Bezpieczeñstwo w elektroenergetyce

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Bezpieczeñstwo w elektroenergetyce"

Transkrypt

1 Bezpieczeñstwo w elektroenergetyce

2

3 e-isbn

4 Spis treści 5 Spis treści Przedmowa do wydania trzeciego Wstęp Wiadomości ogólne Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej, instalacji i urządzeń elektrycznych Układy elektroenergetycznych sieci niskiego napięcia Klasy ochronności urządzeń elektrycznych Wpływ środowiska na urządzenia elektryczne i sposoby ochrony przed jego szkodliwymi oddziaływaniami Klasyfikacja wpływów środowiska Sposoby ochrony urządzeń przed szkodliwymi oddziaływaniami środowiska Zasady doboru urządzeń elektrycznych Działanie prądu elektrycznego na organizmy żywe Wyjaśnienia ogólne Graniczne dopuszczalne prądy i napięcia rażeniowe dla ludzi Graniczne dopuszczalne prądy i napięcia rażeniowe dla zwierząt hodowlanych Aparaty warunkujące działanie ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej Wyjaśnienia ogólne Łączniki ręczne Łączniki wtykowe Łączniki samoczynne Klasyfikacja Wyłączniki... 68

5 6 Spis treści Łączniki stycznikowe Bezpieczniki Wiadomości ogólne Klasyfikacja bezpieczników oraz niektóre definicje i właściwości Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach i instalacjach niskiego napięcia Wyjaśnienia ogólne Ochrona przed dotykiem bezpośrednim Ochrona całkowita i częściowa Ochrona uzupełniająca Ochrona przy dotyku pośrednim Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania Ochrona przez zastosowanie urządzeń II klasy ochronności Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej Połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe Zagrożenie powodowane opadnięciem przewodu fazowego na ziemię Ochrona przed dotykiem bezpośrednim i przy dotyku pośrednim Wyjaśnienia ogólne Ochrona przez zastosowanie bardzo niskiego napięcia SELV Ochrona przez zastosowanie bardzo niskiego napięcia PELV Zastosowanie bardzo niskiego napięcia funkcjonalnego FELV Ochrona przeciwporażeniowa w obwodach sterowania Ochrona przeciwporażeniowa według norm PN-EN oraz PN-HD Uziemienia w sieciach i instalacjach niskiego napięcia Uziemienia robocze Uziomy fundamentowe Ochrona przeciwporażeniowa dodatkowa w niektórych obiektach i na stanowiskach o zwiększonym zagrożeniu porażeniowym Wyjaśnienia ogólne Pomieszczenia wyposażone w wannę lub basen natryskowy Gospodarstwa rolne i ogrodnicze Place budowy i robót rozbiórkowych Pomieszczenia o przewodzących ścianach i podłożu Kempingi i pojazdy wypoczynkowe

6 Spis treści 7 6. Niektóre inne zagrożenia od urządzeń elektrycznych i zasady ochrony Błędne załączenia i niekontrolowane samorozruchy urządzeń Zagrożenie pożarowe Wiadomości ogólne Przeciążenia i zwarcia Uszkodzenie izolacji Niektóre wymagania dotyczące ochrony przed pożarem w instalacjach elektrycznych Przepięcia i ochrona przeciwprzepięciowa w instalacjach elektrycznych Wyjaśnienia ogólne Urządzenia ochrony przeciwprzepięciowej i sposoby ich instalowania Przepięcia łączeniowe i ochrona przeciwprzepięciowa w obwodach indukcyjnych z łącznikami próżniowymi Korozja elektrochemiczna i sposoby ochrony przeciwkorozyjnej Badanie skuteczności działania urządzeń ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach niskiego napięcia Wiadomości ogólne Zakresy i metody badania Pomiary impedancji pętli zwarciowych Badania urządzeń (wyłączników) różnicowoprądowych Badania wyłączników ochronnych napięciowych Badania ciągłości przewodów ochronnych i połączeń wyrównawczych Pomiary rezystancji izolacji instalacji i odbiorników elektrycznych Metody badania i oceny stanu odbiorników elektrycznych po naprawach w gospodarstwach domowych Pomiary rezystancji uziemienia Pomiary rezystancji stanowisk Przyrządy do badania stanu technicznego instalacji elektrycznych Dokumentowanie wykonanych badań Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach elektroenergetycznych wysokiego napięcia Wiadomości ogólne Ochrona przeciwporażeniowa podstawowa Ochrona przeciwporażeniowa dodatkowa; ocena zagrożenia i skuteczności ochrony Układy uziomowe stacji Właściwości i parametry układów uziomowych Napięcia wynoszone uziomami długimi Zagrożenia powodowane przepięciami i ochrona przeciwprzepięciowa

7 8 Spis treści Sposoby zmniejszania zagrożenia porażeniowego Metody badania układów uziomowych stacji Uziemienia ochronne w liniach elektroenergetycznych Organizacja pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych Sprzęt ochronny Zagrożenia powodowane oddziaływaniem pól elektrycznych i magnetycznych o małej częstotliwości Wiadomości ogólne Graniczne dopuszczalne natężenia pola elektrycznego i magnetycznego Zasady ograniczania natężenia pola elektrycznego i magnetycznego Zagrożenia powodowane wyładowaniami atmosferycznymi w obiekty budowlane i ochrona odgromowa Wyjaśnienia ogólne Ochrona odgromowa zewnętrzna Ochrona odgromowa wewnętrzna Nowe ustalenia dotyczące oceny zagrożeń piorunowych i ochrony obiektów budowlanych Zasady postępowania podczas ratowania osób porażonych prądem elektrycznym Wyjaśnienia ogólne i zasady uwalniania porażonych spod działania prądu elektrycznego Zasady udzielania pomocy przedlekarskiej osobom porażonym prądem elektrycznym Literatura Skorowidz

8 Przedmowa do wydania trzeciego 9 Przedmowa do wydania trzeciego Energia elektryczna jest bardzo przyjazna człowiekowi. Daje się przesyłać na bardzo duże odległości i łatwo ją przetwarzać na inne pożądane postacie energii przy stosunkowo niewielkich stratach. Jeżeli jednak na drodze jej przepływu znajdzie się organizm żywy, to działa na niego niszcząco, ze skutkiem śmiertelnym włącznie. Niesprawne lub źle eksploatowane urządzenia i instalacje elektryczne mogą powodować duże straty materialne, wywołane na przykład pożarem. Każdy nieszczęśliwy wypadek jest w znacznym stopniu spowodowany błędem człowieka, wynikającym z niewiedzy lub lekceważenia występujących zagrożeń. O poziomie bezpieczeństwa związanego z użytkowaniem energii elektrycznej zarówno w mieszkaniu, jak i na stanowisku pracy, a także na terenie kraju, decydują głównie: wysoka jakość techniczna stosowanych aparatów, odbiorników i innych urządzeń elektrycznych; dobre projekty i wysoka jakość wykonania instalacji elektrycznych, wymuszone właściwymi aktami prawnymi, określającymi warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać urządzenia elektroenergetyczne w zakresie ochrony przed porażeniem i pożarem; odpowiednio wysoka ogólna kultura techniczna użytkowników urządzeń i instalacji elektrycznych, będąca pochodną ogólnego i zawodowego wykształcenia; łatwy dostęp do literatury technicznej oraz materiałów informacyjnych z zakresu bezpieczeństwa elektrycznego, adresowanej do czytelników o różnym poziomie przygotowania fachowego i bez takiego przygotowania. W nieodległej przeszłości żaden z wymienionych warunków nie był w zadowalającym stopniu spełniony. Przez całe dziesięciolecia pozostawaliśmy w sytuacji ciągłego niedoboru aparatów i urządzeń nawet przeciętnej jakości, przy-

9 10 Przedmowa do wydania trzeciego muszani do zastępowania ich urządzeniami jeszcze gorszymi lub niespełniającymi właściwych wymagań technicznych i środowiskowych. Instalacje elektryczne i nie tylko elektryczne powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób zgodny z obowiązującymi normami i przepisami, które powinny być zbiorem uznanych reguł technicznych racjonalizujących rozwiązania techniczne oraz gwarantem nieuciążliwego oraz bezpiecznego użytkowania instalacji i urządzeń elektrycznych, ochrony życia i zdrowia ludzi, a także środowiska przez czas technicznie i ekonomicznie uzasadniony. Ustalenia zawarte w normach i przepisach są niestety kompromisem pomiędzy osiągnięciami naukowymi oraz aktualnymi możliwościami i ograniczeniami gospodarczymi i technicznymi, a nawet politycznymi poszczególnych krajów. Ważne jest, aby kompromis ten nie był nadmiernie duży. Zachodzące pozytywne zmiany w różnych dziedzinach życia krajów pozwalają, a nawet wymuszają z czasem stosowanie coraz lepszych i bezpieczniejszych rozwiązań technicznych. Skutkuje to kolejnymi nowelizacjami norm i przepisów zwiększającymi z reguły wymagania dotyczące sposobów wykonania instalacji, zapewniających coraz bardziej skuteczną ochronę przeciwporażeniową, przeciwpożarową i inną oraz poprawiających jakość energii elektrycznej i niezawodność zasilania. Pozostaje problem, co należy zrobić z już istniejącymi obiektami i instalacjami wykonanymi zgodnie z wymaganiami zawartymi w normach i przepisach obowiązujących w okresie ich projektowania i budowy oraz przekazania do eksploatacji, lecz nie spełniającymi wymagań zawartych w znowelizowanych normach i przepisach. Jeżeli w późniejszych przepisach nie wymaga się doprowadzenia instalacji elektrycznych w określonym czasie i zakresie do stanu zgodnego ze zmienionymi wymaganiami technicznymi, to zgodnie z istotą prawa budowlanego i jego powiązaniami z normami obowiązuje zasada ochrony zastanej [47]. W innym przypadku po każdorazowej zmianie norm i przepisów zachodziłaby konieczność przebudowy wszystkich instalacji i doprowadzenia ich do stanu zgodności ze zmienionymi wymogami. Ponieważ nowelizacje norm i przepisów zachodzą stosunkowo często, nie ma możliwości technicznych ani ekonomicznych, aby można było nadążyć za nimi. W odniesieniu do obiektów, w których prowadzone prace konserwacyjne lub remonty polegają na odtworzeniu stanu pierwotnego obiektu, wymianie jedynie zużytych lub uszkodzonych elementów instalacji i urządzeń elektrycznych bez zmiany podstawowego przeznaczenia i parametrów technicznych obiektu, zostaje zachowana zasada ochrony zastanej. Nie zachodzi konieczność zmiany instalacji i wymiany urządzeń ochronnych doprowadzających instalacje do stanu odpowiadającego wymogom nowych norm i przepisów. Dopuszczalne jest jednak zastosowanie przewodów o większych przekrojach żył i obciążalności prądowej oraz bardziej nowoczesnych i skutecznych w działaniu urządzeń aniżeli były zastosowane w starym rozwiązaniu. Stosowanie zasady ochrony zastanej nie jest obowiązkowe. Jeżeli jednak dokonuje się znaczącej przebudowy, rozbudowy lub modernizacji obiektu budowlanego, zmieniających jego przeznaczenie

10 Przedmowa do wydania trzeciego 11 i parametry techniczne, to obiekt po przebudowie powinien spełniać wymogi zawarte w aktualnych normach i przepisach. Możliwość zastosowania zasady ochrony zastanej w odniesieniu do instalacji elektrycznych niskiego napięcia w obiektach nieprzemysłowych w Polsce nie powinna być nadużywana. Wynika to z faktu, że różnice w zakresie szeroko rozumianego bezpieczeństwa użytkowania między instalacjami elektrycznymi wykonanymi do połowy lat dziewięćdziesiątych XX w., zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, oraz instalacjami wykonywanymi obecnie są nadmiernie duże. Mniej bezpieczne, bardziej uciążliwe i z dużymi ograniczeniami jest użytkowanie tych starszych instalacji. O nadmiernie dużym zacofaniu technicznym instalacji elektrycznych w budynkach wybudowanych do 1995 r. zadecydowały rozporządzenia różnych urzędujących wówczas ministrów, które stawały się przepisami budowy urządzeń elektrycznych, a które nawet w chwili ich ustanawiania były opóźnione o dziesięciolecia w stosunku do stanu wiedzy oraz przepisów i norm już obowiązujących w innych krajach, a różnice te narastały z upływem lat. Wymuszały one zwykle bardzo oszczędne wykonywanie instalacji elektrycznych. Stało się to przyczyną nadmiernie dużej liczby wypadków śmiertelnego porażenia ludzi prądem elektrycznym oraz pożarów budynków. Stan taki będzie utrzymywał się dopóty, dopóki nie przeprowadzi się gruntownej modernizacji instalacji elektrycznych w wielu tysiącach budynków oraz milionach mieszkań i zabudowań gospodarskich, przystosowującej je do współczesnych wymagań technicznych. Koszty takiej przebudowy są jednak olbrzymie, wielokrotnie przekraczające niewielkie korzyści osiągnięte przed laty. Wielu elektryków miało świadomość niedoskonałości polskich przepisów dotyczących warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać instalacje elektryczne. Podejmowali więc w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w. próby przygotowania nowych norm i przepisów, które w zależności od wiedzy i kompetencji zespołów autorskich miały różną wartość merytoryczną. Nie stały się one jednak obowiązującymi aktami prawnymi. W końcu zrezygnowano z własnych opracowań i dokonano tłumaczenia angielskiej wersji raportu IEC 364 z lat osiemdziesiątych XX w., przy czym poszczególne rozdziały stawały się kolejnymi arkuszami normy PN-E Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. W innych krajach również korzystano z tego raportu IEC, lecz nie tłumaczono go dosłownie; powstały oryginalne prace, w których uwzględniono własne doświadczenia, tradycje i słownictwo techniczne. Głównym mankamentem normy PN-E było jednak to, że nie była wolna od błędów merytorycznych i redakcyjnych, wynikających z niedoskonałości oryginału i błędów tłumaczenia. W latach Polski Komitet Normalizacyjny dokonał zmiany symbolu i numeracji normy PN-E na PN-IEC z zachowaniem numeracji poszczególnych arkuszy. Ukazały się też nowe arkusze tej normy, a w niektórych starych dokonano korekt. Doświadczenie wykazuje, że proces powstawania nowych norm, w różnych dziedzinach techniki, trwa nieprzerwanie

