WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE KLASA I GIMNAZJUM

Transkrypt

1 WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA

2 TREŚCI NAUCZANIA I KRYTERIA OCENIANIA Informacje opracowano na podstawie materiałów wydawnictwa OPERON. Tematyka zagadnień z wiedzy o społeczeństwie kształtują u uczniów następujące postawy: 1) zaangażowanie w działania obywatelskie: uczeń angażuje się w działania społeczne i obywatelskie; 2) wrażliwość społeczną: uczeń dostrzega przejawy niesprawiedliwości i reaguje na nie; 3) odpowiedzialność: uczeń podejmuje odpowiedzialne działania w swojej społeczności, konstruktywnie zachowuje się w sytuacjach konfliktowych; 4) poczucie więzi: uczeń odczuwa więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską i globalną; rozumie, na czym polega otwarty patriotyzm obywatelski; 5) tolerancja: uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obyczajów i przekonań, jeżeli nie stanowią one zagrożenia dla innych ludzi, przeciwstawia się przejawom dyskryminacji. Warunki potrzebne do realizacji podstawy programowej: 1) dostęp do różnych źródeł informacji i różnych punktów widzenia; 2) wykorzystywanie zdobytych wiadomości i umiejętności obywatelskie w życiu codziennym; 3) planowania i realizowania uczniowskich projektów edukacyjnych; 4) udział w dyskusjach i debatach w różnych sytuacjach społecznych; 5) praca nad rozwiązaniem wybranych problemów swego otoczenia i szerszych społeczności; 7) udział w życiu społeczności lokalnej; 8) nawiązywanie kontaktów i współpraca z organizacjami społecznymi i instytucjami publicznymi; 9) uczestnictwo w obywatelskich kampaniach i działaniach; 10) budowa swojego poczucia wartości i sprawstwo w życiu społecznym oraz zaufania do innych. Zagadnienia : I. Człowiek w społeczeństwie 1. Człowiek jako istota społeczna Pochodzenie człowieka. Człowiek istotą biologiczną i społeczną. Cechy wrodzone i nabyte. Wyjątkowość człowieka.

3 potrafi wyjaśnić, dlaczego człowiek jest nazywany istotą społeczną; rozumie pojęcia: cechy wrodzone, cechy nabyte, osobowość, wartości, socjalizacja; potrafi wyjaśnić, co kształtuje osobowość człowieka; rozumie, że człowiek jest niepowtarzalną indywidualnością, która jest obdarzona swoistymi cechami i możliwościami wzbogacania życia społecznego 2. Grupy społeczne i ich rodzaje Więzi i grupy społeczne. Rodzaje grup społecznych. Podział grup społecznych. Jednostka w grupie społecznej. Rodzina i grupa rówieśnicza. Funkcjonowanie grup społecznych. zna definicję grupy społecznej i roli społecznej; umie wymienić rodzaje grup społecznych i podać konkretne ich przykłady; potrafi wyjaśnić, w jaki sposób grupa wpływa na jednostkę; potrafi identyfikować różne role grupowe; zna sposoby podejmowania wspólnych decyzji; potrafi scharakteryzować rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy społeczne; wie, na czym polega szczególna rola rodziny w życiu człowieka. 3. Społeczeństwo jako szczególny rodzaj zbiorowości Czym jest społeczeństwo. Struktura społeczna. Zmiany demograficzne w strukturze polskiego społeczeństwa, ich źródła i konsekwencje społeczne. zna i rozumie pojęcie społeczeństwo ; umie wyjaśnić, dlaczego społeczeństwo jest zbiorowością złożoną, wewnętrznie zorganizowaną i zróżnicowaną; rozumie, jak tworzą się podziały społeczne; potrafi omówić przyczyny i konsekwencje zmian demograficznych w społeczeństwie polskim; potrafi scharakteryzować, odwołując się do przykładów, wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia; potrafi podać przykłady zróżnicowania społecznego i sposoby jego zmniejszenia; na podstawie samodzielnie zebranych informacji potrafi omówić problemy i perspektywy życiowe młodych Polaków. 4. Sprawne komunikowanie się Porozumiewamy się. Aktywne słuchanie. Wypowiadanie własnego zdania. Sposoby rozwiązywania konfliktów. Postawa asertywna.

