UCHWAŁA NR XII/87/2015 RADY MIEJSKIEJ W ZAKLICZYNIE. z dnia 30 października 2015 r.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "UCHWAŁA NR XII/87/2015 RADY MIEJSKIEJ W ZAKLICZYNIE. z dnia 30 października 2015 r."

Transkrypt

1 UCHWAŁA NR XII/87/2015 RADY MIEJSKIEJ W ZAKLICZYNIE z dnia 30 października 2015 r. w sprawie przyjęcia Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Zakliczyn na lata Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2015 r., poz. 1515) Rada Miejska w Zakliczynie uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Zakliczyn na lata , w brzmieniu stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały. 2. Traci moc uchwała Nr XXV/205/08 Rady Miejskiej w Zakliczynie z dnia 20 listopada 2008 roku w sprawie przyjęcia Programu Rewitalizacji Miasta Zakliczyn na lata Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Miasta i Gminy Zakliczyn. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. 4. Przewodnicząca Rady Miejskiej Anna Moj Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 1

2 Załącznik do uchwały Nr XII/87/2015 Rady Miejskiej w Zakliczynie z dnia r. Spis treści I WPROWADZENIE PODSTAWOWE POJĘCIA DOTYCZĄCE REWITALIZACJI IDEA REWITALIZACJI DEFINICJE REWITALIZACJI UWARUNKOWANIA PRAWNE REWITALIZACJI I ISTNIEJĄCE INSTRUMENTY PLANISTYCZNE PLANOWANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH NARODOWY PLAN REWITALIZACJI 2022: NOWE REGULACJE PRAWNE DOTYCZĄCE REWITALIZACJI DELIMITACJA OBSZARÓW KRYZYSOWYCH NA TERENIE GMINY ZAKLICZYN CELE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI PARTYCYPACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ W PROCESIE REWITALIZACJI II. DIAGNOZA OBECNEJ SYTUACJI W GMINIE ZAKLICZYN SFERA PRZESTRZENNA DIAGNOZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO I UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE ROZWOJU GMINY PODZIAŁ ADMINISTARCYJNY GMINY UŻYTKOWANIE GRUNTÓW, FORMY WŁASNOŚCI ZASOBY ŚRODOWISKA NATURALNEGO ANALIZA ZASOBU MIESZKANIOWEGO GMINY ZASOBY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ GMINY INFRASTRUKTURA DROGOWA INFRASTRUKTURA KULTURY I SPORTU OCHRONA ZABYTKÓW OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW W OBSZARZE PRZESTRZENNYM SFERA GOSPODARCZA STRUKTURA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ OBSZARY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ W GMINIE IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW W OBSZARZE GOSPODARCZYM SFERA SPOŁECZNA STRUKTURA DEMOGRAFICZNA POZIOM I STRUKTURA BEZROBOCIA REJESTROWEGO BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 1

3 OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW W OBSZARZE SPOŁECZNYM WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH ANALIZA SWOT DLA POSZCZEGOLNYCH SFER ŻYCIA GMINY PRZESTRZENNEJ, GOSPODARCZEJ I SPOŁECZNEJ III. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH ROZWOJU PRZESTRZENNO SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO GMINY I REGIONU IV. ZAŁOŻENIA LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI (LPR) GMINY ZAKLICZYN WIZJA REWITALIZACJI GMINY ZAKLICZYN MISJA REWITALIZACJI GMINY ZAKLICZYN CELE REWITALIZACJI Kryteria wyboru obszarów kryzysowych Delimitacja obszarów kryzysowych Opis obszarów kryzysowych wraz z uzasadnieniem wyboru Rodzaje działań możliwych do realizacji na obszarach rewitalizowanych Oczekiwane wskaźniki osiągnięć V. Plan działań w ramach LPR w okresie VI. PLAN FINANSOWY REALIZAJI LPR NA LATA INSTRUMENTY FINANSOWANIA PROGRAMU REWITALIZACJI FINANSOWANIE INWESTYCJI W OPARCIU O PARTNERSTWO PUBLICZNO- PRYWATNE (PPP) ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZADAŃ INWESTYCYJNYCH I SPOŁECZNYCH GMINY ZAKLICZYN DO REALIZACJI W LATCH ZADANIA INWESTYCYJNE ZADANIA INWESTYCYJNE LPR Z PODZIAŁEM NA SFERY ZADANIA SPOŁECZNE PODSUMOWANIE ZADAŃ INWESTYCYJNYCH I SPOŁECZNYCH VII. PODSUMOWANIE KONSULTACJI SPOŁECZNYCH LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY ZAKLICZYN NA LATA VIII. SYSTEM WDRAŻANIA LPR VIII. ZARZĄDZANIE, MONITORING, EWALUACJA LPR GMINY ZAKLICZYN IX. Bibliografia Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 2

4 I WPROWADZENIE. 1. PODSTAWOWE POJĘCIA DOTYCZĄCE REWITALIZACJI. 1.1 IDEA REWITALIZACJI. Rewitalizacja stanowi jeden z celów głównych, a także jeden z wątków tematycznych w dokumencie pn. Krajowa Polityka Miejska. Różnorodne działania, służące rewitalizacji, powinny być skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany i skoordynowany, przez wypracowanie i realizację programów rewitalizacji. Działania dotyczące rewitalizacji wpisują się także w szerszy kontekst działań Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju dotyczących polityki przestrzennej kraju, w szczególności Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego i Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, m.in. w zakresie: przywrócenia i utrwalenia ładu przestrzennego, przeciwdziałania suburbanizacji, optymalizacji gospodarowania przestrzenią i zasobami środowiskowymi, głównie poprzez nadanie priorytetu inwestycjom typu brownfield zamiast greenfield, głęboką przebudowę i adaptację zdegradowanych obiektów do pełnienia nowych funkcji, np. kulturalnych, rekreacyjnych, społecznych, gospodarczych oraz rekultywację terenów zdegradowanych na cele przyrodnicze. Rewitalizacja w projekcie Krajowej Polityki Miejskiej Dobrze prowadzona rewitalizacja powinna kłaść nacisk na kompleksowe, zintegrowane podejście do działań rewitalizacyjnych. Podejmowana interwencja musi być wieloaspektową odpowiedzią na lokalnie występujący kryzys. Ma stanowić zespół działań stawiających sobie za cel pełne przywrócenie do życia konkretnego obszaru tak, aby poprawie uległa jakość życia jego mieszkańców. Jednym z celów interwencji jest pomoc w zakresie odzyskania przez słabsze grupy społeczne zdolności do ich reintegracji na rynku pracy i uczestnictwa w sferze konsumpcji, kultury i rekreacji. Konieczne jest zerwanie z postrzeganiem rewitalizacji jako zbioru punktowych, oderwanych od siebie działań. Za słowem rewitalizacja nie może stać tylko remont. W działaniach MIiR prowadzonych na rzecz rewitalizacji wskazuje się na potrzebę prowadzenia skoordynowanych, zintegrowanych przedsięwzięć w różnej skali i o różnym zakresie, realizujących szerszą wizję odnowy miasta oraz wspierających powiązania przestrzenne z szerszym otoczeniem. Projekt wskazuje potrzebę aktywnego stymulowania udziału podmiotów prywatnych w interwencjach poprzez tworzenie instrumentów finansowych oraz zachęt dla przedsięwzięć prywatnych oraz takich, które będą mogły być realizowane w ramach formuły partnerstwa publiczno-prywatnego. Na poziomie krajowym uruchomione zostanie centrum wiedzy o rewitalizacji, które upowszechniać będzie wiedzę oraz doświadczenia zdobyte podczas realizacji projektów pilotażowych, w tym wdrażanych w formule ppp lub hybrydowej. Centrum wiedzy dostarczy wsparcie merytoryczne i doradcze dla samorządów i innych podmiotów w zakresie instrumentów finansowych, prawnych oraz organizacyjnych możliwych do zaadaptowania w działaniach rewitalizacyjnych. 3 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 3

5 Skala degradacji miast w Polsce może sięgać nawet 20 procent wszystkich obszarów miejskich. Taki stan wymaga szerokich i wieloaspektowych działań w kierunku wyprowadzania z kryzysu tych obszarów, wyrównywania ich szans rozwojowych w porównaniu z innymi obszarami. Rewitalizacja stanowi jeden z ważnych wątków KPM, ale konieczne jest podejmowanie działań w szerszym zakresie - wprowadzanie pewnych rozwiązań legislacyjnych, informacyjnych i organizacyjnych, a także rozbudowa narzędzi i instrumentów. Narodowy Plan Rewitalizacji Rewitalizacja jest w tej chwili jednym z priorytetów działania Rządu, co znalazło odzwierciedlenie w 2013 r. decyzji Prezesa Rady Ministrów dotyczącej określenia Narodowego Planu Rewitalizacji (NPR), co wynika również z zapisów KPM. NPR został zaprojektowany jako zestaw rozwiązań na rzecz stworzenia korzystnych warunków do prowadzenia skutecznej rewitalizacji, w odniesieniu do przygotowanej przez samorząd gminy diagnozy lokalnych potrzeb i potencjałów. NPR zakłada działania w wielu płaszczyznach, obejmujących m.in. zmiany legislacyjne, narzędzia, informację i edukację oraz instrumenty finansowe. Mówi o kierunkach zmian, które stworzą przyjazne warunki dla prowadzenia rewitalizacji w Polsce oraz upowszechnią i usystematyzują jej prowadzenie. Narodowy Plan Rewitalizacji stanowić będzie rdzeń systemu i zawiera opis jego głównych elementów, diagnozę aktualnego stanu procesów rewitalizacyjnych w Polsce, cel strategiczny, kierunki interwencji, charakterystykę poszczególnych narzędzi i rozwiązań na rzecz rewitalizacji oraz planowane i postulowane kierunki ich zmian lub potrzeby wprowadzania nowych instrumentów. NPR będzie zawierał także opis wymagań dla programów rewitalizacji i dla prowadzenia samego procesu rewitalizacji, aby można było uznać go za pełny i prawidłowy. Poza dokumentem głównym, na pakiet NPR będą się składały: regulacje i nowe regulacje (rozwiązania legislacyjne, ustawa o rewitalizacji), instrumenty wsparcia (krajowe i unijne), informacja i edukacja. W NPR wskazana zostanie konieczność powiązania procesu rewitalizacji ze wszystkimi politykami gminy, m.in. poprzez uwzględnianie interwencji w zakresie przekształceń terenu oraz koordynację programów rewitalizacji z gminnymi dokumentami planowania przestrzennego, polityką społeczną, mieszkaniową czy lokalnymi dokumentami strategicznymi. Horyzont czasowy dokumentu to 2022 rok. Wyznaczenie go związane jest z jednej strony z dużymi środkami dostępnymi dla Polski z budżetu UE na lata , a z drugiej umożliwi zbudowanie mocnych podstaw dla krajowych instrumentów, które będą nabierały coraz większego znaczenia w miarę ubywania środków UE. Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Minister Infrastruktury i Rozwoju zatwierdził Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata lipca 2015 r. weszły w życie Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Na szeroko rozumiane działania rewitalizacyjne na lata przewidziano co najmniej 25 mld zł, z czego ok. 22 mld zł będzie pochodzić z programów unijnych, a ok. 3 mld ze środków budżetu państwa oraz budżetów samorządów. Dla działań rewitalizacyjnych finansowanych ze środków UE ważnym odniesieniem są horyzontalne Wytyczne Ministra Infrastruktury i Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Adresatami Wytycznych są instytucje zarządzające regionalnymi i krajowymi programami operacyjnymi. Charakter Wytycznych jest ramowy, co oznacza, że instytucje zarządzające poszczególnymi programami operacyjnymi mogą opracować własne 4 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 4

6 szczegółowe wytyczne w zakresie programów oraz procedur wyboru projektów rewitalizacyjnych. W Wytycznych sformułowano warunki, jakie muszą spełnić projekty rewitalizacyjne, by zostały zakwalifikowane do wsparcia ze środków z UE, a tym samym otrzymywały preferencje (ułatwienia w konkursach, szansa na pozakonkursowe nabory, profilowanie kryteriów wyboru projektów). Szczególny nacisk został położony na odpowiednim przygotowaniu programów rewitalizacji, aby w sposób kompleksowy (łączący sferę społeczną, gospodarczą, infrastrukturalną i środowiskową) i skoordynowany wyprowadzać obszary zdegradowane z zapaści oraz podnieść jakość życia osób mieszkających na nich. Głównym źródłem finansowania projektów rewitalizacyjnych (wynikających z programów rewitalizacji) są środki regionalnych programów operacyjnych (EFRR i EFS), natomiast wsparcie z krajowych programów operacyjnych jest uzupełniające i odbywa się głównie poprzez formułowanie preferencji dla projektów wynikających z programów rewitalizacji. Ustawa o rewitalizacji Powstająca w Ministerstwie ustawa o rewitalizacji stworzy ramy prawne dla rewitalizacji w Polsce, których obecnie brakuje, a także, poprzez zawarte w niej regulacje, zachęcać będzie coraz więcej samorządów do prowadzenia tego procesu. Projektowane zapisy uporządkują dzisiejsze pojmowanie rewitalizacji. Powinna być ona dobrze zaplanowana i uwzględniać sferę społeczną, gospodarczą i przestrzenną. Nie będzie jedynie remontem, modernizacją czy odbudową, a kompleksowym, wielowymiarowym procesem, którego głównym celem jest trwałe podniesienie jakości życia na obszarze zdegradowanym. Musi więc zawierać dopasowane do danego miejsca działania aktywizacyjne, edukacyjne, kulturalne, integrujące lokalną społeczność. 30 czerwca 2015 roku Rząd przyjął projekt ustawy o rewitalizacji. Rząd przyjął założenia ustawy o rewitalizacji w dniu 24 marca 2014 roku. Jednym z istotniejszych elementów ustawy jest uregulowanie kwestii dotyczących gminnych programów rewitalizacji (GPR). Będą one podstawowym narzędziem prowadzenia rewitalizacji, zapewniającym jej kompleksowość oraz działania w ścisłej współpracy ze społecznością lokalną (a także realizowanych przez nią samą). Jego podstawą powinno być wyznaczenie obszarów wymagających działań oraz przedstawienie całościowej strategii ich prowadzenia. Innym rozwiązaniem wzmacniającym uczestnictwo mieszkańców w procesach rewitalizacji jest przewidziana w ustawie instytucja Komitetu Rewitalizacji, czyli forum opiniującego i doradczego, w skład którego wejdą przedstawiciele gminy i lokalnej społeczności. Komitet będzie współpracował z samorządem w czasie przygotowania i realizacji procesu rewitalizacji. Założenia ustawy przewidują także dwa specjalne rozwiązania ułatwiające prowadzenie rewitalizacji w gminie. Nie będą one obowiązkowe będą mogły być stosowane w zależności od potrzeb i charakterystyki zaplanowanych działań. Są nimi: utworzenie na obszarach rewitalizowanych Specjalnej Strefy Rewitalizacji (SSR). Status SSR umożliwi korzystanie ze szczególnych udogodnień (np. możliwość przyznania dotacji na remonty budynków), a także uprości procedury administracyjne związane z realizacją GPR; uchwalenie miejscowego planu rewitalizacji (szczególna forma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego), który będzie podstawą realizacji przekształceń urbanistycznych oraz prac inwestycyjno-budowlanych ujętych w GPR. Regulacje cechujące tę specjalną postać planu miejscowego to np. możliwość zawarcia w planie 5 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 5

7 miejscowym koncepcji urbanistycznych czy przypisania do nieruchomości szczegółowych warunków realizacji inwestycji przewidzianych w planie. Prace nad projektem ustawy o rewitalizacji prowadzone były przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju z udziałem przedstawicieli miast, organizacji społecznych, urbanistów, ekspertów, organizacji samorządowych. Postanowienia przyjętego przez Radę Ministrów projektu ustawy są w znacznej mierze efektem tej współpracy. Niektóre rozwiązania projektowanej ustawy wynikają także z propozycji zawartych w samorządowym projekcie ustawy o rewitalizacji DEFINICJE REWITALIZACJI. Rewitalizacja to kompleksowy, skoordynowany, wieloletni, prowadzony na określonym obszarze proces przemian przestrzennych, technicznych, społecznych i ekonomicznych, inicjowany przez samorząd terytorialny (głównie lokalny) w celu wyprowadzenia tego obszaru ze stanu kryzysowego, poprzez nadanie mu nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, w oparciu o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne. A zatem mówiąc prościej jest to grupa działań prowadzonych na zdegradowanych obszarach zurbanizowanych. Wyprowadzenie ze stanu kryzysowego polega na znalezieniu dla tych obszarów nowego zastosowania lub przywrócenie ich pierwotnego stanu i funkcji wraz z doprowadzeniem do funkcjonalnego stanu obiektów znajdujących się na obszarze rewitalizacji. Jak wynika z powyższej definicji rewitalizacja charakteryzuje się: - kompleksowością, czyli pewnym całościowym spojrzeniem na zdegradowany obszar, na którym podejmowane działania w sferze infrastrukturalnej, gospodarczej, społecznej i środowiskowej są w pełni ze sobą zintegrowane i podporządkowane tym samym celom. Jest to również odpowiedzialność realizatora (koordynatora) procesu rewitalizacji nie za poszczególne etapy procesu, ale za końcowy efekt. - koordynacją działań, czyli takim zarządzaniem procesem, aby prowadzony był zgodnie z ustalonym harmonogramem, przy optymalnym wykorzystaniu zasobów istniejących jak i powstałych dzięki realizacji poszczególnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych - wieloletniością. Stopień skomplikowania procesu rewitalizacji, konieczność podjęcia wielu działań oraz ich kosztochłonność zmusza do rozłożenia wysiłków na wiele lat (w zależności od obszaru rewitalizacji i jego degradacji). 2 Zgodnie z Projektem Ustawy z dnia. o rewitalizacji (przedstawionej w dniu 2 lipca 2015 roku) Art Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, lecz nie może obejmować łącznie terenów o powierzchni większej niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy. Narodowy Plan Rewitalizacji. Głównym celem Narodowego Planu Rewitalizacji jest poprawa warunków rozwoju obszarów zdegradowanych w wymiarze przestrzennym, społecznym, kulturowym i gospodarczym. 1 Źródło: 2 Metodyka przygotowania i oceny programu rewitalizacji w ramach MRPO na lata Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej. Kraków, czerwiec 2007r. 6 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 6

