Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości)

Transkrypt

1 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości) Komisja Europejska

2

3 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk w sprawie stosowania dyrektywy 2001/45/WE Parlamentu Europejskiego i Radydotyczącej minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy JAK WYBRAĆ NAJBARDZIEJ ODPOWIEDNI SPRZĘT ROBOCZY DO WYKONYWANIA TYMCZASOWEJ PRACY NA WYSOKOŚCI Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans Jednostka F.4 Tekst ukończono w 2006 r.

4 Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji, nie odpowiada za sposób wykorzystania informacji zawartych w niniejszej publikacji. Europe Direct to serwis, który pomoże Państwuznaleźć odpowiedź na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Oto numer bezpłatny*: * niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami lub pobierają za nie opłaty Bardzo wiele informacji na temat Unii Europejskiej znajduje się w Internecie. Dostęp można uzyskać przez serwer Europa ( Wspólnoty Europejskie, 2007 Powielanie materiałów jest dozwolone, pod warunkiem że zostanie podane ich źródło. Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, ISBN Printed in Belgium DRUK NA PAPIERZE BIAŁYM BEZCHLOROWYM

5 PRZEDMOWA Upadki z wysokości są jedną z najczęstszych przyczyn śmiertelnych wypadków przy pracy, zwłaszcza w przemyśle budowlanym, gdzie każdego roku w Europie traci życie 1300 osób. Oprócz wpływu finansowego i gospodarczego również koszty ludzkie tych wypadków są nie do przyjęcia: upadki są przyczyną śmiertelnych wypadków oraz szerokiej gamy poważnych obrażeń, włącznie z przypadkami całkowitej utraty możliwości poruszania się (tetraplegia) oraz różnego rodzaju zaburzeniami i przypadkami częściowej niepełnosprawności. Obrażenia te ograniczają szanse pracowników na reintegrację do życia zawodowego oraz prowadzą do znaczącej utraty dochodów. Wypadki takie mogą również wywierać niekorzystny wpływ na wizerunek publiczny zainteresowanych sektorów, utrudniając tym samym przyciągnięcie osób w młodym wieku i utrzymanie starszych pracowników. Europa musi stawić czoła wyzwaniu, jakim jest poprawa jakości zatrudnienia. Po pierwsze po to, aby walczyć z demograficznym starzeniem się, które spowoduje zmniejszenie liczby osób w wieku produkcyjnym oraz doprowadzi do coraz bardziej zażartej konkurencji pomiędzy różnymi sektorami działalności gospodarczej pragnącymi przyciągnąć i utrzymać pracowników. Po drugie zaś dlatego, że trzeba zabezpieczyć jakość europejskich produktów i usług w celu utrzymania konkurencyjności w skali światowej. Ograniczenie liczby upadków z wysokości jest zatem sprawą najwyższej wagi, i jeżeli cel ten ma zostać osiągnięty, należy zaangażować wszystkie podmioty ze wszystkich sektorów, zwłaszcza budownictwa, małych i średnich przedsiębiorstw przeważająca większość firm w sektorze budownictwa to właśnie MŚP osób pracujących na własny rachunek, partnerów społecznych, władz publicznych, funduszy ubezpieczeniowych i ubezpieczeń społecznych, a także służb inspekcji pracy. Strategia wspólnotowa dotycząca ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy zakładała wzmożenie wysiłków w celu doprowadzenia do stałego spadku liczby wypadków. Przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę dyrektywy 2001/45/WE 2 dotyczącej użytkowania sprzętu roboczego wykorzystywanego przy pracy na wysokości jest konkretnym i skutecznym sposobem wywiązania się z tego zobowiązania. Przy wsparciu Rady 3 oraz Parlamentu Europejskiego 4, wspólnotowa strategia dotycząca ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy oparta jest na trzech kluczowych działaniach, czyli umacnianiu kultury zapobiegania zagrożeniom, skutecznym stosowaniu prawodawstwa wspólnotowego przy pomocy przeszkolonych partnerów, którzy są świadomi wchodzącej w grę stawki, a także wykorzystaniu rozmaitych dostępnych narzędzi do wspierania rzeczywistego postępu, wykraczającemu poza ograniczanie się do przestrzegania norm. Niniejszy przewodnik zawiera podstawowe wiadomości i może pomóc, zwłaszcza w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, w dokonaniu wyboru najbardziej odpowiedniego sprzętu roboczego do wykonywania tymczasowych prac na wysokości. Pomoże on przedsiębiorstwom nie tylko w zwiększeniu bezpieczeństwa pracowników, lecz również w kontrolowaniu własnych kosztów produkcji. Dzięki zgromadzeniu najlepszych praktyk, określonych przez znaczącą liczbę europejskich ekspertów, umożliwia on również podmiotom zaangażowanym w zapobieganie wypadkom efektywne zastosowanie przedmiotowej dyrektywy. Nikolaus G. van der Pas Dyrektor Generalny 1 Komunikat Komisji: Dostosowanie do zmian w miejscu pracy i w społeczeństwie: nowa strategia wspólnotowa dotycząca ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy [COM(2002) 118 wersja ostateczna z dnia 11 marca 2002 r. 2 Dyrektywa 2001/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. zmieniająca dyrektywę Rady 89/655/EWG dotyczącą minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny używania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy, Dz.U. L 195 z , str Rezolucja Rady (2002/C 161/01) z dnia 3 czerwca 2002 r. w sprawie nowej strategii wspólnotowej dotyczącej ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy , Dz.U. C 161 z , str Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie komunikatu Komisji Dostosowanie do zmian w miejscu pracy i w społeczeństwie: nowa strategia wspólnotowa dotycząca ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy [COM(2002) 118 wersja ostateczna], PE z r., str. 9. 3Przedmowa

6

7 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE PREZENTACJA PRZEWODNIKA DOBRYCH PRAKTYK KLUCZOWE KWESTIE ZWIĄZANE Z ZAPOBIEGANIEM Ogólne zasady zapobiegania w odniesieniu do tymczasowej pracy na wysokości Zapobieganie zagrożeniom Dokonanie oceny ryzyka Zwalczanie źródeł zagrożeń Adaptacja procesów stosownie do potrzeb indywidualnych Dostosowanie do postępu technicznego Zastąpienie działań niebezpiecznych operacjami, które nie są niebezpiecznelub są mniej niebezpieczne Planowanie spójnej kompleksowej polityki prewencyjnej Nadawanie priorytetu zbiorowym środkom zapobiegawczym Dostarczanie pracownikom odpowiednich instrukcji Jak dokonać oceny ryzyka? Wybór sprzętu roboczego: przykłady Zalecenia dotyczące pracy na wysokości Zalecenia dotyczące pracy na wysokości przy instalacjach elektrycznych lub w ich pobliżu Prace niezwiązane z elektrycznością wykonywane w pobliżu instalacji elektrycznych Praca przy instalacjach elektrycznych Praca przy pracujących elementach pod napięciem SPRZĘT DO WYKONYWANIA TYMCZASOWEJ PRACY NA WYSOKOŚCI Rusztowanie stojakowe Ocena ryzyka i wybór Instalacja Montaż, użytkowanie i demontaż Dostęp Zabezpieczenie Użytkowanie Kontrola Inne typy rusztowań Rusztowanie wieżowe Rusztowania do prac specjalnych Drabiny Wybór i ocena ryzyka Położenie Stabilność Użytkowanie Kontrola i konserwacja Przejezdne indywidualne podesty robocze Podesty wspornikowe Wejścia linowe i techniki pozycjonowania Ocena ryzyka i wybór Posługiwanie się sprzętem linowym Wybór, kontrola, konserwacja i przechowywanie sprzętu linowego Pozostały sprzęt do pracy na wysokości Uwagi ogólne Przejezdne podesty robocze Spis treści