4 zna zasady prawidłowego porozumiewania się; rozumie pojęcia: komunikacja werbalna i niewerbalna, asertywność; umie wyrażać emocje w komunikatach typu ja ; zna zasady rozwiązywania konfliktów; umie komunikować się za pomocą słów i przy użyciu języka ciała; potrafi jasno i precyzyjnie wyrażać własne zdanie. II. Życie szkoły 5. Moja szkoła Społeczność szkolna. System oświaty w Polsce. Organizacja i funkcjonowanie szkoły. Skład i uprawnienia organów szkoły. rozumie, czym jest społeczność szkolna; wie, jakie dokumenty regulują pracę szkoły; umie omówić strukturę szkolnictwa w Polsce; potrafi wymienić i zna kompetencje organów szkoły; potrafi omówić system szkolnictwa ponadgimnazjalnego w Polsce. 6. Samorząd uczniowski szkoła demokracji Czym jest samorząd uczniowski? Kompetencje samorządu uczniowskiego. Wybory do samorządu. Działalność samorządu. zna zakres uprawnień i formy działania samorządu uczniowskiego; umie wymienić cechy, jakimi powinny się charakteryzować osoby pełniące funkcje w samorządzie uczniowskim; zna procedur wyborów do samorządu uczniowskiego i umie je przeprowadzić; potrafi określić miejsce samorządu uczniowskiego w życiu szkoły; potrafić wyjaśnić, dlaczego samorząd uczniowski jest szkołą demokracji. III. Naród i państwo 7. Czym jest naród? Symbole narodowe Naród i świadomość narodowa. Obywatelstwo a narodowość. Symbole narodowe. Szacunek do symboli. zna i rozumie pojęcia: naród, świadomość narodowa, obywatelstwo; potrafi wyjaśnić różnice między narodowością a obywatelstwem; zna polskie symbole narodowe i historię ich powstania; wie, jak należy zachować się wobec polskich symboli narodowych.

5 8. Czy jesteśmy tolerancyjni? Mój naród a inne narody Mniejszości narodowe. Gwarancje praw mniejszości narodowych. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce. Stosunek do innych narodów. zna i rozumie pojęcia: tolerancja, mniejszość narodowa, stereotyp; potrafi wymienić mniejszości narodowe i etniczne zamieszkujące Polsk ; zna prawa mniejszości narodowych; wie, jaką postawę winniśmy przejawiać wobec przedstawicieli innych narodów. 9. Ojczyzna i patriotyzm Ojczyzna duża i mała. Czym jest patriotyzm? Postawy wobec ojczyzny i narodu. Polacy na obczyźnie. zna i rozumie pojęcia: ojczyzna, patriotyzm, nacjonalizm, szowinizm, kosmopolityzm, Polonia; potrafi wymienić przejawy patriotyzmu w czasie wojny i w czasie pokoju; umie ocenić postawę nacjonalistyczną; potrafi wykazać, odwołując się do Holokaustu oraz innych zbrodni przeciw ludzkości, do jakich konsekwencji prowadzić może skrajny nacjonalizm; potrafi ocenić, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają dziś relacje między narodami i państwami; wie, w których państwach znajdują się największe skupiska Polonii. 10. Państwo jako forma organizacji społeczeństwa Początki i geneza państwa. Pojęcie i cechy państwa. Państwo a społeczeństwo. Państwo a naród. zna i rozumie pojęcia: państwo, suwerenność; zna koncepcje genezy państwa; potrafi wymienić cechy i funkcje państwa; umie podać przykłady państw jednolitych narodowo i wielonarodowych. 11. Formy ustrojowe państw we współczesnym świecie Zróżnicowanie państw we współczesnym świecie. Podział państw ze względu na formę rządów. Podział ze względu na ustrój terytorialny. System rządów.