8 Realizacji tego celu służyć będzie tworzenie korzystnych warunków dla prowadzenia rewitalizacji w Polsce i położenie nacisku na holistyczne, zintegrowane podejście do prowadzenia takich działań. Rewitalizację należy rozumieć jako wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany przez określenie i realizację programów rewitalizacji. Taka definicja rewitalizacji, wynikająca z projektu Krajowej Polityki Miejskiej, jest podstawą prac ustawowych w tym zakresie oraz elementem Wytycznych zakresie rewitalizacji obszarów zdegradowanych perspektywa finansowa Zgodnie z Projektem (z dnia ) Ustawy z dnia o rewitalizacji Gminny Program Rewitalizacji powinien zawierać w szczególności: 1) szczegółową diagnozę obszaru rewitalizacji, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2, obejmującą analizę negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1, oraz lokalnych potencjałów występujących na terenie tego obszaru; 2) opis powiązań gminnego programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi gminy, w tym strategią rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz strategią rozwiązywania problemów społecznych; 3) wizję stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji; 4) cele rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służących eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1; 5) opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w szczególności o charakterze społecznym oraz gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym lub technicznym, w tym: a) listę planowanych podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, wraz z ich opisami zawierającymi w odniesieniu do każdego przedsięwzięcia: nazwę i wskazanie podmiotów je realizujących, zakres realizowanych zadań, lokalizację, szacowaną wartość, prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji, o ile dane te są możliwe do wskazania, b) charakterystykę pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, realizujących kierunki działań, o których mowa w pkt 4; 6) mechanizmy integrowania działań, o których mowa w pkt 4, oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych; 7) szacunkowe ramy finansowe gminnego programu rewitalizacji wraz z szacunkowym wskazaniem środków finansowych ze źródeł publicznych i prywatnych; 8) opis struktury zarządzania realizacją gminnego programu rewitalizacji, wskazanie kosztów tego zarządzania wraz z ramowym harmonogramem realizacji programu; 9) system monitorowania i oceny gminnego programu rewitalizacji; 10) określenie niezbędnych zmian w uchwałach, o których mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150); 11) określenie niezbędnych zmian w uchwale, o której mowa w art. 7 ust. 3; 12) wskazanie, czy na obszarze rewitalizacji ma zostać ustanowiona Specjalna Strefa Rewitalizacji wraz ze wskazaniem okresu jej obowiązywania; 13) wskazanie sposobu realizacji gminnego programu rewitalizacji w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego, w tym: a) wskazanie zakresu niezbędnych zmian w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, b) wskazanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego koniecznych do uchwalenia albo zmiany, 7 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 7

9 c) w przypadku wskazania konieczności uchwalenia miejscowego planu rewitalizacji, o którym mowa w art. 37f ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wskazanie obszarów, dla których plan ten będzie procedowany łącznie z procedurą scaleń i podziałów nieruchomości, a także wytyczne w zakresie ustaleń tego planu; 14) załącznik graficzny przedstawiający podstawowe kierunki zmian funkcjonalno- - przestrzennych obszaru rewitalizacji sporządzony na mapie w skali co najmniej 1:1000 opracowanej z wykorzystaniem treści mapy zasadniczej, a w przypadku jej braku z wykorzystaniem treści mapy ewidencyjnej. 3 Finansowanie Narodowego Planu Rewitalizacji 2022 Finansowanie działań w ramach Narodowego Planu Rewitalizacji będzie pochodzić z następujących źródeł, dedykowanych w całości lub częściowo celom rewitalizacji: a) Publicznych wspólnotowych (Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych: EFRR, EFS i Funduszu Spójności, w ramach programów regionalnych i krajowych, w tym także sukcesywne zasilanie środkami pochodzącymi ze spłaty pożyczek udzielonych w ramach instrumentu Jessica). Zgodnie z podziałem alokacji funduszy na priorytety inwestycyjne, założonym w projektach programów operacyjnych, zakłada się, że na wsparcie działań związanych z rewitalizacją zostanie przeznaczone co najmniej 25 mld zł. Będzie to stanowić ok. 9-10% alokacji ogółem na krajowe i regionalne programy operacyjne. Przyjmując, że na wsparcie rewitalizacji zostanie przeznaczona część środków w ramach określonych priorytetów inwestycyjnych (w zależności od charakteru priorytetu), szacunkowo w poszczególnych obszarach wsparcia na NPR zostaną wydatkowane kwoty: - technologie informacyjno-komunikacyjne (wsparcie jako element szerszych przedsięwzięć na rewitalizowanych obszarach) ok. 200 mln EUR, - gospodarka niskoemisyjna ok. 1,7 mld EUR, - środowisko i kultura ok. 600 mln EUR, - transport ok. 300 mln EUR, - rynek pracy i przedsiębiorczość ok. 2mld EUR, - włączenie społeczne, w tym dostęp do usług publicznych ok. 2 mld EUR, - edukacja ok. 200 mln EUR. Powyższe kwoty mają charakter indykatywny, biorąc pod uwagę fakt, iż negocjacje programów krajowych i regionalnych nie zakończyły się. Niemniej jednak, zsumowanie powyższych szacunków przewyższa kwotę 25 mld zł. b) Publicznych krajowych istniejących instrumentów i źródeł (poprzez terytorialne profilowanie - ukierunkowywanie na obszary zdegradowane istniejących instrumentów różnych polityk dotyczących m.in.: wykluczenia społecznego, edukacji, infrastruktury, środowiska, kultury, zabytków, mieszkalnictwa itd.) oraz sukcesywnie tworzonych nowych (w tym obejmujących instrumenty inżynierii finansowej). Wolumen środków i identyfikacja źródeł określane będą w ramach prac i uzgodnień międzyresortowych indywidualnie dla poszczególnych instrumentów. c) Prywatnych, m.in. poprzez tworzenie zachęt do inwestowania na obszarach zdegradowanych oraz poprzez upowszechnianie formuły PPP. Wśród zakresu wsparcia EFS zidentyfikowano 4 obszary o istotnym znaczeniu dla wzmocnienia społecznego i gospodarczego wymiaru rewitalizacji. Są to: 3 Projekt Ustawy z dnia.. o rewitalizacji, Rozdział 4 Art (Projekt z dnia 2 lipca 2015r.) 8 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 8

10 - działania na rzecz poprawy zatrudnienia (priorytet inwestycyjny 8.5) obejmujące różne formy aktywizacji osób bez pracy, - działania na rzecz aktywnej integracji społecznej, a więc poprawy samodzielności i aktywności życiowej i społecznej oraz zwiększenia szans na zatrudnienie, realizowane zarówno w odniesieniu do osób indywidualnych, jak i wieloproblemowych społeczności (priorytet inwestycyjny 9.4), - działania na rzecz promocji przedsiębiorczości (priorytet inwestycyjny 8.7) oraz przedsiębiorczości społecznej (priorytet 9.8) jako ważnych instrumentów o charakterze zatrudnieniowym, związanych z tworzeniem nowych miejsc pracy, w tym zwłaszcza dla osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, - działania na rzecz rozwoju usług społecznych ogólnego interesu (np. usług wsparcia rodziny, usług opieki nad seniorami) w celu poprawy ich dostępności i jakości (priorytet inwestycyjny 9.7) oraz usług pozwalających na godzenie życia zawodowego i prywatnego np. usług opieki nad dziećmi do lat 3 (priorytet inwestycyjny 8.8). Założenia Krajowej Polityki Miejskiej do 2020 roku. Krajowa polityka miejska jest celowym, ukierunkowanym terytorialnie działaniem państwa na rzecz zrównoważonego rozwoju miast i ich obszarów funkcjonalnych oraz wykorzystania ich potencjałów w procesach rozwoju kraju. Jest programowana na poziomie krajowym i realizowana poprzez tworzenie optymalnych warunków rozwoju miast oraz poprzez działania inwestycyjne podmiotów publicznych i niepublicznych. PODMIOTEM KRAJOWEJ POLITYKI MIEJSKIEJ JEST RZĄD I WSPÓŁUCZESTNICZĄCE JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO: województw, powiatów i miast na prawach powiatu, gmin miejskich, gmin miejsko-wiejskich na obszarach zurbanizowanych, wchodzących w skład obszarów funkcjonalnych miast, gmin wiejskich na obszarach zurbanizowanych, wchodzących w skład obszarów funkcjonalnych miast. PODSTAWOWE ZASADY PROWADZENIA KRAJOWEJ POLITYKI MIEJSKIEJ: I. Zasada integralności: podporządkowanie krajowej polityki miejskiej polityce rozwoju. Zapewnia właściwe umiejscowienie krajowej polityki miejskiej w szerszym kontekście wyzwań i uwarunkowań rozwojowych oraz umożliwia wzmocnienie koordynacji przedsięwzięć na miejskich obszarach funkcjonalnych podejmowanych w ramach różnych polityk, programów rozwoju, programów operacyjnych realizowanych na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym. II. Zasada zintegrowanego podejścia terytorialnego. W odniesieniu do krajowej polityki miejskiej zasada zintegrowanego podejścia terytorialnego oznacza, że polityka ta: zapewnia adekwatne do wyzwań ramy prawne, instytucjonalne, jest ukierunkowana na wykorzystanie wewnętrznego potencjału obszarów miejskich ponad podziałami administracyjnymi, 9 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 9

11 stwarza optymalne warunki dla realizacji celów w stosunku do obszarów miejskich, które mają znaczenie dla osiągania celów rozwojowych kraju, aby umożliwić wykorzystanie specyficznych potencjałów terytorialnych, pozwala na przeprowadzenie przedsięwzięć realizowanych na miejskich obszarach funkcjonalnych w sposób skoordynowany, komplementarny i prowadzący do synergii, tak aby osiągnąć cele formułowane w odniesieniu do danego obszaru, pozwala na zróżnicowanie wsparcie dla poszczególnych typów miejskich obszarów funkcjonalnych, uwzględniające ich charakterystyczne potrzeby, ich potencjał rozwojowy oraz ich rolę w procesach rozwoju regionu i kraju. III. Zasada wielopoziomowego zarządzania. Krajowa polityka miejska przyczynia się do koordynacji pionowej działań prowadzonych przez Rząd z politykami regionalnych i lokalnych samorządów terytorialnych w kontekście realizacji celów rozwojowych kraju. Na poziomie regionalnym prowadzi to do koordynacji działań podejmowanych przez samorządy wojewódzkie względem miast z politykami/działaniami rozwojowymi prowadzonymi przez samorządy miejskie (lokalne). Na poziomie lokalnym przyczynia się natomiast do koordynacji programów i działań sektorowych prowadzonych przez poszczególne samorządy gminne i/lub powiatowe na swoich obszarach właściwości oraz na funkcjonalnych obszarach miejskich. Polityka miejska przyczynia się w sposób szczególny do koordynacji współpracy samorządów lokalnych na obszarach funkcjonalnych miast (mogących obejmować zarówno gminy miejskie, miejskowiejskie oraz wiejskie). Zgodnie z zasadą wielopoziomowego zarządzania, polityka miejska stanowi ramy dla działań nie tylko podmiotów publicznych, ale również środowiska biznesu, instytucji lokalnych, organizacji pozarządowych, przedstawicieli mieszkańców, a więc wszystkich partnerów, których działania są istotne dla osiągania jej celów. Polityka miejska tworzy adekwatne instrumenty i mechanizmy ułatwiające i wspierające szeroką partycypację partnerów lokalnych w rozwoju miast. 2. UWARUNKOWANIA PRAWNE REWITALIZACJI I ISTNIEJĄCE INSTRUMENTY PLANISTYCZNE. 2.1 PLANOWANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH. Konieczność usytuowania planu rewitalizacji wśród innych dokumentów określających politykę rozwojową gminy oraz ustawowa i faktyczna pozycja gminy, jako jednostki odpowiedzialnej za te procesy, stawia na porządku dziennym sprawę niezbędnych kompetencji do wiążącego opracowania tego typu dokumentu i późniejszej realizacji zapisanych w nim zadań. Z oceny dotychczasowych rozwiązań prawnych wyłania się wniosek, że przygotowujące i sterujące programami rewitalizacji gminy są w zasadzie pozbawione wystarczających uprawnień, aby kompleksowo zaplanować i skutecznie zrealizować takie przedsięwzięcia. Braki kompetencji w tym zakresie można zlokalizować w dwóch płaszczyznach. Po pierwsze część zagadnień, które należy rozwiązać w ramach prowadzonych prac rewitalizacyjnych ustawodawca rozdzielił pomiędzy trzy szczeble samorządu terytorialnego. I tak w ogólnym ujęciu: zgodnie z art. 7 ustawy o samorządzie gminy 4 do zadań własnych gminy należą w większości zagadnienia m.in. materialno-przestrzenne, 4 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U z późn.zm.). 10 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 10

12 zgodnie z art. 4. ust 1 ustawy o samorządzie powiatu 5 do zadań własnych tej jednostki samorządu należą m.in. sprawy socjalno-społeczne, zagadnienia rynku pracy oraz zarządzanie nieruchomościami Skarbu Państwa, zgodnie z art.11 ust.1 i 2 ustawy o samorządzie województwa 6 do kompetencji tej jednostki należą zagadnienia związane z pobudzaniem aktywności gospodarczej, finansowaniem rozwoju oraz wspieraniem i prowadzeniem działań na rzecz integracji społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Zatem sporządzenie spójnego programu rewitalizacji wymagać będzie współdziałania w planowaniu w zakresie wykraczającym poza dozwolony gminie, obszar użyteczności publicznej. Do takich należą np. ogólnie mówiąc wszelkie usługi, które na zasadach komercyjnych 7 lub niekomercyjnych gmina mogłaby świadczyć na rzecz uczestników procesów rewitalizacyjnych przykładowo w sprawach; zarządzania i koordynowania prowadzonych inwestycji (w tym w zakresie mieszkalnictwa), obrotu i zarządzania nieruchomościami, prowadzania montażu finansowego, doradztwa w sprawach projektowych, szerokich działań prorozwojowych itp. Zgodnie z ogólnym zapisem z art ustawy o samorządzie gminy art Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy oraz art. 1 ustawy o gospodarce komunalnej, który stwierdza co następuje: art Ustawa określa zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego, polegające na wykonywaniu przez te jednostki zadań własnych, w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Gospodarka komunalna obejmuje w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Takim zadaniem jest bez wątpienia poprawa, szeroko rozumianego, standardu zamieszkiwania w mieście. Można jednak mieć wątpliwości, czy działalność ograniczona terytorialnie i czasowo (obszar rewitalizacji i tylko na czas trwania tego programu) oraz specyfika procesów rewitalizacyjnych spełnia kryteria bieżącego i nieprzerwanego zaspokajania zbiorowych potrzeb ludności na usługi powszechnie dostępne, a więc wypełnia warunki, pod którymi może stanowić przedmiot instytucjonalnego zainteresowania gminy. Poza sferą użyteczności publicznej gmina może działać poprzez spółki prawa handlowego, ale tylko w sytuacjach wymienionych w art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce komunalnej 8 tzn., kiedy spełnione są łącznie następujące przesłanki: 1) istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym, 2) występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia. 5 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U z późn. zm.). 6 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U z późn. zm.). 7 Działalność komercyjna poza sferą użyteczności publicznej podlega ograniczeniom zarówno podmiotowym, jak i przedmiotowym. I tak, działalność ta jest w całości zabroniona powiatom oraz miastom na prawach powiatu (art. 6 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym (u.s.p.) w zw. z art. 91 ust. 5 u.s.p.), a gminy i województwa mogą ją prowadzić tylko w określonych okolicznościach i tylko w formie spółek handlowych określonego typu (art. 10 ustawy o gospodarce komunalnej oraz art. 13 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa). 8 Natomiast bez żadnych ograniczeń wolno gminie posiadać (ściślej: nabywać) akcje lub udziały spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek ważnych dla rozwoju gminy (art. 10 ust. 3 ustawy o gospodarce komunalnej). 11 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 11

