Systemowe zarz¹dzanie bezpieczeñstwem i higien¹ pracy normalizacja i promocja

Transkrypt

1 dr in. DANIEL PODGÓRSKI Centralny Instytut Ochrony Pracy Systemowe zarz¹dzanie bezpieczeñstwem i higien¹ pracy normalizacja i promocja Tradycyjne i systemowe podejœcie do bezpieczeñstwa i higieny pracy Za tradycyjne podejœcie do bezpieczeñstwa i higieny pracy (BHP) w polskich przedsiêbiorstwach mo na uznaæ dzia³ania praktykowane w Polsce do po³owy lat dziewiêædziesi¹tych. By³y to najczêœciej dzia³ania niezbêdne do spe³nienia wymagañ przepisów prawnych obowi¹zuj¹cych w tej dziedzinie. Zaawansowanie przedsiêbiorstw w dzia³ania na rzecz bhp by³o znacznie zró nicowane w zale noœci od wielkoœci, bran y i kondycji finansowej tych przedsiêbiorstw. Bardziej efektywne dzia³ania podejmowano w du ych przedsiêbiorstwach pañstwowych, gdzie funkcjonowa³y s³u by bhp odpowiedzialne za warunki pracy. Znacznie gorzej by³o w prywatnych ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwach, gdzie sprawy bhp by³y i s¹ nadal czêsto traktowane marginalnie. Podejœcie do bezpieczeñstwa i higieny pracy w polskich przedsiêbiorstwach zaczê³o ulegaæ zmianom pocz¹wszy od po- ³owy lat dziewiêædziesi¹tych. Przede wszystkim nale y to wi¹zaæ z procesem dostosowywania polskiego prawa w dziedzinie bhp do prawa Unii Europejskiej (UE), co wynika z d¹ enia Polski do cz³onkostwa w UE. Ponadto istotnym czynnikiem inicjuj¹cym te zmiany by³o zainteresowanie przedsiêbiorstw systemami zarz¹dzania jakoœci¹ zgodnymi z normami ISO serii 9000 oraz systemami zarz¹dzania œrodowiskowego zgodnymi z normami ISI serii 14000, a nastêpnie zwi¹zane z tym próby zaadaptowania koncepcji systemowego zarz¹dzania do obszaru BHP. Obecnie mo na wyró niæ kilka poziomów podejœcia do zarz¹dzania bhp praktykowanego w przedsiêbiorstwach od dzia- ³añ ukierunkowanych na unikanie kar za nieprzestrzeganie przepisów prawnych do nastawienia na ci¹g³e doskonalenie wszelkich procesów maj¹cych wp³yw na bhp. Hierarchiê tych poziomów przedstawiono w tabeli [1]. Bior¹c pod uwagê znany powszechnie stan bhp w polskich przedsiêbiorstwach mo na na podstawie podzia³u przedstawionego w tabeli sformu³owaæ nastêpuj¹c¹ tezê: podejœcie w³aœciwe dla I poziomu jest obecnie praktykowane najczêœciej w ma- ³ych i œrednich przedsiêbiorstwach, podejœcie II poziomu wystêpuje w wiêkszoœci du ych i czêœci œrednich przedsiêbiorstw, podejœcie III poziomu wystêpuje w nielicznych przedsiêbiorstwach wdra aj¹cych systemy zarz¹dzania BHP na podstawie wymagañ lub wytycznych okreœlonych w ró nych dokumentach normatywnych, natomiast podejœcie w³aœciwe dla IV poziomu jeszcze praktycznie w polskich przedsiêbiorstwach nie funkcjonuje (ewentualnie funkcjonuj¹ tylko jego pewne elementy). Dlatego te sposoby zarz¹dzania bhp odpowiadaj¹ce poziomom I i II okreœlamy jako tradycyjne, natomiast podejœcie odpowiadaj¹ce poziomom III i IV okreœlaæ bêdziemy mianem systemowego, gdy zwi¹zane jest z wdro eniem w przedsiêbiorstwie wyraÿnie okreœlonego systemu zarz¹dzania zasobami, dzia³aniami i procesami ukierunkowanymi na poprawê stanu bhp. HIERARCHIA POZIOMÓW ZARZ DZANIA BEZPIECZEÑSTWEM I HIGIEN PRACY [1] 1