11 12 Przedmowa do wydania trzeciego i charakteryzuje się ostatnio znacznym przyspieszeniem. Uzasadnione to jest postępem wiedzy i techniki oraz rozwojem gospodarczym poszczególnych krajów pozwalającym na realizację coraz doskonalszych, ale i droższych rozwiązań technicznych. W warunkach polskich dochodzi konieczność dostosowania naszych norm do wymogów Unii Europejskiej. W zakresie instalacji elektrycznych w ostatnim okresie ukazały się normy uznaniowe PN-EN z 2005 r. oraz PN-HD z 2006 r. i 2007 r., zmieniające niektóre ustalenia norm wcześniejszych. W warunkach, w których znaczna część naszych instalacji i urządzeń elektrycznych nie spełnia współczesnych wymagań, wskutek czego są one mniej bezpieczne niż mogłyby być z zastosowaniem nowoczesnych rozwiązań i środków technicznych, gruntowna wiedza osób obsługi i zwykłych użytkowników tych urządzeń o istniejących zagrożeniach powinna pomóc w bardziej bezpiecznym ich użytkowaniu. Książka ta powinna umożliwić zdobycie tej wiedzy lub jej poszerzenie. W każdym razie takie były ambicje autora i Wydawnictw Naukowo-Technicznych. Wrocław, luty 2009 rok Henryk Markiewicz

12 Wstęp 1.1. Wiadomości ogólne Wypadki śmiertelne spowodowane porażeniem prądem elektrycznym zdarzały się już przed 1890 r., kiedy to zaczęto użytkować pierwsze urządzenia elektryczne. Najwcześniejsze akty prawne dotyczące warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać instalacje i urządzenia elektryczne, ustanowione w Anglii i Niemczech, mają już ponad stuletnią historię. Od tego czasu trwają nieustanne działania elektryków, aby coraz powszechniejszej elektryfikacji, wielokrotnemu wzrostowi zużycia energii elektrycznej oraz mnogości i różnorodności odbiorników nie towarzyszyła większa liczba wypadków. Chodzi o to, aby wypadki te wyeliminować, jeżeli nawet nie całkowicie, to przynajmniej ograniczyć je do minimum możliwego do uzyskania w danych warunkach ze względów technicznych i ekonomicznych. Należy uznać, że działania te były i są prowadzone ze znacznym sukcesem, gdyż liczba śmiertelnych wypadków powodowanych prądem elektrycznym stanowi mniej niż 1% wszystkich wypadków śmiertelnych i ok. 2 5% takich wypadków w pracy, przy czym liczby te są różne w różnych krajach. Zawdzięcza się to istotnemu postępowi wiedzy o patofizjologicznych skutkach działania prądu na organizmy żywe, jak również rozwojowi techniki umożliwiającej budowę urządzeń coraz bardziej niezawodnych i skuteczniejszych w działaniu, zapewniających lepsze warunki bezpieczeństwa ze względu na porażenie elektryczne. Miarą stanu technicznego instalacji i urządzeń elektrycznych pod względem bezpieczeństwa porażeniowego, ale też i kultury technicznej społeczeństwa, jest wskaźnik określający liczbę wypadków śmiertelnych powodowanych prądem elektrycznym liczony na milion mieszkańców na rok. W Polsce obecnie wynosi on ok. 4,0 i chociaż w ostatnich latach w tej dziedzinie nastąpiła znaczą-

13 14 1. Wstęp ca poprawa bezpieczeństwa, to jednak wskaźnik wypadkowości jest nadal bardzo duży, kilkakrotnie większy niż w innych krajach. W najbardziej uprzemysłowionych państwach europejskich wskaźnik ten wynosi 1,1 2,0. Porównanie to jest szczególnie niekorzystne, jeśli się uwzględni, że zużycie energii elektrycznej na jednego mieszkańca na rok w Polsce jest 2 5 razy mniejsze niż np. w Niemczech, Francji lub krajach skandynawskich. W Stanach Zjednoczonych liczba śmiertelnych wypadków porażenia prądem wynosi rocznie ok osób. Rys Liczba wypadków śmiertelnych wskutek porażenia prądem elektrycznym w Polsce (1), w Niemczech (2) oraz w Austrii (3), wg [7, 8, 12, 38] linie ciągłe całkowita liczba wypadków, linia kreskowa wypadki przy niskim napięciu Bardzo dokładne informacje można znaleźć w danych statystycznych dotyczących śmiertelnych wypadków powodowanych prądem elektrycznym przez blisko pięćdziesiąt lat w Niemczech oraz Austrii (rys. 1.1). W latach liczba wypadków śmiertelnych w Niemczech wynosiła rocznie; brak jest istotnych różnic w liczbie wypadków w poszczególnych latach. Nie oznacza to jednak, że w tym okresie nie dokonał się żaden postęp w ograniczeniu niebezpieczeństwa porażeniowego, tym bardziej, że wówczas nastąpił wielokrotny wzrost zużycia energii elektrycznej oraz zwiększenie liczby i różnorodności odbiorników. Istotna poprawa warunków bezpieczeństwa ze względu na porażenie elektryczne w Niemczech nastąpiła po 1975 r., w którym zanotowano jeszcze 220

14 1.1. Wiadomości ogólne 15 wypadków śmiertelnych. Lata siedemdziesiąte XX w. i dalsze to okres powszechnego stosowania wyłączników (urządzeń) różnicowoprądowych i tym urządzeniom w dużym stopniu należy przypisać wydatną poprawę bezpieczeństwa. W 1988 roku było już tylko 99 wypadków śmiertelnych. Analiza wykazuje, że ponad 80% z nich było spowodowane bezpośrednim dotknięciem części pod napięciem. Znacznie więcej wypadków zdarzyło się w warunkach domowych niż w przemyśle (rys. 1.2), chociaż prawidłowość ta w ostatnim okresie ulega zmianie. Wypadki dotknęły w większości młodych mężczyzn. Rys Liczba wypadków śmiertelnego porażenia prądem elektrycznym w latach w Niemczech, wg [38] 1 w warunkach domowych, 2 w przemyśle i rzemiośle, 3 inne Poprawa bezpieczeństwa i systematyczne zmniejszanie się liczby porażeń śmiertelnych prądem elektrycznym wystąpiły podobnie jak w Niemczech również w innych wysoko uprzemysłowionych krajach Europy. Na przykładzie statystyki śmiertelnych wypadków porażenia prądem elektrycznym w Austrii (rys. 1.1) można stwierdzić, że o ile na niskim napięciu w latach daje się zauważyć bardzo duży postęp w tej dziedzinie bezpieczeństwa i kilkakrotne zmniejszenie się liczby wypadków śmiertelnych, o tyle postęp ten w odniesieniu do urządzeń wysokiego napięcia jest relatywnie niewielki, a nawet można wykazać brak postępu. W 1970 roku doszło bowiem na napięciu wysokim do 8 wypadków ze skutkiem śmiertelnym, co stanowiło 20% wszystkich śmiertelnych wypadków porażenia prądem elektrycznym, a w 1985 r. było ich 17, co oznaczało 65% wszystkich wypadków śmiertelnych porażenia prądem elektrycznym w owym roku. Są to jednak dane,,wyrwane ze statystyki. W ostatnim okresie liczba śmiertelnych wypadków na napięciu wysokim w Austrii waha się od kilku do kilkunastu rocznie. Przy stosunkowo niewielkiej całkowitej liczbie wypadków śmiertelnych jeden wypadek zbiorowy lub długotrwałe niekorzystne wa-

15 16 1. Wstęp runki atmosferyczne w poszczególnych latach mogą zakłócać występującą, chociaż niezbyt wyraźną, tendencję do pożądanych zmian dotyczących poprawy bezpieczeństwa ze względu na porażenie również przy napięciu wysokim. Podobnie, również w innych krajach, zmniejszanie się liczby wypadków śmiertelnych przy napięciu wysokim jest znacznie wolniejsze niż było i jest obecnie przy napięciu niskim. Postęp techniczny obejmujący nowe środki ochrony przeciwporażeniowej w urządzeniach wysokiego napięcia jest bardzo ograniczony. Pewną niezawinioną przez elektryków tragedią są wypadki śmiertelne samobójcze, powodowane prądem elektrycznym, dokonywane przez bezpośrednie dotknięcie przewodów roboczych pod napięciem wysokim lub niskim (L-L, L-N) w warunkach, w których nie działają ani wyłączniki różnicowoprądowe, ani żadne inne środki ochrony przeciwporażeniowej. Obecnie w Polsce jesteśmy relatywnie w takiej sytuacji, w jakiej były np. Niemcy w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych XX w. Stan taki nie jest dziełem przypadku. Jest on spowodowany ubóstwem rozwiązań technicznych instalacji elektrycznych i wyposażenia w urządzenia elektryczne w milionach mieszkań i zabudowań gospodarskich. Przyczyniły się do tego m.in. ustalenia polskich przepisów [148, 152], obowiązujące przez dziesięciolecia, dopuszczające ze względów oszczędnościowych stosowanie przewodów aluminiowych o przekroju 1,5 mm 2 oraz zalecające, aby połączenie zerujące było wykonane przez połączenie zacisku odbiornika lub innego przyrządu stałego (gniazdka wtyczkowego) z zaciskiem zerowym (ochronnym) za pomocą przewodu lub mostka. Wprowadzenie osobnego przewodu zerującego z zewnątrz uważano za zbędne. Tak małe przekroje żył przewodów aluminiowych, niedopuszczone nigdzie indziej do stosowania, są szczególnie podatne na uszkodzenia mechaniczne i upalenia, głównie w zaciskach w puszkach przelotowych i rozgałęźnych oraz gniazdach wtyczkowych. Uszkodzenia takie, zwłaszcza w przewodach ochronno-neutralnych (PEN), są bardzo niebezpieczne dla użytkowników urządzeń i instalacji, tym bardziej że powszechnie stosowano zerowanie jako środek ochrony przeciwporażeniowej, realizowany przez wykorzystanie przewodów ochronno-neutralnych i połączenie ich z obudowami chronionych urządzeń. Powodują one bowiem pojawienie się napięć dotykowych o niebezpiecznych wartościach na obudowach wszystkich chronionych urządzeń w części instalacji za przerwą w przewodzie ochronno-neutralnym PEN, przy sprawnych technicznie wszystkich odbiornikach (rys. 1.3). Opisane rozwiązania techniczne instalacji nie są jedyną przyczyną nadmiernie dużej liczby wypadków porażenia prądem elektrycznym w Polsce. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Do bardziej znaczących należy zaliczyć: powszechne stosowanie w obwodach odbiorczych bezpieczników zamiast wyłączników samoczynnych jako zabezpieczeń przetężeniowych, często źle dobranych i naprawianych ;

16 1.1. Wiadomości ogólne 17 Rys Przykład zagrożenia porażeniowego w instalacji o układzie TN w przypadku przerwania przewodów ochronnych: a) w instalacji TN-C w razie przerwania przewodu ochronno-neutralnego PEN; b) w instalacji TN-S w razie przerwania przewodu ochronnego PE R zd rezystancja uziemienia dodatkowego przewodu neutralno-ochronnego (PEN) lub ochronnego (PE), R zn rezystancja uziemienia punktu neutralnego, I r prąd rażeniowy użytkowanie odbiorników o klasie ochronności 0 z zewnętrznymi elementami metalowymi, np. lamp przenośnych na zewnątrz pomieszczeń oraz w pomieszczeniach o zwiększonym zagrożeniu porażeniowym (piwnice, garaże, warsztaty); ponad 25-letnie zapóźnienie w stosowaniu wyłączników różnicowoprądowych; nadrobienie tego opóźnienia w stosunkowo krótkim czasie jest niemożliwe, pomimo dużej podaży tych urządzeń dobrej jakości, ze względu na to, że wy-