8 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości) Masztowe podesty robocze Pomosty wiszące Kosze wiszące POMOCNICZE I DODATKOWE WYPOSAŻENIE OCHRONNE Poręcze i barierki Zabezpieczenia przy pracy na pochyłych powierzchniach Siatki bezpieczeństwa Indywidualne wyposażenie ochronne Sprzęt do pracy na kruchych powierzchniach ZAŁĄCZNIKI I. Prawodawstwo europejskie II. Normy europejskie III. Bibliografia IV. Przepisy państw członkowskich UE transponujące dyrektywę 2001/45/WE (na dzień 28 września 2006 r.) V. Eksperci zaangażowani w przygotowanie niniejszego przewodnika

9 1. WPROWADZENIE Zabezpieczenie pracowników 5 przed zagrożeniami związanymi z użytkowaniem sprzętu roboczego ma pierwszorzędne znaczenia z punktu widzenia ochrony bezpieczeństwa i zdrowia. Mimo, iż sprzęt roboczy jest projektowany i produkowany zgodnie z podstawowymi wymaganiami w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa, może on w trakcie użytkowania być przyczyną zagrożeń, które pracodawca musi odpowiednio wcześnie ocenić i uwzględnić w zależności od rodzaju pracy, szczególnych warunków panujących w miejscu pracy oraz wiedzy i doświadczenia pracowników posługujących się sprzętem. W ten sposób możliwe jest uniknięcie zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników, wynikających z niekontrolowanych skutków niewłaściwego użytkowania sprzętu roboczego lub też wpływów zewnętrznych, które mogą wyeliminować lub obniżyć poziom bezpieczeństwa właściwy dla sprzętu dzięki sposobom jego projektowania, produkcji i wprowadzania na rynek. Należy podkreślić, że przestrzeganie podstawowych wymogów odnoszących się do sprzętu roboczego, jak również minimalnych przepisów określonych w dyrektywie 2001/45/WE 6 nie gwarantuje zgodności z obowiązującym ustawodawstwem krajowym. W szczególności dyrektywa 2001/45/WE została uchwalona na mocy art. 137 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, dzięki czemu państwa członkowskie mają możliwość utrzymania lub wprowadzenia surowszych środków ochronnych, zgodnych z Traktatem. Niniejszy niewiążący przewodnik jest przeznaczony nie tylko dla wszystkich pracodawców, którzy regularnie korzystają ze sprzętu roboczego przy wykonywaniu tymczasowych prac na wysokości, zwłaszcza w sytuacji, gdy istnieje ryzyko upadku (np. w sektorze budowlanym), lecz również dla pracodawców we wszelkich pozostałych sektorach, którzy od czasu do czasu zmuszeni są do prowadzenia tymczasowych prac na wysokości i muszą w związku z tym posługiwać się odpowiednim sprzętem. Przewodnik może pomóc pracodawcom oraz osobom pracującym na własny rachunek w dokonaniu oceny ryzyka związanego z pracą na wysokości, jak również w wyborze najbardziej odpowiedniego sprzętu, tak by prace mogły być wykonane w warunkach niezagrażających bezpieczeństwu lub zdrowiu pracowników. Co więcej poprawa warunków bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i higieny w miejscu pracy jest celem, który nie może być podporządkowany względom ściśle ekonomicznym. Konieczne jest w tym zakresie przestrzeganie minimalnych przepisów określonych w dyrektywie 2001/45/WE, których celem jest zapewnienie lepszej ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas użytkowania sprzętu roboczego przeznaczonego do wykonywania tymczasowych prac na wysokości. W związku z powyższym każdy pracodawca, który planuje przeprowadzenie tego typu prac, musi wybrać sprzęt roboczy zapewniający właściwą ochronę przed ryzykiem upadku z wysokości. Wypadki takie, wraz z innym poważnymi incydentami, stanowią znaczący odsetek wypadków przy pracy, zwłaszcza wypadków śmiertelnych, którym ulegają pracownicy pracujący na wysokości. W zasadzie środki ochrony zbiorowej zapobiegające upadkowi z wysokości, zapewniają lepsze zabezpieczenie niż wyposażenie ochrony indywidualnej. Wybór oraz użytkowanie sprzętu roboczego, dostosowanego do każdego szczególnego miejsca pracy, musi mieć przede wszystkim na celu zapobieganie zagrożeniom i likwidowanie ich u źródła poprzez zastępowanie działań niebezpiecznych operacjami, które są mniej niebezpieczne, jak również dostosowywanie warunków pracy do pracownika, a nie odwrotnie. 5 Określenie pracownicy jest przez cały czas stosowane w niniejszym niewiążącym przewodniku i oznacza zarówno osoby zatrudnione, jak i osoby pracujące na własny rachunek. (patrz: zalecenie Rady 2003/134/WE z dnia 18 lutego 2003 r. w sprawie poprawy warunków BHP osób pracujących na własny rachunek Dz.U. nr L 53 z , jak również dyrektywa Rady 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wprowadzenie w życie minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscach tymczasowych lub ruchomych budów Dz.U. L 245 z ) 6 Dyrektywa 2001/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. zmieniająca dyrektywę Rady 89/655/EWG dotyczącą minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy, Dz.U. L 195 z , str Wprowadzenie