13 Dodatkowo miasta na prawach powiatu, a do tej kategorii należą wszystkie większe miasta w kraju, nie mogą prowadzić działalności wykraczającej poza zadania użyteczności publicznej (tj. komercyjnej), jest ona w całości zabroniona powiatom oraz miastom na prawach powiatu (art. 6 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatu w zw. z art. 91 ust. 5 tej ustawy). Powiat nie może także przystępować ani tworzyć innych podmiotów gospodarczych. Może natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1: W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami. Oznacza to, że pełne i efektywne planowanie i realizacja przedsięwzięć odnowy zaniedbanych części miast jest obecnie skomplikowane i uciążliwe dla uczestników. Obarczone jest brakiem spójności, brakiem kompleksowości oraz znacznym stopniem niepewności co do wykonania przyjętych wstępnie porozumień i rozwiązań. Równocześnie taki stan wpływa na przewlekłość tych procesów, co z kolei przekłada się na ich niewielką efektywność. Strategia rozwoju gminy Program rewitalizacji powinien być częścią większej całości, jaką jest strategia (polityka) rozwoju gminy, przyjmująca najczęściej prawną formę uchwały rady gminy. Ustalanie celów oraz sposobów ich osiągnięcia (strategia rozwoju) dla całego spektrum zagadnień, które powinny znaleźć się w kręgu zainteresowań organów samorządu terytorialnego jest, zgodnie z obowiązującym prawem, obligatoryjne tylko w części dotyczącej gospodarki przestrzennej gminy art. 9 ust.1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 9. Dotyczy to również uprzedniego sporządzenia wszelkich analiz i ekspertyz mających ustalić stan obecny w gminie. Obowiązki gminy w tym zakresie zawiera art. 32 cytowanej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ale dotyczy on tylko zagadnień przestrzennych. W pozostałych zakresach funkcjonowania wspólnoty terytorialnej, zakres, układ, analiz i innych opracowań jest fakultatywny; gmina nie ma w tym zakresie żadnych ustawowych ograniczeń. Pewnym czynnikiem dyscyplinującym gminy w zakresie posiadania strategii rozwoju jest możliwość uzyskania wsparcia ze środków wspólnotowych na inwestycje gminne. Otóż jednym z warunków uzyskania wsparcia z tego źródła jest posiadanie przez gminę tzw. Programu Rozwoju Lokalnego pełniącego funkcję strategii rozwoju gminy. Są to na ogół jednak dokumenty bardzo pragmatyczne, ukierunkowane na te zadania rozwojowe, które mogą uzyskać dofinansowanie za środków UE. Opracowanie planu społeczno-gospodarczego rozwoju gminy (strategii rozwoju) leży wyłącznie w kompetencjach rady gminy art. 7 w powiązaniu z art. 18 ust. 2 pkt 6. ustawy o samorządzie gminnym. Uchwalona strategia rozwoju gminy (wraz z częścią nazwaną planem operacyjnym, zawierającym zestawienie zadań przewidzianych do realizacji, jednostek odpowiedzialnych, terminów realizacji wraz z przewidywanymi koniecznymi środkami) stanowi dla zarządu gminy najważniejszy instrument planistyczny rozwoju gminy, instrument niezbędny dla realizacji społeczno-gospodarczej polityki gminy. Strategia, choć nie jest przepisem miejscowym (gminnym), jest jednak obowiązująca dla zarządu (art. 30 ustawy o samorządzie gminnym). Realizacja uchwalonych założeń strategii jest jednym z kryteriów oceny działalności zarządu i może być podstawą do wysunięcia wniosku o jego odwołanie. Chcąc prowadzić spójną politykę rozwoju, w takim dokumencie powinien być zawarty cały zakres zadań przestrzennych, społecznych i ekonomicznych gminy. Dla wszystkich tych zakresów powinny być ustalone cele, metody osiągania tych celów oraz środki (instrumenty), za pomocą których cele te można osiągnąć. Strategia rozwoju gminy powinna być ponadto 9 Ustawa z dnia 27 maja 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 03/80/717 z późn. zm.). 12 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 12

14 opracowaniem dynamicznym, ulegającym pewnym zmianom w zależności od zmieniających się czynników zewnętrznych weryfikujących pozytywnie lub negatywnie założone cele oraz możliwości ich osiągnięcia. Ponieważ obecnie brak jest regulacji, które ujednolicałyby zawartość i układ strategii rozwoju gminy, dokumenty te cechuje z zasady znaczna różnorodność zarówno pod względem zawartości merytorycznej jak i układu treści oraz stopnia szczegółowości prezentowanych celów i możliwości ich osiągnięcia. Osobnym zagadnieniem jest powiązanie GPR-ów ze strategiami rozwoju miast. Dotychczas relacje pomiędzy strategia mi rozwoju miast a GPR-ami były słabe. Realne powiązanie procesów rewitalizacji ze strategiami rozwoju miast wymagać będzie przygotowanie obu tych dokumentów w bezpośrednim związku ze sobą. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy W ramach przyjętej strategii rozwoju gminy należy uwzględnić zagadnienia związane z rewitalizacją. Zadania rewitalizacyjne mające odniesienia przestrzenne powinny mieć odbicie również w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które powinno być przestrzennym odzwierciedleniem zamierzeń rozwojowych gminy. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy nie może być wprowadzane etapowo ani wybiórczo tylko na niektórych obszarach gminy. Studium jest aktem planistycznym o charakterze kompleksowym i musi odnosić się do całego obszaru gminy. Zgodnie z art. 9. ust. 1. ustawy o planowaniu ( ) 1. W celu określenia polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego, rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwanego dalej studium. 2. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporządza studium zawierające część tekstową i graficzną, uwzględniając zasady określone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju gminy, o ile gmina dysponuje takim opracowaniem. Nawet, jeżeli gmina nie posiada strategii rozwoju gminy, to z zapisów art. 10 wynika, że sporządzenie studium poprzedza przygotowanie (i zamieszczenie w części tekstowej studium) względnie szerokiej analizy stanu obecnego w gminie w m.in. następującym zakresie: 1) dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu; ( ) 4) stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 5) warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia; 6) zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia; 7) potrzeb i możliwości rozwoju gminy; 8) stanu prawnego gruntów; 9) występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych; 13 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 13

15 ( ) 13) stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej. Jest to zatem szeroki zakres pozwalający nawet przy koniecznej ogólności ustaleń studium, zgromadzić stosunkowo znaczy zasób informacji o terenach wymagających specjalnych działań (rewitalizacji, rewaloryzacji, rehabilitacji itp.). W studium określa się ponadto, w szczególności: obszary zabudowane ze wskazaniem obszarów wymagających przekształceń lub rehabilitacji (art.10, ust. 2 pkt. 14 ustawy). Ustalenia te umieszczane są następnie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W pozostałej części zadań rewitalizacyjnych (zagadnienia społeczne, finansowe, organizacyjne itp.) ich instytucjonalizacja powinna być przeprowadzona w drodze odpowiednich uchwał rady gminy (np. uchwałą o przyjęciu planu rewitalizacji). Następnie na podstawie tych uchwał podejmowane są decyzje organów wykonawczych gminy (realizacja). Taki zakres działań nie jest jednak wystarczający. W zakres kompleksowo przygotowywanego programu rewitalizacji 10 wchodzą zagadnienia wykraczające poza kompetencje przyznane ustawowo gminie. Dotyczy to szczególnie zagadnień związanych z rozwojem gospodarczym, sprawami socjalnymi (np. przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu) i rynkiem pracy. W tych obszarach konieczne będzie współdziałanie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, tj. szczebla powiatu i województwa, a także z innymi instytucjami zajmującymi się sprawami społecznymi bądź gospodarczymi. Zwraca uwagę brak koniecznych regulacji ustalających zasady wspólnego planowania 11. W zakresie strategii rozwojowych obowiązek ich sporządzenia spoczywa tylko na władzach województwa samorządowego zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa 12. Pewną możliwość współpracy pomiędzy j.s.m. w tym zakresie daje ustawa o samorządzie gminnym 13 zgodnie, z którą: Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego (Art. 8). Wykonywanie zadań publicznych może być realizowane w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego (Art. 10). W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne (Art. 64). Jednakże dla potrzeb tworzenia specyficznych i jednak cząstkowych, w stosunku do strategii rozwoju, planów rewitalizacji, są to regulacje zbyt ogólne, a przed wszystkim dotyczące tylko zadań publicznych i ich wykonywania. W oparciu o takie rozwiązania chyba nie sposób zapewnić spójności planowania i odpowiedniego stopnia stałości przyjętych do realizacji zadań (w tym finansowania) w dłuższym czasie i tylko na ograniczonym obszarze terenie rewitalizacji. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy I. Cechy programów rewitalizacji 1. Kompleksowość programu rewitalizacji 1) Program rewitalizacji ujmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów rewitalizacyjnych 14 współfinansowanych ze środków EFRR, EFS, FS oraz innych publicznych lub prywatnych) tak, aby nie pomijać aspektu społecznego, 10 W ujęciu przedstawionym w początkowej części opracowania. 11 Nie licząc obowiązku umieszczania w miejscowych planach ponadgminnych inwestycji celu publicznego. 12 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U z późn. zm.). 13 Ustawa z dnia 8 marca 1990 o samorządzie gminnym (Dz.U Nr 16, poz. 95 z późn. zm.). 14 Projekt rewitalizacyjny to projekt wynikający z programu rewitalizacji, tj. zaplanowany w programie rewitalizacji i ukierunkowany na osiągnięcie jego celów lub logicznie powiązany z treścią i celami programu, zgłoszony do objęcia albo objęty współfinansowaniem UE jednego z funduszy strukturalnych albo Funduszu Spójności w ramach programu operacyjnego 14 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 14

16 ekonomicznego, przestrzennego, technicznego, środowiskowego i kulturowego związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Należy wyeliminować możliwość realizacji wybiórczych inwestycji, nastawionych jedynie na szybki efekt poprawy estetyki przestrzeni, skupionych tylko na działaniach remontowych czy modernizacyjnych. Tym samym, istotne jest, by nie powstawały pseudoprogramy rewitalizacji, które nie skutkują zmianami strukturalnymi na obszarze zdegradowanym. 2) Program rewitalizacji złożony z wielu różnorodnych projektów jest konstrukcją warunkującą osiągnięcie kompleksowości interwencji. Oczekuje się wzajemnego powiązania oraz synergii projektów rewitalizacyjnych. Nie oznacza to obowiązku w każdym przypadku jednoczesnej realizacji projektów, lecz synchronizację efektów ich oddziaływania na sytuację kryzysową. II. Koncentracja programu rewitalizacji 1) Koncentracja interwencji i potrzeba hierarchizacji potrzeb powodują, że programy rewitalizacji dotyczą terenów o istotnym znaczeniu dla rozwoju gminy, obejmujących całość lub część zdiagnozowanego obszaru zdegradowanego i dotkniętych szczególną koncentracją problemów i negatywnych zjawisk kryzysowych. Działania rewitalizacyjne z definicji skierowane są na określony i zidentyfikowany dzięki diagnozie obszar zdegradowany, przy założeniu zastosowania adekwatnych narzędzi oraz możliwości finansowania rewitalizacji. 2) Co do zasady projekty rewitalizacyjne realizowane są na obszarach zdegradowanych. Do objęcia wsparciem można jednak dopuszczać także projekty rewitalizacyjne zlokalizowane poza tym obszarem, jeśli służą one realizacji celów wynikających z programu rewitalizacji. Zwłaszcza dotyczy to inicjatyw społecznych nakierowanych np. na aktywizację zawodową mieszkańców obszarów zdegradowanych, gdzie rozwiązania dedykowane ludności z obszaru zdegradowanego mogą być podejmowane poza obszarem zdegradowanym. Takie przypadki wymagają szerszego uzasadnienia i wskazania siły tych powiązań i efektywności oddziaływania danego projektu rewitalizacyjnego. III. Komplementarność projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych 15 Wymogiem koniecznym dla wspierania projektów (a także szerzej: przedsięwzięć) rewitalizacyjnych jest zapewnienie ich komplementarności w różnych wymiarach. W szczególności dotyczy to komplementarności: przestrzennej, problemowej, proceduralnoinstytucjonalnej, międzyokresowej oraz źródeł finansowania. 3.1 Komplementarność przestrzenna 1) Komplementarność przestrzenna oznacza konieczność wzięcia pod uwagę podczas tworzenia i realizacji programu rewitalizacji wzajemnych powiązań pomiędzy projektami/przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi zarówno realizowanych na obszarze zdegradowanym, jak i znajdujących się poza nim, ale oddziałujących na obszar zdegradowany. 15 Przedsięwzięciem rewitalizacyjnym jest działanie (w tym mające charakter ciągły), w szczególności o charakterze społecznym, ekonomicznym, urbanistycznym, budowlanym, środowiskowym, konserwatorskim, edukacyjnym, naukowym, zdrowotnym lub kulturalnym, zawarte lub wynikające z programu rewitalizacji oraz logicznie powiązane z treścią i celami programu rewitalizacji. 15 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 15

17 2) Zapewnienie komplementarności przestrzennej projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych ma służyć temu, by program rewitalizacji efektywnie oddziaływał na cały dotknięty kryzysem obszar (a nie punktowo, w pojedynczych miejscach), poszczególne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne wzajemnie się dopełniały przestrzennie oraz by zachodził między nimi efekt synergii. 3) Celem zapewnienia komplementarności przestrzennej interwencji jest także to, by prowadzone działania nie skutkowały przesuwaniem (wypychaniem) problemów na inne obszary lub prowadziły do niepożądanych efektów społecznych takich jak segregacja społeczna i wykluczenie. 4) Komplementarność przestrzenna skutkuje ciągłą analizą następstw decyzji przestrzennych w skali całej gminy (np. przeznaczanie nowych terenów pod zabudowę) dla skuteczności programu rewitalizacji. 3.2 Komplementarność problemowa 5) Komplementarność problemowa oznacza konieczność realizacji projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które będą się wzajemnie dopełniały tematycznie, sprawiając, że program rewitalizacji będzie oddziaływał na obszar zdegradowany we wszystkich niezbędnych aspektach (społecznym, ekonomicznym, przestrzennym, środowiskowym, kulturowym, technicznym). 6) Zapewnienie komplementarności problemowej ma przeciwdziałać fragmentacji działań (np. tzw. rewitalizacji technicznej, rewitalizacji społecznej określeń błędnie stosowanych, ponieważ rewitalizacja jest zawsze kompleksowa) koncentrując uwagę na całościowym spojrzeniu na przyczyny kryzysu danego obszaru. 7) W komplementarności problemowej konieczne jest określenie pożądanego stanu, do jakiego mają doprowadzić dany obszar projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne, oraz jego parametryzacja. Tak postawione zadanie ułatwi później wybór odpowiednich mierników/wskaźników osiągania celów programu rewitalizacji. 8) Skuteczna komplementarność problemowa oznacza konieczność powiązania działań rewitalizacyjnych ze strategicznymi decyzjami gminy na innych polach, co skutkuje lepszą koordynacją tematyczną i organizacyjną działań administracji. 9) Dla uzyskania lepszych efektów komplementarności problemowej przydatna jest pogłębiona i usystematyzowana analiza zjawisk kryzysu na obszarze województwa przygotowana przez samorząd województwa. Analiza ta powinna obejmować m.in. sytuację społeczną, gospodarczą i przestrzenną oraz obserwowane zjawiska i trendy demograficzne i być uwzględniona w przygotowaniu programu rewitalizacji dla danego obszaru. 3.3 Komplementarność proceduralno-instytucjonalna 10) Komplementarność proceduralno-instytucjonalna oznacza konieczność takiego zaprojektowania systemu zarządzania programem rewitalizacji, który pozwoli na efektywne współdziałanie na jego rzecz różnych instytucji oraz wzajemne uzupełnianie 16 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 16

18 się i spójność procedur. W tym celu niezbędne jest osadzenie systemu zarządzania programem rewitalizacji w przyjętym przez daną gminę systemie zarządzania w ogóle. 3.4 Komplementarność międzyokresowa 11) Komplementarność międzyokresowa oznacza konieczność dokonania rozeznania, analizy i krytycznej oceny oraz sformułowania wniosków na temat dotychczasowego (w kontekście zaangażowania środków wspólnotowych, szczególnie w ramach polityki spójności ) sposobu wspierania procesów rewitalizacji, jego skuteczności, osiągnięć i problemów wdrażania projektów i programów rewitalizacji w województwie. Na tej podstawie dokonywane jest zaplanowanie sposobu wspierania procesów rewitalizacji w ramach polityki spójności ) W oparciu o dokonane analizy zasadne jest zadbanie o uzupełnianie (dopełnianie) przedsięwzięć już zrealizowanych w ramach polityki spójności (np. o charakterze infrastrukturalnym) projektami komplementarnymi (np. o charakterze społecznym) realizowanymi w ramach polityki spójności Zachowanie ciągłości programowej (polegającej na kontynuacji lub rozwijaniu wsparcia z polityki spójności ) ma w procesach rewitalizacji kluczowe znaczenie. 3.5 Komplementarność źródeł finansowania 13) Komplementarność źródeł finansowania, w kontekście polityki spójności , oznacza, że projekty rewitalizacyjne, wynikające z programu rewitalizacji opierają się na konieczności umiejętnego uzupełniania i łączenia wsparcia ze środków EFRR, EFS i FS z wykluczeniem ryzyka podwójnego dofinansowania. 14) Silna koordynacja i synergia projektów rewitalizacyjnych finansowanych szczególnie w ramach EFS i EFRR jest konieczna dla uzyskania korzystnych efektów dla obszarów zdegradowanych. 15) Komplementarność finansowa oznacza także zdolność łączenia prywatnych i publicznych źródeł finasowania, przy założeniu, że stymulowanie endogenicznych zdolności inwestycyjnych ma kluczowe znaczenie dla dynamiki pożądanych zmian. 4. Realizacja zasady partnerstwa i partycypacja 1) Program rewitalizacji jest wypracowywany przez samorząd gminny i poddawany dyskusji w oparciu o diagnozę lokalnych problemów: społecznych, gospodarczych i przestrzennych (infrastrukturalnych i środowiskowych). Prace nad przygotowaniem programu, bądź jego aktualizacją, jak również wdrażanie (realizacja) programu oparte są na współpracy ze wszystkimi grupami interesariuszy, w tym szczególnie z mieszkańcami obszarów rewitalizowanych, innymi ich użytkownikami, przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi. 2) W programie rewitalizacji znajduje się opis procesu jego przygotowania dokumentujący udział w nim różnych grup interesariuszy w taki sposób, by możliwe było zweryfikowanie i ocena stopnia osiągniętego uspołecznienia, jak również określenie, w jaki sposób 17 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 17