2 W literaturze z zakresu zarz¹dzania organizacjami mo na spotkaæ ró ne definicje systemu zarz¹dzania. Dla celów niniejszego opracowania przez pojêcie systemu zarz¹dzania przedsiêbiorstwem lub dowoln¹ inn¹ organizacj¹ bêdziemy rozumieæ kompozycjê, o ró nym stopniu z³o onoœci, zasobów, personelu, polityki i procedur, której sk³adniki wspó³dzia³aj¹ ze sob¹ w zorganizowany sposób w celu zapewnienia realizacji okreœlonych zadañ lub w celu osi¹gniêcia lub utrzymania okreœlonego stanu. Natomiast przez system zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy (SZ BHP) bêdziemy rozumieæ czêœæ ogólnego systemu zarz¹dzania, która obejmuje strukturê organizacyjn¹, planowanie, odpowiedzialnoœci, zasady postêpowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdra ania, realizowania, przegl¹du i utrzymywania polityki bezpieczeñstwa i higieny pracy (definicja wed³ug normy PN-N-18001:1999 [2]). Bardzo istotne dla koncepcji systemowego zarz¹dzania BHP jest tu podkreœlenie, e system zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy powinien byæ traktowany jako integralna czêœæ ogólnego systemu zarz¹dzania organizacj¹, tzn. nie mo e byæ rozpatrywany i analizowany jako mniej istotny dodatek do rutynowych procesów zarz¹dzania organizacj¹, co by³o charakterystyczne dla tradycyjnego podejœcia do zarz¹dzania BHP, ale powinien mieæ tak¹ sam¹ rangê jak pozosta³e dzia³ania w organizacji i funkcjonowaæ w niej w sposób w pe³ni zintegrowany z innymi procesami zarz¹dzania. Rozwój i promocjê koncepcji systemowego zarz¹dzania BHP popieraj¹ w Polsce zarówno Ministerstwo Pracy i Polityki Spo³ecznej, jak i Pañstwowa Inspekcja Pracy. Systemowe zarz¹dzanie BHP jest bowiem postrzegane przez te instytucje jako skuteczny instrument zapewniaj¹cy szybkie doprowadzenie do przestrzegania wymagañ przepisów prawnych z dziedziny bhp przez polskich pracodawców, a nastêpnie utrzymywanie w ich przedsiêbiorstwach takiego stanu nawet w warunkach czêstych zmian w tych przepisach. Jest to szczególnie wa ne w okresie przedakcesyjnym, kiedy wystêpuje intensywne wdra anie do polskiego prawa postanowieñ dyrektyw UE dotycz¹cych obszaru bezpieczeñstwa i higieny pracy. Ponadto wiele postanowieñ dyrektyw z obszaru bhp wymaga wprost od pracodawców wdro enia pewnych elementów systemów zarz¹dzania BHP. Taka sytuacja wystêpuje zw³aszcza w przypadku tzw. Dyrektywy Ramowej 89/391/EEC [3] o wprowadzeniu œrodków w celu zwiêkszenia bezpieczeñstwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy. Tak wiêc, implementacja szeroko rozumianych wymagañ prawa przez systemowe zarz¹dzanie BHP jest jednoczeœnie spe³nianiem czêœci wymagañ tego prawa. Dodatkowym atutem przemawiaj¹cym za potrzeb¹ rozwoju i promowania systemowego zarz¹dzania BHP w polskich przedsiêbiorstwach jest mo liwoœæ odpowiedniego uwzglêdnienia aspektów ekonomicznych w tej dziedzinie. Systemowe zarz¹dzanie BHP u³atwia bowiem stosowanie w przedsiêbiorstwach odpowiednich metod do liczenia kosztów ponoszonych przy wdra aniu i utrzymywaniu systemu zarz¹dzania, jak równie metod szacowania strat finansowych ponoszonych z tytu³u wypadków przy pracy, chorób zawodowych czy uci¹ liwych warunków pracy. Normalizacja systemów zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy w Polsce Potrzebê okreœlenia i znormalizowania zasad systemowego zarz¹dzania BHP zaczêto dostrzegaæ w polskich przedsiêbiorstwach pocz¹wszy od 1995 r. w zwi¹zku ze wzrostem znajomoœci koncepcji systemowego zarz¹dzania jakoœci¹ wed³ug norm ISO serii 9000 i zarz¹dzania œrodowiskowego wed³ug norm ISO serii Rozwój tych koncepcji w kierunku integracji systemów zarz¹dzania, a tak e uzyskiwane za granic¹ informacje o podejmowanych tam pracach normalizacyjnych w dziedzinie SZ BHP, powodowa³y inicjowanie