17 18 1. Wstęp magają one stosowania osobnego przewodu ochronnego (PE), a zatem sieci i instalacji typu TN-S lub TN-C-S, pięcioprzewodowych w części trójfazowej i trójprzewodowych w części jednofazowej, czego obecnie w większości instalacji nie ma; użytkowanie instalacji i urządzeń aż do uszkodzenia, bez przeprowadzania przeglądów konserwacyjnych i badań okresowych; użytkowanie urządzeń (odbiorników) elektrycznych wielokrotnie naprawianych, często niefachowo przez samych użytkowników, bez badań ponaprawczych; niestosowanie połączeń wyrównawczych głównych ani dodatkowych (miejscowych); niska kultura techniczna użytkowników instalacji i urządzeń elektrycznych, w tym również nierzadko zawodowych elektryków, objawiająca się m.in. lekceważącym stosunkiem do stanu instalacji i urządzeń oraz zagrożeń przy niskim napięciu. Można przyjąć, że obecnie w Polsce tylko nowe obiekty, wybudowane w ostatnich kilkunastu latach, mają instalacje elektryczne wykonane w sposób spełniający aktualne wymagania dotyczące bezpieczeństwa pod względem porażeniowym. Stan dużego zagrożenia porażeniowego w milionach mieszkań i obiektów budowlanych w Polsce, w których instalacje i urządzenia elektryczne nie spełniają obowiązujących wymagań związanych z ich bezpiecznym użytkowaniem, będzie utrzymywał się jeszcze bardzo długo i jeżeli nie podejmie się w bliskim czasie właściwych działań na szeroką skalę, to jeszcze przez dziesięciolecia liczba wypadków powodowanych elektrycznością będzie w Polsce kilkakrotnie większa aniżeli w innych krajach europejskich. Jest to naturalna konsekwencja stosowania oszczędnościowych rozwiązań oraz niezadowalającego wyposażenia instalacji elektrycznych w nowoczesne urządzenia ochrony przeciwporażeniowej i inne środki ochrony. Obecnie w Polsce w ciągu roku dochodzi do wypadków śmiertelnych porażenia prądem elektrycznym i dotyczy to głównie młodych mężczyzn, niezwiązanych zawodowo z elektroenergetyką. Liczba śmiertelnych wypadków wśród pracowników energetyki zawodowej wynosi od dziesięciu do kilkunastu rocznie [30], lecz tylko część z nich jest powodowana porażeniem elektrycznym. Pozostałe (25 30%) to inne wypadki w pracy, takie jak upadek z wysokości, urazy w czasie transportu oraz przeładunku urządzeń itp. Do wypadków wśród pracowników energetyki dochodzi głównie przy wysokim napięciu, niestety często z własnej winy poszkodowanych, w wyniku nieostrożności czy lekceważenia przepisów, podczas wykonywania prac bez polecenia i właściwego nadzoru, bez stosowania odpowiedniego sprzętu ochronnego. Najczęściej wypadki te występują podczas: zakładania i zdejmowania uziemień, prac konserwacyjnych i różnych przeglądów urządzeń elektroenergetycznych (wykonywanych nierzadko pod napięciem),

18 1.2. Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej czynności łączeniowych; na ogół ulegają im pracownicy pogotowia elektrycznego i elektromonterzy. Aby można było podjąć skuteczne działania mające na celu poprawę warunków bezpieczeństwa pod względem porażenia prądem elektrycznym, potrzebne są nie tylko odpowiednie środki materialne, lecz także wiedza o występowaniu nadmiernego zagrożenia i sposobach jego zmniejszenia. W wielu bowiem przypadkach nawet stosunkowo małe koszty związane z wymianą niektórych urządzeń lub uzupełnieniem fragmentów instalacji elektrycznej mogą w istotny sposób poprawić warunki bezpieczeństwa. W Polsce wybucha corocznie wiele tysięcy pożarów mieszkań i całych obiektów budowlanych, często o bezcennej wartości, przy czym znaczna ich część jest przypisywana, nie zawsze zresztą słusznie, wadom instalacji i urządzeń elektrycznych. Udział ten jest znacznie większy niż w innych krajach Europy. Można przypuszczać, że Polska ma już za sobą burzliwą dyskusję nad niedoskonałościami normy PN-IEC 60364, wcześniej PN-E Właściwie to przetrwała ona próbę czasu, a mądre jej stosowanie miało zapewne znaczący wpływ na poprawę bezpieczeństwa porażeniowego i zmniejszenie liczby wypadków śmiertelnych powodowanych prądem elektrycznym oraz zmniejszenie liczby pożarów związanych z użytkowaniem urządzeń elektrycznych niskiego napięcia, podobnie jak to miało miejsce w przeszłości w innych krajach Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej, instalacji i urządzeń elektrycznych Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej... W technice ochrony przeciwporażeniowej, podobnie jak i w innych dziedzinach techniki (i nie tylko techniki), bardzo ważne jest dokładne zdefiniowanie pojęć stosowanych w literaturze przedmiotu oraz w codziennej praktyce w taki sposób, aby każdy posługujący się tymi określeniami rozumiał je dokładnie tak samo. Polskie słownictwo techniczne związane z elektroenergetyką, w tym również definicje pojęć stosowanych w technice ochrony przeciwporażeniowej, było bardzo dobrze opracowane. Definicje te tworzyli ludzie, którzy byli wybitnymi specjalistami i jednocześnie dobrymi humanistami. W ostatnich latach w elektrotechnice następowało przyspieszone wprowadzanie nowych aktów prawnych, które charakteryzowały się m.in. tym, że pojawiły się w nich nie tyle nowe, co inaczej sformułowane określenia będące dosłownym tłumaczeniem, nie zawsze w pełni poprawnym, definicji podanych w języku angielskim, rzadziej niemieckim lub francuskim. Wiele z tych określeń jest mniej zrozumiałych i mniej precyzyjnych od dotychczas stosowanych w języku polskim. Określenia przytoczone poniżej i używane w tej książce zaczerpnięto z normy PN-91/E-05009/02 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych.

19 20 1. Wstęp Terminologia, z projektu przepisów Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać urządzenia elektroenergetyczne niskiego napięcia w zakresie ochrony przeciwporażeniowej [50] oraz z analogicznych przepisów obowiązujących w latach [148], opartych w zakresie definicji pojęć na normie PN-66/E z 1966 roku. Bariera (przeszkoda) element chroniący przed niezamierzonym dotykiem bezpośrednim części czynnych, lecz nie chroniący przed dotykiem bezpośrednim spowodowanym działaniem rozmyślnym. Część czynna przewód lub część przewodząca urządzenia lub instalacji elektrycznej, która może się znaleźć pod napięciem w warunkach normalnej pracy instalacji elektrycznej, lecz nie pełni funkcji przewodu ochronnego; częścią czynną jest przewód neutralny N, lecz nie jest nim przewód ochronny PE ani ochronno-neutralny PEN. Część przewodząca dostępna część przewodząca instalacji elektrycznej dostępna dla dotyku palcem probierczym według PN/E-08507, która może być dotknięta i która w warunkach normalnej pracy instalacji nie znajduje się pod napięciem, lecz w wyniku uszkodzenia może się znaleźć pod napięciem. Część przewodząca obca część przewodząca niebędąca częścią urządzenia ani instalacji elektrycznej, która może się znaleźć pod określonym potencjałem, zazwyczaj pod potencjałem ziemi; zalicza się do nich metalowe konstrukcje, rurociągi, przewodzące podłogi i ściany. Części jednocześnie dostępne przewody lub części przewodzące, które mogą być dotknięte jednocześnie przez człowieka lub zwierzę; mogą nimi być części czynne, części przewodzące dostępne i obce, przewody ochronne i uziomy. Rys Przypadki rażeń: a) bezpośredniego przy przerwaniu przewodu; c) bezpośredniego w razie zamiany przewodu fazowego L z ochronno-neutralnym PEN w gnieździe wtyczkowym lub we wtyczce w instalacji o układzie TN-C; b, d) rażenia pośredniego UZ urządzenia zabezpieczające, I r prąd rażeniowy

20 1.2. Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej Dotyk bezpośredni dotknięcie przez człowieka lub zwierzę części czynnych (rys. 1.4a i c). Dotyk pośredni dotknięcie przez człowieka lub zwierzę części przewodzących dostępnych, które znalazły się pod napięciem w wyniku uszkodzenia izolacji (rys. 1.4b i d). Główna szyna uziemiająca (zacisk uziemiający) szyna przeznaczona do przyłączenia do uziomu przewodów ochronnych, w tym przewodów połączeń wyrównawczych oraz uziemień roboczych. Instalacja elektryczna zespół urządzeń elektroenergetycznych o skoordynowanych parametrach, o napięciu znamionowym do 1000 V prądu przemiennego i 1500 V prądu stałego, przeznaczony do doprowadzenia energii elektrycznej z sieci rozdzielczej do odbiorników. Instalacja elektryczna obejmuje przewody, aparaty i przyrządy łączeniowe, zabezpieczające, ochronne, sterujące i pomiarowe, wraz z obudowami i konstrukcjami wsporczymi, oraz odbiorniki i miejscowe źródła energii elektrycznej. Izolacja dodatkowa odrębna izolacja zastosowana oprócz izolacji podstawowej. Izolacja ochronna środek ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej polegający na zastosowaniu izolacji podwójnej lub izolacji wzmocnionej, lub osłony izolacyjnej ochronnej. Izolacja podstawowa izolacja części czynnych zastosowana w celu zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej podstawowej. Izolacja podwójna izolacja składająca się z izolacji podstawowej oraz niezależnej od niej izolacji dodatkowej. Izolacja wzmocniona pojedynczy układ izolacyjny zapewniający ochronę od porażeń w stopniu równoważnym izolacji podwójnej. Izolowanie stanowiska środek ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej polegający na pokryciu stanowiska materiałem izolacyjnym oraz na izolowaniu od ziemi znajdujących się w zasięgu ręki (rys. 1.5) części przewodzących urządzeń i części obcych połączonych ze sobą nieuziemionymi przewodami wyrównawczymi. Rys Zasięg ręki (wymiary w centymetrach) Klasa ochronności umowne oznaczenie cech budowy urządzenia elektrycznego wg PN-EN 61140:2005, określające możliwości objęcia go ochroną przeciwporażeniową dodatkową.

21 22 1. Wstęp Miejsce wydzielone dla celów elektroenergetycznych pomieszczenie, wydzielona część pomieszczenia albo ogrodzony teren, gdzie są eksploatowane urządzenia elektryczne dostępne tylko dla osób upoważnionych. Napięcie bardzo niskie (ELV ) napięcie przemienne sinusoidalne o wartości skutecznej nieprzekraczającej 50 V lub napięcie stałe o pomijalnym tętnieniu o wartości średniej nieprzekraczającej 120 V. Napięcie dotykowe (U ST ) napięcie występujące w razie uszkodzenia izolacji między dwoma punktami, z którymi mogą się zetknąć jednocześnie ręce lub ręka i stopy człowieka; napięciem dotykowym dla oceny zagrożenia porażeniem zwierząt w gospodarstwach hodowlanych i lecznicach jest napięcie występujące w razie uszkodzenia izolacji między punktami, z którymi mogą się zetknąć jednocześnie głowa i nogi zwierzęcia. Napięcie rażeniowe dotykowe (U T ) spadek napięcia na rezystancji ciała człowieka podczas przepływu prądu wywołanego napięciem dotykowym (U ST ); pojęcie stosowane obecnie głównie w technice ochrony przeciwporażeniowej w urządzeniach wysokiego napięcia. Napięcie w miejscu uszkodzenia (U F ) napięcie występujące podczas zwarcia doziemnego między częścią przewodzącą a ziemią odniesienia. Napięcie względem ziemi największe z napięć występujących długotrwale między częścią czynną urządzenia a ziemią: w sieci lub instalacji elektrycznej o bezpośrednim uziemieniu roboczym niedotkniętej zwarciem doziemnym, w sieci lub instalacji elektrycznej bez bezpośredniego uziemienia roboczego dotkniętej zwarciem doziemnym. Obciążalność prądowa długotrwała (przewodu) maksymalna wartość skuteczna prądu, który może płynąć długotrwale przez przewód w określonych warunkach bez przekroczenia dopuszczalnej temperatury przewodu. Obudowa (osłona) element konstrukcyjny zapewniający ochronę przed niektórymi wpływami otoczenia i przed dotykiem bezpośrednim części czynnych z dowolnej strony. Obudowa o stopniu ochrony co najmniej IP2X lub IPXXB może pełnić funkcję osłony. Obwód FELV (ang. functional extra-low voltage) obwód napięcia bardzo niskiego, niezapewniający niezawodnego oddzielenia elektrycznego od innych obwodów; obwód może mieć uziemienie robocze; napięcie bardzo niskie jest stosowane ze względów funkcjonalnych, a nie dla celów ochrony przeciwporażeniowej. Obwód PELV (ang. protective extra-low voltage) obwód napięcia bardzo niskiego, z uziemieniem roboczym, zasilany ze źródła bezpiecznego, zapewniający niezawodne oddzielenie elektryczne od innych obwodów. Obwód SELV (ang. safety extra-low voltage) obwód napięcia bardzo niskiego, bez uziemienia roboczego, zasilany ze źródła bezpiecznego, zapewniający niezawodne oddzielenie elektryczne od innych obwodów. Ochrona przeciwporażeniowa zespół środków technicznych zapobiegających porażeniom prądem elektrycznym ludzi i zwierząt w normalnych i zakłó-