10

11 2. PREZENTACJA PRZEWODNIKA DOBRYCH PRAKTYK CELE PRZEWODNIKA Biorąc pod uwagę, że praca na wysokości naraża pracowników na ryzyko upadku, w niniejszym przewodniku zamieszczono rozmaite niewiążące przykłady dobrych praktyk mających związek z praktycznym zastosowaniem dyrektywy 2001/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 7 (zmieniającej dyrektywę 89/655/EWG) dotyczącej minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności rusztowań, drabin i sprzętu linowego, najczęściej używanego podczas takich prac, wraz z dyrektywą ramową 89/391/EWG 8 oraz dyrektywami 89/655/EWG 9, 95/63/WE 10, 89/656/EWG 11, 92/57/EWG 12 i 92/58/EWG 13. Niniejszy przewodnik ma przede wszystkim na celu pomóc pracodawcom, a w szczególności małym i średnim przedsiębiorstwom, przy prawidłowym wyborze i użytkowaniu sprzętu roboczego, w oparciu o ocenę ryzyka i stosownie do rodzaju i czasu trwania pracy oraz ograniczeń ergonomicznych. Zamieszczono w nim wiele przykładów dobrych praktyk, które zostały wybrane z przewodników obecnie obowiązujących w państwach członkowskich UE lub opracowane specjalnie na potrzeby tego przewodnika. Zawiera on również wykaz właściwych dyrektyw europejskich, norm europejskich (EN) oraz stosownych przewodników krajowych dotyczących tej dziedziny. UWAGA Wskazówki i zalecenia zawarte w niniejszym przewodniku oparte są na doświadczeniach ekspertów z państw członkowskich UE. Najprawdopodobniej odnajdą tu Państwo przykłady sytuacji dobrze Państwu znanych i bezpośrednio Państwa dotyczących. Jednakże każde miejsce pracy i każde zadanie do wykonania jest niepowtarzalne, więc owe wskazówki i zalecenia nie zwalniają Państwa z obowiązku przeprowadzenia szczegółowej oceny ryzyka przed podjęciem decyzji dotyczącej konkretnej metody. Jesteście również Państwo zobowiązani do zapoznania się ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi przepisów ustawowych i wykonawczych oraz norm mających zastosowanie w państwie członkowskim, w którym pracujecie lub prowadzicie działalność, jak również do ich przestrzegania. 7 Dyrektywa 2001/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. zmieniająca dyrektywę Rady 89/655/EWG dotyczącą minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy, Dz.U. L 195 z , str Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy, Dz.U. L 183 z , str. 1 9 Dyrektywa Rady 89/655/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy, Dz.U. L 393 z , str Dyrektywa Rady 95/63/WE z dnia 5 grudnia 1995 r. zmieniająca dyrektywę 89/655/EWG dotyczącą minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy, Dz.U. L 335 z , str Dyrektywa Rady 89/656/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników korzystających z wyposażenia ochrony osobistej, Dz.U. L 393 z , str Dyrektywa Rady 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wprowadzenie w życie minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscach tymczasowych lub ruchomych budów, Dz.U. L 245 z , str Dyrektywa Rady 92/58/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących znaków bezpieczeństwa i/lub zdrowia w pracy, Dz.U. L 245, , str Prezentacja przewodnika dobrych praktyk

12

13 3. KLUCZOWE KWESTIE ZWIĄZANE Z ZAPOBIEGANIEM 3.1 OGÓLNE ZASADY ZAPOBIEGANIA W ODNIESIENIU DO TYMCZASOWEJ PRACY NA WYSOKOŚCI ZAPOBIEGANIE ZAGROŻENIOM ZASADA Istnieje bezpośredni związek pomiędzy różnicami wysokości w miejscu pracy a ryzykiem upadku (energia potencjalna). W trakcie prowadzenia tymczasowej pracy na wysokości pracownicy są zazwyczaj narażeni na to ryzyko: w czasie pokonywania drogi do miejsca pracy lub stanowiska roboczego (z wyposażeniem i materiałami lub bez); w czasie pracy. Jako pracodawcy ponosicie Państwo odpowiedzialność za ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, powinniście zatem zadać sobie następujące pytania: Czy dana praca może być wykonana na ziemi? (Przykład: można obniżyć żyrandol w hali koncertowej w celu dokonania jego naprawy). Czy istnieje możliwość ustawienia podestu roboczego w pobliżu miejsca pracy, tak by zminimalizować różnicę wysokości? (Przykład: można wykorzystać podnośniki do podniesienia podestu na wysokość, na której ma zostać wykonana praca w strefie załadunku i rozładunku ciężarówek). Przed jakąkolwiek operacją, wymagającą wykonania tymczasowej pracy na wysokości, zadajcie sobie Państwo pytanie: Czy możliwe jest uniknięcie prowadzenia prac na wysokości? Czy możliwe jest zapobieżenie ryzyku upadku z wysokości? Jeżeli nie jest to możliwe, niezbędne jest dokonanie oceny zagrożeń, których nie można uniknąć, i podjęcie niezbędnych działań w celu ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy. PRAKTYCZNE PRZYKŁADY Malarz ma usunąć starą warstwę farby, a następnie pomalować bardzo wysoką maszynę przemysłową: Czy możliwe jest zdemontowanie elementów maszyny i zajęcie się nimi na ziemi? Dekarz ma wybudować drewnianą konstrukcję: Czy możliwe jest przeprowadzenie niektórych prac montażowych na ziemi? 3. KLUCZOWE KWESTIE ZWIĄZANE Z ZAPOBIEGANIEM 11

14 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości) DOKONANIE OCENY RYZYKA ZASADA Jeżeli nie ma możliwości wyeliminowania różnicy wysokości, należy precyzyjnie określić następujące czynniki: Jak wygląda miejsce pracy (lokalizacja, maszyny, wyposażenie, materiały, otoczenie itp.)? Jakie są źródła zagrożeń (wysokość, na której prowadzone są prace, praca w pobliżu krawędzi lub otworu, inne prace wykonywane w sąsiedztwie itp.)? Czym zajmuje się pracownik (zadanie do wykonania, czas trwania, częstotliwość, postawa itp.)? Kim jest pracownik (kwalifikacje, doświadczenie, wiek, sprawność fizyczna, ewentualny lęk wysokości itp.)? PRAKTYCZNE PRZYKŁADY Jak wygląda miejsce pracy? Przykłady: Poziomy dach warsztatu remontowego maszyn rolniczych 2000 m 2 pomalowana powierzchnia betonowa. Budynek Drzewa Słup wysokiego napięcia Elewacja budynku Most Teatr Stocznia Hala montażowa Jakie są źródła zagrożeń? Przykłady: Różnica wysokości Wysokość Czym zajmuje się pracownik? Przykłady: Obmurowywanie słupków, budowanie ścian, układanie belek Usuwanie liści z dachu za pomocą dmuchawy Naprawa linii elektroenergetycznej Mycie okien w budynku Naprawa metalowej konstrukcji mostu Przegląd i konserwacja oświetlenia w teatrze Budowa okrętów Konserwacja lub montaż samolotów Wchodzenie na dach po drabinie zewnętrznej Kim jest pracownik? Przykłady: Pracownik tymczasowy w wieku 22 lat Pracownik zatrudniony po raz pierwszy Przewodnik górski Osoba ze szczególnymi zaburzeniami (lęk wysokości itp.) ZWALCZANIE ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ ZASADA: Jeżeli nie da się uniknąć wykonywania pracy na wysokości, potencjalna wysokość, z jakiej pracownik mógłby spaść, musi zostać zmniejszona wszelkimi możliwymi sposobami (patrz: art. 6 dyrektywy ramowej 89/391/EWG) PRAKTYCZNE PRZYKŁADY Malowanie renowacyjne stalowej konstrukcji o wysokości 30 metrów: Czy istnieje ryzyko upadku? Czy możliwe jest zapobieżenie ryzyku upadku? Jeżeli nie, czy istnieje możliwość zainstalowania zabezpieczeń zapobiegających upadkom (poręcz ochronna lub barierka) możliwie najbliżej miejsca pracy? Posługiwanie się sprzętem zapobiegającym upadkom, takim jak uprząż, i sprzętem linowym oraz technikami pozycjonowania podczas mycia przeszklonych atriów i dachów: 12