prób objêcia sfery BHP zasadami systemowego zarz¹dzania. Próby te napotyka³y jednak przeszkodê w postaci braku znormalizowanych wymagañ lub wytycznych dotycz¹cych SZ BHP. Niektóre przedsiêbiorstwa najbardziej zainteresowane wdro- eniem SZ BHP nie oczekuj¹c na opracowanie i ustanowienie odpowiedniej normy polskiej lub miêdzynarodowej podjê³y odpowiednie dzia³ania. Wiod¹cym przedsiêbiorstwem w tym zakresie jest Huta Czêstochowa, gdzie opracowano i ustanowiono w³asn¹ normê zak³adow¹ dotycz¹c¹ SZ BHP, a nastêpnie podjêto odpowiednie dzia³ania w celu wdro enia SZ BHP zgodnego z t¹ norm¹. W kilku przedsiêbiorstwach podjêto próby wdro enia SZ BHP na podstawie normy brytyjskiej BS 8800 [4], w kilku jeszcze innych podjêto próbê integracji SZ BHP z systemem zarz¹dzania œrodowiskowego wed³ug norm miêdzynarodowych serii ISO Przedstawiona ró norodnoœæ stosowanych w polskich przedsiêbiorstwach rozwi¹zañ nie by³a pozytywnie odbierana przez przedsiêbiorstwa, które podobnie jak Pañstwowa Inspekcja Pracy i inne instytucje dzia³aj¹ce na rzecz bhp oczekiwa³y uporz¹dkowania tego stanu, tj. opracowania i ustanowienia odpowiednich polskich norm dotycz¹cych SZ BHP. Odpowiadaj¹c na to zapotrzebowanie Polski Komitet Normalizacyjny w dniu 26 lutego 1998 r. z inicjatywy Ministerstwa 2

3 Pracy i Polityki Spo³ecznej oraz Centralnego Instytutu Ochrony Pracy powo³a³ Normalizacyjn¹ Komisjê Problemow¹ (NKP) ds. Zarz¹dzania Bezpieczeñstwem i Higien¹ Pracy. W sk³ad tej Komisji wchodz¹ przedstawiciele przedsiêbiorstw przemys³owych, instytucji pañstwowych, jednostek badawczo-rozwojowych oraz pracobiorców. W wyniku dzia³alnoœci NKP 276 w dniu 15 lipca 1999 r. ustanowiono pierwsz¹ polsk¹ normê PN-N18001 okreœlaj¹c¹ specyfikacje do systemu zarz¹dzania BHP. Druga norma opracowana przez NKP PN-N [5], zawiera ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego i zosta³a ustanowiona przez PKN w dniu 11 stycznia 2000 r. Natomiast kolejna norma z tej serii PN-N-18004, jest obecnie w fazie projektu i zawiera wytyczne do praktycznego wdra ania w przedsiêbiorstwach systemów zarz¹dzania BHP. Jest to norma wspieraj¹ca wymagania zawarte w normie PN-N Norma PN-N zawiera specyfikacje, które mog¹ byæ wykorzystane przez ró ne organizacje do zaprojektowania i wdro enia SZ BHP z uwzglêdnieniem wymagañ przepisów polskiego prawa i innych wymagañ dotycz¹cych tej dziedziny. Na rysunku przedstawiono model SZ BHP przyjêty w normie PN-N Model ten oparty jest na cyklu ci¹g³ego doskonalenia, zwanym te czêsto jako cykl Deminga. Promocja systemów zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy w Polsce Model SZ BHP przyjêty w normie PN-N Bior¹c pod uwagê podjête w Polsce dzia³ania w celu znormalizowania wymagañ i wytycznych dotycz¹cych SZ BHP Pañstwowa Inspekcja Pracy (PIP) we wspó³pracy z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy opracowa³a za³o enia do programu promocji SZ BHP w polskich przedsiêbiorstwach. W za³o eniach tych, przedstawionych i przyjêtych na posiedzeniu Rady Ochrony Pracy 28 stycznia 1998 r. zaproponowano uruchomienie pilotowego programu wdra ania oceny SZ BHP w wybranej grupie przedsiêbiorstw przez inspektorów PIP odpowiednio przeszkolonych w metodyce auditowania systemów zarz¹dzania. Przyjêto równie, e podstaw¹ wszelkich dzia³añ w ramach programu bêd¹ wymagania i wytyczne zawarte w polskich normach serii PN- N Program taki jest realizowany od po³owy 1998 r. przez PIP w œcis³ej wspó³pracy z