22 1.2. Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej ceniowych warunkach pracy urządzeń elektrycznych; w urządzeniach niskiego napięcia rozróżnia się ochronę przeciwporażeniową przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa), przy dotyku pośrednim (ochrona dodatkowa) oraz ochronę uzupełniającą. Ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) zespół środków technicznych chroniących człowieka lub zwierzę przed zetknięciem się z częściami czynnymi oraz przed pojawieniem się napięcia na częściach przewodzących nieznajdujących się pod napięciem w warunkach normalnej pracy instalacji. Ochrona przeciwporażeniowa przy dotyku pośrednim (ochrona dodatkowa) zespół środków technicznych chroniących człowieka lub zwierzę przed wynikłymi z uszkodzenia ochrony przeciwporażeniowej podstawowej skutkami zetknięcia się z częściami przewodzącymi i/lub częściami obcymi. Ochrona przeciwporażeniowa uzupełniająca zespół środków technicznych chroniących przed porażeniem, gdy ochrona podstawowa zostaje uszkodzona lub ominięta, a ochrona przy dotyku pośrednim nie zapobiega rażeniu. Ochronna osłona izolacyjna osłona z materiału izolacyjnego zapewniająca wraz z izolacją podstawową ochronę od porażeń w stopniu równoważnym izolacji podwójnej. Odbiorniki energii elektrycznej urządzenia przeznaczone do przetwarzania energii elektrycznej w inną formę energii, np. światło, ciepło, energię mechaniczną. Ogrodzenie (odgrodzenie) element konstrukcyjny, o stopniu ochrony niższym od IP2X, chroniący przed przypadkowym zetknięciem się z częściami czynnymi i zbytnim zbliżeniem do nich, zastosowany w celu zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej podstawowej. Osłona element konstrukcyjny, o stopniu ochrony co najmniej IP2X lub IPXXB, chroniący przed umyślnym zetknięciem się z częściami czynnymi, zastosowany w celu zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej podstawowej. Połączenie wyrównawcze elektryczne połączenie części przewodzących dostępnych i części przewodzących obcych, dokonane w celu uzyskania wyrównania potencjałów. Połączenie wyrównawcze główne połączenie wyrównawcze (rys. 1.6) wykonane przeważnie w przyziemnej kondygnacji budynku, w pobliżu miejsca wprowadzenia sieci lub instalacji elektrycznej do budynku, np. w pobliżu złącza. Połączenie wyrównawcze dodatkowe (miejscowe) połączenie wyrównawcze wykonane w innym miejscu niż połączenie wyrównawcze główne. Porażenie prądem elektrycznym skutki patofizjologiczne wywołane przepływem prądu elektrycznego przez ciało człowieka lub zwierzęcia. Potencjał wynoszony (napięcie wynoszone) potencjał przedmiotu znajdującego się poza konturem uziomu, powstały wskutek oddziaływania prądu uziomowego lub sprzężeń elektromagnetycznych i elektrycznych. Prąd przeciążeniowy prąd przetężeniowy powstały w nieuszkodzonym obwodzie elektrycznym.

23 24 1. Wstęp Rys Przykład wykonania połączeń wyrównawczych głównych 1 główna szyna uziemiająca (wyrównawcza), 2 przewód uziemiający, 3 połączenie wyrównawcze, 4 wstawka izolacyjna, Z złącze Prąd przetężeniowy dowolna wartość prądu większa od wartości znamionowej; w przypadku przewodów wartością znamionową jest obciążalność prądowa długotrwała. Prąd rażeniowy prąd przepływający przez ciało człowieka lub zwierzęcia, który może powodować skutki patofizjologiczne. Prąd różnicowy prąd o wartości chwilowej równej sumie algebraicznej wartości chwilowych prądów płynących we wszystkich przewodach czynnych w określonym miejscu sieci lub instalacji elektrycznej; w urządzeniach napięcia przemiennego wartość skuteczna prądu różnicowego jest sumą geometryczną (wektorową) wartości skutecznych prądów płynących we wszystkich przewodach czynnych. Prąd upływowy prąd, który w urządzeniu niedotkniętym zwarciem płynie od części czynnych do ziemi; w wielofazowym urządzeniu napięcia przemiennego wypadkowy prąd upływowy jest geometryczną (wektorową) sumą prądów upływowych poszczególnych faz; zawiera on składową czynną wynika-

24 1.2. Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej jącą z upływności izolacji, a także składową pojemnościową wynikającą z pojemności izolacji oraz pojemności przyłączonych kondensatorów. Prąd uziomowy (I E ) część prądu jednofazowego zwarcia doziemnego odprowadzana przez rozpatrywany uziom bezpośrednio do ziemi. Prąd wyłączający (I a ) najmniejszy prąd wywołujący zadziałanie, w wymaganym czasie, urządzenia zabezpieczającego powodującego samoczynne wyłączenie zasilania. Prąd zadziałania urządzenia zabezpieczającego (umowny) określona wartość prądu powodującego zadziałanie urządzenia zabezpieczającego w określonym czasie, zwanym czasem umownym zadziałania. Prąd zwarciowy prąd przetężeniowy powstały w wyniku bezpośredniego połączenia ze sobą lub przez impedancję o pomijalnej wartości przewodów, które w normalnych warunkach pracy instalacji elektrycznej mają różne potencjały. Przewód neutralny (zerowy) N przewód połączony bezpośrednio z punktem neutralnym (zerowym) układu sieci i mogący służyć do przesyłania energii elektrycznej. Przewód ochronno-powrotny PER uziemiony przewód spełniający jednocześnie funkcję przewodu ochronnego PE i przewodu powrotnego R w sieci lub instalacji prądu stałego. Przewód ochronno-neutralny PEN uziemiony przewód spełniający jednocześnie funkcję przewodu ochronnego PE i przewodu neutralnego (zerowego) N. Przewód ochronny PE uziemiony przewód stanowiący element zastosowanego środka ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej, niepodlegający obciążeniu prądami roboczymi, do którego przyłącza się części przewodzące dostępne, połączony z główną szyną uziemiającą. Przewód powrotny R przewód czynny wyprowadzony z punktu (zerowego) układu prądu stałego, uczestniczący w przesyłaniu energii elektrycznej. Przewód skrajny przewód czynny niebędący przewodem neutralnym (zerowym) N ani przewodem powrotnym R. Przewód uziemiający przewód łączący zacisk uziemiający (zacisk probierczy uziomowy, część uziemianą) z uziomem. Przewód wyrównawczy przewód zapewniający wyrównanie potencjałów łączonych części. Rażenie prądem elektrycznym zdarzenie polegające na przepływie prądu rażeniowego. Rezystancja stanowiska rezystancja między ziemią odniesienia a elektrodą odwzorowującą (elektrodami odwzorowującymi) styczność ze stanowiskiem bosych stóp człowieka. Rezystancja uziemienia rezystancja między ziemią odniesienia a zaciskiem uziemiającym lub zaciskiem probierczym uziomowym. Separacja elektryczna środek ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej polegający na zasilaniu urządzenia elektrycznego za pomocą transformatora

25 26 1. Wstęp separacyjnego lub przetwornicy separacyjnej, przy czym wszystkie części czynne obwodu separowanego są niezawodnie oddzielone elektrycznie od innych obwodów i od ziemi. Sieć elektryczna rozdzielcza sieć elektryczna przeznaczona do rozdziału energii elektrycznej. Sieć ochronna środek ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej, w układzie IT o stałej kontroli stanu izolacji doziemnej, polegający na połączeniu wszelkich części przewodzących dostępnych i części obcych z uziemioną siecią złożoną z przewodów ochronnych PE oraz przewodów wyrównawczych; pojęcie to obecnie, w sposób raczej bezzasadny, jest eliminowane z użycia. Stanowisko dostępne stanowisko, na którym człowiek, o przeciętnej sprawności fizycznej, może się znaleźć bez korzystania ze środków pomocniczych, takich jak drabina lub słupołazy. Stopień ochrony obudowy IP umowna miara ochrony, zapewnianej przez obudowę, przed dotknięciem części czynnych i poruszających się mechanizmów, przedostawaniem się ciał stałych i wnikaniem wody, ustalona zgodnie z PN-EN [96]. Szyna ochronna PE (główna lub miejscowa) szyna przeznaczona do przyłączenia przewodów ochronnych PE. Szyna uziemiająca (główna lub miejscowa) szyna przeznaczona do połączenia z uziomem przewodów ochronnych PE i/lub przewodów wyrównawczych i/lub przewodów uziemień roboczych; szyna ta może pełnić funkcję szyny ochronnej PE i/lub szyny wyrównawczej. Szyna wyrównawcza (główna lub miejscowa) szyna przeznaczona do przyłączenia przewodów wyrównawczych zapewniających połączenia wyrównawcze (główne lub miejscowe). Tętnienie napięcia (prądu) stałego stosunek wartości skutecznej składowej przemiennej sinusoidalnej AC do wartości średniej napięcia (prądu) stałego DC; tętnienie uważa się za pomijalne, jeżeli nie przekracza 0,10 (10%). Transformator bezpieczeństwa transformator ochronny o napięciu wtórnym nie wyższym od napięcia bardzo niskiego w normalnych warunkach pracy. Transformator ochronny transformator, wykonany zgodnie z PN-IEC 61558, zapewniający niezawodne oddzielenie elektryczne obwodu wtórnego od obwodu pierwotnego. Transformator separacyjny transformator ochronny o napięciu wtórnym wyższym od napięcia bardzo niskiego w normalnych warunkach pracy. Układ IT układ sieci elektrycznej rozdzielczej lub instalacji elektrycznej, w którym wszystkie części czynne są izolowane od ziemi (rys. 1.7e) albo jedna z nich jest uziemiona przez bezpiecznik iskiernikowy i/lub przez dużą impedancję, a części przewodzące są uziemione. Układ ochronny różnicowoprądowy środek ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej polegający na zastosowaniu członu pomiarowego różnicowoprądowego i urządzenia wyłączającego w razie wystąpienia nadmiernego prądu różnicowego oraz na połączeniu części przewodzących dostępnych:

26 1.2. Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej przewodem ochronnym PE z uziemionym punktem neutralnym (zerowym) układu TN albo przewodem ochronnym PE z uziemieniem pomocniczym, niezależnie od układu sieci lub instalacji. Układ ochronny różnicowoprądowy wysokoczuły układ ochronny różnicowoprądowy o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania nie większym od 30 ma. Układ TN układ sieci elektrycznej rozdzielczej lub instalacji elektrycznej, w którym punkt neutralny (zerowy) jest bezpośrednio uziemiony, a części przewodzące dostępne są z nim połączone przewodami ochronnymi PE i/lub przewodami ochronno-neutralnymi PEN (przewodami ochronno-powrotnymi PER), w wyniku czego pętla zwarcia z częścią przewodzącą jest w całości metaliczna. Stosownie do braku lub obecności i zasięgu przewodu ochronno-neutralnego PEN (przewodu ochronno-powrotnego PER) rozróżnia się (rys. 1.7): podukład TN-C, podukład TN-S oraz podukład TN-C-S. Układ TT układ sieci elektrycznej rozdzielczej lub instalacji elektrycznej, w którym punkt neutralny (zerowy) lub przewód czynny jest bezpośrednio uziemiony, a części przewodzące są połączone z uziomami niepołączonymi z uziemieniem roboczym (rys. 1.7d), w wyniku czego pętla zwarcia z częścią przewodzącą zamyka się poprzez ziemię. Urządzenia elektryczne wszystkie urządzenia i elementy instalacji elektrycznej przeznaczone do wytwarzania, przekształcenia, przesyłania, rozdziału lub wykorzystania energii elektrycznej. Urządzeniami elektrycznymi są np. maszyny elektryczne, transformatory, aparaty, przyrządy pomiarowe, urządzenia zabezpieczające, oprzewodowanie, odbiorniki. Urządzenie nieprzenośne (stacjonarne) urządzenie nieruchome, którego przemieszczanie podczas normalnego użytkowania jest trudne, bo ma dużą masę (co najmniej 18 kg w przypadku urządzeń powszechnego użytku) i jest pozbawione uchwytów do ręcznego przenoszenia. Urządzenie przenośne (przemieszczalne) urządzenie, które podczas użytkowania może być z łatwością przemieszczone lub przyłączone do innego źródła zasilania, w innym miejscu użytkowania. Urządzenie ręczne urządzenie przenośne przeznaczone do trzymania w ręce podczas jego użytkowania, przy czym silnik ( jeżeli jest) stanowi integralną część tego urządzenia. Urządzenie stałe urządzenie nieruchome przymocowane do podłoża lub dowolnej innej konstrukcji stałej. Uziemienie połączenie elektryczne z ziemią; uziemieniem nazywa się też urządzenie uziemiające obejmujące uziom, przewód uziemiający oraz jeśli występują zacisk probierczy uziomowy i szynę uziemiającą. Uziemienie bezpośrednie połączenie części uziemianej z uziomem tylko za pomocą przewodów.

