Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce

Transkrypt

1 Krzysztof Wach * Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce Wstęp Dynamiczny rozwój sektora drobnych, małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce jest jedną z charakterystycznych cech przemian ekonomicznoustrojowych ostatniej dekady. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest jednym z głównych czynników wzrostu społeczno-gospodarczego państwa. Politycy dostrzegają potrzebę rozwoju przedsiębiorczości prywatnej. Unia Europejska w Europejskiej Karcie Małej Firmy uznaje małe przedsiębiorstwa za kręgosłup Europejskiej gospodarki. Karta uznaje również małe firmy za główny czynnik rozwoju innowacyjności, zatrudnienia, jak również społecznej i lokalnej integracji w Europie. Małe przedsiębiorstwa są siłą napędową każdej gospodarki wolnorynkowej. Ze względu na liczne korzyści, jakie przynoszą gospodarce, rząd oraz samorząd terytorialny powinny wspierać ich rozwój oraz stymulować powstawanie nowych przedsiębiorstw, zwłaszcza drobnych i małych. Celem artykułu jest ukazanie istoty kształtowania warunków sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości zarówno w skali kraju, jak i na poziomie otoczenia regionalnego. 1. Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce Sektor MSP jest szczególnie podatny na zmiany w otoczeniu biznesu. Małe przedsiębiorstwa potrafią szybko oraz elastycznie dostosować się do warunków rynku, jak również z drugiej strony mogą niekiedy przeżywać poważne problemy związane z ciągle zmieniającym się otoczeniem. Otoczenie organizacji gospodarczej stanowi wszystko to, co znajduje się na jej zewnątrz, poza jej granicami i oddziałuje na nią 1. Otoczenie kreuje szereg czynników, które wpływają na funkcjonowanie przedsiębiorstw. Wśród ogólnych warunków otoczenia biznesu panujących w danym kraju wyróżnić można: ogólne czynniki ekonomiczne wpływające na rozwój przedsiębiorstw (m.in. system podatkowy, regulacje prawne itd.), wpływają one na powstawanie, funkcjonowanie oraz rozwój wszystkich przedsiębiorstw; oraz specyficzne czynniki oddziałujące na sektora drobnych, małych i średnich przedsiębiorstw. * Mgr, Katedra Przedsiębiorczości i Innowacji Akademii Ekonomicznej w Krakowie, wachk@ae.krakow.pl; witryna internetowa: 1 Szerzej zob.: K.Wach, Otoczenie małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście integracji z Unią Europejską [w:] Regionalne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości, Materiały konferencyjne pod red. K.Safina, PWSZ, Legnica 2003, s.99 i następne; K.Wach, Identyfikacja otoczenia przedsiębiorstwa [w:] Zagadnienia Techniczno-Ekonomiczne Tom 48, Zeszyt 1, AGH, Kraków 2003, s.299 i następne

