzieży. Wśród objawów, które mogą świadczyć o zażyciu dopalaczy, można wymienić ponadto: nadmierną potliwość, oczopląs, szczękościsk, nudności, wymioty, omamy słuchowe i wzrokowe, stany lękowe, nagły wzrost ciśnienia tętniczego, rozrywający ból głowy, migotanie przedsionków.

24 Jeśli zdarzyło ci się zażyć dopalacz i źle się czujesz, pamiętaj, aby: wypić dużo wody mineralnej zachować przy sobie opakowanie od dopalacza, aby pokazać lekarzowi, co ułatwi mu podjęcie akcji ratowniczej nie siadać za kierownicą nie zażywać żadnych leków, które mogą wejść w interakcje z substancjami zawartymi w dopalaczu a przede wszystkim natychmiast poszukać lekarza. Tu liczy się każda sekunda!

25 Nowe dopalacze: tabletki, kapsułki, naklejki, proszek czy susz Rynek dopalaczy rozwinął się niezwykle szybko, powstało ponad 1400 sklepów, w których sprzedawano je legalnie jako wyroby kolekcjonerskie, odżywki dla roślin czy nawozy do roślin, sole do kąpieli. Polska Inspekcja Sanitarna jesienią 2010 r. w czasie miesiąca przeprowadziła z policją ponad 3,5 tys. kontroli, w wyniku których zamknięto ponad 1400 sklepów i pobrano ponad 12 tys. próbek substancji sprzedawanych w tych sklepach. Badaniem próbek zajęło się 8 instytucji w Polsce.

26 We wszystkich pobranych próbkach znajdowały się substancje psychoaktywne (minimum jedna). Nie było tam znanych roślin narkotycznych, figurujących na liście preparatów kontrolowanych - wszystkie produkty zawierały rozpylone syntetyczne związki, działające podobnie jak związki w konopiach. Prawie 5 proc. próbek zawierały aktywne substancje farmaceutyczne, działające znieczulająco i tylko 5 proc. zawierało produkty z listy kontrolowanych, czyli już poznanych i zakazanych. Ponad połowa próbek zawierała mocne substancje psychoaktywne o działaniu narkotycznym i uzależniającym. Tylko 17 proc,. badanych zawierało tylko jedną substancję psychoaktywną pozostałe w składzie miały ich dwie, trzy albo cztery!. W połączeniu z alkoholem stanowi to mieszankę wybuchową, tym bardziej, że są to substancje mocno zanieczyszczone genotoksycznie. Ciekawostką jest fakt, że substancje, które po trafieniu na listę preparatów kontrolowanych od razu znikają z rynku, i szybko są zastępowane nieznane nowe związki.

27 smartshopy Na opakowaniach dopalaczy widnieją wyraźne ostrzeżenia: Nie do spożycia przez ludzi. Na niektórych opakowaniach można znaleźć także informację by w przypadku spożycia niezwłocznie udać się do lekarza. W sklepach dopalacze sprzedawane są, jako produkty kolekcjonerskie, co znaczy, że oferta adresowana jest do kolekcjonerów tabletek, którzy umieszczają je w klaserach i trzymają na półkach, obok kolekcji znaczków czy monet. Skoro, więc produkty te są bezpieczne, przebadane i legalne, dlaczego nie są zarejestrowane do użytku przez ludzi?

28 Mając na uwadze skalę rozpowszechnienia dopalaczy oraz stwarzane przez nie zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi małopolski Inspektor Sanitarny na bieżąco prowadzi monitoring w zakresie przestrzegania zakazu sprzedaży środków zastępczych, również w Internecie. Niejednokrotnie witryny i firmy prowadzące taką działalność są zarejestrowane w krajach, gdzie sprzedaż takich używek jest dozwolona, co uniemożliwia organowi inspekcji sanitarnej prowadzenie przeciwko nim postępowania. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Krakowie podejmuje działania zmierzające do usunięcia z rynku jak największej ilości szkodliwych dopalaczy. Ale moda na nie szczególnie wśród młodzieży nie mija. W III kw roku zabezpieczono 39 opakowań podejrzanych produktów, pobrano 8 próbek do badań laboratoryjnych. Wobec podmiotu, który dystrybuował na terenie miasta Krakowa zabezpieczone środki wszczęto postępowania administracyjne.

29 Wyleczony, Mam 26 lat. Narkotyki brałem od 14-19r. życia. Marihuana, amfa, kompot, heroina, także leki dostępne w aptece bez recepty tj. thiocodin, acodin tussipect, akatar i inne. Niezależnie od środka jaki zażywa pana dziecko ma ten sam problem co reszta biorących- I FAZAeksperymentów, II FAZA- uzależnienie. Uważam, że powinien zabrać Pan dziecko do poradni uzależnień (w dużych miastach jest ich kilka a przynajmniej jedna. Terapeuta po rozmowie z dzieckiem i oczywiście z Panem oceni jakiej pomocy wymaga Pańskie dziecko. Może będą to tylko spotkania terap. indywidualne lub grupowe, albo jedne i drugie. Jeśli problem okaże się poważniejszy niezbędny będzie ośrodek leczenia uzależnień (ośrodków w Polsce jest mnóstwo, mają różny czas pobytu- od 6 mies. 2 lat) Moja droga do trzeźwości była kręta, kilka nieukończonych ośrodków po 2-3 miesiące lub ukończony i krótko po powrót do brania, sądziłem, że nieprawidłowo ze mną pracowali, teraz wiem, że najważniejsza jest motywacja, której mi brakowało, do czasu.