19 wybrana forma zarządzania programem rewitalizacji realizuje zasadę udziału w niej interesariuszy. 3) Partycypacja społeczna jest wpisana w proces rewitalizacji jako fundament działań na każdym etapie tego procesu (diagnozowanie, programowanie, wdrażanie, monitorowanie). Skonsolidowanie wysiłków różnych podmiotów na rzecz obszaru zdegradowanego jest ważnym warunkiem sukcesu. 4) Partycypacja ukierunkowana jest na możliwie dojrzałe jej formy, a więc nie ograniczające się jedynie do informacji czy konsultacji działań władz lokalnych, ale dążące do zaawansowanych metod partycypacji, takich jak współdecydowanie czy kontrola obywatelska. IV. Elementy programów rewitalizacji (minimalny zakres programu rewitalizacji) 1) Program rewitalizacji zawiera co najmniej: a. opis powiązań programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy; b. diagnozę czynników i zjawisk kryzysowych oraz skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych; c. zasięgi przestrzenne obszaru/obszarów zdegradowanych (tj. określenie, w oparciu o inne dokumenty strategiczne gminy lub zawartą w programie rewitalizacji diagnozę, obszarów gminy dotkniętych kryzysem) oraz w ramach nich granice obszaru rewitalizacji jako terytorium/terytoriów, które objęte zostanie wsparciem; d. wizję wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji) wraz z określeniem celów rewitalizacji; e. całościowe kierunki działań w zakresie objętym diagnozą, umożliwiające osiągnięcie celów rewitalizacji; f. wykaz dopełniających się wzajemnie najważniejszych przedsięwzięć i głównych projektów rewitalizacyjnych dotyczących obszaru rewitalizacji, które będą realizowane w ramach danego programu rewitalizacji wraz z ich opisem zawierającym co najmniej: nazwę przedsięwzięcia i podmioty go realizujące, prognozowane rezultaty, syntetyczny opis planowanych do podjęcia zadań i działań, lokalizację (miejsce przeprowadzenia danego projektu), szacowaną wartość projektu/przedsięwzięcia rewitalizacyjnego, sposób oceny (zmierzenia) efektów realizacji przedsięwzięć/projektów w odniesieniu do przyjętych celów programu; w przypadku prywatnych przedsięwzięć/projektów rewitalizacyjnych dopuszczalne jest ograniczenie zakresu informacyjnego do tego, które będą dostępne na etapie przyjmowania programu; 18 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 18

20 g. charakterystykę, tj. ogólny (zbiorczy) opis innych, uzupełniających rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych w szczególności zawierający ich rodzaj, charakter i zakres; h. mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji; i. szacunkowe ramy finansowe programu rewitalizacji wraz z indykatywnymi wielkościami środków finansowych z różnych źródeł (także spoza funduszy polityki spójności na lata publiczne i prywatne środki krajowe w celu realizacji zasady dodatkowości środków UE); j. mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji; k. system realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji wraz z ramowym harmonogramem; l. system monitorowania i oceny programu rewitalizacji w zakresie skuteczności działań rewitalizacyjnych. 2) Diagnoza (o której mowa w pkt 1 lit. b.) zawarta w programie rewitalizacji (o ile nie została dokonana w innym dokumencie strategicznym/planistycznym gminy przyjętym uchwałą rady gminy) obejmuje w szczególności pogłębioną analizę kwestii społecznych dla określenia ewentualnych potrzeb podjęcia wyprzedzających działań o charakterze społecznym (dotyczącym rozwiązywania problemów społecznych oraz pobudzającym aktywność lokalną), co pozwoli na przygotowanie działań rewitalizacyjnych o bardziej złożonym, kompleksowym charakterze i oddziaływaniu. Takie działania mają na celu podniesienie skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych oraz gotowości i świadomości mieszkańców co do możliwości partycypacyjnego współdecydowania o obszarze objętym programem rewitalizacji. Poza tym, diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych obejmuje analizę zjawisk gospodarczych, funkcjonalno-przestrzennych, środowiskowych oraz kulturowych, stan wyposażenia w infrastrukturę techniczną oraz stan techniczny obiektów budowlanych. 3) Zasięgi przestrzenne (o których mowa w pkt 1 lit. c.) obszaru lub obszarów rewitalizacji wyznaczane są w granicach obszarów zdegradowanych (zdiagnozowanych w programie rewitalizacji, o ile nie zostało to dokonane w innym dokumencie strategicznym/planistycznym gminy przyjętym uchwałą rady gminy). W celu wyznaczenia i diagnozy obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji, opracowuje się analizy, w których za pomocą przyjętych mierników identyfikuje się występujące na obszarze gminy negatywne zjawiska oraz obszary ich szczególnej koncentracji. Przyjęte mierniki i metody badawcze zachowują obiektywny charakter, dostosowany do lokalnych uwarunkowań. 19 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 19

21 Zasięg każdego z obszarów rewitalizacji wyznaczany jest przy założeniu, że stanowi on teren o istotnym znaczeniu dla rozwoju gminy, obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, na którym ze względu na szczególną koncentrację negatywnych zjawisk, projektowana lub prowadzona jest rewitalizacja. Dany program rewitalizacji może obejmować więcej niż jedno terytorium wymagające wsparcia, jednak obszar rewitalizacji łącznie nie obejmuje więcej niż 20% powierzchni gminy i dotyczy liczby ludności nie większej niż 30% jej mieszkańców. 4) Opis planowanych działań rewitalizacyjnych, które będą realizowane w ramach danego programu rewitalizacji powinien zawierać przede wszystkim: identyfikację głównych przedsięwzięć rewitalizacyjnych (o których mowa w pkt 1 lit. f), tj. takich, bez których obszar rewitalizacji nie będzie w stanie wyjść z kryzysowej sytuacji oraz innych (o których mowa w pkt 1 lit. g.) uzupełniających rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych, tj. takich, które ze względu na mniejszą skalę oddziaływania trudno zidentyfikować indywidualnie, a są oczekiwane ze względu na realizację celów programu rewitalizacji. W opisie przedsięwzięć uzupełniających należy wskazać obszary tematyczne, zagadnienia istotne z punktu widzenia potrzeb rewitalizowanego obszaru. Zarówno przedsięwzięcia główne, jak i uzupełniające są przedsięwzięciami zaplanowanymi/wynikającymi z programu rewitalizacji REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH. Głównym narzędziem pozwalającym kompetentnie zorganizować proces rewitalizacji powinna być druga część wspomnianego programu rewitalizacji, tzw. program (plan) operacyjny. Scala on w spójną całość i w określonym porządku czasowym poszczególne zadania składowe rewitalizacji, określając ich źródła finansowania oraz jednostki odpowiedzialne. W obecnej rzeczywistości prawnej, realizacja zapisanych w programie rewitalizacji zadań możliwa jest przy zastosowaniu następujących zasadniczych instrumentów: z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, rozwoju gospodarczego oraz kwestii społeczno socjalnych. Zakres przestrzenny Podstawę prawną rozwiązań w tym zakresie tworzy ustawa z 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawa o gospodarce nieruchomościami 16. W ramach pierwszej z wymienionych ustaw zasadniczą rolę odgrywają: plan miejscowy oraz decyzje o warunkach zabudowy i decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Stanowią one podstawę wszelkich działań związanych z budownictwem kubaturowym, infrastrukturalnym, a także gospodarowaniem terenami podlegającymi i niepodlegającymi zainwestowaniu. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Miejscowy plan posiadający status prawa miejscowego jest podstawowym instrumentem kształtowania działalności inwestycyjnej związanej z zagospodarowaniem przestrzennym i budownictwem (mieszkaniowym, użyteczności publicznej, przemysłowym, infrastrukturalnym itp.). Jest to również instrument z zakresu gospodarki, skoro tworzy niezbędne warunki rozwoju na danym terenie działalności gospodarczej oraz wywołuje różnorakie skutki finansowe, np. poprzez obowiązek realizacji zapisanych w nim inwestycji celu publicznego. 16 Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz U. 1997/115/741z późn. zm.). 20 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 20

22 Podstawą merytoryczną sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego powinny być założenia polityki przestrzennej gminy zapisane w studium uwarunkowań. Plan sporządza się dla terenu całej gminy lub tylko jej części (art. 10 ust. 2 pkt. 9 ww. ustawy o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym). Sporządzenie miejscowego planu nie jest obligatoryjne z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie (w art. 10, ust. 2, pkt 8, tzn. na podstawie przepisów szczególnych, w celu realizacja programów rządowych i realizacja celów publicznych itp.). Może być, więc (i powinien) sporządzony dla terenów planowanej rewitalizacji i regulować zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3 ustawy między innymi: granice obszarów rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury techniczne, w tym konieczność realizacji nowej infrastruktury, przewidziane dla tego obszaru parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy, ogólne warunki zagospodarowania oraz użytkowania terenów, granice terenów wymagających przekształceń i rekultywacji. Jako załącznik planu miejscowego funkcjonują dokumenty ustalające sposób realizacji zapisanych w planie inwestycji z zakresu infrastruktury oraz zasady ich finansowania. Procedura sporządzania miejscowego planu przewiduje czasochłonny system wszechstronnych uzgodnień z podmiotami instytucjonalnymi oraz uwzględniania wniosków i uwag społeczności lokalnej (art. 17 i 18 ww. ustawy). Również zmiana planu wymaga przejścia podobnej procedury. Ta przewlekłość postępowania stanowi niejednokrotnie zasadniczą barierę w uzyskaniu partycypacji inwestorów zewnętrznych. Uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego staje się przepisem prawa miejscowego obowiązującym zarówno osoby fizyczne jak też i instytucje komunalne, również w zakresie realizacji zawartych tam zadań inwestycyjnych. Zasadniczo na terenach obejmowanych GPR-ami powinny być przygotowywanie nowe, uwzględniające uwarunkowania rewitalizacji plany miejscowe. Jednak obecnie, z uwagi na wysokie koszty oraz długotrwałą procedurę takie powiązanie obu tych dokumentów wydaje się bardzo skomplikowane i może opóźnić rozpoczęcie programu rewitalizacji, procedura przygotowania którego jest zazwyczaj krótsza niż planu miejscowego. Decyzje administracyjne Decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego Na terenach nieobjętych planem miejscowym w przypadku konieczności realizacji inwestycji celu publicznego ustawodawca wprowadził możliwość lokowania takiego przedsięwzięcia na podstawie decyzji administracji samorządowej decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Zgodnie z art. 50 ustawy o planowaniu przestrzennym: Inwestycja celu publicznego jest lokalizowana (...) w drodze decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Pozostałe regulacje w tym zakresie zawierają art. 50 do 58 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu terenu. Procedura ta przewidziana jest zarówno dla ponadlokalnych inwestycji celu publicznego, jak też gminnych, a więc może znaleźć zastosowania w przypadku mniejszych i jednostkowych inwestycji prowadzonych w ramach rewitalizacji. Wydanie decyzji poprzedza przeprowadzenie analizy warunków i zasad zagospodarowania terenu, wynikających z przepisów odrębnych oraz stanu prawnego i faktycznego terenu, na którym przewiduje się realizację inwestycji. Decyzję wydaje się po przeprowadzaniu odpowiedniej procedury uzgodnień, podobnie jak w przypadku uchwalania planu miejscowego. 21 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 21

23 Decyzja o ustaleniu warunków zabudowy W tym trybie dopuszczona jest: Art Zmiana zagospodarowania terenu w przypadku braku planu miejscowego, polegająca na budowie obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych, a także zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, ( ) wymaga ustalenia, w drodze decyzji, warunków zabudowy. Regulacje w tym zakresie zawierają przepisy art. 59 do 67 ww. ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Wydanie decyzji poprzedza analiza warunków i zasad zagospodarowania terenu, w tym szczególnie pod kątem spełnienia ustawowych warunków zapewniających dostęp do infrastruktury oraz ustalenie czy planowane przedsięwzięcie nie koliduje z zasadą kontynuacji zabudowy na danym terenie (zasada dobrego sąsiedztwa). Praktyka stosowania tej zasady jednak nie okazała się pozytywna dla efektywnego wykorzystania przestrzeni. Gmina praktycznie nie ma możliwości zablokowania inwestycji na konkretnej działce, o ile projekt mieści się w rozmaicie rozumianej kontynuacji zabudowy. Niezależnie od potencjalnych kosztów zapewnia dostęp do usług publicznych, ochronę terenów zieleni publicznej, dojazd, itp. dla terenów sąsiednich. Nie ma także możliwości reagowania na formy rozwiązań architektonicznych nakierowanych na maksymalne wykorzystania powierzchni działki. W decyzji o ustalenie warunków zabudowy również obowiązuje procedura uzgodnień 17. Decyzja ta jest również podstawą przeprowadzenia podziału nieruchomości w przypadku braku planu miejscowego art. 94 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Gospodarowanie nieruchomościami Zasadnicze regulacje w tym zakresie zawiera ustawa o gospodarce nieruchomościami. Głównym celem tych instytucji prawnych jest możliwość przeznaczania na cele publiczne nieruchomości nienależących do gminy względnie do innych podmiotów samorządowych. Zalicza się tutaj takie instrumenty gospodarowania nieruchomościami, jak: prawo pierwokupu, wywłaszczenie nieruchomości, scalanie i podział nieruchomości, scalanie i wymiana gruntów. Prawo pierwokupu W procesach rewitalizacji najczęściej wystąpi prawo pierwokupu przysługujące bądź Skarbowi Państwa, bądź jednostce samorządu terytorialnego. Zasadnicze regulacje zawiera ustawa o gospodarce nieruchomościami oraz także ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego 18. Sankcją za pominięcie przywileju zapisanego wprost w ustawach jest nieważność umowy rozporządzającej, podpisanej z osobą trzecią. Przypadki objęte pierwokupem wynikającym z ustawy o gospodarce nieruchomościami zostały wyczerpująco ujęte w art. 109 tego aktu prawnego. Brzmi on następująco: Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży: 1) niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego; 17 O uciążliwości różnorakich uzgodnień świadczy fakt, że np. działki budowlane na terenie Krakowa, dla których uzyskano warunki zabudowy (nie mówiąc już o pozwoleniu na budowę) są średnio o 100% droższe od działek bez takiej decyzji. 18 Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego ( Dz.U z późn. zm.). 22 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 22

24 2) prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej, niezależnie od formy nabycia tego prawa przez zbywcę; 3) nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym na cele publiczne albo nieruchomości, dla której została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego; 4) nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej nieruchomości; 4. Prawo pierwokupu wykonuje wójt, burmistrz albo prezydent miasta. Uprawnienia gminy w tym zakresie, jak na potrzeby przedsięwzięć rewitalizacyjnych, określono zbyt wąsko. Na ich podstawie nie sposób np. zablokować ewidentnych przypadków spekulacji gruntami. Również obrót gruntami, np. w celu realizacji taniego budownictwa mieszkaniowego jest chroniony niewystarczająco. Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego przewiduje, pod pewnymi warunkami, pierwokup dla dzierżawców gruntów uprawnych, a w ich braku bądź w przypadku niewykorzystywania przez nich swego przywileju dla Agencji Nieruchomości Rolnych. Ta ustawa może tylko mieć sporadycznie zastosowanie przy programach rewitalizacji. Wywłaszczenie nieruchomości Wywłaszczenie regulują przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami w art Wywłaszczenie jest możliwe w stosunku do nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne albo do nieruchomości, dla których wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości. Zgodnie z art. 112 ust. 3: Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej. Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. Wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość albo jej część. Jeżeli wywłaszczeniem jest objęta część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystywania na dotychczasowe cele, na żądanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości nabywa się tę część w drodze umowy na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, w zależności od tego, na czyją rzecz następuje wywłaszczenie. Również w tym zakresie uprawnienia są zbyt wąsko zarysowane, zwłaszcza na potrzeby rewitalizacji i związanej z tym niejednokrotnie konieczności uporządkowania zagospodarowania przestrzennego. Nie można zgodnie z ustawą wywłaszczyć terenów na cele np. terenów zieleni urządzonej, terenów rekreacyjnych, terenów związanych z ochroną przyrody i itp. terenów, których funkcje ustawa o gospodarce nieruchomościami nie traktuje jako cele publiczne. Zatem jeżeli np. na obszarze poddawanym rewitalizacji istnieje uzasadniona potrzeba stworzenia parku, placu czy objęcia obszaru cennego przyrodniczo jakąś formą ochrony przyrody, a właściciele nie chcą włączyć się w te projekty i np. sprzedać swoje nieruchomości, to nie ma możliwości ich do tego zmusić. Te bariery uniemożliwiają rewitalizację wielu, potencjalnie atrakcyjnych części miast. Scalanie i podział nieruchomości Omówione będą tutaj wspólnie dwie instytucje prawne, tj. podziału nieruchomości oraz scalenia i podziału. Obie reguluje wzmiankowana już ustawa o gospodarce nieruchomościami 23 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 23