2 52 Krzysztof Wach Warto podkreślić, iż na kondycję małych i średnich przedsiębiorstw wpływają zarówno uwarunkowania makroekonomiczne, jak i specyficzne czynniki wpływające na rozwój przedsiębiorczości. Zarówno drobne, małe i średnie przedsiębiorstwa, jak i duże przedsiębiorstwa wpływają na wzrost gospodarczy. Sektor MSP pełni również funkcję zaplecza dla dużych przedsiębiorstw. Tworzy bowiem odpowiednią strukturę ekonomiczną potrzebną do prawidłowego funkcjonowania całej gospodarki, w tym dużych przedsiębiorstw. Współpraca pomiędzy sektorem MSP, a dużymi przedsiębiorstwami polega głównie na kooperacji, podwykonawstwie (outsourcingu). W Polsce udział sektora MSP w tworzeniu PKB w 1999 roku wynosił 48,2%, w 2000 roku 48,5%., z czego małe przedsiębiorstwa wytworzyły 39,6%, średnie 9,8% (co daje razem dla sektora MSP 49,4%), natomiast duże przedsiębiorstwa 21,7%. Wartość Dodana Brutto w 2000 roku w Polsce wytworzone przez przedsiębiorstwa wyniosło 71,1%, z tego MSP wytworzyły 56,2%. W 2001 roku małe i średnie przedsiębiorstwa wytworzyły 48,4% PKB, podczas gdy duże 19,9% (rys. 1). Warto zauważyć, iż pomimo faktu, iż duże przedsiębiorstwa stanowią mniej niż 1% ogółu przedsiębiorstw w Polsce, to ich udział w tworzeniu PKB jest jedynie o połowę mniejszy niż sektora MSP. Zaobserwować jednak można, iż w stosunku do roku poprzedniego ( ) zmalał nie tylko udział sektora MSP, ale również firm dużych w wytwarzaniu PKB. Wartość dodana wytworzona przez sektor MSP stanowiła 70,8% ogółu wartości wytworzonej przez wszystkie przedsiębiorstwa. Wskaźnik ten dla dużych przedsiębiorstw kształtował się na poziomie 29,2%. Rysunek 1. Struktura PKB w Polsce w 2001 r. a wartość dodana cła i podatki 12,4% wartość dodana brutto wytworzona przez przedsiębiorstwa 68,3% przedsiębiorstwa małe 39,4% przedsiębiorstwa średnie 9,0% wartość dodana brutto wytworzona przez inne podmioty 19,3% przedsiębiorstwa duże 19,9% Źródło: Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach , PARP, Warszawa 2003, s.32

3 Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i 53 Na koniec 2000 roku Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON liczył 3 mln 162 tys. przedsiębiorstw, w tym 59,5% firm aktywnych. W 2000 roku liczba małych przedsiębiorstw aktywnych w Polsce wynosiła Co stanowiło niemal 99% wszystkich działających przedsiębiorstw. Liczba przedsiębiorstw średniej wielkości w tym samym roku wynosiła (nieco powyżej 0,8%), a przedsiębiorstw dużych wynosiła (nieco ponad 0,17%). Obecnie gospodarka Polski, w tym również sektor MSP staje w obliczu osłabienia koniunktury gospodarczej. Od kilku lat spada liczba małych i średnich przedsiębiorstw. Coraz mniej firm rozpoczyna działalność gospodarczą. W pierwszym kwartale 2002 r. Zarejestrowało się 80 tys. nowych firm. Według prognoz GUS w ciągu 2002 r. może przybyć zaledwie tys. nowych firm. Dla porównania w 2001 r. powstało 359 tys. nowych firm. Rysunek 2. Zmiany na rynku pracy w sektorze MSP w Polsce w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Sektor MSP jest największym pracodawcą w Polsce, w 1999 roku zatrudniał 65,5% ogółu pracujących, natomiast w 2000 roku aż 66,9%. W sektorze prywatnym w 2000 roku zatrudnionych było 8 mln 473 tys. Osób, z czego 47% w przedsiębiorstwach małych, 19,9% w średnich oraz 33,1% w dużych. Od 1998 r. spada liczba zatrudnionych w sektorze rynkowym. Podczas gdy liczba miejsc pracy w dużych przedsiębiorstwach spada, nadal tworzone są miejsca pracy w sektorze MSP, jednakże spada tempo tworzonych nowych miejsc pracy w tym sektorze (rys. 2). Sektor MSP ma znaczący udział w procesie zmian struktury sektorowej kraju, zwłaszcza struktury przemysłowej. Drobne i małe firmy absorbują rów-