15 Czy możliwe jest zorganizowanie pracy w taki sposób, aby wysokość spadania była przez cały czas jak najmniejsza? (Zastosowanie napinaczy, odpowiedni wybór punktów kotwienia itp.) Adaptacja procesów stosownie do potrzeb indywidualnych ZASADA Pracodawca powinien dostosować procesy do potrzeb indywidualnych, w szczególności z uwzględnieniem specyfiki systemu funkcjonowania miejsca pracy, wyboru narzędzi pracy i doboru metod pracy oraz metod produkcji, co ma na celu w szczególności uniknięcie monotonii podczas wykonywania operacji roboczych przy określonej szybkości wykonywania tych czynności, jak również zredukowanie ich niekorzystnego wpływu na stan zdrowia. art. 6 ust. 2 lit. d) dyrektywy 89/391/EWG ( dyrektywa ramowa ) w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy. W przypadku, gdy w zakres prac wchodzi obsługa urządzeń elektrycznych lub pneumatycznych podczas korzystania z pomostu wiszącego: Czy istnieje możliwość zainstalowania prowadnicy rur i przewodów, tak aby nie utrudniały one pracy ani nie rozpraszały obsługującego pracownika swoimi ewentualnymi ruchami lub wymaganiami przestrzennymi, co tym samym zapobiegałoby zagrożeniom związanym z niepotrzebnym wprawianiem pomostu wiszącego w ruch? Nie wolno również zapominać o zagrożeniach związanych z użytkowaniem sprzętu elektrycznego i wykorzystującego sprężone powietrze. UWAGA W przypadku pracy przy instalacjach elektrycznych lub w ich pobliżu (linie elektroenergetyczne, podstacje itp.) należy uwzględnić dodatkowe zagrożenia związane z prądem elektrycznym. Więcej informacji na temat tych zagrożeń zamieszczono w sekcji 3.5 Zalecenia dotyczące pracy na wysokości przy instalacjach elektrycznych lub w ich pobliżu DOSTOSOWANIE DO POSTĘPU TECHNICZNEGO 3. KLUCZOWE KWESTIE ZWIĄZANE Z ZAPOBIEGANIEM PRAKTYCZNE PRZYKŁADY Praca, którą należy wykonać, wymaga częstego wchodzenia, schodzenia i przemieszczania się między różnymi poziomami rusztowania: Czy istnieje możliwość zainstalowania drabin wewnętrznych lub zewnętrznych albo schodów (a może nawet windy dla pracowników) w celu uchronienia robotników przed nadmiernym wysiłkiem fizycznym oraz związanym z tym negatywnym oddziaływaniem na zdrowie i bezpieczeństwo? ZASADA Warunki pracy na wysokości ulegają poprawie dzięki nieustającym badaniom, które umożliwiają regularny postęp w zakresie nowego sprzętu roboczego i odpowiednich produktów. Ważne jest, by nie zostawać w tyle za tymi zmianami. Często zdarza się, że bardziej wyspecjalizowany sprzęt wpływa na poprawę efektywności pracy. PRAKTYCZNE PRZYKŁADY Podczas malowania pomieszczeń biurowych: Czy istnieje możliwość wykorzystania drabiny podestowej (poz. 1) zamiast drabin rozstawnych (poz. 2)? 13

16 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości) Podczas wymiany żarówek w sali gimnastycznej lub innym pomieszczeniu, w którym dostęp do sufitu w celach konserwacyjnych jest utrudniony z powodu wysokości: Czy istnieje możliwość posłużenia się rusztowaniem wieżowym zamiast drabiną wysuwaną? ZASTĄPIENIE DZIAŁAŃ NIEBEZPIECZNYCH OPERAC- JAMI, KTÓRE NIE SĄ NIEBEZPIECZNE LUB SĄ MNIEJ NIEBEZPIECZNE ZASADA Ogólnie rzecz ujmując, zazwyczaj istnieje możliwość zastąpienia drabin i sprzętu linowego bardziej bezpiecznymi metodami (rusztowania, podesty itp.). W ten sposób można zapewnić pracownikom maksymalną ochronę przed ryzykiem upadku. W większości przypadków potwierdzi to ocena ryzyka, która wykaże również, że istnieją mniej niebezpieczne i bardziej efektywne sposoby wykonania pracy na wysokości PLANOWANIE SPÓJNEJ KOMPLEKSOWEJ POLITYKI PREWENCYJNEJ ZASADA Pracodawca powinien zapewnić odpowiedni rozwój spójnej kompleksowej polityki prewencyjnej, która uwzględniałaby zagadnienia techniczne, sposoby organizacji pracy, warunki pracy, odniesienia socjalne oraz wpływ współczynników odnoszących się do środowiska pracy art. 6 ust. 2 lit. g) dyrektywy 89/391/EWG ( dyrektywa ramowa ) w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy. 14 PRAKTYCZNY PRZYKŁAD Podczas instalowania ulicznych ozdób oświetleniowych w okresie świątecznym: Czy istnieje możliwość wykonania tej pracy z wykorzystaniem przejezdnego podestu roboczego zamiast drabiny dzięki odpowiednio wcześnie przeprowadzonej organizacji pracy (czasowe zamknięcie ulicy, wstępny montaż łańcucha ozdób przed jego zainstalowaniem, uwzględnienie obecności linii elektroenergetycznych itp.)? PRAKTYCZNY PRZYKŁAD Prace konserwacyjne przy instalacji odpylającej w pobliżu i nad strefą produkcyjną w zakładzie wytwarzającym drewniane elementy mebli kuchennych. Każdy Dział Konserwacji powinien dążyć do takiego zaplanowania prac, aby nie przeszkadzać w działalności prowadzonej w otoczeniu. Z tego powodu istotny jest dobór odpowiednich warunków wykonania pracy: dzień (obecność osób, produkcja w toku itp.), pora dnia (wydajność produkcji w danej porze dnia, poziom oświetlenia, nieodzowność realizacji zadań itp.), metoda (zajmowana przestrzeń, niezbędne przemieszczenia, wymagany transport itp.),