27 28 1. Wstęp Rys Różne sposoby uziemienia punktów neutralnych w sieci niskiego napięcia: a) sieć typu TN-C; b) sieć typu TN-S; c) sieć typu TN-C-S; d) sieć typu TT; e) sieć typu IT UKSI urządzenie do kontroli stanu izolacji Uziemienie ochronne środek ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej w układzie TT oraz IT, polegający na połączeniu części przewodzących urządzenia elektrycznego z uziomem o rezystancji uziemienia skoordynowanej z charakterystyką zwarciowego zabezpieczenia tego urządzenia; pojęcie obecnie eliminowane z użycia w odniesieniu do instalacji niskiego napięcia. Uziemienie otwarte połączenie części uziemianej z uziomem za pomocą bezpiecznika iskiernikowego. Uziemienie pomocnicze uziemienie części czynnej albo części przewodzących dla celów ochrony przeciwporażeniowej, ochrony przeciwzakłóceniowej lub wykonane z innych powodów, które nie jest uziemieniem roboczym ani

28 1.2. Definicje pojęć dotyczących ochrony przeciwporażeniowej uziemieniem będącym elementem systemu ochrony przeciwporażeniowej, polegającym na samoczynnym wyłączeniu zasilania w sieci TT lub IT. Uziemienie pośrednie połączenie części uziemianej z uziomem poprzez celowo włączoną impedancję (rezystancję, reaktancję). Uziemienie robocze uziemienie określonego punktu obwodu elektrycznego (części czynnej i/lub przewodu PEN ) w celu zapewnienia prawidłowej pracy urządzeń elektrycznych. Uziemienie robocze może być bezpośrednie, pośrednie lub otwarte. Uziom przedmiot lub zespół przedmiotów metalowych umieszczonych bezpośrednio w gruncie (ziemi) lub w betonie i w ziemi, tworzący elektryczne połączenie przewodzące z ziemią. Uziom fundamentowy uziom w postaci taśmy albo pręta stalowego zatopiony w fundamencie betonowym do celów uziemienia (uziom fundamentowy sztuczny) lub uziom w postaci stalowego zbrojenia fundamentu betonowego (uziom fundamentowy naturalny). Uziom naturalny uziom wykonany w innym celu niż uziemianie, wykorzystywany do celów uziemienia. Uziom pionowy uziom zagłębiony swym największym wymiarem prostopadle do powierzchni ziemi. Uziom poziomy uziom zagłębiony swym największym wymiarem równolegle do powierzchni ziemi. Uziom sztuczny uziom wykonany do celów uziemiania. Uziom wyrównawczy (otokowy, sterujący) uziom poziomy, którego głównym zadaniem jest ukształtowanie pożądanego rozkładu potencjału na powierzchni gruntu (stanowiska), ułożony zwykle na głębokości 0,2 0,4 m, w odległości ok. 1 m od konturu obiektu. Uziomy niezależne uziomy umieszczone w takich odległościach od siebie, że maksymalny prąd, jaki może przepływać przez jeden z uziomów nie wpływa w sposób znaczący na zmianę potencjału innych uziomów. Wewnętrzna linia zasilająca (wlz), obwód rozdzielczy obwód elektryczny zasilający tablice rozdzielcze (rozdzielnice), z których są zasilane obwody odbiorcze. Wyłącznik przeciwporażeniowy różnicowoprądowy (ang. residual current device, RCD) łącznik samoczynny wyposażony w człony pomiarowy i wyzwalający, wywołujące działanie (wyłączenie) w przypadku wystąpienia prądów różnicowych większych od znamionowego prądu wyzwalającego; wyłącznik różnicowoprądowy wysokoczuły to wyłącznik o znamionowym różnicowym prądzie wyzwalającym nieprzekraczającym 30 ma. Zacisk probierczy uziomowy zacisk śrubowy w przewodzie uziemiającym, przeznaczony do rozłączania przy pomiarze rezystancji uziemienia. Zasięg ręki przestrzeń (obszar) zawarta między dowolnym punktem powierzchni stanowiska, na którym człowiek zwykle stoi lub się porusza, a powierzchnią, którą może dosięgnąć ręką w dowolnym kierunku bez użycia środków pomocniczych (rys. 1.5).

Przedmowa do wydania czwartego Wyjaśnienia ogólne Charakterystyka normy PN-HD (IEC 60364)... 15

Przedmowa do wydania czwartego Wyjaśnienia ogólne Charakterystyka normy PN-HD (IEC 60364)... 15 Spis treści 5 SPIS TREŚCI Spis treści Przedmowa do wydania czwartego... 11 1. Wyjaśnienia ogólne... 13 Spis treści 2. Charakterystyka normy PN-HD 60364 (IEC 60364)... 15 2.1. Układ normy PN-HD 60364 Instalacje

Bardziej szczegółowo

Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym

Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym Porażenie prądem- przepływ przez ciało człowieka prądu elektrycznego 1. Działanie prądu - bezpośrednie- gdy następuje włączenie ciała w obwód elektryczny -

Bardziej szczegółowo

Instytut Elektrotechniki i Automatyki Okrętowej. Część 11 Ochrona przeciwporażeniowa

Instytut Elektrotechniki i Automatyki Okrętowej. Część 11 Ochrona przeciwporażeniowa Część 11 Ochrona przeciwporażeniowa Impedancja ciała człowieka Impedancja skóry zależy od: stanu naskórka i stopnia jego zawilgocenia, napięcia rażeniowego, czasu trwania rażenia, powierzchni dotyku i

Bardziej szczegółowo

6. URZĄDZENIA OCHRONNE RÓŻNICOWOPRĄDOWE

6. URZĄDZENIA OCHRONNE RÓŻNICOWOPRĄDOWE 6. URZĄDZENIA OCHRONNE RÓŻNICOWOPRĄDOWE Jednym z najbardziej skutecznych środków ochrony przeciwporażeniowej jest ochrona przy zastosowaniu urządzeń ochronnych różnicowoprądowych (wyłączniki ochronne różnicowoprądowe,

Bardziej szczegółowo

Lekcja Układy sieci niskiego napięcia

Lekcja Układy sieci niskiego napięcia Lekcja Układy sieci niskiego napięcia Obwody instalacji elektrycznych niskiego napięcia mogą być wykonane w różnych układach sieciowych. Mogą się różnić one systemem ochrony przeciwporażeniowej, sposobem

Bardziej szczegółowo

Instalacje elektryczne / Henryk Markiewicz. - wyd Warszawa, Spis treści. Przedmowa do wydania ósmego 11

Instalacje elektryczne / Henryk Markiewicz. - wyd Warszawa, Spis treści. Przedmowa do wydania ósmego 11 Instalacje elektryczne / Henryk Markiewicz. - wyd. 8. - Warszawa, 2010 Spis treści Przedmowa do wydania ósmego 11 1. Klasyfikacja instalacji, urządzeń elektrycznych i środowiska oraz niektóre wymagania

Bardziej szczegółowo

Lekcja 50. Ochrona przez zastosowanie urządzeń II klasy ochronności

Lekcja 50. Ochrona przez zastosowanie urządzeń II klasy ochronności Lekcja 50. Ochrona przez zastosowanie urządzeń II klasy ochronności Ochrona przed dotykiem pośrednim w urządzeniach elektrycznych niskiego napięcia może być osiągnięta przez zastosowanie urządzeń II klasy

Bardziej szczegółowo

Napięcia. charakterystyka instalacji. Porażenie prądem elektrycznym 1. DEFINICJE

Napięcia. charakterystyka instalacji. Porażenie prądem elektrycznym 1. DEFINICJE 1. DEFINICJE charakterystyka instalacji instalacja elektryczna (w obiekcie budowlanym) - zespół współpracujących ze sobą elementów elektrycznych o skoordynowanych parametrach technicznych, przeznaczonych

Bardziej szczegółowo

mgr inż. Andrzej Boczkowski Warszawa, r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych

mgr inż. Andrzej Boczkowski Warszawa, r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych mgr inż. Andrzej Boczkowski Warszawa,.05.013 r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Zespoły ruchome lub przewoźne Pojęcie zespół oznacza pojazd i/lub ruchomą lub

Bardziej szczegółowo

Układy sieci elektroenergetycznych. Podstawowe pojęcia i określenia stosowane w odniesieniu do sieci, urządzeń elektrycznych oraz środków ochrony

Układy sieci elektroenergetycznych. Podstawowe pojęcia i określenia stosowane w odniesieniu do sieci, urządzeń elektrycznych oraz środków ochrony Układy sieci elektroenergetycznych. Podstawowe pojęcia i określenia stosowane w odniesieniu do sieci, urządzeń elektrycznych oraz środków ochrony przeciwporażeniowej. 1) część czynna - żyła przewodu lub

Bardziej szczegółowo

PROTOKÓŁ SPRAWDZEŃ ODBIORCZYCH/OKRESOWYCH INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH

PROTOKÓŁ SPRAWDZEŃ ODBIORCZYCH/OKRESOWYCH INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH Wzory protokółów z przeprowadzonych sprawdzeń instalacji elektrycznych PROTOKÓŁ SPRAWDZEŃ ODBIORCZYCH/OKRESOWYCH INSTALACJI 1. OBIEKT BADANY (nazwa, adres) ELEKTRYCZNYCH...... 2. CZŁONKOWIE KOMISJI (imię,

Bardziej szczegółowo

Energia elektryczna w środowisku pracy

Energia elektryczna w środowisku pracy Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania Wydział Zarządzania Studia Podyplomowe ERGONOMIA, BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Dyscyplina: Energia elektryczna w środowisku pracy M a t e r i a ł y ź r ó d ł o w

Bardziej szczegółowo

Zasady bezpiecznej obsługi urządzeń elektrycznych. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12) Kwalifikacyjnego kursu zawodowego.

Zasady bezpiecznej obsługi urządzeń elektrycznych. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12) Kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Zasady bezpiecznej obsługi urządzeń elektrycznych Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12) Kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Podstawowe zasady: Naprawy i konserwacje mogą być wykonywane

Bardziej szczegółowo

4.1. Kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych 4.2. Dokładność i zasady wykonywania pomiarów 4.3. Pomiary rezystancji przewodów i uzwojeń P

4.1. Kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych 4.2. Dokładność i zasady wykonywania pomiarów 4.3. Pomiary rezystancji przewodów i uzwojeń P Wstęp 1. Zasady wykonywania sprawdzeń urządzeń i instalacji elektrycznych niskiego napięcia 1.1. Zasady ogólne 1.2. Wymagane kwalifikacje osób wykonujących sprawdzenia, w tym prace kontrolno-pomiarowe

Bardziej szczegółowo

WERSJA SKRÓCONA ZABEZPIECZENIA W INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH

WERSJA SKRÓCONA ZABEZPIECZENIA W INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH ZABEZPIECZENIA W INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH Przy korzystaniu z instalacji elektrycznych jesteśmy narażeni między innymi na niżej wymienione zagrożenia pochodzące od zakłóceń: przepływ prądu przeciążeniowego,

Bardziej szczegółowo

Andrzej Boczkowski. Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach. Vademecum

Andrzej Boczkowski. Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach. Vademecum Andrzej Boczkowski Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach Vademecum Tytuł serii Vademecum elektro.info Recenzenci: mgr inż. Julian Wiatr inż. Jarosław Klukojć

Bardziej szczegółowo

Środek ochrony Izolacja podstawowa części. Przegrody lub obudowy Przeszkody. Umieszczenie poza zasięgiem ręki

Środek ochrony Izolacja podstawowa części. Przegrody lub obudowy Przeszkody. Umieszczenie poza zasięgiem ręki Rodzaje i środki ochrony przeciwporażeniowej Rodzaj ochrony Ochrona podstawowa Ochrona przy uszkodzeniu (dodatkowa) Ochrona przez zastosowanie bardzo niskiego napięcia Ochrona uzupełniająca Środek ochrony

Bardziej szczegółowo

NORMY I PRZEPISY PRAWNE Ochrona przeciwprzepięciowa

NORMY I PRZEPISY PRAWNE Ochrona przeciwprzepięciowa NORMY I PRZEPISY PRAWNE Ochrona przeciwprzepięciowa Opracował: Andrzej Nowak Bibliografia: http://www.ciop.pl/ 1. Kategorie ochrony Wymagania ogólne dotyczące ochrony instalacji elektrycznych przed przepięciami

Bardziej szczegółowo

II RYSUNKI 2.1 Rys.1...Schemat ideowy TK 2.2 Rys.2...Instalacje wewnętrzne III UPRAWNIENIA I OŚWIADCZENIE PROJEKTANTA

II RYSUNKI 2.1 Rys.1...Schemat ideowy TK 2.2 Rys.2...Instalacje wewnętrzne III UPRAWNIENIA I OŚWIADCZENIE PROJEKTANTA Zawartość opracowania I OPIS TECHNICZNY 1.1 Przedmiot i zakres opracowania 1.2 Podstawa opracowania 1.3 Dane energetyczne 1.4 Układ pomiarowy 1.5 Tablica rozdzielcza i linia zasilająca 1.6 Instalacje oświetlenia

Bardziej szczegółowo

Zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W10) Szkoły Policealnej Zawodowej.

Zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W10) Szkoły Policealnej Zawodowej. Zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W10) Szkoły Policealnej Zawodowej. Podstawowe zasady: Naprawy i konserwacje mogą być wykonywane

Bardziej szczegółowo

Opis techniczny. 1. Przepisy i normy. 2. Zakres opracowania. 3. Zasilanie.

Opis techniczny. 1. Przepisy i normy. 2. Zakres opracowania. 3. Zasilanie. Opis techniczny 1. Przepisy i normy. Projekt został opracowany zgodnie z Prawem Budowlanym, Polskimi Normami PN, Przepisami Budowy Urządzeń Elektrycznych PBUE, oraz warunkami technicznymi wykonania i odbioru

Bardziej szczegółowo

2. ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA. 1) Strona tytułowa. 2) Zawartość opracowania. 3) Oświadczenie - klauzula. 4) Spis rysunków. 5) Zakres opracowania

2. ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA. 1) Strona tytułowa. 2) Zawartość opracowania. 3) Oświadczenie - klauzula. 4) Spis rysunków. 5) Zakres opracowania 2. ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA 1) Strona tytułowa 2) Zawartość opracowania 3) Oświadczenie - klauzula 4) Spis rysunków 5) Zakres opracowania 6) Opis techniczny 7) Rysunki wg spisu 3. OŚWIADCZENIE - K L A U Z

Bardziej szczegółowo

BHP.pl. Utworzono : 04 grudzieĺ Model : KaBe Egzamin kwalifikacyjny elektryka w pytaniach i odpowiedziach. Producent : KaBe, Krosno

BHP.pl. Utworzono : 04 grudzieĺ Model : KaBe Egzamin kwalifikacyjny elektryka w pytaniach i odpowiedziach. Producent : KaBe, Krosno Model : KaBe Egzamin kwalifikacyjny elektryka w pytaniach i odpowiedziach Producent : KaBe, Krosno Książka jest przeznaczona dla osób przygotowujących się do egzaminu kwalifikacyjnego w zakresie eksploatacji

Bardziej szczegółowo

Miejscowość:... Data:...

Miejscowość:... Data:... PROTOKÓŁ BADAŃ ODBIORCZYCH INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH 1. OBIEKT BADANY (nazwa, adres)...... 2. CZŁONKOWIE KOMISJI (imię, nazwisko, stanowisko) 1.... 2.... 3.... 4.... 5.... 3. BADANIA ODBIORCZE WYKONANO

Bardziej szczegółowo

Spis treści: Od wydawcy 1. Wprowadzenie 2. Przyłączanie instalacji elektrycznej do sieci elektroenergetycznej

Spis treści: Od wydawcy 1. Wprowadzenie 2. Przyłączanie instalacji elektrycznej do sieci elektroenergetycznej Spis treści: Od wydawcy 1. Wprowadzenie 2. Przyłączanie instalacji elektrycznej do sieci elektroenergetycznej 3. Systemy i rozwiązania instalacji elektrycznych w budynkach 3.1. Zasady ogólne 3.2. Połączenia

Bardziej szczegółowo

BADANIE IZOLOWANEGO STANOWISKA

BADANIE IZOLOWANEGO STANOWISKA Ćwiczenie S 22 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się ze sposobem ochrony przeciwporażeniowej przed dotykiem pośrednim (ochrony dodatkowej) opartym na izolowaniu stanowiska, a przede wszystkim

Bardziej szczegółowo

1. Jako ochrona przed skutkami przepięć łączeniowych, powodowanych głównie załączeniami i wyłączeniami określonych odbiorników, mogą być stosowane:

1. Jako ochrona przed skutkami przepięć łączeniowych, powodowanych głównie załączeniami i wyłączeniami określonych odbiorników, mogą być stosowane: Temat: Środki i sposoby ochrony przed skutkami przepięć. Stosowane środki ochrony przeciwprzepięciowej mogą być przeznaczone do ochrony przed skutkami przepięć tylko określonego pochodzenia lub mogą mieć

Bardziej szczegółowo

Ochrona instalacji elektrycznych niskiego napięcia przed skutkami doziemień w sieciach wysokiego napięcia

Ochrona instalacji elektrycznych niskiego napięcia przed skutkami doziemień w sieciach wysokiego napięcia mgr inż. Andrzej Boczkowski Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Warszawa 10.01.2012 r. Ochrona instalacji elektrycznych niskiego napięcia przed skutkami doziemień

Bardziej szczegółowo

Lekcja 56. Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach elektrycznych na napięcie powyżej 1 kv

Lekcja 56. Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach elektrycznych na napięcie powyżej 1 kv Lekcja 56. Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach elektrycznych na napięcie powyżej 1 kv W urządzeniach o napięciu powyżej 1 kv stosuje się ochronę przed: a) bezpośrednim dotknięciem części obwodu elektrycznego

Bardziej szczegółowo

WYKONYWANIE ODBIORCZYCH I OKRESOWYCH SPRAWDZAŃ INSTALACJI NISKIEGO NAPIĘCIA ORAZ WYKONYWANIE INNYCH POMIARÓW

WYKONYWANIE ODBIORCZYCH I OKRESOWYCH SPRAWDZAŃ INSTALACJI NISKIEGO NAPIĘCIA ORAZ WYKONYWANIE INNYCH POMIARÓW Wydanie II poprawione SERIA: ZESZYTY DLA ELEKTRYKÓW NR 7 Fryderyk Łasak WYKONYWANIE ODBIORCZYCH I OKRESOWYCH SPRAWDZAŃ INSTALACJI NISKIEGO NAPIĘCIA ORAZ WYKONYWANIE INNYCH POMIARÓW W naszej księgarni

Bardziej szczegółowo

Ochrona przed pora eniem elektrycznym Ochrona podstawowa - ochrona przed dotykiem bezpo rednim

Ochrona przed pora eniem elektrycznym Ochrona podstawowa - ochrona przed dotykiem bezpo rednim Ochrona przed porażeniem elektrycznym Ochrona przed porażeniem elektrycznym jest częścią kompleksowej ochrony zapewniającej bezpieczeństwo przeciwporażeniowe ludzi, zwierząt domowych i dobytku, obejmującej:

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 7 do SWZ str 1/2

Załącznik nr 7 do SWZ str 1/2 ... Nazwa firmy wykonującej pomiary PROTOKÓŁ pomiarowy nr... Z badania i oceny skuteczności ochrony przed porażeniem w obiekcie Załącznik nr 7 do SWZ str /... Data pomiaru TYP OBIEKTU: STACJA TRANSFORMATOROWA

Bardziej szczegółowo

Ochrona przeciwporażeniowa 1

Ochrona przeciwporażeniowa 1 Ochrona przeciwporażeniowa 1 1. OCHRONA PRZED DOTYKIEM BEZPOŚREDNIM (OCHRONA PODSTAWOWA) ma za zadanie chronić ludzi i zwierzęta przed zagrożeniami wynikającymi z dotyku części urządzeń bodących pod napięciem.

Bardziej szczegółowo

15. UKŁADY POŁĄCZEŃ PRZEKŁADNIKÓW PRĄDOWYCH I NAPIĘCIOWYCH

15. UKŁADY POŁĄCZEŃ PRZEKŁADNIKÓW PRĄDOWYCH I NAPIĘCIOWYCH 15. UKŁDY POŁĄCZEŃ PRZEKŁDNIKÓW PRĄDOWYCH I NPIĘCIOWYCH 15.1. Cel i zakres ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z najczęściej spotykanymi układami połączeń przekładników prądowych i napięciowych

Bardziej szczegółowo

OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA ORAZ DOBÓR PRZEWODÓW I ICH ZABEZPIECZEŃ W INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH NISKIEGO NAPIĘCIA

OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA ORAZ DOBÓR PRZEWODÓW I ICH ZABEZPIECZEŃ W INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH NISKIEGO NAPIĘCIA SERIA: ZESZYTY DLA ELEKTRYKÓW NR 8 Julian Wiatr Andrzej Boczkowski Marcin Orzechowski OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA ORAZ DOBÓR PRZEWODÓW I ICH ZABEZPIECZEŃ W INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH NISKIEGO NAPIĘCIA Recenzenci:

Bardziej szczegółowo

OCHRONA PRZECIWPORAŻ ENIOWA W LĄ DOWYCH I MORSKICH SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH NISKIEGO NAPIĘ CIA

OCHRONA PRZECIWPORAŻ ENIOWA W LĄ DOWYCH I MORSKICH SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH NISKIEGO NAPIĘ CIA ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MARYNARKI WOJENNEJ ROK XLV NR 2 (157) 2004 Witold Stanisł awski OCHRONA PRZECIWPORAŻ ENIOWA W LĄ DOWYCH I MORSKICH SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH NISKIEGO NAPIĘ CIA STRESZCZENIE

Bardziej szczegółowo

Problemy wymiarowania i koordynacji zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych

Problemy wymiarowania i koordynacji zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych mgr inż. Andrzej Boczkowski Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Warszawa, 02.03.2005 r Problemy wymiarowania i koordynacji zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych

Bardziej szczegółowo

OCHRONA PRZED PORAŻENIEM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM. POMIARY OCHRONNE

OCHRONA PRZED PORAŻENIEM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM. POMIARY OCHRONNE OCHRONA PRZED PORAŻENIEM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM. POMIARY OCHRONNE Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym na budowach. Określa

Bardziej szczegółowo

str. 1 Temat: Wyłączniki różnicowo-prądowe.

str. 1 Temat: Wyłączniki różnicowo-prądowe. Temat: Wyłączniki różnicowo-prądowe. Podstawowym elementem wyłącznika różnicowoprądowego jest przekładnik sumujący (rys. 4.19). Przy jednakowej liczbie zwojów przewodów fazowych i neutralnego, nawiniętych

Bardziej szczegółowo

SEMINARIUM CZŁONKÓW KOŁA 43 SEP WROCŁAW 15.01.2014 r. PROWADZĄCY ANTONI KUCHAREWICZ

SEMINARIUM CZŁONKÓW KOŁA 43 SEP WROCŁAW 15.01.2014 r. PROWADZĄCY ANTONI KUCHAREWICZ SEMINARIUM CZŁONKÓW KOŁA 43 SEP WROCŁAW 15.01.2014 r. PROWADZĄCY ANTONI KUCHAREWICZ REFERAT: Aspekty praktyczne przy elektrycznych pomiarach ochronnych instalacji Przepisy normujące wykonywanie odbiorczych

Bardziej szczegółowo

Zasadniczą funkcją wyłącznika różnicowoprądowego jest ochrona przed porażeniem porażeniem prądem elektrycznym. Zadaniem wyłącznika różnicowoprądowego

Zasadniczą funkcją wyłącznika różnicowoprądowego jest ochrona przed porażeniem porażeniem prądem elektrycznym. Zadaniem wyłącznika różnicowoprądowego Wyłącznik różnicwwwprądwwy ZZstWsWwZnie: Zasadniczą funkcją wyłącznika różnicowoprądowego jest ochrona przed porażeniem porażeniem prądem elektrycznym. Zadaniem wyłącznika różnicowoprądowego jest samoistne

Bardziej szczegółowo

Lekcja Środki ochrony przeciwporażeniowej wg polskiej normy

Lekcja Środki ochrony przeciwporażeniowej wg polskiej normy Lekcja Środki ochrony przeciwporażeniowej wg polskiej normy Szczegółowe wymagania dotyczące ochrony przed porażeniem elektrycznym w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia zawarte są w PN- HD 60364-4-41:2009

Bardziej szczegółowo

Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym Pomiary ochronne

Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym Pomiary ochronne W przypadku pytań lub wątpliwości skontaktuj się z najbliższym specjalistą BHP lub wejdź na: www.skanska.pl/bhp, one.skanska/bhp Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym Pomiary ochronne 4.3 Standard

Bardziej szczegółowo

Aktualne przepisy w zakresie ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym przy urządzeniach i instalacjach do 1 kv

Aktualne przepisy w zakresie ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym przy urządzeniach i instalacjach do 1 kv Aktualne przepisy w zakresie ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym przy urządzeniach i instalacjach do 1 kv Norma PN-IEC 60364-4-41 Ochrona dla zapewnienia bezpieczeostwa 41 OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA

Bardziej szczegółowo

4. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W URZĄDZENIACH I INSTALACJACH

4. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W URZĄDZENIACH I INSTALACJACH 4. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W URZĄDZENIACH I INSTALACJACH Każde urządzenie elektryczne powinno być tak skonstruowane, by nie stwarzało zagrożenia porażenia prądem dla obsługującego czy użytkownika. Cechę

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT. Nazwa obiektu: DOM POMOCY SPOŁECZNEJ W SZCZECINIE

SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT. Nazwa obiektu: DOM POMOCY SPOŁECZNEJ W SZCZECINIE SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT Nazwa obiektu: DOM POMOCY SPOŁECZNEJ W SZCZECINIE Nazwa Inwestycji: PROJEKT REMONTU POKOJÓW PENSJONARIUSZY W DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ. Inwestor: Gmina Miasto

Bardziej szczegółowo

Zasady wykonania instalacji elektrycznych do zasilania urządzeń teleinformatycznych Zasilanie Serwerowni Szkolnych i Punktów Dystrybucyjnych 1

