Demokracja bezpośrednia na przykładzie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej oraz referendum Powtórzenie wiadomości SWP I, gr. IV

Transkrypt

1 Demokracja bezpośrednia na przykładzie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej oraz referendum Powtórzenie wiadomości SWP I, gr. IV Olga Hałub Katedra Prawa Konstytucyjnego

2 Demokracja bezpośrednia OSOBISTY udział członków zbiorowego podmiotu suwerenności w wypełnianiu przez nich funkcji publicznych

3 Instytucjonalizacja referendum -> XVI w. (Szwajcaria) Pierwsze referendum ludowe-> 1831 (St. Galen) Referendum ustawodawcze -> 1839 (Volais) Rola umowy społecznej (1862) w procesie kształtowania instytucji referendum Suweren, który jest bytem zbiorowym może byd reprezentowany tylko przez samego siebie

4 Czy parlament mógłby zmienid lub uchylad ustawę przyjętą w drodze referendum?

5 KLASYFIKACJA INSTYTUCJI REFERENDUM: a) obligatoryjne b) fakultatywne a) ogólnokrajowe b) lokalne a) konstytucyjne b) ustawodawcze c) w sprawie samoopodatkowania się a) ratyfikacyjne b) opiniodawcze (konsultatywne)

6 Pozostałe instytucje demokracji bezpośredniej: a) plebiscyt b) weto ludowe c) inicjatywa ludowa d) konsultacja ludowa e) zgromadzenie ludowe

7 DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA W POLSCE

8 Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. art. 4 ust. 2 art. 90. ust. 3 art. 118 ust. 2 art. 125 art. 235 art. 170

9 OBYWATELSKA INICJATYWA USTAWODAWCZA 100 tys. obywateli mających czynne prawo wyborcze obywatele polscy, którzy ukooczyli 18 lat, niepozbawieni praw publicznych ani wyborczych, nieubezwłasnowolnieni

10 Wniesiony projekt powinien odpowiadad wymogom projektów wnoszonych przez inne podmioty sformułowany charakter inicjatywy nie może dotyczyd spraw, które Konstytucja pozostawiła do uregulowania innym podmiotom

11 USTAWA O WYKONYWANIU INICJATYWY USTAWODAWCZEJ PRZEZ OBYWATELI Z DNIA 24 CZERWCA 1999

12 Art. 5. Czynności związane z przygotowaniem projektu ustawy, jego rozpowszechnianiem, kampanią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów obywateli popierających projekt, wykonuje komitet inicjatywy ustawodawczej, zwany dalej "komitetem". Komitet występuje pod nazwą uzupełnioną o tytuł projektu ustawy. Komitet może utworzyd grupa co najmniej 15 obywateli polskich, którzy mają prawo wybierania do Sejmu i złożyli pisemne oświadczenie o przystąpieniu do komitetu, ze wskazaniem imienia (imion) i nazwiska, adresu zamieszkania oraz numeru ewidencyjnego PESEL. W imieniu i na rzecz komitetu występuje pełnomocnik komitetu lub jego zastępca, wskazani w pisemnym oświadczeniu pierwszych 15 osób tworzących komitet. Komitet posiada osobowośd prawną, którą nabywa z chwilą przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia, o którym mowa w art. 6 ust. 2.

13 Po zebraniu 1000 podpisów obywateli popierających projekt, pełnomocnik komitetu zawiadamia Marszałka Sejmu o utworzeniu komitetu. Podpisy, te stanowią częśd wymaganej liczby podpisów osób popierających projekt.

14 Do zawiadomienia załącza się projekt ustawy wraz z załączonym wykazem 1000 podpisów obywateli popierających projekt. Jeżeli zawiadomienie odpowiada warunkom określonym w ustawie Marszałek Sejmu, w terminie 14 dni od jego doręczenia, postanawia o przyjęciu zawiadomienia. Postanowienie o przyjęciu zawiadomienia doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi komitetu. W wypadku stwierdzenia braków formalnych zawiadomienia, Marszałek Sejmu, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia, wzywa pełnomocnika komitetu do ich usunięcia w terminie 14 dni. Nieusunięcie braków powoduje odmowę przyjęcia zawiadomienia. Umotywowane postanowienie Marszałka Sejmu o odmowie przyjęcia zawiadomienia może byd przez pełnomocnika komitetu zaskarżone do Sądu Najwyższego w terminie 14 dni od daty doręczenia. Sąd Najwyższy rozpatruje skargę w terminie 30 dni, w składzie 7 sędziów, w postępowaniu nieprocesowym. Od postanowienia Sądu Najwyższego nie przysługuje środek prawny.