17 sprzęt (konieczność dostarczenia energii, generowany hałas itp.), pracownicy (uznane umiejętności, relacje z innymi pracownikami). Prawidłowy wybór powinien być po prostu wynikiem zastosowania zasad zapobiegania zagrożeniom NADAWANIE PRIORYTETU ZBIOROWYM ŚRODKOM ZAPOBIEGAWCZYM ZASADA Często łatwiejsze wydaje się wymaganie od pracowników, by stosowali indywidualne wyposażenie ochronne (np. uprząż), należy jednak pamiętać, że skuteczniejsze jest zapewnienie systemu ochrony zbiorowej (poręcz ochronna, podest, siatka itp.). W oparciu o zasady ogólne dotyczące zapobiegania [art. 6, ust. 2, lit. h) dyrektywy ramowej 89/391/EWG], pracodawca powinien nadać priorytet zbiorowym środkom zapobiegawczym nad indywidualnymi środkami zapobiegawczymi. Analogicznie, możliwe jest zastąpienie indywidualnego sprzętu zapewniającego dostęp (drabiny) sprzętem zbiorowym (rusztowanie, podesty itp.). W ten sposób można zapewnić pracownikom maksymalną ochronę przed ryzykiem upadku. W większości przypadków potwierdzi to ocena ryzyka DOSTARCZANIE PRACOWNIKOM ODPOWIEDNICH INSTRUKCJI ZASADA Udzielenie instrukcji pracownikom mającym wykonywać pracę na wysokości jest niezbędne dla zapewnienia efektywności środków zapobiegawczych. Bez względu na to, czy chodzi o polecenia związane z wykonywaną pracą, środki ostrożności lub zakazy, rzeczą najwyższej wagi jest przekazywanie każdemu pracownikowi stosownych informacji. PRAKTYCZNY PRZYKŁAD W przypadku prowadzenia prac porządkowych przy taśmie przenośnika w zakładzie wydobywczym ważne jest przemyślenie następujących kwestii: Czy pracownik otrzymał niezbędne instrukcje dotyczące dostępu do górnej strefy przenośnika? Czy pracownik jest w stanie dojrzeć z własnego stanowiska roboczego wyłączniki linkowe oraz znaki wskazujące wyłączniki bezpieczeństwa? Czy pracownik wie, że nie wolno mu zbliżać się do poruszającego się przenośnika? 3. KLUCZOWE KWESTIE ZWIĄZANE Z ZAPOBIEGANIEM PRAKTYCZNY PRZYKŁAD Zamiast wymagać od dwóch pracowników myjących okna wykonania pracy przy użyciu podwieszanych siedzisk roboczych i z wykorzystaniem indywidualnego wyposażenia ochronnego, lepiej dostarczyć im przejezdny podest roboczy lub pomost wiszący. 15

18 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości) JAK DOKONAĆ OCENY RYZYKA? OCENA RYZYKA W PIĘCIU KROKACH Czym jest ocena ryzyka? Artykuł 6 dyrektywy ramowej 89/391/EWG nakłada na pracodawcę wymóg przedsięwzięcia, w zakresie swoich obowiązków, środków niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, włącznie z zapobieganiem zagrożeniom związanym z wykonywaniem czynności służbowych, informowaniem i szkoleniem, jak również zapewnieniem niezbędnych ram organizacyjnych i środków. Jest on zobowiązany do stosowania tych środków na podstawie następujących zasad ogólnych dotyczących zapobiegania (między innymi): zagrożeniom, ocenie zagrożeń, których nie da się uniknąć. Ocena ryzyka polega na dokładnym zbadaniu sytuacji, w których pracownicy są narażeni na różne zagrożenia będąc na swoich stanowiskach roboczych lub w trakcie wykonywania pracy. Ocena musi doprowadzić do określenia środków zapobiegających zagrożeniom dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Istotne jest ustalenie, czy zagrożenia istnieją i czy przedsięwzięto stosowne środki ostrożności mające na celu ich wyeliminowanie lub zminimalizowanie. Ponadto art. 10 dyrektywy ramowej 89/391/EWG zobowiązuję pracodawców do podjęcia odpowiednich środków tak, aby pracownicy lub ich przedstawiciele w przedsiębiorstwie i/lub w zakładzie otrzymali, zgodnie z ustawodawstwem krajowym i/lub przyjętymi praktykami, które mogą być uwzględnione, zważywszy na wielkość przedsiębiorstwa lub firmy, niezbędne informacje dotyczące zagrożeń dla bezpieczeństwa i zdrowia oraz rodzaju podejmowanych przedsięwzięć ochronnych i zapobiegawczych oraz działań odnoszących się zarówno do przedsiębiorstwa i/lub zakładu w całości, jak i stanowiska roboczego lub pracy. KROK 1: Identyfikacja zagrożenia Należy ustalić zagrożenia, które mogłyby spowodować obrażenia przy warunkach panujących w miejscu pracy. Niewyczerpujący wykaz zagrożeń lub sytuacji niebezpiecznych: poślizgnięcia/potknięcia (np. niewłaściwie utrzymywane podłogi lub schody), pożar (np. materiały łatwopalne), chemikalia (np. kwas akumulatorowy), ruchome części maszyn (np. ostrza), praca na wysokości (np. na antresolach), wystające części elementów (np. z wyprasek), systemy ciśnieniowe (np. kotły parowe), pojazdy (np. wózki jezdniowe podnośnikowe), prąd elektryczny (np. instalacja elektryczna), pył (np. ze szlifowania), dym i opary (np. ze spawania), ręczne przenoszenie ładunków, hałas, oświetlenie, temperatura. Dobrze jest poprosić pracowników lub ich przedstawicieli o wyrażenie opinii. W dostrzeżeniu zagrożeń mogą także dopomóc instrukcje producenta, jak również rejestry wypadków przy pracy i chorób zawodowych. KROK 2: Ustalenie, kto może ulec wypadkowi Nie ma potrzeby sporządzania imiennego wykazu takich osób. Należy określić grupy osób wykonujących podobny rodzaj pracy, np.: kadra biurowa, konserwatorzy, wykonawcy, pracownicy z innych firm pracujący na tym samym stanowisku pracy, pracownicy niewykwalifikowani, pracownicy sprzątający, osoby postronne.