Zasady wykonania instalacji elektrycznych do zasilania urządzeń teleinformatycznych Zasilanie Serwerowni Szkolnych i Punktów Dystrybucyjnych 1 Zasady wykonania instalacji elektrycznych do zasilania urządzeń teleinformatycznych Zasilanie Serwerowni Szkolnych i Punktów Dystrybucyjnych 1 Zasilanie urządzeń teletechnicznych to system usług technicznych

Bardziej szczegółowo

Lekcja Zabezpieczenia przewodów i kabli

Lekcja Zabezpieczenia przewodów i kabli Lekcja 23-24. Zabezpieczenia przewodów i kabli Przepływ prądów przekraczających zarówno obciążalnośd prądową przewodów jak i prąd znamionowy odbiorników i urządzeo elektrycznych, a także pogorszenie się

Bardziej szczegółowo

Pomiary Elektryczne. Nr 1/E I/VI/2012

Pomiary Elektryczne. Nr 1/E I/VI/2012 Pomiary Elektryczne Nr 1/E I/VI/2012 Skuteczności ochrony przeciwporażeniowej przez samoczynne wyłączenie zasilania. Odbiorników zabezpiecz. przez wyłączniki różnicowoprądowe. Rezystancji izolacji instalacji

Bardziej szczegółowo

WYŁĄCZNIKI RÓŻNICOWOPRĄDOWE SPECJALNE LIMAT Z WBUDOWANYM ZABEZPIECZENIEM NADPRĄDOWYM FIRMY ETI POLAM

WYŁĄCZNIKI RÓŻNICOWOPRĄDOWE SPECJALNE LIMAT Z WBUDOWANYM ZABEZPIECZENIEM NADPRĄDOWYM FIRMY ETI POLAM inż. Roman Kłopocki ETI POLAM Sp. z o.o., Pułtusk WYŁĄCZNIKI RÓŻNICOWOPRĄDOWE SPECJALNE LIMAT Z WBUDOWANYM ZABEZPIECZENIEM NADPRĄDOWYM FIRMY ETI POLAM Abstrakt: Instalacja elektryczna niejednokrotnie wymaga

Bardziej szczegółowo

INSTALACJA ELEKTRYCZNA PODSTAWOWA

INSTALACJA ELEKTRYCZNA PODSTAWOWA INSTALACJA ELEKTRYCZNA PODSTAWOWA 1. Temat. Tematem niniejszego opracowania jest projekt techniczny zasilania oraz instalacji elektrycznej wewnętrznej pomieszczeń na potrzeby remontu kompleksowego szatni

Bardziej szczegółowo

zaproponować materiały innej marki, posiadające te same charakterystyki. Ale taka propozycja wymaga zatwierdzenia przez Inżyniera. 1.2 Sprzęt, Narzędz

zaproponować materiały innej marki, posiadające te same charakterystyki. Ale taka propozycja wymaga zatwierdzenia przez Inżyniera. 1.2 Sprzęt, Narzędz 1. WYMAGANIA WYKONANIA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH I TELETECHNICZNYCH ST zostały sporządzone zgodnie z obowiązującymi standardami, normami obligatoryjnymi, warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót

Bardziej szczegółowo

II RYSUNKI 2.1 Rys. IE-1...Schemat ideowy TK 2.2 Rys. IE-2...Instalacje wewnętrzne III UPRAWNIENIA I OŚWIADCZENIE PROJEKTANTA

II RYSUNKI 2.1 Rys. IE-1...Schemat ideowy TK 2.2 Rys. IE-2...Instalacje wewnętrzne III UPRAWNIENIA I OŚWIADCZENIE PROJEKTANTA Zawartość opracowania I OPIS TECHNICZNY 1.1 Przedmiot i zakres opracowania 1.2 Podstawa opracowania 1.3 Dane energetyczne 1.4 Układ pomiarowy 1.5 Tablica rozdzielcza i linia zasilająca 1.6 Instalacje oświetlenia

Bardziej szczegółowo

KOMPUTEROWA SYMULACJA ROZKŁADU NAPIĘĆ RAŻENIOWYCH W TYPOWEJ STACJI ELEKTROENERGETYCZNEJ 110/15KV

KOMPUTEROWA SYMULACJA ROZKŁADU NAPIĘĆ RAŻENIOWYCH W TYPOWEJ STACJI ELEKTROENERGETYCZNEJ 110/15KV Dr hab. inż. Andrzej SOWA Mgr inż. Jarosław WIATER Politechnika Białostocka KOMPUTEROWA SYMULACJA ROZKŁADU NAPIĘĆ RAŻENIOWYCH W TYPOWEJ STACJI ELEKTROENERGETYCZNEJ 110/15KV W stacji elektroenergetycznej

Bardziej szczegółowo

Środki ochrony przeciwporażeniowej część 2. Instrukcja do ćwiczenia. Katedra Elektryfikacji i Automatyzacji Górnictwa. Ćwiczenia laboratoryjne

Środki ochrony przeciwporażeniowej część 2. Instrukcja do ćwiczenia. Katedra Elektryfikacji i Automatyzacji Górnictwa. Ćwiczenia laboratoryjne Katedra Elektryfikacji i Automatyzacji Górnictwa Ćwiczenia laboratoryjne Instrukcja do ćwiczenia Środki ochrony przeciwporażeniowej część 2 Autorzy: dr hab. inż. Piotr GAWOR, prof. Pol.Śl. dr inż. Sergiusz

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ DOKUMENTACJI

ZAWARTOŚĆ DOKUMENTACJI ZAWARTOŚĆ DOKUMENTACJI 1. OPIS TECHNICZNY... 3 1.1 Temat projektu... 3 1.2 Zakres projektu... 3 1.3 Podstawa opracowania projektu... 3 1.4 Wskaźniki techniczne dla jednego domku wczasowego... 3 1.5 Uwagi

Bardziej szczegółowo

Ochrona przeciwporażeniowa w obwodzie suwnicy

Ochrona przeciwporażeniowa w obwodzie suwnicy 1 Ochrona przeciwporażeniowa w obwodzie suwnicy Pytanie Uprzejmie prosimy o opinię w sprawie możliwości dostosowania zasilania suwnicy 140 t w Elektrowni Bełchatów do wymogów aktualnie obowiązujących przepisów.

Bardziej szczegółowo

1. Przedmiot opracowania. 2. Zakres opracowania. 3. Rozdział energii elektrycznej. 4. Instalacje oświetleniowe

1. Przedmiot opracowania. 2. Zakres opracowania. 3. Rozdział energii elektrycznej. 4. Instalacje oświetleniowe 1. Przedmiot opracowania Przedmiotem opracowania jest cześć elektryczna Projektu budowlanego rozbudowy Szkoły Podstawowej w Jaszkowej Dolnej. 2. Zakres opracowania Opracowanie obejmuje instalacje: instalacji

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA

ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA CZĘŚĆ OPISOWA str. 2-4 1. Przedmiot i zakres opracowania 2. Podstawa opracowania 3. Zasilanie i rozdzielnice 0,4kV 4. Instalacje elektryczne 5. Instalacja odgromowa 6. Ochrona przeciwporażeniowa

Bardziej szczegółowo

Przegląd i kontrola instalacji elektrycznych i instalacji (urządzeń) piorunochronnych w budynku

Przegląd i kontrola instalacji elektrycznych i instalacji (urządzeń) piorunochronnych w budynku Mgr inż. Andrzej Boczkowski 7.05.2013 r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Przegląd i kontrola instalacji elektrycznych i instalacji (urządzeń) piorunochronnych

Bardziej szczegółowo

SPKSO ul. Sierakowskiego 13, Warszawa ELEKTRYCZNA PROJEKT BUDOWLANO WYKONAWCZY

SPKSO ul. Sierakowskiego 13, Warszawa ELEKTRYCZNA PROJEKT BUDOWLANO WYKONAWCZY NAZWA: MODERNIZACJA DZIAŁU FARMACJI SPKSO przy ul. Sierakowskiego 13 w Warszawie INWESTOR: BRANŻA: FAZA: SPKSO ul. Sierakowskiego 13, Warszawa ELEKTRYCZNA PROJEKT BUDOWLANO WYKONAWCZY TOM II JEDNOSTKA

Bardziej szczegółowo

Ochrona przeciwporażeniowa w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia

Ochrona przeciwporażeniowa w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia mgr inż. Andrzej Boczkowski 14.09.2009 r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Ochrona przeciwporażeniowa w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia 1. Ważniejsze

Bardziej szczegółowo

ZABDOWA WYŁĄCZNIKA PRZECIWPOŻAROWEGO. Katowice, marzec 2019 r.

ZABDOWA WYŁĄCZNIKA PRZECIWPOŻAROWEGO. Katowice, marzec 2019 r. Dokumentacja: Inwestor: PROJEKT TECHNICZNY INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ ul. Świdnicka 35A 40-711 KATOWICE Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Katowicach ul. Jagiellońska 17, 40-032 Katowice ZABDOWA WYŁĄCZNIKA

Bardziej szczegółowo

Wydział Elektryczny Katedra Elektroenergetyki, Fotoniki i Techniki Świetlnej

Wydział Elektryczny Katedra Elektroenergetyki, Fotoniki i Techniki Świetlnej Wydział Elektryczny Katedra Elektroenergetyki, Fotoniki i Techniki Świetlnej Instrukcja do zajęć laboratoryjnych z przedmiotu: BUDOWA ORAZ EKSPLOATACJA INSTALACJI I URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH KOD: ES1C710213

Bardziej szczegółowo

Budynek Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Handzlówce budowa okien oddymiających klatek schodowych budowa instalacji elektrycznych

Budynek Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Handzlówce budowa okien oddymiających klatek schodowych budowa instalacji elektrycznych CIĄG DALSZY STRONY TYTUŁOWEJ 1. SPIS ZAWARTOŚCI OPRACOWANIA I. CZĘŚĆ OPISOWA 1. SPIS ZAWARTOŚCI OPRACOWANIA... 1 2. Klauzura i oświadczenie... 2 3. Dane ogólne... 3 4. Opis techniczny.... 3 4.1. Zakres

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH W BUDYNKACH MIESZKALNYCH I INWENTARSKICH

BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH W BUDYNKACH MIESZKALNYCH I INWENTARSKICH Katedra Energetyki Rolniczej Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2008 BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH W BUDYNKACH MIESZKALNYCH I INWENTARSKICH Streszczenie

Bardziej szczegółowo

Ciągła kontrola stanu izolacji sieci zasilających i sterowniczych

Ciągła kontrola stanu izolacji sieci zasilających i sterowniczych Biuro Techniczno-Handlowe PRO-MAC 91-492 Łódź, ul. Bema 55 Ciągła kontrola stanu izolacji sieci zasilających i sterowniczych Konferencja Naukowo-Techniczna Badania eksploatacyjne i diagnostyka w elektroenergetyce

Bardziej szczegółowo

PROJEKT WYKONAWCZY INSTALACJE ELEKTRYCZNE

PROJEKT WYKONAWCZY INSTALACJE ELEKTRYCZNE Projekt klimatyzacji w wybranych pomieszczeniach biurowych budynku Urzędu Miasta w Legionowie przy ul. Piłsudskiego 41 PROJEKT WYKONAWCZY INSTALACJE ELEKTRYCZNE Inwestor: Gmina Miejska Legionowo ul. Piłsudskiego

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA

ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA ROZBUDOWA Z PRZEBUDOWĄ BUDYNKU LEŚNICZÓWKI PROJEKT WYKONAWCZY INSTALACJE ELEKTRYCZNE WEWNĘTRZNE Obiekt: Budynek mieszkalny. Lokalizacja: Zagórze, gm. Drezdenko, nr ew. gruntu 366.

Bardziej szczegółowo

Temat: Dobór przekroju przewodów ze względu na wytrzymałość mechaniczną, obciążalność prądową i dopuszczalny spadek napięcia.