25 i obie mają na celu dostosowania podziałów powierzchni terenu do szeroko rozumianych potrzeb gospodarczych, w tym również publicznych. Zasady te dotyczą nieruchomości położonych na obszarach, które w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego są przeznaczone na cele inne niż rolne i leśne. Zatem procedury te przewidziane są szczególnie dla terenów przeznaczonych pod szeroko rozumiane budownictwo. Przepisy ustawowe precyzuje rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie scalania i podziału nieruchomości24. Wynika z nich, że szczegóły podziału nieruchomości powinien określać miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Natomiast w przypadku jego braku zastosowanie mają przepisy art. 94 w brzmieniu: W przypadku braku planu miejscowego jeżeli nieruchomość jest położona na obszarze nieobjętym obowiązkiem sporządzenia tego planu podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli: 1) nie jest sprzeczny z przepisami odrębnymi, albo 2) jest zgodny z warunkami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Natomiast w odniesieniu do scalania i podziału nieruchomości art stanowi, że gmina może dokonać scalenia i podziału nieruchomości na warunkach określonych w planie miejscowym oraz: 2. Scalenia i podziału nieruchomości można dokonać, ( ) gdy o scalenie i podział wystąpią właściciele lub użytkownicy wieczyści posiadający, z zastrzeżeniem ust. 4, ponad 50% powierzchni gruntów objętych scaleniem i podziałem. 3. ( ) 4. Zabudowane części nieruchomości mogą być objęte uchwałą, o której mowa w ust. 3, za zgodą ich właścicieli lub użytkowników wieczystych. Procedurę podziału i scalenia wszczyna uchwała rady gminy w tej sprawie. W uchwale radni określają, jakie tereny obejmie procedura, z tym, że zabudowane części nieruchomości mogą być objęte uchwałą tylko za zgodą ich właścicieli lub użytkowników wieczystych. Właściciele terenów objętych scalaniem i podziałem mogą opiniować projekt uchwały rady gminy o podziale. Ponadto projekt ten musi być udostępniony uczestnikom scalenia. Ostateczną decyzję, co do tego czy i w jaki sposób uwzględnić te wnioski i uwagi, podejmuje rada gminy w uchwale o scaleniu i ponownym podziale. W zamian za nieruchomości objęte scaleniem i podziałem każdy z dotychczasowych właścicieli lub użytkowników wieczystych otrzymuje nieruchomości, których łączny metraż jest równy powierzchni dotychczasowej jego nieruchomości. Jeżeli nie ma możliwości przydzielenia nieruchomości o powierzchni w pełni równoważnej, za różnicę powierzchni dokonuje się odpowiednich dopłat w gotówce. Metraż każdej nieruchomości objętej scaleniem i podziałem pomniejsza się o powierzchnię niezbędną do wydzielenia działek gruntu pod nowe drogi lub poszerzenie dróg istniejących, ale brakuje możliwości przeznaczenia w tym trybie (nawet odpłatnie) terenów również na inne cele publiczne, np. place, tereny zieleni, usługi publiczne itp. Pomniejszenie to następuje proporcjonalnie do powierzchni wszystkich nieruchomości. Za pomniejszenie zainteresowani otrzymują odszkodowania. Realizacja nowych, ambitnych projektów na obszarach obejmowanych rewitalizacją wymaga nowego podziału przestrzeni, często pozyskania nieruchomości w procesie scaleń. Jednak dobrowolność włączania się w ten proces uniemożliwia realizację wielu projektów, 24 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 24

26 a szczególnie tych na obszarach w których nieruchomości są niewielkie. W takich sytuacjach należy rekomendować wprowadzenie mechanizmów, które w wyjątkowych sytuacjach zmuszać będą właścicieli do włączania się w procesy scaleń. Scalania i wymiana gruntów Regulacje w tym zakresie zawiera ustawa o scalaniu i wymianie gruntów 19. Ten instrument (którym dysponuje zasadniczo starosta) będzie miał tylko sporadycznie zastosowania w procesach rewitalizacji. Dotyczyć jednak może działań zmierzających do wydzielania terenów pod budowane autostrady względnie przypadków, kiedy w obszar rewitalizacji wchodzą tereny rolne. Ponieważ jednak procedury scalania i wymiany gruntów mogą być realizowane na terenach nieposiadających miejscowego planu oraz na terenach miast, wspomniano o tym narzędziu porządkowania podziałów gruntowych bez bliższego opisu. Gospodarka mieszkaniowa Zgodnie z art. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie Kodeksu Cywilnego Tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy. 2. Gmina, na zasadach i w wypadkach przewidzianych w ustawie, zapewnia lokale socjalne i lokale zamienne, a także zaspokaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach. 3. Gmina wykonuje zadania, o których mowa w ust. 1 i 2, wykorzystując mieszkaniowy zasób gminy lub w inny sposób. Dla realizacji tych postulatów gmina wykorzystuje tak zwany mieszkaniowy zasób gminy. Jest nim ta część nieruchomości na terenie gminy, której właścicielem jest sama gmina, komunalne osoby prawne lub spółki prawa handlowego utworzone z udziałem gminy, czyli ta część nieruchomości na terytorium gminy, którą wójt, burmistrz lub prezydent mogą zadysponować w razie potrzeby. Jak wynika z przedstawionego zapisu rola gminy jest dwojaka. Ustęp1 artykułu 4. ww. ustawy obliguje gminę do tworzenia warunków zaspakajania potrzeb mieszkaniowych. Zapis ten dotyczy więc tej części społeczności lokalnej, której do zaspokojenia potrzeb w tym zakresie wystarczy tylko pomoc, która na ogół ogranicza się do wyznaczenia przez gminę terów pod budownictwo mieszkaniowe, wybudowania sieci uzbrojenia oraz dróg. Obowiązek w tym zakresie gmina spełnia uchwalając plany miejscowe (względnie wydając warunki zabudowy) oraz budując infrastrukturę oraz drogi. Pozostały zakres art. 4. ustawy dotyczy w zasadzie działalności mieszkaniowej o charakterze socjalnym, skoro w przeważającej części wypadków wiąże się z dopłatami pośrednimi względnie bezpośrednimi do utrzymania lokali komunalnych i socjalnych. Mieszkania komunalne Problem mieszkalnictwa to jedna z głównych składowych polityki rozwoju i rewitalizacji miast. Po zmierzchu ekspansji mieszkalnictwa w formie wielkich osiedli i sukcesywnego spadku liczby ludności, polityka mieszkaniowa formułowana jest na nowo, zarówno w skali kraju jak też przez miasta europejskie. Powinna ona również stanowić jeden z najistotniejszych obszarów gminnej polityki rozwoju. Wszelka działalność w zakresie 19 Ustawa z dnia 26 marca 1982 o scalaniu i wymianie gruntów (Dz.U. z 1982 r. Nr 11, poz. 80 z późn. zm). 20 Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U z późn. zm.). 25 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 25

27 mieszkalnictwa powiązana jest organicznie z problematyką społeczno-ekonomiczną, służącą pokonywaniu marginalizacji i segregacji społecznej oraz wzrostowi jakości zasobów społeczności lokalnej. Szczególną rolę odgrywa komunalny zasób mieszkaniowy (w tym mieszkania socjalne), stanowiący wciąż znaczącą cześć zabudowy miejskiej, na ogół w nie najlepszym stanie technicznym. Instrumenty z zakresu gospodarki mieszkaniowej w połączeniu z prowadzoną polityką w zakresie czynszów służyć mają poczuciu stabilizacji tej części społeczności lokalnej, która nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych. Zagadnienia zarządzania komunalnymi zasobami mieszkaniowymi są kompleksowo uregulowane w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Należy jednak zauważyć, że przepisy ustawy stosuje się tylko do tych zasobów, które są wyłączną własnością gminy. W odniesieniu do nieruchomości, które są przedmiotem współwłasności gminy, przepisy te nie mają zastosowania. Zarządzanie tego typu budynkami podlega ustawie z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali 21. Zatem ustawodawca dosyć wyraźnie zróżnicował zakres i sposób wykonywania zarządu lokalami w obu przypadkach. Nie wdając się w szerszą analizę prawną można stwierdzić, że gmina musi zarządzać komunalnym zasobem nieruchomości, czyli lokalami komunalnymi oraz tymi budynkami, w których ma 100% własności zadanie własne gminy wynikające z art. 4 w związku z art. 20. ustawy ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy itd. Natomiast inaczej przedstawia się sprawa zarządzania mieszkaniami względnie budynkami niebędącymi w 100% własnością gminy. Gmina nie może prowadzić zarządzania budynkami wspólnot mieszkaniowych nie mówiąc już o nieruchomościach prywatnych bez udziału gminy 22. Zgodnie z art. 7. ust 1 ustawy o samorządzie gminy, gmina nie może prowadzić działalności wykraczającej poza zakres zadań użyteczności publicznej, a do tego zakresu nie wliczono zarządzania zasobem mieszkaniowym. W celu zarządzania własnym zasobem gmina może utworzyć podmiot (zakład budżetowy lub spółkę prawa handlowego) lub też może powierzyć zarządzanie komunalnym zasobem nieruchomości podmiotowi prywatnemu. Zatem z woli ustawodawcy gmina pozbawiona jest bezpośredniego wpływu na zarządzanie znaczną częścią swojego zasobu, który odgrywa często decydującą rolę w procesach rewitalizacji. Z punktu widzenia zagadnień rewitalizacyjnych istotne są trzy funkcje gminy, występujące w ramach tzw. działalności mieszkaniowej gmin, a mianowicie: 1. Funkcja gminy jako właściciela w stosunku do najemców lokali komunalnych. Jako właściciel lokali, gmina powinna dbać o utrzymanie lokali komunalnych w niepogorszonym stanie. Zazwyczaj jednak gmina dodatkowo wspiera loka torów mieszkań komunalnych, utrzymując poziom czynszów na poziomie niewystarczającym do utrzymania lokali i dofinansowując to zadanie dotacjami z budżetu gminy. 2. Funkcja gminy jako właściciela w stosunku do prywatnych właścicieli lokali. Gmina jest uczestnikiem wspólnot mieszkaniowych i wraz z innymi właścicielami lokali uczestniczy w procesie zarządzania nieruchomościami na poziomie decyzyjnym 21 Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali (tekst jednolity z 2000 r.: Dz. U. Nr 80, poz. 203, z późniejszymi zmianami). 22 Należy zauważyć, że praktyka w tym zakresie jest w wielu gminach odmienna, gdyż zakłady budżetowe gminy bądź spółki komunalne bardzo często wykonują zarząd nieruchomości wspólnot mieszkaniowych. Jednak nie można takiej praktyki uznać za zgodną z prawem, w szczególności w świetle regulacji wprowadzonych nowelą do ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 22 września 2004 roku. 26 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 26

28 współdecyduje o wszystkich wspólnych przedsięwzięciach dotyczących nieruchomości, w tym o poziomie finansowania zadań związanych z nieruchomością. Jako uczestnik wspólnoty mieszkaniowej jest zobowiązana finansować, wraz z innym właścicielami, wszystkie zadania związane z utrzymaniem nieruchomości wspólnej (budynku). 3. Funkcja zarządcy nieruchomości. Jest to funkcja usługowa wykonywana na rzecz wspólnot albo gminy (jeśli budynek jest w całości komunalny) polegająca na podejmowaniu decyzji i występowaniu w imieniu i na rzecz właścicieli nieruchomości. Ustawa o ochronie praw lokatorów zobowiązała gminę do przygotowania 5-letniego planu gospodarowania zasobem mieszkaniowym. Ma ona określić m.in.: analizę potrzeb oraz plan remontów i modernizacji wynikające ze stanu technicznego budynków i lokali, z podziałem na kolejne lata, zasady polityki czynszowej oraz warunki obniżania czynszu. Jest to zatem zakres zadań wpisujący się w problematykę rewitalizacji, ale tylko w zakresie zasobu komunalnego. Zakres i koordynację prac w pozostałym zasobie należy negocjować z resztą właścicieli i to nawet w tym zasobie, w którym gmina ma znaczne udziały. Wydaje się, że na czas przedsięwzięć rewitalizacyjnych uprawnienia w tym zakresie (gminy względnie tzw. operatora) powinny być rozszerzone. Operator powinien mieć możliwość wymuszenia na właściciela włączenia się w projekt rewitalizacji. Właściciele, którzy nie chcieliby się włączać w tego rodzaju projekty powinni zdawać sobie sprawę, że operator, w skrajnych przypadkach, będzie miał prawo nawet wykupić ich mieszkanie na czas rewitalizacji, a następnie zaproponuje jego odkupienie już po cenie po rewitalizacji Mieszkania zamienne Zgodnie z art. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego przez lokal zamienny należy rozumieć lokal znajdujący się w tej samej miejscowości, w której jest położony lokal dotychczasowy, wyposażony w co najmniej takie urządzenia techniczne, w jakie był wyposażony lokal używany dotychczas, o powierzchni pokoi takiej jak w lokalu dotychczas używanym; warunek ten uznaje się za spełniony, jeżeli na członka gospodarstwa domowego przypada 10 m2 powierzchni łącznej pokoi, a w wypadku gospodarstwa jednoosobowego 20 m2 tej powierzchni; Pewna ilość tego typu mieszkań jest niezbędna przy prowadzeniu przedsięwzięć rewitalizacyjnych zwłaszcza dla czasowych przesiedleń (na czas remontów) lokatorów mieszkań komunalnych, ale również prywatnych. Brak zasobu mieszkaniowego, który może być przeznaczony na takie cele stanowi poważną barierę w realizacji zadań remontowych w ramach procesów odnowy miast. Rozwiązanie tego problemu może ułatwić porozumienie pomiędzy właścicielami największych zasobów lokalowych, a więc np. gminą, spółdzielniami mieszkaniowymi, TBS, zarządcami mieszkań zakładowych itp Polityka społeczna Rewitalizacja dotyczy na ogół obszarów o zaniedbaniach występujących w zakresie tkanki budowlanej, jak i o nasilonych problemach socjalno-społecznych. Dlatego też działania powinny dotyczyć: zapewnienia bezpieczeństwa mieszkaniowego tej części społeczności na terenach rewitalizowanych, której nie stać na samodzielne rozwiązanie kwestii mieszkaniowej, bieżącej pomocy finansowej (ale również innej) dla osób w złej sytuacji materialnej, zagrożonych bezdomnością itp., oraz działań zapewniających trwałe rozwiązania związane ze zmianą postaw społecznych zaniedbanych grup i społeczności lokalnych. 27 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 27

29 Lokale socjalne Zgodnie z art. 22. ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego: Z zasobu mieszkaniowego gmina wydziela część lokali, które przeznacza się na wynajem jako lokale socjalne. Art (..) 2. Umowa najmu lokalu socjalnego, z zastrzeżeniem, art. 14 ust. 1, może być zawarta z osobą, która nie ma tytułu prawnego do lokalu i której dochody gospodarstwa domowego nie przekraczają wysokości określonej w uchwale rady gminy ( ) Przez lokal socjalny należy rozumieć lokal nadający się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być mniejsza niż 5 m2, a w wypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego 10 m2, przy czym lokal ten może być o obniżonym standardzie. Zważywszy, że rewitalizacja obejmuje obszary miasta o zrujnowanej strukturze zarówno budowlanej, jak i społecznej, dysponowanie takimi mieszkaniami może warunkować przeprowadzenie remontów względnie wyburzeń dekapitalizowanej substancji mieszkaniowej. Finansowe wsparcie przy budowie mieszkań socjalnych zapewnia ustawa o finansowym wparciu tworzenia lokali socjalnych ( ) 23. Wydaje się jednak, że budowa w obecnych warunkach nowych mieszkań czy wręcz budynków z mieszkaniami socjalnymi o (z założenia) zaniżonym standardzie jest marnotrawieniem środków. W pozostałych zasobach (np. spółdzielczych, ale również komunalnych, zakładowych itp. jest wystarczająca ilość mieszkań o niskim standardzie, które można przeznaczyć na mieszkania socjalne bez tworzenia technicznie nowych substandardowych zasobów segregujących społeczność lokalną. Polityka czynszowa Poniższe uwagi dotyczyć będą tylko tej strefy regulacji zagadnień czynszowych, na które ma bezpośredni wpływ gmina. Dotyczy to czynszu regulowanego oraz czynszu na lokale socjalne, lecz także zagadnienia dodatków mieszkaniowych. Zasadnicze regulacje w tym zakresie zawierają art. 7 i następne, ustawy o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy itd. W art. 7. ustawodawca stwierdza co następuje: W lokalach wchodzących w skład publicznego zasobu mieszkaniowego właściciel ustala stawki czynszu za 1 m2 powierzchni użytkowej lokali, z uwzględnieniem czynników podwyższających lub obniżających ich wartość użytkową, a w szczególności: ( ) ust. 2. Właściciele (publicznego zasobu mieszkań) mogą na wniosek najemcy, w oparciu o postanowienia uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego ( ), stosować określone obniżki czynszu naliczonego według obowiązujących stawek w stosunku do najemców o niskich dochodach. ( ) Kwota obniżki powinna być zróżnicowana w zależności od wysokości dochodu gospodarstwa domowego najemcy. ust. 3. Obniżki udziela się najemcy na okres 12 miesięcy. W przypadku, gdy utrzymujący się niski dochód gospodarstwa domowego to uzasadnia, właściciel, na wniosek najemcy, może udzielać obniżek czynszu na kolejne okresy dwunastomiesięczne. oraz przepis art., 23 ust. 4 ustawy w brzmieniu: ust. 4. Stawka czynszu za lokal socjalny nie może przekraczać połowy stawki najniższego czynszu obowiązującego w gminnym zasobie mieszkaniowym. Ustalenia dotyczące zasad polityki czynszowej ujęte są na ogół w zapisach polityki mieszkaniowej gminy przygotowywanej na podstawie zapisów art. 21 ustawy o ochronie praw lokatorów itd. w brzmieniu: Art Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych Dz.U z późn. zm.). 28 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 28