19 Należy zwrócić szczególną uwagę na określone grupy pracowników, takie jak: pracownicy niepełnosprawni, pracownicy młodociani, młode matki i kobiety w ciąży, niedoświadczeni pracownicy, praktykanci, pracownicy pracujący w pojedynkę, osoby pracujące na własny rachunek, każdy pracownik, którego można uznać za szczególnie narażonego, pracownicy, którzy nie rozumieją lokalnego języka. Należy również uwzględnić osoby trzecie, które sporadycznie mogą znaleźć się w miejscu pracy (np. osoby odwiedzające). organizowanie pracy w taki sposób, aby zminimalizować narażenie na ryzyko; nadawanie priorytetu zastosowaniu zbiorowych środków zapobiegawczych; wydawanie indywidualnego wyposażenia ochronnego. KROK 3: Ocena, czy niezbędne jest podjęcie dodatkowych działań w celu kontrolowania zagrożeń Uwzględniając zagrożenia wyszczególnione w następstwie oceny ryzyka, należy odpowiedzieć na pytania, czy przedsięwzięte dotychczas środki ostrożności: są zgodne z przepisami określonymi wymogiem prawnym? spełniają uznane normy zawodowe? stanowią dobre praktyki? eliminują zagrożenia? minimalizują zagrożenia? Czy zapewnione zostały: dostateczne informacje i szkolenia? stosowne systemy lub procedury? Jeżeli odpowiedź brzmi tak, oznacza to, że zagrożenia są w odpowiedni sposób kontrolowane, niezbędne jest jednak wskazanie obowiązujących środków ostrożności (możliwe jest odwołanie się do procedur, regulaminu przedsiębiorstwa itp.). W sytuacji, gdy zagrożenia nie są w odpowiedni sposób kontrolowane, należy określić dodatkowe działania, które należy podjąć ( lista działań ) Aby kontrolować zagrożenia, należy stosować podane niżej zasady, w miarę możliwości w następującej kolejności: wybieranie mniej ryzykownej opcji; uniemożliwienie dostępu do źródła zagrożenia; KROK 4: Dokumentowanie wyników Ocena ryzyka musi być przeprowadzona w stosowny sposób. Konieczne jest wykazanie, w miarę potrzeby, że: przeprowadzono prawidłową kontrolę; uwzględniono wszystkie osoby, które mogą być narażone na zagrożenie; rozważono wszystkie zagrożenia z uwzględnieniem liczby potencjalnie narażonych pracowników; przedsięwzięte środki ostrożności są odpowiednie, a zagrożenia po ich zastosowaniu minimalne. Pracownicy muszą być informowani o wynikach. KROK 5: Przegląd i odnotowanie rezultatów Należy ustalić datę dokonania przeglądu i oceny. Niezwłocznie po dokonaniu przeglądu należy sprawdzić, czy środki ostrożności przedsięwzięte w odniesieniu do każdego z zagrożeń w dalszym ciągu kontrolują owo zagrożenie w odpowiedni sposób. Jeżeli nie, niezbędne jest określenie niezbędnych działań oraz odnotowanie rezultatów. W razie konieczności należy uzupełnić nową stronę oceny ryzyka. 3. KLUCZOWE KWESTIE ZWIĄZANE Z ZAPOBIEGANIEM 17

20 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości) 18 Zmiany w miejscu pracy, np.: nowe maszyny, nowe substancje, nowe procedury, obecność pracowników z innych przedsiębiorstw lub osób pracujących na własny rachunek, mogą być źródłem nowych istotnych zagrożeń. Należy zwracać na nie baczną uwagę i stosować się do pięciu kroków przedstawionych powyżej. 3.3 WYBÓR SPRZĘTU ROBOCZEGO: PRZYKŁADY PRZEPISY OGÓLNE (DYREKTYWA 2001/45/WE) Rusztowania, drabiny i liny, które objęte są przepisami dotyczącymi używania sprzętu roboczego (patrz: załącznik do dyrektywy 2001/45/WE), stanowią sprzęt najczęściej używany w wykonywaniu tymczasowych prac na wysokości, a bezpieczeństwo i zdrowie pracowników zaangażowanych do tego typu prac w znaczącej mierze zależy od jego właściwego użycia. W związku z tym należy określić najbezpieczniejszy sposób, w jaki sprzęt ten może być użyty przez pracowników. Wymagane jest również odpowiednie specjalistyczne przeszkolenie pracowników. Jeżeli tymczasowa praca na wysokości nie może być wykonana bezpiecznie i w warunkach stosownych z ergonomicznego punktu widzenia z odpowiedniej powierzchni roboczej, należy dokonać wyboru najbardziej odpowiedniego sprzętu, który zapewni bezpieczne warunki pracy. Należy zapewnić pierwszeństwo środków zbiorowej ochrony nad środkami ochrony indywidualnej. Wymiary sprzętu muszą być właściwe dla rodzaju pracy do wykonania i przewidywalnego obciążenia oraz umożliwiać bezpieczne przejście. Wybór najbardziej odpowiednich środków dostępu do miejsc tymczasowej pracy na wysokości musi być dokonany stosownie do częstotliwości przejść, wysokości, na jakiej ma być wykonana praca oraz czasu ich używania. Dokonany wybór musi umożliwiać ewakuację w przypadku bezpośredniego zagrożenia. Przejście w obu kierunkach między drogami dostępu a podestami, pomostami lub kładkami nie może stwarzać dodatkowego ryzyka upadku. Drabiny mogą być wykorzystywane jako stanowiska robocze do pracy na wysokości tylko w warunkach, w których zastosowanie innego, bezpieczniejszego sprzętu roboczego nie jest uzasadnione z powodu niskiego poziomu ryzyka i albo przewidywanego krótkiego czasu jego stosowania, albo istniejących na miejscu właściwości, których pracodawca nie może zmienić. Wejścia linowe i techniki pozycjonowania mogą być wykorzystane tylko w warunkach, gdzie ocena ryzyka wskazuje, że praca może być wykonywana bezpiecznie i gdzie stosowanie innego, bezpieczniejszego sprzętu roboczego nie jest uzasadnione. Biorąc pod uwagę ocenę ryzyka oraz uwzględniając w szczególności czas trwania pracy oraz ograniczenia ergonomiczne, należy dostarczyć siedzisko robocze z odpowiednim osprzętem. W zależności od rodzaju sprzętu roboczego, wybranego na podstawie powyższych rozważań, należy ustalić właściwe środki mające na celu zminimalizowanie nieodłącznych dla tego rodzaju sprzętu zagrożeń dla pracowników. Jeśli to konieczne, należy zainstalować zabezpieczenia zapobiegające upadkom. Muszą być one odpowiednio skonfigurowane i wystarczająco mocne, by mogły zapobiec lub zatrzymać upadek z wysokości i, w możliwie największym stopniu, zapobiegać wyrządzeniu szkody pracownikom. Zbiorowe środki ochronne zapobiegające upadkom mogą posiadać luki jedynie w miejscach rozstawienia drabin lub dostępu do schodów. Gdy wykonanie szczególnego zadania wymaga czasowego usunięcia zbiorowego środka ochronnego zapobiegającego upadkom, skuteczne kompensacyjne środki ochronne muszą zostać podjęte. Zadanie nie może być wykonywane, dopóki takie środki nie zostaną zapewnione. Natychmiast po wykonaniu danego zadania, lub podczas przerwy w jego realizacji, zbiorowe środki ochronne zapobiegające upadkom muszą zostać ponownie zainstalowane. Tymczasowa praca na wysokości może być wykonywana jedynie wtedy, gdy warunki pogodowe nie zagrażają bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników. Przy projektowaniu nowych budynków konieczne jest uwzględnienie możliwości dostępu w celu przeprowadzenia prac konserwacyjnych. W jaki sposób myć przeszklone atria i dachy od wewnątrz? Możliwe do zastosowania metody obejmują: zainstalowane na stałe środki dostępu, rusztowanie wieżowe, przejezdny podest roboczy podnośnik nożycowy lub teleskopowy podnośnik pionowy, przejezdny podest roboczy z wysięgnikiem,