6 umie dokonać klasyfikacji państw według różnych kryteriów; zna i rozumie pojęcia: monarchia konstytucyjna, republika, państwo unitarne, złożone, federacja; potrafi wymienić przykłady monarchii i republik w Europie; potrafi podać przykłady państw unitarnych i federacyjnych. 12. Różne oblicza państwa Państwo demokratyczne. Państwo autorytarne. Państwo totalitarne. zna i rozumie pojęcia: państwo totalitarne, państwo autorytarne, państwo demokratyczne; potrafi przedstawić pozycję obywatela w państwach totalitarnych, autorytarnych i demokratycznych; potrafi uzasadnić wyższość demokracji nad systemem totalitarnym i autorytarnym. 13. Demokracja i jej oblicza Pojęcie i geneza demokracji. Formy demokracji. Zasady współczesnej demokracji. Słabości demokracji. Zagrożenia dla demokracji. zna i rozumie pojęcie demokracja; umie przedstawić historię demokracji; wymienia podstawowe zasady demokracji; odróżnia formy demokracji pośredniej od bezpośredniej; zna różnice między demokracją większościową a konstytucyjną. IV. Aktywność obywatelska 14. Udział obywateli w życiu publicznym Życie publiczne. Aktywność obywateli. Społeczeństwo obywatelskie. Cnoty obywatelskie. Patologie życia publicznego. umie wymienić podmioty życia publicznego; potrafi podać przykłady współdziałania i konkurowania ze sobą w życiu publicznym różnych podmiotów; zna i rozumie pojęcia czynne i bierne prawo wyborcze; zna i rozumie pojęcie: społeczeństwo obywatelskie; umie wymienić cechy dobrego obywatela; umie wyjaśnić, dlaczego zorganizowani obywatele mogą skuteczniej niż pojedynczy ludzie rozwiązywać niektóre problemy społeczne;

7 potrafi uzasadnić potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym i podaje przykłady skutków ich łamania. 15. Formy życia publicznego. Organizacje pozarządowe Organizacja pozarządowe. Stowarzyszenia i fundacje. Organizacja pożytku publicznego. Znane stowarzyszenia i fundacje. umie wymienić i rozpoznać różne formy uczestnictwa obywatelskiego w życiu publicznym; zna i rozumie pojęcia: organizacja pozarządowa, organizacja pożytku publicznego, wolontariat, stowarzyszenie, fundacja; wie, co należy zrobić, aby założyć stowarzyszenie; potrafi opracować indywidualnie lub w zespole projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go realizuje (np. jako wolontariusz). 16. Partie polityczne Czym są partie polityczne? Ideologie a partie polityczne. Systemy partyjne. Zasady działalności partii politycznych w Polsce. zna i rozumie pojęcia: partia polityczna, system partyjny; wie, jakie są cechy i funkcje partii politycznych; potrafi wymienić największe partie polityczne w Polsce; umie wskazać podstawowe różnice programowe między partiami działającymi w Polsce. 17. Czym zajmują się związki zawodowe? Czym są związki zawodowe? Związki zawodowe we współczesnej Polsce. Zadania i funkcje związków zawodowych. zna i rozumie pojęcia: związek zawodowy, strajk; umie określić, jakie są podstawowe zadania i możliwości działania związków zawodowych; umie określić, jaki wpływ na warunki pracy może mieć działalność związków zawodowych; potrafi ocenić rolę związków zawodowych w państwie demokratycznym 18. Środki masowego przekazu Czym są media? Rodzaje mediów. Funkcje mediów. Fakty i opinie. Opinia publiczna.

8 potrafi scharakteryzować prasę, telewizję, radio, Internet jako środki masowej komunikacji i omówić wybrany tytuł, stację czy portal ze względu na specyfik przekazu i odbiorców; potrafi wymienić funkcje środków masowego przekazu; umie wymienić rolę środków masowego przekazu w życiu obywateli; potrafi odróżnić informację/fakt od opinii/komentarza na dany temat; umie uzasadnić znaczenie opinii publicznej we współczesnym świecie. V. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej 19. Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna Czym jest konstytucja? Budowa i treść Konstytucji RP. Zasady ustrojowe państwa. Stosunki państwo Kościoły w konstytucji. zna i rozumie pojęcia: konstytucja, konkordat, obywatelska inicjatywa ustawodawcza; zna zasady ustrojowe państwa polskiego; potrafi wykazać, że konstytucja jest ustawą zasadniczą, podstawowym aktem prawnym; wyjaśnia, jakie instytucje i w jaki sposób realizują w Polsce zasad trójpodziału władz. 20. Władza ustawodawcza, czyli kto tworzy prawo Wybory do sejmu i senatu. Posłowie i senatorowie. Organizacja i działanie sejmu i senatu. Funkcje sejmu. Proces ustawodawczy. potrafi przedstawić sposób powoływania parlamentu; umie przedstawić organizację pracy polskiego parlamentu; potrafi wymienić zadania sejmu i senatu; wyjaśnia, jak powstają w Polsce ustawy; zna i rozumie pojęcia: kadencja, Zgromadzenie Narodowe, mandat poselski, interpelacja poselska, immunitet parlamentarny. 21. Władza wykonawcza, czyli kto rządzi Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Wybór prezydenta. Uprawnienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Czy można odwołać prezydenta? Rada Ministrów. Powoływanie i odwoływanie rządu. Administracja rządowa. zna zasady wyboru Prezydenta RP; wymienia uprawnienia i zadania prezydenta; umie omówić procedurę tworzenia, skład i funkcje rządu RP; umie wykazać różnice między uprawnieniami premiera i prezydenta; wie, kto sprawuje administracją rządową w terenie;