4 54 Krzysztof Wach nież nadwyżki siły roboczej z restrukturyzowanych działów przemysłu poprzez kreowanie rozwoju nowych dziedzin produkcji przy efektywnym gospodarowaniu zasobami oraz wyszukiwaniu nisz rynkowych. Sektor MSP oddolnie wymusza zmiany uregulowań prawnych w zakresie powstawania, funkcjonowania oraz rozwoju tego sektora. Małe i średnie przedsiębiorstwa w znaczącym stopniu wspomagają i ożywiają gospodarczo regiony wiejskie. Aktywizacja gospodarki na terenach wiejskich będzie skuteczna tylko wtedy, kiedy zadba się o rozwój drobnej przedsiębiorczości, ze względu na niechęć dużych przedsiębiorstw do inwestowania w tych regionach. Rysunek 3 przedstawia graficznie opisane powyżej funkcje sektora drobnych, małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce. Rysunek 3. Rola MSP w gospodarce Źródło: opracowanie własne 2. Działania państwa wobec małych i średnich przedsiębiorstw Swobodny i równy dostęp do działalności gospodarczej, jaką przyniósł ze sobą koniec ery gospodarki centralnie planowanej, stworzył ogromne szanse dla rozwoju prywatnej przedsiębiorczości, a co za tym idzie dla wzrostu gospodarczego kraju. Sektor MSP odgrywa znaczącą rolę w funkcjonowaniu każdej gospodarki, zwłaszcza w okresie transformacji społeczno-ekonomicznej. D.Smallbone i F.Welter wskazują pięć zadań wspierających funkcjonowanie i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, jakie powinien realizować rząd w okresie transformacji. Jednym z zadań rządu jest wpływ na warunki makroeko-

5 Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i 55 nomiczne, w jakich prowadzona jest działalność gospodarcza. Polityka makroekonomiczna państwa powinna uwzględniać między innymi właściwy poziom stóp procentowych oraz właściwy system podatkowy. Czynniki te w szczególny sposób wpływają na rozwój drobnych firm. Kolejnym zadaniem stojącym przed państwem w okresie transformacji ustrojowej jest zróżnicowany wpływ rządowych aktów prawnych uwzględniających rozmiar przedsiębiorstwa. Zwłaszcza sektor małych i średnich przedsiębiorstw wymaga realizacji przez rząd specyficznych potrzeb tych przedsiębiorstw. Rząd powinien również wprowadzić szereg programów niwelujących negatywne skutki prowadzenia działalności na niewielką skalę. Istotną rolę odgrywa również polityka rozwoju otoczenia biznesu małych i średnich przedsiębiorstw przez popieranie rozwoju ośrodków wspierania biznesu. Jako ostatnie zadanie rządu, które ma na celu wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw autorzy wskazują potrzebę kreowania postaw przedsiębiorczych w społeczeństwie. Rysunek 4 przedstawia graficznie rolę rządu w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw w okresie transformacji społeczno-gospodarczej według D.Smallbone i F.Welter. Rysunek 4. Rola rządu w rozwoju MSP w okresie transformacji społecznogospodarczej Źródło: opracowanie własne na podstawie: D.Smallbone, F.Welter, The role of government in SME development in transition economies [w:] International Small Business Journal nr 19/4, s Obecnie w gospodarce światowej coraz większą wagę państwa przywiązują do polityki wspierającej drobne, średnie i małe przedsiębiorstwa. Proaktywna polityka wspierania małych przedsiębiorstw jest jednym z głównych założeń Komisji Europejskiej. Wspomniana wcześniej Europejska Karta Małej Firmy