21 drabina (wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach!), wejścia linowe i techniki pozycjonowania. Środki te zostały zilustrowane poniżej. Zagrożenia: Konieczność zapewnienia bezpoślizgowego podłoża pozbawionego przeszkód; Konieczność dostosowania do różnych wysokości budynku. Elementy nośne wewnątrz budynku mogą stanowić przeszkodę; Pracownicy są zmuszeni do schodzenia z rusztowania za każdym razem, gdy jest ono przestawiane; Konieczność zastosowania dodatkowego balastu lub zwiększenia wymiarów podstawy rusztowania w przypadku wykorzystania maksymalnej wysokości; Konieczność zastosowania urządzeń blokujących w celu zabezpieczenia rusztowania przed przemieszczeniem. Przykład 1: Mycie przeszklonych atriów i innego rodzaju dachów od wewnątrz z wykorzystaniem zainstalowanych na stałe środków dostępu Właściwości techniczne: Maksymalne bezpieczeństwo techniczne; Ich konstrukcja dostosowana jest do wymogów w zakresie prac porządkowych; Optymalne warunki pracy (bez konieczności szukania możliwych dróg dostępu). Zagrożenia: Brak zagrożeń z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy, pod warunkiem prawidłowego zaprojektowania i wykorzystywania tego środka dostępu. 3. KLUCZOWE KWESTIE ZWIĄZANE Z ZAPOBIEGANIEM Przykład 3: Mycie przeszklonych atriów i dachów od wewnątrz z wykorzystaniem przejezdnego podestu roboczego podnośnika nożycowego lub teleskopowego podnośnika pionowego Przykład 2: Mycie przeszklonych atriów i dachów od wewnątrz z wykorzystaniem rusztowania wieżowego Właściwości techniczne: Bezpieczne stanowisko robocze o odpowiednio zabezpieczonych krawędziach, gwarantujące bezpieczny dostęp; Płaska powierzchnia robocza, możliwość wykorzystania sprzętu czyszczącego na wysięgniku. Właściwości techniczne: Prostota obsługi; Możliwość zastosowania w zatłoczonych, zagraconych pomieszczeniach dzięki niewielkiemu ciężarowi oraz niedużym wymaganiom przestrzennym; Sprzęt zazwyczaj mieści się w standardowych drzwiach; Mechaniczne podnoszenie pracownika wraz z narzędziami; 19

22 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości) Łatwość dostosowania do wysokości danego budynku. Zagrożenia: Monotonny proces montażu, nie pozbawiony zagrożeń; Ograniczona wysokość przejezdnego podestu roboczego z wysięgnikiem teleskopowym; Niewielki promień działania; Konieczność opuszczenia przez pracowników podestu przed jego przemieszczeniem; Konieczność unikania wszelkich niespodziewanych i niekontrolowanych ruchów podestu. Przykład 5: Mycie przeszklonych atriów lub zbliżonych konstrukcji szklanych od wewnątrz z wykorzystaniem drabiny UWAGA W zasadzie metody tej należy unikać i stosować ją wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach 20 Przykład 4: Mycie przeszklonych atriów i dachów od wewnątrz z wykorzystaniem przejezdnego podestu roboczego z wysięgnikiem Właściwości techniczne: Bezpieczny dla pracownika podest roboczy; Możliwość uzyskania dostępu do niemal wszystkich miejsc dzięki możliwości różnych ustawień przejezdnego podestu roboczego; Duży promień działania z danego miejsca; Mieści się w drzwiach (modele wyposażone w opony); Precyzyjne dostosowanie stanowiska roboczego; Może być wykorzystany do pracy na dużych powierzchniach. Zagrożenia: Podłogi i fundamenty muszą być wystarczająco solidne, by wytrzymać duże obciążenia; Dobudówki mogą ograniczyć przestrzeń roboczą; Konieczność unikania wszelkich niespodziewanych i niekontrolowanych ruchów podestu. Drabiny mogą być stosowane jedynie w sytuacji, gdy nie ma możliwości wykonania pracy z wykorzystaniem innego rodzaju sprzętu, np. rusztowania nieruchomego lub wieżowego, albo przejezdnego podestu roboczego. Zagrożenia: Wysokie ryzyko wypadków związanych z poważnymi upadkami; Nieergonomiczna pozycja pracy, duże obciążenie nóg; Absolutnie niezbędne jest używanie przez pracownika jednej z rąk do zapewnienia bezpieczeństwa; Konieczność zapewnienia dużej powierzchni nośnej w stosunku do powierzchni objętej zakresem prac do wykonania; Na podłożu, na którym opiera się drabina, nie mogą znajdować się żadne przeszkody; Bardzo częste zmiany położenia drabiny, zmuszające pracownika do ciągłego schodzenia i wchodzenia. W rezultacie zasięg działania ogranicza się do niewielkiej przestrzeni, poza tym istnieje również ryzyko wystąpienia urazów układu mięśniowo-szkieletowego w wyniku niewłaściwej pozycji przy pracy; Brak miejsca na drabinie na sprzęt czyszczący lub narzędzia.