CIOP. Od czerwca 1999 r. program nosi nazwê SMIP, co stanowi skrót angielskiej nazwy Safety Management Implementation Programme. W pierwszym etapie programu utworzono grupê inspektorów PIP sk³adaj¹c¹ siê z wybranych przedstawicieli 16 Okrêgowych Inspektoratów Pracy oraz G³ównego Inspektoratu Pracy (GIP). Zadaniem tej grupy mia³o byæ nadzorowanie wdra ania SZ BHP w przedsiêbiorstwach miêdzy innymi przez udzia³ w przeprowadzaniu auditów oceniaj¹cych stopieñ wdro enia i skutecznoœæ funkcjonowania tych systemów. Równoczeœnie do udzia³u w programie wytypowano 16 przedsiêbiorstw wykazuj¹cych du e zaanga owanie w d¹ eniu do poprawy warunków pracy (po jednym z ka dego województwa). Ka de z tych przedsiêbiorstw z³o y³o pisemn¹ deklaracjê dobrowolnego przyst¹pienia do programu. Wykaz tych przedsiêbiorstw obejmuje: ABB Alstom Power, Elbl¹g (woj. warmiñsko-mazurskie), Allround Ship Service, Szczecin (woj. zachodnio-pomorskie), Budownictwo Naftowe Naftomonta, Krosno (woj. podkarpackie), Cadbury Wedel, Wroc³aw (woj. dolnoœl¹skie), Daewoo Motor Polska, Lublin (woj. lubelskie), Elektrownia Be³chatów (woj. ³ódzkie), Fabryka Armatur G³ucho³azy (woj. opolskie), Fabryka Urz¹dzeñ Grzewczych BIAWAR, Bia³ystok (woj. podlaskie), H. Cegielski, Poznañ (woj. wielkopolskie), Huta im T. Sendzimira, Kraków (woj. ma³opolskie), Huta Ostrowiec (woj. œwiêtokrzyskie), 3

4 Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo O/Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A., P³ock (woj. mazowieckie), Rockwool Polska, Cigacice (woj. lubuskie), Zak³ady Elektrod Wêglowych ZEW, Racibórz (woj. œl¹skie), Zespó³ Elektrociep³owni Wybrze e, Gdañsk (woj. pomorskie). Nastêpnie Centralny Instytut Ochrony Pracy zorganizowa³ i przeprowadzi³ seriê kursów szkoleniowych z zakresu systemowego zarz¹dzania BHP wed³ug wymagañ i wytycznych norm serii PN-N Szkolenia te sk³ada³y siê ³¹cznie z ponad 130 godzin wyk³adów i æwiczeñ i objêto nimi przedstawicieli 16 wytypowanych przedsiêbiorstw, grupê wybranych inspektorów PIP, a tak e grupê pracowników CIOP. Tematyka przeprowadzonych szkoleñ obejmowa³a wprowadzenie do systemowego zarz¹dzania BHP, identyfikacjê zagro eñ i ocenê ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz metodykê auditowania SZ BHP. W czerwcu 1999 r. w Jachrance pod Warszaw¹ odby³o siê Seminarium inicjuj¹ce kolejny etap pilotowego programu SMIP. W Seminarium tym wziêli udzia³ przedstawiciele wszystkich instytucji uczestnicz¹cych w programie SMIP. Reprezentowane by³y wszystkie przedsiêbiorstwa, wszystkie Okrêgowe Inspektoraty Pracy, G³ówny Inspektorat Pracy oraz Centralny Instytut Ochrony Pracy. Program obrad Seminarium obejmowa³ prezentacjê stanowiska G³ównego Inspektora Pracy w odniesieniu do pilotowego programu wdra ania i oceny SZ BHP, prezentacje planów wdra ania SZ BHP w poszczególnych przedsiêbiorstwach, a tak e ustalenie wstêpnego harmonogramu przeprowadzania auditów wstêpnych w przedsiêbiorstwach przez zespo³y sk³adaj¹ce siê z pracowników CIOP i inspektorów PIP. Stanowisko G³ównego Inspektora Pracy Pana Tadeusza Zaj¹ca dotycz¹ce programu SMIP zosta³o wyra one w piœmie adresowanym do przedsiêbiorstw uczestnicz¹cych w tym programie. Pismo to zawiera³o przede wszystkim deklaracjê G³ównego Inspektora Pracy o mo liwoœci podjêcia decyzji o zwolnieniu uczestnicz¹cych w programie przedsiêbiorstw z rutynowych inspekcji PIP na okres 3 lat. Warunkiem takiej decyzji bêdzie wykazanie siê pozytywn¹ ocen¹ wdro onego SZ BHP, a tak e osi¹gniêcie wymiernych efektów wdro onego systemu w postaci zmniejszenia liczby wypadków przy pracy oraz zmniejszenia liczby pracowników zatrudnionych w warunkach zagro enia czynnikami œrodowiska pracy. G³ówny Inspektor Pracy zadeklarowa³ równie, e decyzje te bêd¹ przed³u ane na kolejne lata, je eli przedsiêbiorstwa ponownie bêd¹ uzyskiwaæ pozytywne oceny skutecznoœci wdro onych SZ BHP. Stanowisko G³ównego Inspektora Pracy spotka³o siê z du ym zainteresowaniem i akceptacj¹ uczestników Seminarium. Trzeci etap programu SMIP polega na projektowaniu i wdra- aniu SZ BHP w wytypowanych przedsiêbiorstwach, a nastêpnie na przeprowadzeniu w nich wstêpnych auditów przez zespo³y auditorów sk³adaj¹ce siê z inspektorów PIP oraz pracowników CIOP. Audity wstêpne maj¹ na celu sprawdzenie zgodnoœci wdra anych systemów z pewnym zestawem minimalnych kryteriów wybranych spoœród wymagañ normy PN-N Czwarty etap programu SMIP polega na przeprowadzaniu w uczestnicz¹cych w nim przedsiêbiorstwach auditów oceniaj¹cych zgodnoœæ systemów ze wszystkimi wymaganiami okreœlonymi w normie PN-N Etap ten zakoñczy siê wydaniem certyfikatów potwierdzaj¹cych zgodnoœæ wdro- onych w przedsiêbiorstwach systemów zarz¹dzania z wymienionymi wymaganiami. Audity te bêd¹ przeprowadzane przez auditorów Oœrodka Certyfikacji Wyrobów i Systemów Zarz¹dzania Centralnego Instytutu Ochrony Pracy. Kompetencje wymienionego Oœrodka do prowadzenia certyfikacji SZ BHP potwierdza akredytacja Polskiego Centrum Badañ i Certyfikacji udzielona w dniu 15 marca 2000 r. (certyfikat akredytacji nr 69/Cs-71/1/00). Pierwsze przedsiêbiorstwa spoœród uczestnicz¹cych w programie SMIP z³o y³y do CIOP odpowiednie wnioski o przeprowadzenie certyfikacji wdro onych w nich SZ BHP. W przypadku jednego przedsiêbiorstwa proces certyfikacji zosta³ ukoñczony wydaniem pierwszego certyfikatu zgodnoœci systemu zarz¹dzania BHP z wymaganiami normy PN-N Certyfikat ten otrzyma³o we wrzeœniu 2000 r. przedsiêbiorstwo Cadbury Wedel w Bielanach Wroc³awskich. Nie czekaj¹c na zakoñczenie etapu auditów wstêpnych w przedsiêbiorstwach Pañstwowa Inspekcja Pracy i Centralny Instytut Ochrony Pracy przyst¹pi³y do planowania i realizacji drugiej edycji programu SMIP, umownie nazwanej SMIP II. Program ten obejmuje podobny program szkoleñ i jest realizowany wed³ug tych samych zasad, co pierwsza edycja SMIP. Udzia³ w drugiej edycji programu SMIP zadeklarowa³o 12 nastêpuj¹cych przedsiêbiorstw: CAN PACK S.A. w Krakowie, Fabryka Puszek Napojowych w Brzesku (woj. ma³opolskie), 4

5 Elektrim KABLE S.A. Oddzia³ Fabryka Kabli ZA OM, Szczecin (woj. zachodnio-pomorskie), Fabryka o ysk Tocznych KRAŒNIK S.A., Kraœnik, (woj. lubelskie), Huta Bankowa S.A. w D¹browie Górniczej (woj. œl¹skie), Kronopol Sp. z o.o., ary (woj. lubuskie), MEBELPLAST S.A., Olsztyn KieŸliny (woj. warmiñskomazurskie), Metalplast LOB S.A., Leszno (woj. wielkopolskie), Miejskie Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o., Lublin (woj. lubelskie), PHILIPS FERPOL Sp. z o.o., Skierniewice, Polskie Linie Lotnicze LOT S.A., Warszawa, (woj. mazowieckie), Rigips Stawiany Sp. z o.o., Szarbków (woj. œwiêtokrzyskie), Zak³ady Koksownicze Zdzieszowice Sp. z o.o., Zdzieszowice, (woj. opolskie). W celu zapoznania siê z planami wymienionych przedsiêbiorstw co do wdra ania SZ BHP oraz ustalenia harmonogramu ich auditowania zorganizowano kolejne Seminarium z udzia- ³em przedstawicieli