6 56 Krzysztof Wach przewiduje uwzględnienie specyficznych potrzeb małych przedsiębiorstw zwłaszcza w dziesięciu kwestiach. Są to : - edukacja i szkolenie dla przedsiębiorczości; - tańsze i szybsze uruchamianie działalności gospodarczej; - lepsze prawo oraz regulacje; - dostępność adekwatnych usług przy zdobywaniu potrzebnych umiejętności; - usprawnianie dostępu do Internetu; - strategia poszerzania rynku działalności; - system podatkowy oraz kwestie finansowe; - umacnianie technologicznych zdolności małych przedsiębiorstw; - pomyślne modele e-biznesu oraz najwyższego szczebla pomoc dla sektora MSP; - umacnianie znaczącej reprezentacji interesów małych przedsiębiorstw na unijnym oraz narodowym poziomie. Równie w Polsce prowadzona jest polityka wspierania sektora MSP. Pierwszy rządowy program uwzględniający potrzeby tego sektora pt. Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce narodowej został sformułowany w czerwcu 1995 r. Dokument ten określał działania rządu na rzecz wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w latach Program ten przewidywał: - ułatwienie w powstawaniu i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw; - zmniejszenie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej; - zwiększenie konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw; - rozwój usług finansowych dla małych i średnich przedsiębiorstw. Drugi rządowy program wsparcia sektora MSP pt. Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw został przyjęty przez Radę Ministrów w maju 1999 roku. Głównym celem polityki Rządu wobec MSP do roku 2002 jest kształtowanie warunków dla tworzenia i pełnego wykorzystania potencjału rozwojowego sektora małych i średnich przedsiębiorstw. W obrębie tak postawionego celu głównego wyróżniono trzy cele cząstkowe: 1. Zwiększenie konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw; 2. Wzrost eksportu sektora małych i średnich przedsiębiorstw; 3. Wzrost nakładów inwestycyjnych w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. Działania Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw w latach polegały głównie na : - zmianach legislacyjnych służących obniżeniu kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników; - finansowym wsparciu przedsięwzięć innowacyjnych i wdrożeniowych, w tym przedsięwzięć służących wprowadzeniu systemów jakości; - rozwoju infrastruktury gospodarczej, w tym między innymi sieci doradztwa gospodarczego; - tworzeniu sieci zapewniających powszechny dostęp przedsiębiorców do informacji istotnych z punktu widzenia prowadzonej przez nich działalności gospodarczej;

7 Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i 57 - ułatwieniu przedsiębiorcom dostępu do wiedzy w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa; - dofinansowaniu środkami budżetowymi udziału przedsiębiorstw w zagranicznych imprezach wystawienniczych; - rozbudowie systemu informacji o możliwościach eksportowych, opartego między innymi na informacjach gromadzonych przez polskie placówki ekonomiczno-handlowe za granicą; - upowszechnianiu wśród przedsiębiorców wiedzy o regulacjach obowiązujących na jednolitym rynku europejskim; - dofinansowywaniu udziału polskich przedsiębiorstw w programach Unii Europejskiej, służących nawiązywaniu transgranicznej współpracy handlowej, - uproszczeniu zasad, warunków i procedur ubezpieczeń kredytów eksportowych przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE) w celu ułatwienia dostępu MSP do tych ubezpieczeń. - wzmocnieniu proinwestycyjnego oddziaływania systemu podatkowego, w tym poprzez wprowadzenie korzystniejszych regulacji dotyczących amortyzacji; - rozbudowie i dokapitalizowaniu systemu funduszy poręczeń kredytowych, ułatwiającego przedsiębiorcom dostęp do finansowania bankowego; - promowaniu rozwoju pozabankowych instytucji finansowego otoczenia sektora małych i średnich przedsiębiorstw, takich jak: fundusze typu venture capital, pozagiełdowy regulowany rynek papierów wartościowych. Trzeci rządowy program wspierania małych i średnich przedsiębiorstw pt. Przede wszystkim przedsiębiorczość został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu r. Działania Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw według programu wspierania sektora MSP polegać mają na : - Uproszczeniu systemu podatkowego (m.in. uproszczenie rozliczeń przedsiębiorców z aparatem skarbowym, zwiększenie zakresu ryczałtowych form opodatkowania, wprowadzenie ułatwień w procedurze celnej, złagodzenie obciążeń małych firm w zakresie VAT, obniżenie obciążeń przedsiębiorców); - Obniżeniu kosztów pracy oraz uelastycznieniu stosunków pracy; - Uproszczeniu systemu ubezpieczeń społecznych; - Uproszczenie przepisów proceduralnych (m.in. ujednolicenie i uporządkowanie przepisów dotyczących spółek handlowych, obniżenie opłat notarialnych, uproszczenie zasad uzyskania pomocy publicznej); - Wprowadzenie nowych uregulowań prawnych (m.in. uproszczenie systemu rejestracji przedsiębiorców, stworzenie podstaw prawnych dla samorządu gospodarczego, uregulowanie świadczenia usług teleinformatycznych); - Usunięciu barier w kontaktach urząd-przedsiębiorca poprzez przegląd procedur, instrukcji i innych aktów wewnętrznych przez właściwych ministrów oraz wojewodów.