15 Od dnia przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia lub otrzymania przez komitet postanowienia Sądu Najwyższego uwzględniającego skargę treśd projektu nie może byd zmieniona.

16 W miejscu zbierania podpisów obywateli musi byd wyłożony do wglądu projekt ustawy. Obywatel udziela poparcia projektowi ustawy, składając na wykazie, obok swojego imienia (imion) i nazwiska, adresu zamieszkania oraz numeru ewidencyjnego PESEL, własnoręczny podpis. Na każdej stronie wykazu musi znajdowad się nazwa komitetu i tytuł projektu ustawy, której obywatel udziela poparcia. Wycofanie poparcia udzielonego projektowi ustawy jest nieskuteczne.

17 Pełnomocnik komitetu wnosi do Marszałka Sejmu projekt ustawy z załączonym wykazem podpisów obywateli popierających projekt ( ). Projekt ustawy wraz z załączonym wykazem podpisów obywateli popierających projekt nie może zostad wniesiony później niż 3 miesiące od daty postanowienia Marszałka Sejmu o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu lub postanowienia Sądu Najwyższego. Jeżeli projekt ustawy został wniesiony zgodnie z wymogami ustawowymi Marszałek Sejmu kieruje projekt ustawy do pierwszego czytania w Sejmie i zawiadamia o tym pełnomocnika komitetu.

18 W wypadku stwierdzenia, że treśd projektu ustawy lub uzasadnienia jest zmieniona, Marszałek Sejmu, w drodze postanowienia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia wniesienia projektu, odmawia jego przyjęcia.

19 W wypadku uzasadnionych wątpliwości co do prawidłowości złożenia wymaganej liczby podpisów obywateli Marszałek Sejmu, nie później niż w terminie 14 dni od dnia wniesienia projektu, zwraca się do Paostwowej Komisji Wyborczej o stwierdzenie, czy jest złożona wymagana liczba podpisów. Paostwowa Komisja Wyborcza dokonuje czynności sprawdzających w terminie 21 dni. W postępowaniu przed Paostwową Komisją Wyborczą jako obserwator może uczestniczyd pełnomocnik komitetu. Jeżeli po przeprowadzeniu postępowania prawidłowo złożona liczba podpisów popierających projekt okaże się mniejsza niż ustawowo wymagana, Marszałek Sejmu odmawia nadania biegu projektowi ustawy. Postanowienie Marszałka Sejmu w tej sprawie wraz z uzasadnieniem doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi komitetu. Postanowienie to może byd przez pełnomocnika komitetu zaskarżone do Sądu Najwyższego.

20 Pierwsze czytanie projektu ustawy na posiedzeniu Sejmu przeprowadza się w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia projektu ustawy do Marszałka Sejmu lub postanowienia Sądu Najwyższego stwierdzającego prawidłowo złożoną liczbę podpisów popierających projekt ustawy. W wypadku określonym w art. 4 ust. 3 (Projekt ustawy, w stosunku do którego postępowanie ustawodawcze nie zostało zakooczone w trakcie kadencji Sejmu, w której został wniesiony, jest rozpatrywany przez Sejm następnej kadencji bez potrzeby ponownego wniesienia projektu ustawy. W takim wypadku Marszałek Sejmu zarządza ponowne drukowanie projektu ustawy oraz jego doręczenie posłom) *UWAGA! WYJĄTEK OD ZASADY DYSKONTYNUACJI PRAC SEJMU] pierwsze czytanie odbywa się nie później niż w terminie 6 miesięcy od daty pierwszego posiedzenia Sejmu.

21 Wydatki związane z wykonywaniem inicjatywy ustawodawczej przez obywateli pokrywa komitet. Komitet może organizowad zbiórki publiczne środków finansowych na cele związane z wykonywaniem inicjatywy ustawodawczej, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz. U. poz. 498). Komitetowi nie mogą byd przekazywane środki finansowe pochodzące: z budżetu paostwa, od paostwowych jednostek organizacyjnych, z budżetu jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych i innych komunalnych osób prawnych, od przedsiębiorców paostwowych, a także przedsiębiorców z udziałem Skarbu Paostwa, jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych oraz innych komunalnych osób prawnych. osób fizycznych nie mających miejsca zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli polskich zamieszkałych za granicą, cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, osób prawnych nie mających siedziby na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, innych podmiotów nie mających siedziby na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, posiadających zdolnośd zaciągania zobowiązao i nabywania praw we własnym imieniu, osób prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych, obcych przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych i organizacji międzynarodowych oraz innych obcych przedstawicielstw korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych.