9 rozumie pojęcie służba cywilna i jej rolę w państwie demokratycznym; potrafi wymienić cechy, jakie powinien posiadać urzędnik państwowy 22. Władza sądownicza. Organy kontroli i ochrony prawa Zasady wymiaru sprawiedliwości. Struktura wymiaru sprawiedliwości. Czym są trybunały? Organy kontroli i ochrony prawa. zna strukturę wymiaru sprawiedliwości w Polsce; zna zasady wymiaru sprawiedliwości; potrafi wyjaśnić, na czym polega zasada niezawisłości sędziowskiej i dwuinstancyjności działania sądów; potrafi wyjaśnić, w jaki sposób Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność prawa z konstytucją; zna kompetencje Trybunału Stanu; umie wymienić organy stojące na straży prawa w RP i określić ich zadania 23. Prawa i obowiązki obywatela Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja o prawach i obowiązkach obywateli. Ochrona praw i wolności obywatelskich. Prawa obywatela Rzeczypospolitej Polskiej. Obowiązki obywateli RP. umie wymienić podstawowe wolności i prawa obywatela RP; umie wymienić obowiązki obywatela RP wobec państwa; wie, co zrobić, kiedy prawa i wolności są naruszane. VI. Samorząd terytorialny 24. Samorządy i ich znaczenie Czym jest samorząd terytorialny? Struktura samorządu terytorialnego w Polsce. Organy samorządu terytorialnego. Struktura samorządu w Polsce. Nadzór nad samorządem. zna pojęcie samorząd terytorialny i jego struktur ; umie wymienić organy samorządu wojewódzkiego, powiatowego i gminnego; potrafi wyjaśnić zasady decentralizacji i pomocniczości; zna nazwy i rozmieszczenie na mapie wszystkich województw w Polsce 25. Wybieramy władze lokalne Kto może wybierać radnych? Wybory i kampania wyborcza. Wybór wójtów, burmistrzów i prezydentów.

10 zna zasady wyborów do samorządu terytorialnego; wie komu przysługuje bierne i czynne prawo wyborcze; potrafi omówić zasady wyboru radnego, starosty, wójta (burmistrza, prezydenta); zna i rozumie pojęcia: kadencja, obwód wyborczy, komitet wyborczy, kampania wyborcza, mężowie zaufania. 26. Gmina wspólnota mieszkańców Zadania gminy. Funkcjonowanie organów gminy. Mieszkańcy a władze gminy. Co można załatwić w gminie? Mienie i budżet gminy. Działalność gospodarcza w gminie zna organy i zadania samorządu gminnego; zna i rozumie pojęcia: wójt, burmistrz, prezydent, mienie komunalne; zna różne sposoby wpływania obywateli na decyzje władz gminy; potrafi napisać podanie, krótki list w sprawie publicznej i wypełnić prosty druk urzędowy; wie, gdzie znajduje się urząd gminy i jakie sprawy można w nim załatwić; wie, jak powstaje i na co jest przeznaczony budżet gminy; umie podać przykłady działalności gospodarczej w gminie. 27. Samorząd powiatowy i wojewódzki Funkcjonowanie organów powiatu. Zadania powiatu. Co można załatwić w urzędzie powiatowym? Funkcjonowanie organów województwa. Zadania województwa. Co można załatwić w województwie? Urzędnicy samorządowi. zna zakres spraw, którymi zajmuje się samorząd powiatowy i wojewódzki; wie, jakie sprawy można załatwić w urzędach powiatowym i wojewódzkim; wie gdzie mieszczą się urzędy powiatu i województwa; wie, jakie obowiązki ma urzędnik wobec obywatela. Kryteria oceniania klasa I gminazjum Ocenie podlega: zapamiętanie wiadomości, rozumienie wiadomości, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych.