8 58 Krzysztof Wach Na podstawie opisanych powyżej programów rządowych wspierania sektora MSP zauważyć można, iż państwo powinno prowadzić aktywną politykę wspierania rozwoju drobnych, małych i średnich przedsiębiorstw w dwóch wymiarach polityki ekonomicznej państwa, a mianowicie: - polityka ekonomiczna zapewniającą rozwój wszystkich przedsiębiorstw; - polityka ekonomiczna uwzględniająca specyficzne potrzeby sektora MSP. Rysunek 4 przedstawia graficznie ogólny model działania rządu realizującego politykę wspierania małych i średnich przedsiębiorstw z uwzględnieniem poszczególnych wymiarów. Rysunek 4. Działania rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw Źródło: opracowanie własne 3. Działania samorządu terytorialnego wobec małych i średnich przedsiębiorstw Jednym z celów drugiego rządowego programu wsparcia dla MSP było zaangażowanie samorządu terytorialnego w jego realizację, głównie poprzez konsultację, ale także wspólne działania promocyjne i edukacyjne. Samorząd terytorialny może stosować szeroki wachlarz działań pobudzających rozwój regionu, głównie poprzez oddziaływanie na warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Obecnie w Polsce funkcjonuje 16 regionalnych agencji rozwoju przedsiębiorczości, których prace koordynowane są przez Polską Agencję Roz-

9 Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i 59 woju Przedsiębiorczości S.A. Celem agencji rozwoju regionalnego i lokalnego jest wspieranie szeroko rozumianego rozwoju danego regionu. Agencje rozwoju regionalnego współpracują z władzami samorządowymi, które bardzo często posiadają ich udziały. Dla przykładu Województwo Małopolskie posiada 99,035% akcji Małopolskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. Władze samorządowe mogą wspierać lokalną przedsiębiorczość poprzez szereg działań. Według specjalistów angielskich jednym z działań jest inwestowanie w infrastrukturę techniczną, obejmującą zwłaszcza infrastrukturę komunikacyjną oraz infrastrukturę teleinformatyczną, która między innymi umożliwia drobnym przedsiębiorstwom dostęp do Internetu. Istotne znaczenie mają działania ułatwiające uzbrojenie terenu pod przyszłe inwestycje. Działania promocyjne na Tabela 1. Cele instytucji wspierających rozwój lokalnej przedsiębiorczości Instytucje Agencje rozwoju regionalnego Ośrodki doradczoszkoleniowe Fundusze poręczeniowopożyczkowe Regionalne centra obsługi inwestora Inkubatory przedsiębiorczości Parki technologiczne Strefy przemysłowe Centra wspierania biznesu Zakładanie nowych firm Przyciąganie kapitału z zewnątrz Cele Wspieranie rozwoju istniejących firm Rozwój innowacji i przedsiębiorczości X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Źródło: E.J.Blakey, Planning local economic development. Theory and practice, SAGE Publ., Thousand Oaks-London-New Dehli, s.180 rzecz regionu, lokalnych produktów, czy wreszcie lokalnej przedsiębiorczości są również elementem sprzyjającym rozwojowi drobnych i małych przedsiębiorstw w regionie. Samorząd terytorialny powinien wspierać przedsiębiorczość