23 Przykład 6: Mycie przeszklonych atriów i dachów od wewnątrz z wykorzystaniem podwieszanego siedziska roboczego (wejścia linowe i techniki pozycjonowania) Właściwości techniczne: Jeżeli nie ma możliwości zastosowania innego sprzętu roboczego: Podwieszone siedziska robocze mogą być stosowane jedynie w sytuacji, gdy nie ma możliwości wykonania pracy z rusztowania nieruchomego lub wieżowego, albo z przejezdnego podestu roboczego. Pozostałe warunki: Ograniczony czas użytkowania; Pracownik musi być przeszkolony, mieć odpowiednie kwalifikacje i być sprawny fizycznie. Zagrożenia: Aby móc dotrzeć do miejsca pracy, niezbędny jest minimalny spadek dachu; Konieczność zlokalizowania w konstrukcji dachu lub w innych miejscach odpowiednich punktów kotwiczenia, będących w stanie wytrzymać obciążenia dynamiczne spowodowane ewentualnym upadkiem pracownika; Konieczność zapewnienia dwóch niezależnych układów zawieszenia: jednej liny roboczej (do pozycjonowania i podtrzymującej) oraz drugiej dla bezpieczeństwa (system bezpieczeństwa); Konieczność doskonalenia umiejętności technicznych pracownika poprzez specjalne szkolenia w zakresie pracy na wysokości z wykorzystaniem technik pozycjonowania, a w szczególności procedur postępowania w razie niebezpieczeństwa; W sytuacji, gdy na różnych stanowiskach pracy w tym samym czasie pracuje jeden lub więcej pracowników, niezbędne jest ustalenie, w oparciu o ocenę ryzyka, ilu pracowników potrzeba do zapewnienia bezpieczeństwa. 3.4 ZALECENIA DOTYCZĄCE PRACY NA WYSOKOŚCI SZKOLENIE PRACOWNIKÓW Zgodnie z ogólną zasadą pracownicy, mający wykonać tymczasowe prace na wysokości z wykorzystaniem przeznaczonego do tego sprzętu, muszą przejść odpowiednie szkolenia w zakresie zadań, jakie przed nimi stoją, a w szczególności postępowania w razie niebezpieczeństwa i w sytuacjach awaryjnych. Pracownicy muszą zazwyczaj przejść odpowiednie szkolenia zawodowe i techniczne, posiadać stosowne kompetencje oraz doświadczenie związane z wykonywaną pracą, orientować się w potencjalnych zagrożeniach oraz właściwych procedurach ratunkowych, posiadać umiejętności pozwalające im na wykrywanie usterek technicznych lub braków w ramach wykonywanej pracy oraz dokonanie oceny własnego zdrowia i ewentualnych skutków zdrowotnych. Szkolenia powinny być prowadzone zgodnie z przepisami krajowymi. Indywidualne rejestry szkoleń każdego pracownika powinny być przechowywane w celu udokumentowania szkoleń, jakie przeszedł dany pracownik, oraz wykazania zdobytego przez niego doświadczenia. Pracodawcy muszą utrzymywać właściwy poziom kompetencji zawodowych swoich pracowników, zapewniając im kursy szkoleniowe organizowane w regularnych 3. KLUCZOWE KWESTIE ZWIĄZANE Z ZAPOBIEGANIEM 21

24 Niewiążący przewodnik dobrych praktyk sprawie wdrażania dyrektywy 2001/45/WE (Praca na wysokości) odstępach czasu. W niektórych przypadkach konieczne mogą się okazać ponowne szkolenia, szczególnie w zakresie stosowania sprzętu wykorzystującego nowe technologie i/lub w celu uwzględnienia nowych zagrożeń lub zagrożeń, które uległy zmianie. KOORDYNACJA W sytuacji, gdy na tej samej budowie prace prowadzi więcej niż jedno przedsiębiorstwo, należy zapewnić właściwą koordynację (patrz: art. 6 ust. 4 dyrektywy 89/391/EWG oraz art. 3 dyrektywy 92/57/EWG). Dokonanie oceny ryzyka oraz wprowadzanie stosownych środków, w celu wyeliminowania lub zminimalizowania zagrożeń związanych z równoczesnym lub sukcesywnym prowadzeniem prac, jest niezbędne w odniesieniu do tymczasowych prac prowadzonych na wysokości. Zaleca się zwrócenie szczególnej uwagi na tę kwestię w sytuacji, gdy prace budowlane prowadzone są: w pobliżu napowietrznych linii elektroenergetycznych lub instalacji elektrycznych; w pobliżu prowadzonej działalności przemysłowej (np. warsztat lub fabryka); w bardzo ruchliwym miejscu (np. ulica, duży sklep itp.); na kilku różnych poziomach (np. na dwóch poziomach tego samego rusztowania); w miejscu, gdzie dostęp i wyjście jest utrudnione. Stosowanie mechanizmów koordynacyjnych: Koordynacja, niezbędna do wyeliminowania lub zminimalizowania zagrożeń związanych z równolegle lub sukcesywnie prowadzonymi pracami, musi: być powierzona wykwalifikowanej osobie; być uwzględniona na etapie planowania prac; obejmować wszystkich zainteresowanych pracowników, nawet jeżeli są zatrudnieni w różnych przedsiębiorstwach; przyczynić się do efektywnej komunikacji za pośrednictwem planów, dossier, posiedzeń, wizyt, stosownych instrukcji itp.; dostosowywać się do ewentualnych zmian przez cały okres trwania prac. OZNAKOWANIE Ograniczenie się do rozmieszczania znaków informujących o zagrożeniach nie jest samo w sobie działaniem zapobiegawczym. Jest to ostatni krok, jaki należy podjąć w sytuacji, gdy nie ma możliwości wyeliminowania lub zminimalizowania zagrożenia. Dzięki oznakowaniu zwraca się jedynie uwagę na utrzymujące się zagrożenie i wzmacnia się skuteczność innych środków zapobiegawczych. Niezbędne jest nakłanianie pracowników do stosowania bezpiecznych praktyk pracy i do zachowywania ostrożności. W odniesieniu do samego sprzętu należy zwrócić szczególną uwagę na następujące, bardzo istotne kwestie: Znaki producenta: Znaki umieszczone na urządzeniach i sprzęcie, który nie został zmontowany na budowie lub został wstępnie zmontowany; Oznaczenia określające maksymalne dopuszczalne obciążenia; Piktogramy określające procedury bezpieczeństwa, na przykład zastosowanie indywidualnego wyposażenia ochronnego zabezpieczającego przed ryzykiem upadku. Korzystanie ze sprzętu: W odniesieniu do korzystania ze sprzętu, niezbędne jest również umieszczanie znaków na rusztowaniach podczas montażu, wznoszenia, demontażu i wprowadzania zmian: W czasie wznoszenia i demontażu konieczne jest sprawdzenie, czy elementy, które nie są gotowe do używania, są odpowiednio oznaczone (patrz: sekcja załącznika do dyrektywy 2001/45/WE); Przy korzystaniu z rusztowania, które przeszło odbiór techniczny, konieczne jest sprawdzenie, czy na sprzęcie umieszczone są instrukcje producenta, oraz stosowanie się do nich, zwłaszcza w odniesieniu do instrukcji dotyczących rodzaju rusztowania, maksymalnego dopuszczalnego obciążenia itp. Oznakowanie ostrzegające przed innym sprzętem: rusztowaniami i Ma to na celu ostrzeżenie przed rusztowaniami lub jego fragmentami, które nie są jeszcze gotowe do użytkowania, podczas wznoszenia, demontażu lub zmiany, w celu zapobieżenia zagrożeniom mogącym wyniknąć z powodu możliwości dostępu do tej niebezpiecznej strefy. W tym celu dyrektywa 92/58/EWG 14, która określa minimalne wymagania dotyczące znaków bezpieczeństwa i/lub zdrowia w miejscu pracy, przewiduje stosowanie tablic informacyjnych (załącznik II), ostrzegają- 14 Dyrektywa Rady 92/58/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących znaków bezpieczeństwa i/lub zdrowia w pracy, Dz.U. L 245, , str. 23..