11 PODSTAWOWE (dopuszczający, dostateczny) wymienia osiągnięcia cywilizacyjne ludzi na przestrzeni wieków wymienia wartości ważne w jego życiu wymienia wartości uniwersalne odróżnia cechy nabyte od cech wrodzonych rozumie pojęcie więź społeczna wymienia rodzaje więzi społecznych zna definicję grupy społecznej wymienia rodzaje grup społecznych podaje przykłady grup pierwotnych, wtórnych, formalnych i nieformalnych wymienia role społeczne jednostkii własne uzasadnia szczególną rolę rodziny w życiu człowieka definiuje pojęcie: społeczeństwo dokonuje podziału społeczeństwapolskiego na warstwy i klasy wyjaśnia pojęcie struktura społeczna wymienia elementy struktury społecznej wymienia rodzaje porozumiewania się wymienia techniki skutecznegoporozumiewania się zna zasady aktywnego słuchania wyraża emocje w komunikacie Ja wyjaśnia pojęcia: asertywność, negocjacje, kompromis wypowiada własne zdanie na forum argumentuje wyrażane opinie podejmuje próby stosowania poznanych zasad i technik porozumiewania się w życiu zna prawa i obowiązki ucznia zna prawo o obowiązku nauki wymienia dokumenty regulującepracę szkoły wymienia organy szkoły zna struktury szkolnictwa w Polsce wymienia szkoły znajdujące się w regionie wymienia formy działalności samorządu uczniowskiego zna kompetencje samorząduuczniowskiego wymienia cechy charakteru pożądane w I. CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE WYMAGANIA PROGRAMOWE II. ŻYCIE SZKOŁY PONADPODSTAWOWE (dobry, bardzo dobry, celujący) wymienia skutki działalności człowieka na przestrzeni wieków wyjaśnia proces socjalizacji wskazuje różnice między procesemsocjalizacji i resocjalizacji uzasadnia wybór wartości własnych dokonuje oceny własnej osobyw kontekście wartości uniwersalnych wyjaśnia rolę więzi społecznychw życiu ludzkim podaje przykłady zachowań konformistycznych i nonkonformistycznych dokonuje, korzystając z różnych źródeł informacji, oceny wybranej grupy społecznej wskazuje związki między funkcjonowaniem rodziny i społeczeństwa wymienia przyczyny zróżnicowania społeczeństwa podaje różnicę między warstwą a klasą społeczną uzasadnia zależność między jednostką a społeczeństwem stosuje techniki skutecznego porozumiewania się wyraża emocje, stosując technikiniewerbalne stosuje zasady aktywnego słuchania trafnie argumentuje wyrażane opinie stosuje techniki asertywne w wyrażaniu emocji i własnego zdania omawia strukturę szkolnictwa wymienia instytucje współpracująceze szkołą ocenia system oświaty w Polsce ocenia działalność samorząduuczniowskiego przedstawia swój program wyborczy konstruuje ankietę na te mat życiaszkoły

12 pełnieniu funkcji w samorządzie szkolnym dokonuje samooceny wymienia polskie symbole narodowe wymienia czynniki narodotwórcze rozumie pojęcia: naród, świadomość narodowa, obywatelstwo zachowuje się godnie wobec symboli narodowych wymienia mniejszości narodowe zamieszkujące Polskę wypisuje z konstytucji uprawnieniamniejszości narodowych rozumie pojęcia: tolerancja, mniejszość narodowa, stereotyp wyjaśnia pojęcia: ojczyzna, patriotyzm, nacjonalizm, szowinizm, kosmopolityzm, Polonia wymienia największe skupiska Polonii na świecie wie, że swoja postawą może dbaćo dobre imię Polski posiada świadomość konieczności wypełnienia obowiązków wobec ojczyzny wymienia cechy państwa wymienia funkcje państwa czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy Kłopoty z państwem wymienia cechy dobrego państwa wymienia trzy modele ustrojowe państw wymienia monarchie konstytucyjnew Europie wymienia republiki w Europie dokonuje podziału państw ze względu na formę rządów, system rządów,ustrój terytorialny wymienia główne cechy państwa totalitarnego i autorytarnego wymienia najważniejsze prawa człowieka wymienia główne cechy państwa demokratycznego wymienia wady i zalety państwa demokratycznego odróżnia demokrację bezpośrednią od pośredniej oraz większościową od konstytucyjnej wie o konieczności podporządkowania się wymogom procedur demokratycznych we wspólnym działaniu III. NARÓD I PAŃSTWO omawia okoliczności powstania polskich symboli narodowych współ uczestniczy w organizacji uroczystości państwowych poczuwa się do obowiązku ochronysymboli narodowych propaguje właściwe postawy wobecsymboli narodowych porównuje strukturę narodowościową II i III Rzeczypospolitej (wykreszamieszczony w podręczniku) charakteryzuje mniejszości narodowe w Polsce wymienia miejsca konfliktów narodowościowych na świecie przeprowadza wywiad na temat tolerancji Polaków z przedstawicielemmniejszości zamieszkującym najbliższą okolicę propaguje ideę tolerancji wobec innych narodów jako przejaw etycznych zasad życia publicznego wymienia przyczyny emigracji Polaków ocenia postawy nacjonalistyczne prezentuje postacie patriotów polskich jako wzorce osobowe manifestuje swoje postawy patriotyczne poprzez godne zachowaniei wypełnianie obowiązków obywatela omawia genezę państw omawia funkcje państwa ocenia nasze państwo i relacje państwo -obywatel charakteryzuje republikę i monarchię definiuje państwo unitarne i złożone charakteryzuje trzy modele ustrojowe państw argumentuje, prowadząc dyskusję przedstawia pozycję obywateliw różnych typach państw uzasadnia wyższość demokracjinad innymi systemami argumentuje w dyskusji na tematwad i zalet demokracji