10 60 Krzysztof Wach lokalną poprzez szeroko zakrojoną działalność doradczą oraz szkoleniową. Istotną rolę odgrywają tutaj również szkoły wyższe, które zapewniają wysoko wykwalifikowaną kadrę zwłaszcza dla średnich przedsiębiorstw. Władze lokalne powinny aktywnie przeciwdziałać bezrobociu i prowadzić aktywizację lokalnego rynku pracy poprzez wspieranie szeregu programów szkoleniowych, kursów kwalifikacyjnych. Głównym działaniem władz samorządowych, które wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa jest pomoc w kreowaniu tak zwanego otoczenia biznesu poprzez tworzenie i wspieranie ośrodków wspomagania przedsiębiorczości, w tym inkubatorów przedsiębiorczości, parków technologicznych, agencji rozwoju regionalnego, ośrodków doradczo-szkoleniowych, funduszy poręczeniowo-pożyczkowych, regionalnych centrów obsługi inwestora, stref przemysłowych oraz lokalnych centrów wspierania biznesu. Syntetyczne zestawienie celów instytucjonalnego otoczenia biznesu w regionie przedstawia tabela 1. Rysunek 5. Instrumenty działania samorządu terytorialnego wobec MSP Źródło: opracowanie własne Samorządy terytorialne powinny tworzyć korzystne warunki finansowe dla działania i rozszerzania działalności gospodarczej. Przykładami działań wspierających sektor MSP może być stosowanie polityki ograniczenia wzrostu cen na usługi komunalne, czy ustalenie niskiego poziomu opłat i podatków lokalnych.

11 Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i 61 Władze samorządowe dla wsparcia przedsiębiorczości lokalnej mogą oddać przedsiębiorcom do korzystania mienie będące własnością samorządu terytorialnego. Opisane działania władz lokalnych można zaklasyfikować do jednego z czterech lokalnych instrumentów wspierania sektora MSP, a mianowicie: - inwestycji w infrastrukturę, - działań promocyjno-organizatorskich, - preferencji finansowych oraz - pomocy publicznej. Rysunek 5 przedstawia graficznie główne instrumenty działania samorządu terytorialnego wobec małych i średnich przedsiębiorstw. Zakończenie Sektor małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa znaczącą rolę w gospodarce kraju, zwłaszcza w okresie dekoniunktury gospodarczej oraz rosnącego bezrobocia. Drobne, małe i średnie przedsiębiorstwa mają duże znaczenie w tworzeniu PKB, są największym pracodawcą w Polsce oraz pełnią szereg opisanych wcześniej funkcji wspierających gospodarkę narodową. Małe i średnie przedsiębiorstwa szybko odnajdują się w okresie osłabienia koniunktury gospodarczej. Można pokusić się o stwierdzenie, iż sposobem wyjścia z obecnej stagnacji jest rozwój średnich, małych, a zwłaszcza drobnych przedsiębiorstw. Rząd, samorząd terytorialny oraz lokalne społeczności powinny aktywnie wspierać rozwój regionalnej przedsiębiorczości. Na kondycję drobnych, małych i średnich przedsiębiorstw wpływają zarówno ogólne uwarunkowania makroekonomiczne, jak i specyficzne czynniki charakterystyczne dla tego sektora. Dlatego państwo powinno nie tylko zapewnić odpowiednią politykę makroekonomiczną, ale przede wszystkim usunąć przeszkody funkcjonowania oraz rozwoju tego sektora. Państwo powinno nie tylko sprzyjać spontanicznemu powstawaniu drobnych firm, ale również stymulować samodzielną działalność obywateli. Znaczącą rolę zwłaszcza dla drobnych i małych przedsiębiorstw odgrywa regionalne otoczenie biznesu. Jednym z priorytetowych zadań samorządu terytorialnego powinien być rozwój lokalnej przedsiębiorczości między innymi poprzez wspieranie regionalnych ośrodków wspomagania biznesu. Otoczenie regionalne kreuje zbiór czynników, które można nazwać albo stymulatorami, albo barierami rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Władze lokalne powinny niwelować bariery, przekształcając je w stymulatory. Istotną funkcję, jaką ma do spełnienia zarówno rząd, jak również samorząd terytorialny jest wpływanie na zmiany postaw przedsiębiorczych społeczności lokalnych stymulując powstawanie nowych przedsiębiorstw, zwłaszcza drobnych i małych. Literatura: 1. Blakey E.J. (1998), Planning local economic development. Theory and practice, SAGE Publ., Thousand Oaks-London-New Dehli