22 Finansowanie wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez obywateli jest jawne. Pełnomocnik komitetu jest obowiązany do złożenia ministrowi finansów publicznych sprawozdania finansowego o źródłach pozyskanych funduszy na cele inicjatywy ustawodawczej w terminie 3 miesięcy od dnia wniesienia do Marszałka Sejmu projektu ustawy lub postanowienia Sądu Najwyższego,, a w wypadku wcześniejszego rozwiązania komitetu - w terminie 3 miesięcy od dnia jego rozwiązania.

23 Komitet ulega rozwiązaniu po upływie 3 miesięcy od daty: zakooczenia postępowania ustawodawczego, postanowienia Marszałka Sejmu o odmowie nadania biegu projektowi ustawy lub postanowienia Sądu Najwyższego oddalającego zaskarżone postanowienie o odmowie nadania biegu projektowi ustawy, bezskutecznego upływu terminu 3 miesięcy od wydania postanowienia Marszałka Sejmu o przyjęciu zawiadomienia o utworzenia komitetu W innych wypadkach komitet ulega rozwiązaniu po upływie 3 miesięcy od upływu terminu wskazanego w art. 17 ust. 2.

24 OBYWATELSKIE PROJEKTY _projust

25 REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWE W POLSCE: I. w sprawach o szczególnym znaczeniu dla paostwa II. w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej III. w sprawie zatwierdzenia ustawy o zmianie Konstytucji RP Wszystkie referenda mają charakter fakultatywny.

26 USTAWA Z DNIA 14 MARCA 2003 O REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWYM

27 Procedura głosowania powszechnego, w ramach której obywatele polscy wyrażają swoją wolę co do sposoby rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo pytania lub na dokonaniu wyboru między zaproponowanymi wariantami rozwiązao.

28 Możliwośd przeprowadzenia referendum w dzieo wolny od pracy ( 6:00-22:00) bądź w dzieo wolny od pracy oraz dzieo go poprzedzający (6:00-20:00) Mechanizm ogłoszenia po pierwszym dniu głosowania wyników obejmujących liczbę niewykorzystanych oraz wykorzystanych kart do głosowania, a także liczbę uprawnionych do głosowania.

29 Prawo udziału w referendum ma obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kooczy 18 lat. 2. Nie mają prawa udziału w referendum osoby: 1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym; 2) pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu; 3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

30 Referendum przeprowadzają: 1) Paostwowa Komisja Wyborcza, powołana na podstawie przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy; 2) komisarze wyborczy, powołani na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy; 3) obwodowe komisje do spraw referendum

31 Ad I. REFERENDUM W SPRAWACH O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA PAOSTWA jakie to sprawy?

32 a) regulacje konstytucyjne b) kwestie ustrojowe paostwa c) przyzwolenie na stosowanie nowoczesnej techniki d) swoboda zachowao moralnych ludzi e) rozstrzyganie o konkretnych sprawach publicznych

33

34

35 PODMIOTY MAJĄCE PRAWO ZARZĄDZENIA REFERENDUM: 1) Sejm (uchwała bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy uprawnionych do głosowania) 2) Prezydent RP (za zgodą (uchwała) Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy uprawnionych do głosowania)

36 PODMIOTY, KTÓRE MOGĄ WYSTĄPID Z WNIOSKIEM W SPRAWIE ZARZĄDZENIA REFRENDUM: 1) Sejm na wniosek Prezydium, komisja sejmowa, grupa 69 posłów 2) Senat 3) Rada Ministrów 4) Grupa obywateli polskich mających prawo do udziału w referendum

37 Wniosek nie ma charakteru wiążącego jednak zobowiązuje Sejm do ustosunkowania się do niego. Celem uwzględnienia wniosku konieczne jest podjęcie uchwały bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy uprawnionych do głosowania.

38 Obywatelski wniosek nie może dotyczyd: a) wydatków i dochodów (podatków i innych danin publicznych) b) obronności paostwa c) amnestii

39 PRAWO DO REFERENDUM PRAWO DO UDZIAŁU W REFREENDUM

40 Uchwała Sejmu lub postanowienie Prezydenta w przedmiocie zarządzenia referendum muszą zostad opublikowane w Dzienniku Ustaw.!!! Referendum przeprowadza się najpóźniej w 90 dniu od dnia ogłoszenia uchwały lub postanowienia!!!