13 zna pojęcia czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze, frekwencja wyjaśnia pojęcia życie publiczne, cnoty obywatelskie wymienia cechy społeczeństwa obywatelskiego wymienia formy aktywności własnej w społeczności lokalnej podaje propozycje aktywności na rzecz środowiska lokalnego uzasadnia konieczność organizowania się obywateli w celu aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym wymienia główne cele działalności organizacji pozarządowych wymienia obszary działalności organizacji pozarządowych zna zasady zakładania stowarzyszeń wyjaśnia pojęcia: wolontariat, organizacje pozarządowe, stowarzyszenie, fundacja, organizacja pożytku publicznego uzasadnia szczególną rolę wolontariatu wymienia funkcje partii politycznych zna pojęcia: partia polityczna, system partyjny, statut zna zasady zakładania partii politycznych wymienia najważniejsze partie polskiej sceny politycznej klasyfikuje partie polityczne charakteryzuje jedną z wybranychpartii politycznych zna zadania związków zawodowych wymienia związki zawodowe istniejące w Polsce omawia szczególną rolę historyczną NSZZ Solidarność podaje przykłady łamania praw pracowniczych w Polsce wyjaśnia pojęcia: strajk, mediacje, rokowania zna pojęcia mass media i opinia publiczna wymienia środki masowego przekazu odróżnia fakt od opinii podaje przykłady wpływu środków masowego przekazu na życie jednostki i społeczeństwa IV. AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKA ocenia znaczenie aktywności obywatelskiej dla dobra ogółu ocenia bierną postawę obywateli wobec życia publicznego ukazuje przykłady konkretnych osób znanych w Polsce i środowisku lokalnym prowadzących działalność przynosząca korzyść ogółowi ocenia aktywność własną na rzecz innych wymienia znane stowarzyszenia i fundacje przedstawia sylwetki osób znanych niesienia pomocy drugiemu człowiekowi przedstawia osiągnięcia stowarzyszeń pozarządowych działających w środowisku lokalnym wyjaśnia różnicę między stowarzyszeniem a fundacją charakteryzuje systemy partyjne na świecie charakteryzuje najważniejsze partiepolskiej sceny politycznej ocenia polską scenę polityczną przedstawia wzór polityka polskiego wymienia formy nacisku związkówzawodowych na pracodawców charakteryzuje działalność związkówzawodowych w Polsce ukazuje konflikt interesów międzypracodawcą a pracobiorcą wyszukuje z różnych źródeł informacje i przykłady konkretnych działańzwiązków zawodowych ocenia działalność związków zawodowych argumentuje wpływ informacjina kształtowanie opinii publiczneji postaw wyjaśnia wpływ sondaży na kształtowanie opinii publicznych