12 62 Krzysztof Wach 2. Bończak-Kucharczyk E., Herbst K., Chmura K. (1998), Jak władze lokalne mogą wspierać pzredsiębiorczość, FISE, PFPMSP, Warszawa 3. Dziemanowicz W., Mackiewicz M., Malinowska E., Misiąg W., Tomalak M. (2000), Wspieranie przedsiębiorczości przez samorząd terytorialny, PFPiRMSP, Warszawa 4. Ekonomika i zarządzanie małą firma pr. zb. pod. red. B.Piaseckiego, PWN, Warszawa-Łódź European Charter for Small Enterprises, Portal Unii Europejskiej The European Union on-line z dnia r. 6. Grudzewski W.M., Hejduk I.K. (1998), Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej w Polsce, WSHiP, Warszawa 7. Kierunki Działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 roku, Dokument przyjęty przez radę Ministrów w dniu 11 maja 1999 roku 8. Przede wszystkim przedsiębiorczość, Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu r. 9. Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach , PARP, Warszawa Smallbone D., Welter F., The role of government in SME development in transition economies [w:] International Small Business Journal nr 19/4 11. Systematic support for co-operation among SMEs located in the areas adjoining the border between Slovenia and Italy Synthesis Document, Seed s.p.a., Słowenja 2000, Raport wykonany w ramach funduszu Phare CBC Slovenia-Italy SME Strategy nr SL Wach K. (2003), Otoczenie małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście integracji z Unią Europejską [w:] Regionalne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości, Materiały konferencyjne pod red. K.Safina, PWSZ, Legnica 13. Wach K. (2003), Identyfikacja otoczenia przedsiębiorstwa [w:] Zagadnienia Techniczno-Ekonomiczne Tom 48, Zeszyt 1, AGH, Kraków Wach K., Wielgus G. (2004), Tendencje rozwojowe sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach [w:] Przedsiębiorczość stymulatorem rozwoju gospodarczego pod red. J.Brdulaka i M.Kulikowskiego, Instytut Wiedzy, Warszawa 15. K.Wach (2004), Nowe kryteria klasyfikacji małego i średniego przedsiębiorstwa w ustawodawstwie unijnym [w:] "Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw" Nr 5 (652) 16. Wawrzyniak B., Koładziejczyk I. (2000), Kreowanie lokalnej przedsiębiorczości, PFPK, Łódź

13 Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i 63 Streszczenie Artykuł przedstawia rolę małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce oraz ich znaczenie w rozwoju gospodarczym kraju. Autor syntetycznie ukazuje rolę rządu w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w okresie transformacji. Omówione zostały działania państwa polskiego wobec małych i średnich przedsiębiorstw, uwzględniając rządowe programy wsparcia tego sektora. Uwzględniono również czynniki regionalnego otoczenia biznesu oraz ich rolę w kreowaniu przedsiębiorczości lokalnej. Omówione zostały wybrane instrumenty działania samorządu terytorialnego wobec małych i średnich przedsiębiorstw. Role of territorial authority government in small and medium-sized enterprises development in Poland Summary The paper refers to the role of small and medium-sized enterprises (SMEs) in economy and their importance for economic growth. The paper elaborates on the role of the government for SMEs development in transitional economies. The author describes also Polish government activities in favour of entrepreneurship fostering, including national scheme programs. Factors of regional business environment and their role in local entrepreneurship development are also mentioned. Selected instruments of territorial government in fovour of SMEs are described.

14 Źródło: K.Wach, Rola państwa i samorządu terytorialnego w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce [w:] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego - Zagadnienia Ekonomii Przemysłu, seria: Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, Zeszyt 2004, nr 2 pt. Uwarunkowania rozwoju i wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, Sopot 2004, s (ISBN , ISSN ).