30 1. Rada gminy uchwala: 1) wieloletnie programy gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy; 2) zasady wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, ( ) 2. Wieloletni program gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy powinien być opracowany, na co najmniej pięć kolejnych lat i obejmować w szczególności: ( ) 4) zasady polityki czynszowej oraz warunki obniżania czynszu; Skutki wysokości opłat czynszowych w zasobach gminnych, szczególnie w zasobach innych właścicieli łagodzi ustawa o dodatkach mieszkaniowych 23, zgodnie z którą: Art Dodatek mieszkaniowy przysługuje osobom, jeżeli średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego nie przekracza 175% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 125% tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym, obowiązującej w dniu złożenia wniosku, Szeroko rozumiana polityka mieszkaniowa gminy jest zasadniczym narzędziem przeciwdziałającym bezdomności oraz zjawiskom wypierania dotychczasowych mieszkańców z odnawianych zasobów (szczególnie prywatnych, choć nie tylko). Brakuje natomiast instrumentów dostosowanych do specyfiki procesów odnowy zaniedbanych części miast. Pożądana partycypacja właścicieli prywatnych w finansowaniu prac rewitalizacyjnych jest możliwa tylko pod warunkiem, że uzyskają zwrot poniesionych nakładów. Jednak zwrot poprzez podniesienie czynszu w odnowionych lokalach skutkuje wymianą znacznej części najemców itd. Przeciwdziałanie tym zjawiskom dotychczasowymi instrumentami jest skazane na niepowodzenie. Konieczne będą w tym zakresie instrumenty o większej skuteczności. W tej sytuacji należy rekomendować wprowadzenie rozwiązań, które pozwolą na podniesienie standardu zasobów mieszkaniowych na obszarach poddawanych rewitalizacji i jednocześnie zachowa istniejące struktury społeczne, lub też je zmodyfikuje tylko w ograniczonym stopniu. Takie mechanizmy wymagają jednak znacznego finansowania ze środków pochodzących spoza budżetu miasta. Pomoc społeczna Zgodnie z ustawą pomoc społeczną organizują organy administracji państwowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie z organizacjami społecznymi, jak Polski Czerwony Krzyż, związki wyznaniowe, stowarzyszenia charytatywne, fundacje itp. Ciężar obowiązków związanych z pomocą społeczną został przeniesiony z administracji rządowej na gminy. Wyodrębniono zadania własne (finansowane z funduszy gminnych) i zlecone (opłacane przez państwo). Należy stwierdzić, że zasadnicza część tych instrumentów jakimi dysponują gminy, jest nakierowana na łagodzenie istniejącej sytuacji, na ogół finansowej i mieszkaniowej, z zasady całych rodzin. Bardzo niewiele jest instrumentów nakierowanych na uzyskanie trwałej zmiany niekorzystnych społecznie postaw niektórych grup społeczeństwa miejscowego. Zagadnienia pomocy w zatrudnieniu i instytucje rynku pracy znajdują się w gestii jst stopnia ponadgminnego. Nie wyklucza to oczywiście wykorzystania takich instrumentów przez jednostkę prowadzącą przedsięwzięcia rewitalizacyjne, tzn. gminy na drodze bądź porozumień pomiędzy jednostkami samorządu względnie delegacji uprawnień choć brak jest ustawowych procedur uzgadniania programów i ich wspólnej realizacji. Zasadnicze znaczenie w tym zakresie mają dwie ustawy, a mianowicie: - Ustawa o pomocy społecznej 24, 24 Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych Dz.U Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 29

31 - Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 25. Zgodnie z art. 3. ustawy o pomocy społecznej, zadania realizowane w ramach pomocy społecznej mają za zadanie umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Obejmują również działalność prewencyjną w tym zakresie, polegającą na podejmowaniu działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Art.15. Pomoc społeczna polega w szczególności na: 1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń; 2) pracy socjalnej; 3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej; 4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej; 5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych; 6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. Do zadań gminy w tym zakresie należą wszystkie sprawy z zakresu bieżącej pomocy, tzn. wypłata zasiłków, praca socjalna, placówki i usługi opiekuńcze oraz zadania wynikające z rządowych programów pomocy społecznej mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia itp. Powiat przygotowuje tzw. powiatową strategię rozwiązywania problemów społecznych, gdzie powinno znaleźć się miejsce dla tego typu problemów zidentyfikowanych na terenach poddanych procesom rewitalizacji. Ponadto zdania powiatu (własne oraz zlecone rządowe) obejmują na ogół zadania dotyczące młodzieży i dzieci (opieka, wychowanie, szkolnictwo, pomoc finansowa i mieszkaniowa itp.).zadania samorządu wojewódzkiego ograniczają się do zagadnień strategicznych, w tym m.in.: rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej wspierających samorządy lokalne w działaniach na rzecz ograniczania tego zjawiska. Znacznie szersze zastosowanie w programach rewitalizacji znajdą instrumenty społeczne oraz również po części gospodarcze, stworzone przez wzmiankowaną ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W przeciwieństwie do poprzedniej, która na ogół łagodzi tylko skutki sytuacji życiowej jednostek, zwraca się tutaj uwagę na aktywne kształtowanie postaw prospołecznych. Ustawowe cele tej regulacji określone są następująco: - promocja zatrudnienia, - łagodzenie skutków bezrobocia, oraz aktywizacja zawodowa. Zadania państwa w tym zakresie realizowane są przez instytucje rynku pracy działające w celu (art. 1 ust. 2).: 1) pełnego i produktywnego zatrudnienia; 25 Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U z późn. zm.). 30 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 30

32 2) rozwoju zasobów ludzkich; 3) osiągnięcia wysokiej jakości pracy; 4) wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej. Natomiast instytucjami rynku pracy są (art. 6 ust. 1): 1) publiczne służby zatrudnienia (tylko na szczeblu powiatu i województwa), 2) ochotnicze hufce pracy (jednostki państwowe), 3) agencje zatrudnienia (niepubliczne jednostki organizacyjne świadczące usługi w zakresie pośrednictwa pracy, poradnictwa, doradztwa personalnego), 4) instytucje szkoleniowe (publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące edukację pozaszkolną), 5) instytucje dialogu społecznego (związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje bezrobotnych, organizacje pozarządowe), 6) instytucje partnerstwa lokalnego (instytucje realizujące na podstawie umowy przedsięwzięcia i projekty na rzecz rynku pracy). Zdecydowana część tych instrumentów znajduje się w rękach powiatowych władz samorządowych względnie wojewódzkich oraz rządowych. Zatem możliwość ich wykorzystania w programach rewitalizacji będzie wymagała stosownych porozumień pomiędzy jst oraz pozostałymi publicznymi i niepublicznymi podmiotami rynku pracy. Wszystkie te podmioty działają na obszarze całych miast lub powiatów i nie ma właściwie możliwości obejmowania szczególną interwencją wybranych dzielnic, np. tych wskazanych do rewitalizacji. Rekomenduje się przyjęcie regulacji, które umożliwiłyby na obszarach obejmowanych GPR-ami realizację projektów wspierających aktywizację mieszkańców, szczególnie w zakresie rynku pracy NARODOWY PLAN REWITALIZACJI 2022: NOWE REGULACJE PRAWNE DOTYCZĄCE REWITALIZACJI. Zmiany prawne Ważny komponent NPR stanowią regulacje prawne. Założeniem prac legislacyjnych w ramach NPR jest możliwie niewielka ingerencja w system prawa, mająca na celu umożliwienie różnorodnych działań ukierunkowanych na efektywne wyprowadzanie obszarów zdegradowanych ze stanów kryzysowych. Oznacza to dążenie do uniknięcia przeregulowania tej materii. Wynika to z natury rewitalizacji, która w każdym miejscu jest unikalnym konglomeratem różnorodnych działań, zatem każda zmiana ustawowa ma ułatwiać prowadzenie kompleksowych działań rewitalizacyjnych, a jednocześnie żadna zmiana legislacyjna nie powinna ich utrudniać i komplikować. 26 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych w miastach propozycje zmian prawnych Część I Instytut Rozwoju Miast, Kraków styczeń 2013r. 31 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 31

33 Regulacje zatem dotyczyć będą: a) Statusu rewitalizacji i procedur jej bezpośrednio dotyczących: Ustawowego zdefiniowana rewitalizacji (charakter działań i powiązanie z programami rewitalizacji) Ustawowe zdefiniowanie rewitalizacji jest potrzebne jako podstawa dalszych regulacji dotyczących działań rewitalizacyjnych. Dokładna definicja jest przedmiotem szczegółowych uzgodnień, jednak jako ich podstawę należy przyjąć ustalenie, że ustawowa definicja rewitalizacji musi obejmować wszystkie niezbędne aspekty działań rewitalizacyjnych. Wprowadzenie ustawowej definicji zapewni, że rewitalizacja będzie tak samo rozumiana przez wszystkie uczestniczące w niej podmioty. Określenia rewitalizacji jako zadania własnego gminy (dla uniknięcia sprzeczności interpretacyjnych i ograniczeń formalnych) Wprowadzenie zmiany w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym i uzupełnienie katalogu zadań własnych gminy o rewitalizację obszarów zdegradowanych. Zgodnie z art. 163 Konstytucji RP samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych (takich jak organy ustawodawcze, administracja rządowa, wymiaru sprawiedliwości itp.). Rewitalizacja jako zadanie własne gminy nie będzie zadaniem obowiązkowym (w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym). W realizacji tego zadania gmina powinna koordynować swe działania z działaniami podejmowanymi przez samorządy powiatowe i wojewódzkie, a także przez administrację rządową. Wprowadzenia ustawowej formuły programu rewitalizacji Określona zostanie ustawowo minimalna zawartość programu rewitalizacji (patrz rozdział program rewitalizacji ) a także wymogi co do sposobu jego przygotowywania, uchwalania i realizacji. Spełnianie przez dany program rewitalizacji wymagań ustawowych będzie dawać podstawę do wykorzystania narzędzi ułatwiających prowadzenie rewitalizacji, a także do preferencyjnego wsparcia dla rewitalizacji w różnych instrumentach. Zdefiniowania rewitalizacji jako cel publiczny w rozumieniu ustawy o gospodarce nieruchomościami (jako opcja: zdefiniowanie jako cel publiczny części inwestycji, które mogą wchodzić w skład działań rewitalizacyjnych, a dziś nie są celem publicznym, np. zieleń publiczna, budownictwo czynszowe o umiarkowanych czynszach). Rozważane będzie nadanie rewitalizacji statusu celu publicznego (w rozumieniu art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Jedną z zalet takiego rozwiązania jest umożliwienie procedur wywłaszczeniowych, co w wielu przypadkach może pozwolić na bardzo znaczące usprawnienie prowadzenia działań rewitalizacyjnych. Jednocześnie, proponowane zmiany legislacyjne nie mogą prowadzić do ryzyka ich nadużyć. Zapewnienia udziału mieszkańców miasta (obszaru zdegradowanego) oraz innych partnerów (społecznych i gospodarczych) w przygotowaniu programu rewitalizacji i jego wdrażaniu (m.in. poprzez powołanie komitetu rewitalizacji, określenie sposobu jego tworzenia i jego głównych zadań). Istnieje potrzeba ustawowego umocowania komitetu rewitalizacji jako formalnej struktury zapewniającej współdziałanie organów gminy, mieszkańców i interesariuszy z obszaru rewitalizacji. W skład komitetu 32 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 32

34 wchodzić powinni przedstawiciele wybrani przez radę gminy, wskazani przez wójta (burmistrza albo prezydenta miasta) oraz przedstawiciele interesariuszy (mieszkańców, inwestorów, właścicieli nieruchomości i in.). Zadaniem komitetu powinna być współpraca z gminą zarówno przy opracowaniu programu rewitalizacji jak i podczas jego realizacji i monitorowaniu. Celem działań komitetu rewitalizacji byłaby przede wszystkim koordynacja przedsięwzięć podejmowanych na obszarze rewitalizacji przez wszystkie zainteresowane podmioty. b) Zagadnień dotyczących powiązania rewitalizacji i planowania przestrzennego: Powiązania procesów rewitalizacyjnych z planowaniem przestrzennym gminy (wówczas kiedy planowana rewitalizacja zakłada przekształcenia w zagospodarowaniu przestrzennym), tak aby doprecyzować i jednoznacznie uregulować zasady koordynowania działań rewitalizacyjnych (programu rewitalizacji) z planowaniem przestrzennym (mpzp, SUiKZP). Uregulowania problematyki nieruchomości porzuconych i nieruchomości, których stan prawny nie jest ustalony, co blokuje samorządom możliwość podjęcia działań wobec nich, w tym także prowadzenia inwestycji na tym obszarze. Wprowadzenia narzędzi urbanistyki operacyjnej, które mają stworzyć szerszą paletę rozwiązań pozwalających na skuteczne i spójne działania rewitalizacyjne, szczególnie na obszarach, na których zastosowanie takich narzędzi ma uzasadnienie i może być rozważane. c) Zagadnień mających na celu stworzenie sprzyjającego otoczenia prawnego i zachęt do działań rewitalizacyjnych (po przeprowadzeniu szczegółowej analizy ich powiązań w systemie prawa, celem tych zmian będzie eliminacja utrudnień i ograniczeń w prowadzeniu kompleksowych działań rewitalizacyjnych oraz dla zapewnienia ciągłości działań rewitalizacyjnych): Niezbędnych zmian w aktach prawnych regulujących instrumenty, które będą modyfikowane pod kątem koncentracji lub preferencji na rzecz obszarów rewitalizowanych, Rozważenia zmian w podatku od nieruchomości (ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych) tak, aby uczynić z niego narzędzie, za pomocą którego władze gmin mogłyby kształtować trendy w zagospodarowaniu przestrzennym (a więc także promować ideę miasta zawartego i wspierać w ten sposób procesy rewitalizacyjne). Takim mechanizmem mogłaby być możliwość strefowania wysokości podatku na obszarze miasta. 33 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 33

35 Rozważenia instrumentów zachęcających podmioty prywatne do inwestowania na obszarach zdegradowanych (propozycje zgłoszone przez stronę społeczną i ekspertów). Zmobilizowanie kapitału prywatnego do inwestowania na obszarach objętych rewitalizacją jest z zasady z wielu powodów (finansowych, społecznych, organizacyjnych) trudniejsze i droższe do realizacji aniżeli na obszarach niezdegradowanych. Wśród działań zachęcających do takich inwestycji i ułatwiających zaangażowanie środków prywatnych, które mogłyby być wprowadzane stopniowo w powiązaniu z możliwościami budżetu państwa, należy przeanalizować co najmniej: o Wprowadzenie ulgi modernizacyjnej na działania związane z modernizacją (w tym pod kątem efektywności energetycznej) substancji mieszkaniowej stanowiące uzupełnienie środków publicznych wydatkowanych na modernizację części wspólnych budynków (klatki schodowe, dachy, elewacje). W ten sposób właściciele mieszkań w budynkach objętych rewitalizacją będą zachęcani do włączenia się w kompleksowe działania rewitalizacyjne. o Propozycję wykorzystania instrumentu przyspieszonej amortyzacji dla obiektów/inwestycji zrealizowanych na obszarze objętym programem rewitalizacji, umożliwiającej kilkakrotnie szybszą amortyzację środka trwałego dla podmiotów prywatnych z tytułu realizacji wybranych inwestycji mieszkaniowych lub towarzyszących mieszkalnictwu. Skorzystanie z tego rozwiązania mogłoby być obwarowane dodatkowymi warunkami istotnymi z punktu widzenia celów rewitalizacji DELIMITACJA OBSZARÓW KRYZYSOWYCH NA TERENIE GMINY ZAKLICZYN. Delimitacja (delimitation), to metoda podziału obszaru problemowego miasta dla realizacji zadań inwestycyjnych i społecznych w latach , przeprowadzona na podstawie analizy dokumentów strategicznych miasta, oceny aktualnej sytuacji społeczno gospodarczej miasta obejmującej zagospodarowanie przestrzenne, infrastrukturę techniczną, gospodarkę i sferę społeczną oraz wskazania możliwości finansowych budżetu miasta i dostępnych funduszy zewnętrznych, w tym UE i EOG. Delimitacja obszarów kryzysowych przy wykorzystaniu kryteriów dwóch podsystemów: - Podsystem społeczno-ekonomiczny, - Podsystem oceny jakości tkanki dla każdej jednostki urbanistycznej: Zagadnienie Źródło danych Zakres danych Demografia Urząd Miejski Wiek Baza PESEL Płeć (informacja o każdym mieszkańcu) Miejsce zamieszkania Bezpieczeństwo Policja Typ przestępstwa (informacja o każdym przestępstwie) Miejsce przestępstwa 27 Narodowy Plan Rewitalizacji 2022 Założenia, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 34