41 Kiedy referendum jest wiążące? gdy udział w nim wzięła więcej niż połowa uprawnionych do głosowania W przypadku nieuzyskania charakteru wiążącego referendum uzyskuje charakter opiniodawczego. -> kontrowersje!

42 Co dzieje się po przeprowadzeniu referendum? Sąd Najwyższy stwierdza ważnośd wyborów. Właściwe organy paostwowe powinny wydad odpowiednie akty prawne (ustawy) nie później niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN.

43 Ad II. REFERENDUM W SPRAWIE WYRAŻENIA ZGODY NA RATYFIKACJĘ UMOWY MIĘDZYNARODOWEJ

44 To jedna z procedur wyrażania zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy paostwowej w niektórych sprawach (referendum akcesyjne).

45 Sejm podejmuje decyzję o wyborze tej procedury BEZWZGLĘDNĄ WIĘKSZOŚCIĄ GŁOSÓW w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Następnie Marszałek Sejmu zawiadamia Prezydenta RP, Marszałka Sejmu oraz Prezesa RM. Decyzja podjęta przez Sejm nie jest tożsama z zarządzeniem referendum (tu: decyzja Sejmu albo Prezydenta wg zasad ogólnych).

46 pdf pdf

47 Wynik referendum jest wiążący gdy udział w nim weźmie więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Rozstrzygnięcie głosowania: więcej głosów za jedną z alternatyw

48 Referendum musi zostad przeprowadzone w terminie 90 dni od dnia ogłoszenia uchwały Sejmu bądź postanowienia Prezydenta w Dzienniku Ustaw.

49 III. Referendum zatwierdzające (konstytucyjne)-> art. 235 u. 6 Referendum zostaje rozstrzygnięte, gdy za zmianą opowiedziała się większośd głosujących.

50 REFERENDUM LOKALNE art. 170

51 Może zostad przeprowadzone we wszystkich sprawach dotyczących wspólnoty samorządowej Możliwośd odwołania organów wybranych przez członków tej wspólnoty (organy stanowiące j.s.t.)

52 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym

53 Prawo udziału w referendum lokalnym ma obywatel polski, który: najpóźniej w dniu głosowania kooczy 18 lat, nie został pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, nie został ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu, nie został pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu, jest wpisany do stałego rejestru wyborców (tzn. zameldowanie na pobyt stały i nie wpisał się do rejestru wyborców w innej gminie albo został wpisany do rejestru wyborców po złożeniu pisemnego wniosku na podstawie decyzji Prezydenta miasta). Prawo udziału w głosowaniu w referendum lokalnym ma także stale zamieszkujący na terenie gminy i wpisany do rejestru wyborców na swój wniosek obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który: najpóźniej w dniu głosowania kooczy 18 lat, nie został pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, nie został ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu (art pkt 2 i 2 Kodeksu wyborczego).

54 Referendum przeprowadza się, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 1, z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego *BEZWZGLĘDNA WIĘKSZOŚD GŁOSÓW USTAWOWEGO SKŁADU+ Lub na wniosek co najmniej: 1) 10% uprawnionych do głosowania mieszkaoców gminy albo powiatu; 2) 5% uprawnionych do głosowania mieszkaoców województwa. Art W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkaoców, o którym mowa w art. 4. 1a. Wniosek mieszkaoców gminy, o którym mowa w ust. 1, może dotyczyd odwołania rady gminy i wójta (burmistrza, prezydenta miasta) albo odwołania jednego z tych organów. 1b. Referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może byd przeprowadzone także z inicjatywy rady gminy. 1c. Uchwała rady gminy o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) podejmowana jest w trybie art. 28a albo art. 28b ustawy, o której mowa w art. 6 pkt Wniosek mieszkaoców, o którym mowa w ust. 1 i 1a, może zostad złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakooczeniem jego kadencji.

55 Ponadto obligatoryjne jest także referendum GMINNE, którego przedmiotem jest samoopodatkowanie się mieszkaoców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadao i kompetencji organów gminy.

56 Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkaoców jednostki samorządu terytorialnego wystąpid może: 1) grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego także pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy; 2) statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego; 3) organizacja społeczna posiadająca osobowośd prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.

57 Referendum jest ważne jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, z tym że jeśli przedmiotem referendum jest odwołanie organu j.s.t. pochodzącego z wyborów bezpośrednich wówczas udział wziąd powinna grupa 3/5 uprawnianych. Wynik jest rozstrzygający gdy za jednym rozwiązaniem oddano więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. W przypadku referendum gminnego w sprawie samoopodatkowania rozstrzygnięcie zapada 2/3 głosów.

58 Dziękuję za uwagę!