Temat: Dobór przekroju przewodów ze względu na wytrzymałość mechaniczną, obciążalność prądową i dopuszczalny spadek napięcia. Temat: Dobór przekroju przewodów ze względu na wytrzymałość mechaniczną, obciążalność prądową i dopuszczalny spadek napięcia. Dobór przekroju przewodów ze względu na obciążalność prądową długotrwałą wykonuje

Bardziej szczegółowo

2. Zwarcia w układach elektroenergetycznych... 35

2. Zwarcia w układach elektroenergetycznych... 35 Spis treści SPIS TREŚCI Przedmowa... 11 1. Wiadomości ogólne... 13 1.1. Klasyfikacja urządzeń elektroenergetycznych i niektóre definicje... 13 1.2. Narażenia klimatyczne i środowiskowe... 16 1.3. Narażenia

Bardziej szczegółowo

Tematyka G1. Obwód elektryczny, podstawowe prawa elektrotechniki. Zjawiska magnetyczne i elektromagnetyczne

Tematyka G1. Obwód elektryczny, podstawowe prawa elektrotechniki. Zjawiska magnetyczne i elektromagnetyczne Tematyka G1 1. Podstawowe wiadomości z podstaw elektrotechniki: Obwód elektryczny, podstawowe prawa elektrotechniki Zjawiska magnetyczne i elektromagnetyczne Wielkości charakterystyczne dla prądu sinusoidalnego

Bardziej szczegółowo

WSPÓŁCZESNE INSTALACJE MIESZKANIOWE

WSPÓŁCZESNE INSTALACJE MIESZKANIOWE WSPÓŁCZESNE INSTALACJE MIESZKANIOWE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Stan techniczny instalacji mieszkaniowych w Polsce Okres technicznej

Bardziej szczegółowo

Przebudowa i rozbudowa budynku ZAZ na potrzeby pralni. 11-500 Giżycko, ul. 1-go Maja 30. Projekt techniczny

Przebudowa i rozbudowa budynku ZAZ na potrzeby pralni. 11-500 Giżycko, ul. 1-go Maja 30. Projekt techniczny Przebudowa i rozbudowa budynku ZAZ na potrzeby pralni. 11-500 Giżycko, ul. 1-go Maja 30 Projekt techniczny Zakład Aktywizacji Zawodowej 11-500 Giżycko ul. 1-go Maja 30 BIURO PROJEKTOWE mgr inż. Andrzej

Bardziej szczegółowo

INSTALACJE ELEKRTRYCZNE

INSTALACJE ELEKRTRYCZNE INSTALACJE ELEKRTRYCZNE Spis treści 1. OPIS TECHNICZY...2 1.1. PRZEDMIOT OPRACOWANIA....2 1.2. PODSTAWA OPRACOWANIA....2 2. ZASILANIE...2 3. ROZDZIELNICE...2 4. INSTALACJE WEWNĘTRZNE...3 5. STEROWANIE

Bardziej szczegółowo

ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA

ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY W BYDGOSZCZY WYDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ INSTYTUT EKSPLOATACJI MASZYN I TRANSPORTU ZAKŁAD STEROWANIA ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA ĆWICZENIE: E22 OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA

Bardziej szczegółowo

Wybrane zagadnienia ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych do 1 kv

Wybrane zagadnienia ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych do 1 kv mgr inż. Andrzej Boczkowski Warszawa, 2.02.2008 r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Wybrane zagadnienia ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych

Bardziej szczegółowo

Autor Krystyn Kupras - KSKRAK

Autor Krystyn Kupras - KSKRAK Autor Krystyn Kupras - KSKRAK Wybrane określenia z PN-IEC 60050-826 "Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki" Poniżej podano najczęściej używane określenia w branży instalacji elektrycznych, które

Bardziej szczegółowo

09.08 ROZDZIELNICE BUDOWLANE (RB), PRZEWODY ZASILAJĄCE I KABLE STANDARD BHP

09.08 ROZDZIELNICE BUDOWLANE (RB), PRZEWODY ZASILAJĄCE I KABLE STANDARD BHP ROZDZIELNICE BUDOWLANE (RB), PRZEWODY ZASILAJĄCE I KABLE Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia bezpieczeństwa podczas eksploatacji na budowie rozdzielnic budowlanych,

Bardziej szczegółowo

2. ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA. 1) Strona tytułowa. 2) Zawartość opracowania. 3) Oświadczenie - klauzula. 4) Spis rysunków. 5) Zakres opracowania

2. ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA. 1) Strona tytułowa. 2) Zawartość opracowania. 3) Oświadczenie - klauzula. 4) Spis rysunków. 5) Zakres opracowania 2. ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA 1) Strona tytułowa 2) Zawartość opracowania 3) Oświadczenie - klauzula 4) Spis rysunków 5) Zakres opracowania 6) Opis techniczny 7) Rysunki wg spisu Sokołów Podlaski 12.09.2017r.

Bardziej szczegółowo

inż. Stanisław Ball nr upr. 73/93 U_w Katowice Mgr Inż. Piotr Duda nr upr. SLK/0764/PWE/0 SLK/IE/3400/05

inż. Stanisław Ball nr upr. 73/93 U_w Katowice Mgr Inż. Piotr Duda nr upr. SLK/0764/PWE/0 SLK/IE/3400/05 STRONA TYTUŁOWA I Projektant Sprawdzający inż. Stanisław Ball nr upr. 73/93 U_w Katowice Mgr Inż. Piotr Duda nr upr. SLK/0764/PWE/0 SLK/IE/3400/05 STRONA TYTUŁOWA II KARTA UZGONIEŃ FORMALNO PRAWNYCH 1.

Bardziej szczegółowo

DOKUMENTACJA PROJEKTOWA

DOKUMENTACJA PROJEKTOWA Stadium oprac. PROJEKT WYKONAWCZY Branża ELEKTRYCZNA DOKUMENTACJA PROJEKTOWA Nazwa inwestycji ROZBUDOWA I PRZEBUDOWA BUDYNKU PRODUKCYJNO-HANDLOWEGO Treść opracowania Adres inwestycji Inwestor / adres /

Bardziej szczegółowo

mgr inż. Fryderyk Łasak Kraków, oś. Bohaterów Września 61A/23 tel/fax , kom ,

mgr inż. Fryderyk Łasak Kraków, oś. Bohaterów Września 61A/23 tel/fax , kom , mgr inż. Fryderyk Łasak 31-621 Kraków, oś. Bohaterów Września 61A/23 tel/fax 0-12-6811541, kom 0-503 750306, e-mail flasak@tlen.pl Zasady i wymagania dotyczące ochrony przeciwporażeniowej w oparciu o normę

Bardziej szczegółowo

Organizacja pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych

Organizacja pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych SPIS TREŚCI Wstęp... 11 OCHRONA OD PORAŻEŃ... 13 1.1. Ochrona od porażeń wg aktualnych normatywów... 14 1.2. Ochrona od porażeń wg Rozporządzenia Ministra Przemysłu z dnia 8 października 1990 r 107 BIBLIOGRAFIA

Bardziej szczegółowo

Poznanie budowy, sposobu włączania i zastosowania oraz sprawdzenie działania wyłącznika różnicowoprądowego i silnikowego.

Poznanie budowy, sposobu włączania i zastosowania oraz sprawdzenie działania wyłącznika różnicowoprądowego i silnikowego. Cel ćwiczenia Badanie wyłączników samoczynnych str. 1 Poznanie budowy, sposobu włączania i zastosowania oraz sprawdzenie działania wyłącznika różnicowoprądowego i silnikowego. I. WIADOMOŚCI TEORETYCZNE

Bardziej szczegółowo

Kryteria doboru wyłącznika różnicowoprądowego

Kryteria doboru wyłącznika różnicowoprądowego Kryteria doboru wyłącznika różnicowoprądowego Stosowanie wyłączników różnicowo-prądowych w falownikach SUNNY BOY, SUNNY MINI CENTRAL i SUNNY TRIPOWER Zawartość dokumentu Przy instalacji falowników często

Bardziej szczegółowo

Ochrona przeciwporażeniowa

Ochrona przeciwporażeniowa Ochrona przeciwporażeniowa Ochroną przeciwporażeniową nazywa się cykl działań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa człowieka podczas pracy z urządzeniami zasilanymi elektrycznie. Działania te dzielimy

Bardziej szczegółowo

PROJEKT BUDOWLANY BRANŻA ELEKTRYCZNA.

PROJEKT BUDOWLANY BRANŻA ELEKTRYCZNA. PROJEKT BDOWLANY BRANŻA ELEKTRYCZNA. Inwestor: rząd Gminy Oświęcim ul. Zamkowa 12 32-600 Oświęcim Oświadczam, że niniejszy projekt budowlany został wykonany zgodnie z obowiązującymi przepisami, normami

Bardziej szczegółowo

Trójfazowy wymuszalnik Wysokiego Napięcia " EMEX 2,5 kv " Instrukcja obsługi

Trójfazowy wymuszalnik Wysokiego Napięcia  EMEX 2,5 kv  Instrukcja obsługi Trójfazowy wymuszalnik Wysokiego Napięcia " EMEX 2,5 kv " Instrukcja obsługi GLIWICE 2007 r. Spis treści: 1.Ostrzeżenia 3 2 Przeznaczenie i budowa aparatu...5 3.. Obsługa aparatu...7 4. Dane techniczne......8

Bardziej szczegółowo

SPIS ZAWARTOŚCI PROJEKTU CZĘŚĆ OPISOWA CZĘŚĆ GRAFICZNA

SPIS ZAWARTOŚCI PROJEKTU CZĘŚĆ OPISOWA CZĘŚĆ GRAFICZNA str. 2 SPIS ZAWARTOŚCI PROJEKTU CZĘŚĆ OPISOWA 1. OPIS TECHNICZNY 1.1. WPROWADZENIE 1.2. CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU 1.3. PODSTAWA OPRACOWANIA 2. ZASILANIE BUDYNKU 3. INSTALACJE WEWNETRZNE W BUDYNKU 3.1. ZASILANIE

Bardziej szczegółowo

E/02.5 Schemat rozdzielnicy TB6; E/02.6 Schemat rozdzielnicy TB7; E/02.7 Schemat rozdzielnicy TB8; E/02.8 Schemat rozdzielnicy TB9; E/02.

E/02.5 Schemat rozdzielnicy TB6; E/02.6 Schemat rozdzielnicy TB7; E/02.7 Schemat rozdzielnicy TB8; E/02.8 Schemat rozdzielnicy TB9; E/02. SPIS TREŚCI: 1.0. WSTĘP...5 1.1. Przedmiot i zakres opracowania...5 1.2. Podstawy opracowania...5 1.3. Charakterystyka energetyczna...5 2.0. OPIS TECHNICZNY...6 2.1. Zasilanie i rozdział energii...6 2.2.

Bardziej szczegółowo

E-01.Instalacja zasilania i gniazd wtykowych rzut parteru 1:50 E-02.Instalacje oświetlenia rzut parteru 1:50 E-03.

E-01.Instalacja zasilania i gniazd wtykowych rzut parteru 1:50 E-02.Instalacje oświetlenia rzut parteru 1:50 E-03. OPIS TECHNICZNY BRANŻY ELEKTRYCZNEJ ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE E-01.Instalacja zasilania i gniazd wtykowych rzut parteru 1:50 E-02.Instalacje oświetlenia rzut parteru 1:50 E-03.Schemat RP-1 OPIS 1. Przedmiot

Bardziej szczegółowo

ZESTAWIENIE Polskich Norm dotyczących instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych

ZESTAWIENIE Polskich Norm dotyczących instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych ZESTAWIENIE Polskich Norm dotyczących instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych (stan na dzień 1 listopada 2012 r.) PN-HD 60364-1:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia -- Część:1 Wymagania

Bardziej szczegółowo

Ochrona przeciwporażeniowa w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia

Ochrona przeciwporażeniowa w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia mgr inż. Andrzej Boczkowski 7.05.2013 r. Stowarzyszenie Elektryków Polskich Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych Ochrona przeciwporażeniowa w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia 1. Ważniejsze

Bardziej szczegółowo

Andrzej Boczkowski. Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach. Vademecum

Andrzej Boczkowski. Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach. Vademecum Andrzej Boczkowski Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach Vademecum Tytuł serii Vademecum elektro.info Recenzenci: mgr inż. Julian Wiatr inż. Jarosław Klukojć

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP.......................................................................... 9 1.1. Podstawowy zakres wiedzy wymagany przy projektowaniu urządzeń piorunochronnych................................................

Bardziej szczegółowo

PROJEKT BUDOWLANO - WYKONAWCZY

PROJEKT BUDOWLANO - WYKONAWCZY PROJEKT BUDOWLANO - WYKONAWCZY dotyczący kompleksowej przebudowy sanitariatów znajdujących się w siedzibie Zespołu Szkół nr 7 im. Szczepana Bońkowskiego. BRANŻA ELEKTRYCZNA ZLECAJĄCY: MIASTO STOŁECZNE

Bardziej szczegółowo

Program szkolenia Grupa I 1. Urządzenia i instalacje elektryczne. / E eksploatacja/ dla / D dozoru uzupełnienie o przepisy i normy, prawo/.

Program szkolenia Grupa I 1. Urządzenia i instalacje elektryczne. / E eksploatacja/ dla / D dozoru uzupełnienie o przepisy i normy, prawo/. Program szkolenia Grupa I 1. Urządzenia i instalacje elektryczne. / E eksploatacja/ dla / D dozoru uzupełnienie o przepisy i normy, prawo/. Program szkolenia Grupa I Urządzenia i instalacje elektryczne.

Bardziej szczegółowo

Rozdzielnice budowlane (RB), przewody zasilające i kable

Rozdzielnice budowlane (RB), przewody zasilające i kable W przypadku pytań lub wątpliwości skontaktuj się z najbliższym specjalistą BHP lub wejdź na: www.skanska.pl/bhp, one.skanska/bhp Rozdzielnice budowlane (RB), przewody zasilające i kable 9.8 Standard pracy

Bardziej szczegółowo

Tytuł normy (zakres powołania)

Tytuł normy (zakres powołania) 4. WYKAZ NORM POWOŁANYCH W ZAKRESIE INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH I OCHRONY ODGROMOWEJ Minister Infrastruktury w Rozporządzeniu z dnia 10 grudnia 2010 roku (Dz. U. nr 239 z 2010 r., poz. 1597) określił nowy

Bardziej szczegółowo