36 Wykluczenie społeczne (bezrobocie i ubóstwo) Edukacja Gospodarka Powiatowy Urząd Pracy (informacja o każdym bezrobotnym) Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (informacja o każdej osobie otrzymującej zasiłek) Powiatowy Urząd Pracy (informacja o każdym bezrobotnym) Urząd Miejski (informacja o każdym przedsiębiorstwie) Moment rejestracji Płeć Miejsce zamieszkania Typ otrzymanego zasiłku Wysokość otrzymanego zasiłku Miejsce zamieszkania Wykształcenie Płeć Miejsce zamieszkania Numer PKD Miejsce prowadzenia działalności 35 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 35

37 Gmina Zakliczyn źródło 4. CELE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI. Głównym celem programu rewitalizacji będzie podniesienie atrakcyjności Gminy Zakliczyn, jako miejsca zamieszkania i pracy oraz atrakcji turystycznej ze względu na zrewitalizowanie Centrum Zakliczyna oraz wydzielonych obszarów w poszczególnych Sołectwach Gminy. Kolejnymi celami, które mają za zadanie ograniczyć problemy społeczne na obszarze kryzysowym są: poprawa warunków życia mieszkańców miasta w sferze bytowej, ekologicznej oraz społecznej; poprawa warunków nauki oraz wychowania przedszkolnego; rozwiązanie problemów komunikacyjnych; zabezpieczenie obiektów zabytkowych, architektonicznych i układu urbanistycznego; podniesienie walorów estetycznych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych; zrównoważenie problemów ekologicznych na rewitalizowanym obszarze; 36 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 36

38 powstanie nowych miejsc pracy; powstanie silnego produktu turystycznego i odpoczynku weekendowego. Na określenie celów Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Zakliczyn miały nie tylko analizy i obserwacje zespołu autorskiego, ale również przeprowadzone konsultacje społeczne, ankietyzacja społeczna, wywiady przeprowadzone z mieszkańcami. Zakres pól operacyjnych określono na podstawie analizy występowania zjawisk kryzysowych, materiałów otrzymanych od odpowiednich urzędów, przyjętych wcześniej obszarów kryzysowych. Ewaluacja zjawisk kryzysowych zarejestrowanych na poszczególnych polach interwencji wraz z wyborem rodzaju działań mających na celu łagodzenie tych zjawisk, została poddana uproszczonej komparatywnej analizie użyteczności. Dzięki tej analizie powstała pierwsza lista projektów działań na obszarach pól interwencji, pokazując ich praktyczną wartość użytkową. Szczególnie trudne jest to w przypadkach oceny działań kryteriów niewymiernych finansowo, tak zwanych miękkich. Przy ocenie projektów działań znaczenie miały następujące kryteria: kwalifikowalność do współfinansowania w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata oraz innych programów pomocowych Unii Europejskiej i EOG; zgodność z zamierzeniami Władz Gminy oraz innych inwestorów zdefiniowanymi w dokumentach strategicznych i planistycznych; wyniki konsultacji społecznych. 5. PARTYCYPACJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ W PROCESIE REWITALIZACJI. Konsultacje społeczne LPR oraz aktorzy, którzy powinni być zaangażowani w przygotowanie LPR (udział mieszkańców, ważnych aktorów etc.) Pierwszym i najważniejszym elementem rewitalizacji jest Nadzieja. Nadzieja, że na obszarze wskazanym do rewitalizacji wydarzy się coś dobrego. Że ma przed sobą perspektywy rozwoju, wzrostu. Sama tylko Nadzieja będzie przemieniała serca mieszkańców, zachęci inwestorów do zainteresowania się tym obszarem. Zachęci do Działania. Niezbędne jest oczywiście wsparcie tej rozbudzonej Nadziei materialnymi, konkretnymi projektami odpowiednio zabezpieczonymi finansowo. Bez takiej interwencji Nadzieja szybko zamieni się w beznadzieję, jeszcze głębszą niż początkowa apatia. 28 Na temat konsultacji społecznych istnieje, także już po polsku, ogromna literatura, w której prezentowane są liczne metody i mechanizmy włączania partnerów w programowanie procesów rozwojowych, w tym w rewitalizację. Jednak w praktyce dotychczasowe doświadczenia konsultacji społecznych w procesie tworzenia LPR-ów nie wyglądały szczególnie imponująco. Zidentyfikowano dwa kluczowe problemy, które powtarzane z zadziwiającą systematycznością właściwie zablokowały realną partycypację różnego rodzaju podmiotów w procesach tworzenia, a następnie realizowania LPR-ów. Były to: - nadmierny nacisk urzędników, którzy w ramach partycypacji społecznej (głównie konsultacjach społecznych) w szczególny sposób podejmowali próby aktywizowania 28 por.: Jarczewski W., Huculak M., 2011, Program rewitalizacji Lwowa Podzamcze , IRM, Kraków-Lwów. 37 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 37

39 samych mieszkańców, nie doceniając partnerów (gospodarczych i społecznych) znacznie mniej licznych, ale posiadających realne możliwości działania. Z perspektywy władz lokalnych partycypacja w rzeczywistości często zmieniała się w działania PR. - brak realnych propozycji dla partnerów. Miasta i Gminy powszechnie ogłaszały i przeprowadzały konsultacje społeczne (ponieważ miały taki obowiązek wynikający z instrukcji i wytycznych przygotowywania LPR-ów), ale nie oferowały partnerom możliwości realnego współdecydowania o projektach, które mają być realizowane w ramach procesów rewitalizacji. Praktycznie nie prowadzono konsultacji uruchamiających prawdziwą wyobraźnie i społeczny potencjał. Realne konsultacje i budowa partnerstw wymagają, by to operator rewitalizacji przychodził do lokalnej społeczności z pulą środków, i jej wydatkowanie uzależniał od pomysłów i oczekiwań partnerów. W ramach budowy LPR-ów w okresie standardowo konsultacje polegały na prezentacji planów inwestycyjnych oraz wysłuchaniu opinii osób, które w mniej lub bardziej przypadkowy sposób trafiły akurat na spotkanie konsultacyjne. W efekcie powszechnym skutkiem konsultacji społecznych było rozczarowanie (a nawet poczucie wykorzystania), pogłębiające często bierność i apatię partnerów społecznych i gospodarczych miasta. W konsultacjach społecznych nie powinno się traktować społeczeństwa jako całkowitego zbioru ludności. Niewątpliwie należy umożliwić zabranie głosu każdemu obywatelowi, jednak partycypacja społeczna powinna przede wszystkim skupić się na dotarciu do liderów społecznych i gospodarczych czyli organizacji reprezentujących społeczeństwo, państwo czy grupy interesów. Realnie nie ma bowiem większej różnicy, czy konsultacje społeczne sprowadzają się do obwieszczenia na BIP czy do rozesłania trzech tysięcy ankiet lub też organizacji spotkania, w którym bierze udział 20 czy 30 mieszkańców. Ewentualna różnica może polegać na silniejszym lub słabszym efektem promocyjnym. Realnie jakość konsultacji zależy od ilości i jakości owych liderów społecznych i gospodarczych, z którymi nawiązana zostanie współpraca. Poważna rozmowa (konsultacje i współpraca) z tymi liderami nigdy nie będzie polegała na opiniowaniu projektów wiejskich. Oni potrzebują konkretnej oferty. I wtedy można zacząć negocjacje kto w jakiej skali do czego może się dołożyć. I pojawia się szansa na wykorzystanie ogromnego potencjału, pomysłowości i przedsiębiorczości, która drzemie ukryta z uwagi na brak narzędzi do jej emanacji. 29 Istnieją trzy rodzaje podejścia w tworzeniu różnego rodzaju dokumentów strategicznych dla samorządów terytorialnych w tym Lokalnych Programów Rewitalizacji: 1) podejście eksperckie, 2) podejście społeczne, 3) podejście partycypacyjne. 29 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych w miastach propozycje zmian prawnych Część II,Kraków Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 38

40 1) Podejście eksperckie. Według S.R.Kłosowskiego i J.Adamskiego z LGPP "wady strategii lub innych dokumentów lokalnych, tworzonych przez konsultantów zewnętrznych polegają na: akademickim, ściśle naukowym, hermetycznym traktowaniu strategii, oderwanym od rzeczywistych problemów gminy; niezrozumiałym, technicznym języku opracowania; stosowaniu skomplikowanych, nieczytelnych, nieklarownych opisów przedsięwzięć lub procesów; trudnościach z porozumieniem się z lokalną społecznością; trudnościach z przekonaniem mieszkańców do celów strategii, braku ich utożsamiania się z celami strategii, braku powiązania celów strategii z planami i oczekiwaniami społeczności lokalnej. 2) Podejście społeczne. W metodach współdziałania strategicznego tworzenie partnerstwa na poziomie gminy jest podstawowym wskazaniem. Możemy w tej grupie wyróżnić kilka rodzajów podejść: 1) Budowanie przedsięwzięć gminnych. 2) Budowanie instytucji gminnych. 3) Tworzenie zachowań kulturowych. S.R. Kłosowski i J. Adamski z LGPP dostrzegają liczne wady społecznych strategii lub innych dokumentów lokalnych, tworzonych przez lokalnych liderów. Wady dokumentów lokalnych sporządzonych wyłącznie przez społeczność lokalną: brak możliwości skonfrontowania założeń dokumentu z doświadczeniem innych samorządów w celu uniknięcia popełnionych przez nich błędów lub skorzystania z gotowych doświadczeń; konsultanci mają pełną lub przekrojowo zanalizowaną wiedzę na ten temat; brak profesjonalnych narzędzi prawnych, finansowych i technicznych opisujących rzeczywistość i wizję przyszłości, np. formułowania nowych struktur organizacyjnych, redakcji dokumentów, sporządzania bilansów i wieloletnich analiz finansowych; brak rzeczowych, obiektywnych, profesjonalnych opracowań z pełnią argumentów za i przeciw, z chłodną kalkulacją korzyści i strat; niebezpieczeństwo stworzenia żywiołowego, chaotycznego dokumentu o wzajemnie wykluczających się celach szczegółowych; brak znajomości zjawisk, procesów i trendów dotyczących środowiska gospodarczego i politycznego w skali wojewódzkiej, krajowej i światowej, które mogą wpływać na podjęcie pewnych programów rozwojowych lub zaniechanie ich opracowywania i stosowania. 3) Podejście partycypacyjne. Metody zintegrowane, zawierają analizę SWOT oraz analizę systemową, lecz również podejmują próbę integracji w całość zależności informacyjnych. Podejście eksperckie powinno być połączone z podejściem społecznym. Takie rozwiązanie będziemy nazywać podejściem partycypacyjnym. Spośród wielu atutów tego podejścia można wymienić jako najważniejsze: 1. Przekazywanie profesjonalnej wiedzy przez ekspertów. 2. Wysoką akceptację społeczną dokumentu. 3. Zwiększenie wiary obywateli w przyszłość. 4. Zaangażowanie przedsiębiorców. Lokalny rozwój jest rezultatem współpracy sektora publicznego i prywatnego. 39 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 39

41 W podejściu partycypacyjnym ujawnia się podstawowy dylemat zarządzania strategicznego. Informacje i decyzje zastrzeżone dla najwyższego poziomu kierowania muszą być maksymalnie uspołecznione. Rzutuje to na efektywność procesu decyzyjnego, a drugiej strony stymuluje zjawisko krystalizowania się szerokiej grupy wspierającej strategię. Zalety podejścia partycypacyjnego wg S.R. Kłosowskiego i J. Adamskiego: podejścia społeczne i eksperckie powinny się wzajemnie uzupełniać i wspomagać w celu niwelowania wad i ograniczeń; Rola ekspertów powinna skłaniać się bardziej ku inspirowaniu, odkrywaniu nowych możliwości i punktów widzenia, przekazywaniu profesjonalnej wiedzy i doświadczenia oraz obiektywnemu ukazywaniu korzyści i wad danego zjawiska. Społeczność lokalna powinna być otwarta na proponowane rozwiązania. Dzięki znajomości miejscowego środowiska i postaw oraz lokalnych zasobów może wystąpić w roli praktycznego weryfikatora eksperckich propozycji. 30 Przy opracowywaniu LPR dla Gminy Zakliczyn wybrana została metoda partycypacyjna jako najbardziej efektywna i zapewniająca największy poziom partycypacji społecznej zarówno ze strony mieszkańców Gminy Zakliczyn jak i bezpośrednio zaangażowanych pozostałych beneficjentów rewitalizacji, czyli organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, parafii, spółdzielni mieszkaniowej i wspólnot mieszkaniowych. W ramach partycypacji społecznej opracowana została konceptualizacja badań ankietowych i ankieta, która została szeroko rozpowszechniona wśród mieszkańców i beneficjentów rewitalizacji. Dla mieszkańców i beneficjentów rewitalizacji zostały przygotowane i przeprowadzone w dniach: , , warsztaty planistyczno-konsultacyjne w trakcie, których zaprezentowane zostały założenia LPR w Gminie Zakliczyn oraz przeprowadzona została debata nad wyborem obszaru kryzysowego, problemów które rewitalizacja winna na nim rozwiązać oraz zebrano zadania inwestycyjne i społeczne, które winny być przedmiotem rewitalizacji. Efektem tych warsztatów i opracowanych wyników badań ankietowych jest delimitacja obszaru kryzysowego na terenie gminy Zakliczyn objętego Programem Rewitalizacji, analiza SWOT, identyfikacja problemów do rozwiązania sferze przestrzennej, gospodarczej i społecznej oraz zadania inwestycyjne i społeczne wraz z pozycjonowaniem dostępnych instrumentów finansowych, w tym funduszy strukturalnych UE w nowej perspektywie finansowej Metody formułowania strategii rozwoju gmin w Polsce, Rozprawa doktorska,tom I, mgr Andrzej Węgrzyn, Opiekun naukowy Prof. zw. dr hab. Bogumił Bernaś, Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu im. Oskara Langego Wydział Zarządzania i Informatyki Instytut Zarządzania Finansami Katedra Zarządzania Finansami Przedsiębiorstwa, Wrocław, marzec 2004r. 40 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 40

42 II. DIAGNOZA OBECNEJ SYTUACJI W GMINIE ZAKLICZYN 2.1 SFERA PRZESTRZENNA DIAGNOZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO I UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE ROZWOJU GMINY Gmina Zakliczyn położona jest w południowo-zachodniej części powiatu tarnowskiego na wschodzie województwa małopolskiego w środkowym biegu rzeki Dunajec w strefie Pogórza Karpackiego (na pograniczu Pogórza Wiśnickiego, Rożnowskiego i Ciężkowickiego, rozdzielonych rozległą doliną środkowego biegu Dunajca). Znaczną część powierzchni gminy Zakliczyn zajmuje Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy wraz z obszarem Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego. Granice gminy w części związane są z naturalnym ukształtowaniem terenu. Od zachodu gmina Zakliczyn graniczy z gminą Czchów, od północy z gminami Dębno, Wojnicz i Pleśna, od wschodu z gminami Gromnik i Ciężkowice, a od południa z gminami Gródek nad Dunajcem i Korzenna. Według podziału administracyjnego kraju w skład gminy Zakliczyn wchodzą 24 miejscowości: Bieśnik, Borowa, Charzewice, Dzierżaniny, Faliszewice, Faściszowa, Filipowice, Gwoździec, Jamna, Kończyska, Lusławice, Melsztyn, Olszowa, Paleśnica, Roztoka, Ruda Kameralna, Słona, Stróże, Wesołów, Wola Stróska, Wróblowice, miasto Zakliczyn, Zawada Lanckorońska, Zdonia. 31 Przedmiotowa gmina zajmuje powierzchnię 122,57 km 2, co stanowi 9,2% powierzchni powiatu tarnowskiego i około 0,81 % powierzchni województwa małopolskiego. Wśród geografów funkcjonują różne podziały fizyczno-geograficzne, w zależności od przyjętych kryteriów taksonomicznych. Według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego, gmina Zakliczyn położona jest w obrębie dwóch Makroregionów Podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich, Prowincji Karpat Zachodnich, a podział ten przedstawia się następująco: Prowincja - Karpaty Zachodnie. Podprowincja - Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, 1). Makroregion - Pogórze Zachodniobeskidzkie, Mezoregion - Pogórze Wiśnickie (północno-zachodnia część gminy położona na lewym brzegu Dunajca), 2). Makroregion - Pogórze Środkowobeskidzkie, Mezoregion - Pogórze Rożnowskie (większa część gminy położona na prawym brzegu Dunajca), W podziale fizyczno-geograficznym byłego województwa tarnowskiego Z. Czeppe, K. German, gmina Zakliczyn leży w Makroregionie Pogórza Karpackiego i wchodzi w skład dwóch Mezoregionów: Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 41