przedsiêbiorstw, Pañstwowej Inspekcji Pracy oraz Centralnego Instytutu Ochrony Pracy. Tym razem Seminarium to odby³o siê w dniach 6-7 listopada 2000 r. w Konstancinie pod Warszaw¹. Obrady Seminarium otworzy³a Prof. Danuta Koradecka Dyrektor Instytutu. W obradach tych uczestniczyli tak e: G³ówny Inspektor Pracy Pan Tadeusz Zaj¹c, doradca przedakcesyjny przy Ministerstwie Pracy i Polityki Spo³ecznej Pan Herve Janiaut, dzia³aj¹cy w ramach polsko-francuskiej umowy zbliÿniaczenia (projekt PHARE PL/99/IB-SO-01), a tak e przedstawiciel Ministerstwa Pracy i Polityki Spo³ecznej Pani Izabella Latoszek (Zastêpca Dyrektora Departamentu Warunków Pracy). * * * Na podstawie dotychczasowych doœwiadczeñ w zakresie normalizacji i promocji systemowego zarz¹dzania BHP w Polsce mo na wyci¹gn¹æ nastêpuj¹ce wnioski: Opracowanie i ustanowienie norm polskich z serii PN-N stanowi istotny postêp w skali ca³ego kraju w zmianie podejœcia do zagadnieñ bhp od dzia³añ fragmentarycznych i czêsto inicjowanych przypadkowo, zwykle po wyst¹pieniu istotnych problemów w tej dziedzinie, do podejœcia systemowego obejmuj¹cego ci¹g³e dzia³ania ukierunkowane na poprawê warunków pracy z uwzglêdnieniem nowoczesnych metod oceny ryzyka zawodowego. Wdra anie SZ BHP spotyka siê z rosn¹cym zainteresowaniem polskich pracodawców, którzy widz¹ w tym podejœciu szansê na znaczn¹ poprawê warunków pracy w ich przedsiêbiorstwach z jednoczesnymi korzyœciami ekonomicznymi oraz popraw¹ wizerunku przedsiêbiorstwa w instytucjach nadzoruj¹cych warunki pracy oraz u klientów, dostawców i spo³eczeñstwa. Zaanga owanie Pañstwowej Inspekcji Pracy w promocjê systemowego zarz¹dzania BHP œwiadczy o zmianie koncepcji i metod sprawowania nadzoru nad warunkami pracy w Polsce od tradycyjnego podejœcia polegaj¹cego na szczegó³owych kontrolach warunków pracy na poszczególnych stanowiskach do podejœcia prewencyjnego polegaj¹cego na ocenie ca³ego systemu zarz¹dzania wdro onego w przedsiêbiorstwie oraz jego skutecznoœci w ograniczaniu ryzyka zawodowego na wszystkich stanowiskach pracy w tym przedsiêbiorstwie. Wykorzystywanie dostosowanych do polskiego prawa norm serii PN jako podstawy do wdra ania SZ BHP w przedsiêbiorstwach daje gwarancjê prawid³owego uwzglêdnienia i przestrzegania w przedsiêbiorstwach wymagañ przepisów prawnych dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy. Natomiast zaanga owanie pracowników Centralnego Instytutu Ochrony Pracy i inspektorów Pañstwowej Inspekcji Pracy w procesie oceny zgodnoœci i skutecznoœci tych systemów daje gwarancjê odpowiednich kompetencji zespo³ów audituj¹cych, w szczególnoœci w zakresie znajomoœci wymagañ przepisów prawnych, prawid³owoœci stosowanych metod oceny ryzyka zawodowego oraz oceny skutecznoœci tych systemów w ograniczaniu liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych. PIŒMIENNICTWO [1] Weinstein M. B.: Total Quality Safety Management and Auditing, CRC Press LLC, Boca Raton FL, USA, 1997 [2] PN-N-18001:1999 Systemy zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy. Wymagania [3] Council Directive of 12 June 1989 on the introduction of measures to encourage improvements in the safety and health of workers at work (89/391/EEC), Official Journal of the European Communities, No. L 183, [4] BS 8800:1996: Guide to occupational health and safety management systems [5] PN-N-18002:2000 Systemy zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy. Ogólne wytyczne oceny ryzyka zawodowego 5