14 zna pojęcia: konstytucja, preambuła, konkordat, obywatelska inicjatywa ustawodawcza zna budowę konstytucji zna datę uchwalenia aktualnej konstytucji wymienia trzy podstawowe rodzaje władzy wyjaśnia pojęcie pluralizm polityczny analizuje tekst konstytucji przyporządkowuje instytucje według zasad trójpodziału władzy wymienia zadania sejmu i senatu zna sposób powoływania parlamentu zna zasady przeprowadzania wyborów do sejmu i senatu zna organizację sejmu i senatu wymienia kluby parlamentarnew sejmie zna pojęcia: kadencja, Zgromadzenie Narodowe, mandat poselski, interpelacja poselska, immunitet, partia polityczna rozumie pojęcie: władza ustawodawcza analizuje tekst konstytucji zna procedurę wyboru premierai tworzenia rządu wymienia kompetencje premiera zna procedurę wyboru prezydenta wymienia kompetencje prezydenta analizuje tekst konstytucji wyjaśnia pojęcia administracja publiczna i korpus służby cywilnej wymienia główne dziedziny prawa wymienia organy kontroli i ochronyprawa zna struktury wymiaru sprawiedliwości zna zadania Rzecznika Praw Obywatelskich uzasadnia konieczność niezawisłościwładzy sądowniczej - wymienia podstawowe prawa obywatela wymienia obowiązki obywatela wobec państwa wymienia instytucje stojące na straży praw człowieka zna procedury odwoławcze w sytuacji łamania praw obywatelskich interpretuje niektóre treści konstytucji V. USTRÓJ RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ wymienia konstytucje polskie na przestrzeni wieków wyjaśnia znaczenie konstytucji w państwie demokratycznym omawia zasady ustrojowe państwa dowodzi szczególnego znaczeniakonstytucji wśród innych aktówprawnych interpretuje tekst konstytucji wie, jak powstaje ustawa wymienia etapy pracy nad ustawą ocenia pracę posłów ocenia pracę marszałka sejmu prezentuje treści artykułów o pracysejmu formułuje treść interpelacji poselskiej interpretuje tekst konstytucji wymienia prezydentów polskich zna procedury odwołania prezydenta zna procedury odwołania premiera(i rządu) porównuje uprawnienia prezydentai premiera ocenia pracę prezydenta ocenia pracę rządu interpretuje tekst konstytucji wymienia kompetencje Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu przedstawia główne elementy procedury sądowej w procesie cywilnym i karnym ocenia działalność polskiego wymiaru sprawiedliwości omawia prawa i obowiązki obywateli podaje przykłady naruszania prawobywatelskich w Polsce wyjaśnia twierdzenie o naturalnościi niezbywalności praw człowieka gromadzi, porządkuje i wykorzystujeinformacje z różnych źródeł VI. SAMORZĄD TERYTORIALNY

15 zna strukturę samorządu terytorialnego zna powiązania istniejące między samorządem a władzami centralnymi wymienia sposoby wpływania obywateli na pracę samorządu umieszcza w strukturze samorządowejswoją miejscowość pokazuje na mapie swoją miejscowość i 16 województw wyjaśnia pojęcia: samorząd, gmina, powiat, województwo zna zasady wyboru radnych, wójta, burmistrza, prezydenta zna pojęcia: kampania wyborcza, obwód wyborczy, mąż zaufania wie, komu przysługuje prawo wyborcze wymienia organy samorządu gminnego wie, co można załatwić w urzędziegminy rozumie pojęcie budżet gminy wymienia organy samorządu powiatowego i wojewódzkiego wie, jakie sprawy można załatwić w urzędzie powiatowym i wojewódzkim wymienia cechy dobrego urzędnika samorządowego czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy wywiad z twórcą reformy samorządowej (podręcznik) charakteryzuje najważniejsze organysamorządu terytorialnego wyjaśnia kompetencje władzy centralnej wobec samorządu proponuje przedsięwzięcie na rzeczrozwoju gminy zna frekwencję wyborczą w swojejmiejscowości podczas ostatnich wyborów porównuje i interpretuje wyniki proponuje program wyborczy zna dochody i wydatki swojej miejscowości wskazuje zadania własne i zleconegminy zna formy walki gminy z bezrobociem wymienia czynniki wpływające na rozwójgminy uzasadnia przedstawiony w formiegraficznej podział budżetu ocenia wielkość bezrobocia w swojejgminie ocenia pracę samorządu powiatu,w którym mieszka porównuje bezrobocie w swoim województwie i w pozostałych wyciąga wnioski proponuje w formie pisemnej inicjatywę obywatelską na rzecz powiatui województwa