30 c.d. Raz wróciłem do domu i zastałem zamknięte drzwi. Spałem na klatkach, gdzie popadnie, jak przypomniało mi się raz na 4 dni, że dawno nie jadłem to kupiłem drożdżówkę, kradzieże i wszelkie możliwe sposoby zdobycia kasy, ćpanie na umór. Trwało to ponad miesiąc, aż któregoś dnia usiadłem, rozpłakałem się i zrozumiałem, że mam już dosyć, bezdomności, ćpania, takiego życia. Wtedy zdobyłem prawdziwą i najsilniejszą motywację do leczenia. Poszedłem do poradni po skierowanie do ośrodka, dali mi poradnik z adresami i telefon, dzwoniłem gdzie mnie przyjmą najszybciej, poinformowałem mamę, przyniosła mi na dworzec jakieś najgorsze ciuchy, środki czystości i pojechałem. Leczenie trwało 7,5 mies., bardzo miło wspominam choć były b. trudne momenty, ale się udało. Ukończyłem terapię i od 7 lat jestem czysty. Nie twierdzę, że Pana dziecko musi przejść to co ja żeby wyzdrowieć, opisałem tylko swoją historię i podniosłem fakt, że aby wyjść z nałogu najważniejsza jest MOTYWACJA. Życzę powodzenia w pomocy dziecku i w razie jakichkolwiek pytań proszę pisać na mój mail domofon88@wp.pl. Pozdrawiam.

31 Do najważniejszych sygnałów, których nie należy bagatelizować należą: Zmiany w zachowaniu ucznia (zachowania, których nie było wcześniej): wyraźny spadek zainteresowania zajęciami (lekcjami), które przedtem były dla niego atrakcyjne, niepowodzenia w nauce (słabsze oceny, brak prac domowych, zapominanie o pomocach dydaktycznych itp.), unikanie kontaktu, wyraźna niechęć do rozmowy, kłamstwa, niecierpliwość, rozdrażnienie, zmiany aktywności na lekcjach (pobudzenie lub ospałość), nadmierny apetyt lub jego brak, skupianie się na zdobywaniu pieniędzy wagary, izolowanie się od kontaktów z wcześniejszymi, pozytywnymi kolegami lub przebywanie w gronie rówieśników, zachowujących się ryzykownie, posiadanie akcesoriów, nieznanych leków, chemikaliów, proszków itp. Zmiany w wyglądzie zewnętrznym: zaniedbany wygląd lub istotna zmiana w stylu ubierania się, zapach i/lub ślady nieznanych nam substancji np. susz roślinny zaczerwienione oczy, rozszerzone lub zwężone źrenice, przewlekły katar (gdy wykluczona jest infekcja).

32 Rady dla rodziców: Co robić, gdy podejrzewamy, że dziecko używa dopalaczy lub narkotyków? - Nie zwlekajmy. Reagujmy od razu, ale nie działajmy pod wpływem emocji porozmawiajmy z dzieckiem; - Zapytajmy o powody dlaczego używa tych substancji; - Wskażmy konsekwencje i zagrożenia związane z ich używaniem; - Porozmawiajmy na temat nacisku i manipulacji ze strony grupy biorącej dopalacze ; - Powiedzmy, że martwimy się o nie i że zawiodło nasze zaufanie; - Dajmy mu szansę poprawy, ale przyglądajmy się uważnie postępowaniu; - Nie dajmy się przekonać argumentom dziecka, że to niegroźne, naturalne substancje, bezpieczna alternatywa dla narkotyków lub że to taka moda; - Jeżeli uznamy za konieczne wprowadźmy nowe zasady i konsekwencje (czasowe cofnięcie przywilejów, ograniczenie rozmów telefonicznych, kontaktów z rówieśnikami, dostępu do komputera, itp.); - Sprawdźmy czy w okolicy są sklepy z dopalaczami ; - Jeśli stwierdzimy, że zagrożenie jest poważne, szukajmy pomocy u specjalistów (psycholog, pedagog szkolny lub terapeuta uzależnień).

33 W kwestii dopalaczy niepokój budzi nie tylko rosnąca skala ich rozpowszechnienia, ale przede wszystkim podejrzenie, że młodzież wierzy sloganom promującym dopalacze jako środki bezpieczne i nie traktuje ich jako substancji o potencjale narkotycznym. Ponad połowa uczniów (52%), którzy stwierdzili, że w ciągu ostatniego roku nie brali narkotyków, równocześnie oświadczyła, że w tym czasie używała dopalaczy. Wiadomo jest również, że młodzież używa różnych środków psychoaktywnych zamiennie lub łączy je, np. palenie tytoniu z alkoholem i narkotykami lub lekami. Coraz bardziej popularne stają się koktajle złożone z alkoholu, narkotyków i leku. D. Macander, Dopalacze, ORE, Warszawa

34 Badanie Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną Młodzież Źródło: Agnieszka Kolbowska: Dopalacze. Artykuł ukazał się w biuletynie Serwis Informacyjny NARKOMANIA, nr 1 (45) Poniższe rysunki przedstawiają dwa wskaźniki używania dopalaczy przez respondentów młodzież szkół ponadgimnazjalnych: Uzyskane wyniki wskazały, że 3,5% uczniów miało doświadczenia używania dopalaczy. Respondenci wymieniali również Poppersy o działaniu rozluźniającym (azotan amylu) oraz powodujący pobudzenie i halucynacje DXM (dekstrometorfan). Rysunek 1. Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się używać któregokolwiek z podanych niżej środków? Dopalacze.

35 Dekryminalizacja nieściganie drobnych użytkowników a rozpracowanie poważnych szajek narkotykowych

36 Netografia: Marcin Chałupka

37 Dziękuję za uwagę Grażyna Polak