43 1). Mezoregion Pogórza Wielickiego dzielącego się na: Mikroregion - Dolina Dunajca, - Garby Okocimskie W gminie tereny te położone są na lewym brzegu Dunajca powyżej jego doliny. 2). Mezoregion Pogórza Ciężkowickiego dzielącego się na Mikroregion - Płaskowyż Rożnowski (południowa część gminy po północne stoki pasma Patria-Styr), - Obniżenie Siemiechowskie (niewielki obszar między Zdonią a Faściszową) - Rozróg Wału (północno-wschodni fragment gminy w okolicy Wróblowic). Według podziału geomorfoligcznego Polski (Klimaszewski M.) położenie gminy Zakliczyn przedstawia się następująco: Strefa: Alpejska Prowincja: Karpaty Podprowincja: Karpaty Zachodnie Makroregion: Karpaty Zewntęrzne Region: Pogórze Wielickie W ramach tego regionu wyróżniono jednostki podrzędne: Pogórze Ciężkowickie z subregionem Próg Czchowski (południowa część gminy) oraz Pogórze Wiśnickie gdzie wydzielono trzy subregiony Obniżenie Zakliczyńskie (pas od Filipowic po Faściszową), Garb Okocimski (teren na lewym brzegu Dunajca) oraz Płaskowyż Wału (fragment Wróblowic). Rys historyczny. Początki Zakliczyna sięgają bardzo odległych czasów. Niektórzy badacze tych terenów sądzą, że Zakliczyn można identyfikować z miejscowością Dunauiz, należącą do benedyktynów tynieckich od 1086 roku, a wymienioną w dokumencie z roku Przekazy z XVII wieku mówią, że następnie pojawiła się nazwa Goluczyn, określająca miejscowość leżącą między rzeką a pobliską Zdonią. Goluczyn, Zdonia i Ujazdy stanowiły wówczas własność Pakosza z rodu Gierałtów. Po nadaniu tychże wsi opatowi tynieckiemu po śmierci Pakosza w 1284 roku przez wdowę, Goluczyn został nazwany Opatkowicami. Pierwsza pewna wiadomość o Opatkowicach pochodzi z roku Miejscowość ta była już wtedy siedzibą parafii. Około połowy XV wieku osada posiadała 8 łanów kmiecych, jednego zagrodnika z rolą, jedną karczmę, młyn, znajdował się tu także dwór i folwark, należący do opactwa tynieckiego. Opatkowice swój rozwój zawdzięczały dogodnemu położeniu na szlaku handlowym wiodącym z Węgier przez Biecz, Grybów i Czchów do Krakowa i spławnemu w tamtych czasach Dunajcowi. Tereny Opatowic i okolic wchodziły w skład dóbr benedyktynów tynieckich. W okresie rządów opata tynieckiego, Wincentego Baranowskiego ( ), Spytek Wawrzyniec Jordan, właściciel Melsztyna, późniejszy kasztelan krakowski, w drodze zamiany, w roku 1557 nabył od benedyktynów Opatowice, Ujazdy, Zdonię za Brzozową i Polichty. Pierwszą wzmiankę o Zakliczynie znajdujemy Liber beneficjorum Długosza. Wnosić stąd należy, że powstał on na miejscu wsi Opatkowice. U stóp zamku melsztyńskiego, po drugiej stronie Dunajca, na gruncie starej wsi Opatkowice, Wawrzyniec 42 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 42

44 Spytek Jordan, mocą przywileju królewskiego, wydanego w Wilnie 16 lipca 1667 roku przez Zygmunta Augusta, erygował miasto na prawie magdeburskim. W roku 1558 miasto zwane było już Zakliczynem i choć Zakliczyn posiadał trzy łany ziemi, przybrał on charakter osady o przewadze rzemiosła nad rolnictwem. Po śmierci Wawrzyńca Spytka Jordana oraz jego żony, Zakliczyn, w roku 1597, przeszedł z rąk Jordanów na Sobków, a w początkach XVII wieku, w roku 1639 przeszedł w ręce Tarłów ze Szczekarzowic, herbu Topór i do 1748 roku przy nich pozostawał. W latach miasto pozostawało w rękach rodu Lanckorońskich, herbu Zadora. Ze względu na zmniejszenie się aktywności przebiegających przez miasto szlaków handlowych, w XIX wieku nastał w Zakliczynie zastój gospodarczy, trwający praktycznie do połowy obecnego stulecia. Pod zaborem austriackim Zakliczyn był osadą rolniczo-rzemieślniczą. W okresie międzywojennym w miasteczku prowadzono handel bydłem, rozwijało się rzemiosło, głównie szewstwo, zasłużoną sławą cieszyli się również zakliczyńscy masarze. Reforma administracji gminnej przeprowadzona w latach spowodowała, że Zakliczyn utracił prawa miejskie, stając się osadą wiejską. W okresie II wojny światowej Zakliczyn nie uległ zniszczeniu, pomimo toczonych w okolicy miasteczka walk wojska polskiego z hitlerowskim najeźdźcą. W okresie powojennym Zakliczyn, wykorzystując malownicze położenie, cenne walory kulturowe, zabytki architektury i sprzyjające walory klimatyczne rozwinął się jako miejscowość letniskowa Program Ochrony Środowiska dla Gminy Zakliczyn na lata Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 43

45 PODZIAŁ ADMINISTARCYJNY GMINY. Gmina Zakliczyn położona jest w południowo-zachodniej części powiatu tarnowskiego na wschodzie województwa małopolskiego w środkowym biegu rzeki Dunajec w strefie Pogórza Karpackiego (na pograniczu Pogórza Wiśnickiego, Rożnowskiego i Ciężkowickiego, rozdzielonych rozległą doliną środkowego biegu Dunajca). Znaczną część powierzchni gminy Zakliczyn zajmuje Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy wraz z obszarem Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego. Granice gminy w części związane są z naturalnym ukształtowaniem terenu. Położenie powiatu na terenie województwa małopolskiego Gminy leżące na terenie powiatu 44 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 44

46 Gmina Zakliczyn UŻYTKOWANIE GRUNTÓW, FORMY WŁASNOŚCI. Gmina Zakliczyn zajmuje powierzchnię 122,57 km 2 obejmującą miasto Zakliczyn i 23 sołectwa. Tabela 2.1.3A Powierzchnia gruntów stanowiących własność gminy Zakliczyn w poszczególnych Sołectwach. SOŁECTWO Pow. gruntów stanowiących własność Gminy Bieśnik 2,52 ha Borowa 3,9110 ha Charzewice 9,7161 ha Dzierżaniny 7,5100 ha Faliszewice 3,7100 ha Faściszowa 8,9033 ha Filipowice 14,5400 ha Gwoździec 14,7608 ha Jamna 34,0000 ha Kończyska 7,5909 ha Lusławice 9,6486 ha Melsztyn 2,6929 ha Olszowa 7,2374 ha Paleśnica 13,7365 ha Roztoka 6,2131 ha Ruda Kameralna 40,5755 ha Słona 5,4400 ha 45 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 45

47 Stróże Wesołów Wola Stróska Wróblowice Miasto Zakliczyn Zawada Lanckorońska Zdonia Razem Źródło: Urząd Miejski w Zakliczynie. 18,5285 ha 9,2209 ha 7,1569 ha 11,3866 ha 27,9840 ha 5,1200 ha 6,2603 ha 278,3611 ha Tabela 2.1.3B Liczba działek w poszczególnych Sołectwach. SOŁECTWO Bieśnik 279 Borowa 497 Charzewice 457 Dzierżaniny 541 Faliszewice 316 Faściszowa 672 Filipowice 920 Gwoździec 1516 Jamna 339 Kończyska 410 Lusławice 752 Melsztyn 247 Olszowa 571 Paleśnica 581 Roztoka 405 Ruda Kameralna 1532 Słona 493 Stróże 1047 Wesołów 925 Wola Stróska 587 Wróblowice 671 Miasto Zakliczyn 1326 Zawada Lanckorońska 414 Zdonia 665 Źródło: Urząd Miejski w Zakliczynie. ILOŚĆ DZIAŁEK 46 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 46

48 Tabela C Użytkowanie gruntów na terenie gminy Zakliczyn. Rodzaj gruntów Powierzchnia ewidencyjna (ha) Udział w powierzchni ogólnej (%) Powierzchnia gminy ogółem 12255, Grunty orne 3808, ,075 Sady 285,3296 2,3282 Łąki 161,4714 1,3175 Pastwiska 957,7251 7,8149 Lasy 4011,88 32,7366 Grunty zabudowane (zabudowane 386,7246 3,1556 grunty orne, pastwiska i łąki) i zurbanizowane Rowy 0,8896 0,0072 Nieużytki 81,2777 0,6632 Pozostałe grunty 1518, ,3938 Grunty zadrzewione, zakrzewione 24,7808 0,2022 Opracowano na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Zakliczynie ZASOBY ŚRODOWISKA NATURALNEGO. Geologia i gleby Budowa geologiczna obszaru gminy Gmina Zakliczyn leży w obrębie jednostki śląskiej Karpat Zewnętrznych z regularnym przebiegiem elementów tektonicznych w kierunku z północnego zachodu na południowy wschód na terenie Pogórza Wiśnickiego (północna część gminy) lub z zachodu na wschód na pogórzu Ciężkowickim (południowa część gminy). Regularny przebieg jest zaburzony przez uskok tektoniczny przebiegający na linii Dunajca (od Wesołowa do Olszyn), wzdłuż którego warstwy krośnieńskie i serie kredowe zostały przesunięte względem siebie. Występujący na terenach Pogórza Wiśnickiego flisz karpacki w postaci piaskowców i łupków warstw krośnieńskich oraz łupków warstw krośnieńskich i łupków pstrych i menilitowych układa się w postaci niecek synklinalnych w kierunku północny-zachód - południowy-wschód. Warstwom tym towarzyszą na obrzeżach twarde warstwy kredowe. Pogórze Ciężkowickie zbudowane jest z serii fliszowej opadającej na południe. Północna granica Pogórza Ciężkowickiego opadająca stromo w kierunku doliny Dunajca zbudowana jest z odpornych piaskowców godulskich i Igockich. Różnice w odporności skał tworzących Pogórze Wiśnickie i Pogórze Ciężkowickie powodują różnice w rzeźbie terenu. Pogórze Wiśnickie zbudowane z łatwiej wietrzejących skal, posiada krajobraz obniżonych garbów, o długich stokach. Natomiast twardsze podłoże Pogórza Ciężkowickiego generuje zwarte wzniesienia, o dużym nachyleniu stoków i głęboko wciętych dolinach potoków. Podłoże - skalne pokryte jest utworami czwartorzędowymi. W obszarach wyniesionych dominują wietrzeliny o miąższości od 0.5 do 3 m. Mogą mieć one postać rumoszy 47 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 47

49 piaskowcowych i łupkowy cli, miejscami przechodzących w gliny zwięzłe lub z dodatkiem rumoszy, a także w gliny piaszczyste. W obszarach dolinnych dominują osady rzeczne w postaci żwirów, piasków drobnych i średnich. Ich miąższość jest zmienna i osiąga maksymalnie do 15 m w dolinie Dunajca. Według podziału geomorfologicznego Polski gmina Zakliczyn leży w strefie Alpejskiej prowincji Karpaty, podprowincji Karpaty Zachodnie, makroregionie Karpat Zewnętrznych, mezoregionie Pogórze i regionie Pogórze Wielickie. W regionie tym wyróżniono jednostki podrzędne tzn. Pogórze Ciężkowickie (subregion Próg Czchowski) oraz Pogórze Wiśnickie (subregiony: Obniżenie Zakliczynskie, Garb Okocimski, Płaskowyż Wału), na pograniczu których leży gmina Zakliczyn. Gleby Gleby na całym Pogórzu jak i w gminie Zakliczyn powstały ze zwietrzeliny skał i naniesienia jej na nierówności terenu. Na tutejszym podłożu fliszowym przeważają gleby charakterystyczne dla obszarów górzystych - naturalne i bielicowe względnie brunatne wraz z utworami lessowymi lub lessopodobnymi. Są więc wśród nich gleby pylasto - ilaste, gliniasto-kamieniste, piaszczyste, kamieniste oraz aluwialne. Charakteryzują się one złymi, z rolniczego punktu widzenia, właściwościami fizycznymi i chemicznymi, należąc do gleb skrajnie ubogich w składniki pokarmowe. Gleby z tej grupy stanowią podłoże dla borów oraz lasów mieszanych zajmujących rozległe obszary południowej części gminy. Gleby leśne występujące na obszarze całego Parku Krajobrazowego mają naturalny profil, nie zmieniony na skutek gospodarki rolnej. Dla dolin rzek na Pogórzu charakterystyczne są gleby równinne aluwialne w postaci mad piaszczystych lekkich i średnich oraz piaszczysto-żwirowych. Na terenie gminy Zakliczyn takie gleby można spotkać w dolinie Dunajca. Są wysoko urodzajne, nadające się do uprawy zbóż i roślin okopowych jak też sadownictwa. Klasy bonitacyjne gruntów wykorzystywanych rolniczo grunty orne I - 20 ha II ha III a ha III b ha IV a ha IV b ha V ha VI ha VI2-6 ha sady I - 1 ha II - 11 ha III a - 6 ha III b - 40 ha IV a - 34 ha IV b ha V - 70 ha VI - 8 ha pastwiska II - 13 ha III ha IV ha V ha VI - 97 ha VI2-46 ha łąki II - 7 ha III - 52 ha IV ha V - 43 ha VI - 17 ha Gleby te należą w zdecydowanej większości do typu gleb brunatnoziemnych. Są to gleby brunatne wyługowano i kwaśne wytworzone z lessów, ponadto występują tu gleby płowe, a w dolinie Dunajca mady (w bardzo małych ilościach). Są to gleby przeważnie wykazujące przeciętną przydatność dla celów rolniczych. Klasyfikując je w sześciostopniowej skali bonitacji stwierdza się najwyższy udział gleb w klasach III i IV. Średni wskaźnik bonitacji gleb dla terenu gminy wynosi 1,05. Natomiast według "Atlasu Rzeczypospolitej Polskiej - Głównego Geodety Kraju" z 1995r. gleby gruntów ornych są z przewagą klas bonitacyjnych Ula, IIIb a zielone I, II. 48 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 48

50 Według "Atlasu..." gleby w gminie Zakliczyn mają odczyn bardzo kwaśny do lekko kwaśnego, natomiast według mapy właściwości gleb węglan wapnia nie występuje na terenie gminy do głębokości 150 cm. 33 Hydrografia Wody powierzchniowe Cieki powierzchniowe, które przepływają przez obszar gminy Zakliczyn stanowią prawo i lewobrzeżne dopływy rzeki Dunajec. Odwadniając w pełni teren 24 sołectw gminy. Dunajec (prawy dopływ Wisły) przepływa w północnej części gminy Zakliczyn od zachodu w kierunki północno-wschodnim na długości około 13.6 km przyjmując wodę z zaewidencjonowanych 15 prawo- i lewobrzeżnych jego bezpośrednich dopływów, do których należą następujące potoki i cieki bez nazwy: 1. Potok Brzozowianka(prawobrzeżny) o długości 14.9 km z dopływami na terenie gminy z Zazborówki. Wróblowic i Faściszowej. 2. Stara Paleśnia(P) długości 2.4 km. 3. Dopływ z Zawady Lanckorońskiej (L) długości l,8 km. 4. Potok Paleśnianka (P) długości 19.4 km z dopływami powyżej 2.0 km: dopływ bez nazwy (P) o długości 2.2 km. Potok Słonianka(P) długości 6.45 km. z Ciepielówki (P) o długości 2,2 km. spod Góry Mogiła o długości 3,9 km, z Dzierżanin (P) o długości 2.1 km. 5. Dopływ lewobrzeżny od Zawady Lanckorońskiejdługości 1.5 km, 6. Dopływ spod Zakliczyna( P) długości 1.6 km. 7. Potok Wolanka(P) długości 5,8 km z dopływami: z Wesołowa o długości 1.2 km oraz ze Zdoni o długości 2.3 km. 8. Potok Stróżanka (P) długości 6.8 km z dopływem z Pogórza o dł. 3.4 km, 9. Potok Wieleń (L) długości 8.2 kin z dopływami: spod Gwoźdźca długości 3,4 km, z Jaworska długości 2.6 km. 10.Dopływ z Melsztyna (L) długości 1.5 km. 11.Dopływ spod Nowej Wsi (L) długości 5.8 km z prawym dopływem spod Faliszewic długości 2.6 km. 12.Dopływ od Stróż (P) długości 3,0 km, 13.Dopływ z Filipowic długości 2.8 km, 14.Dopływ spod Biskupic Melsztyńskich (L) długości 1.9 km. 15. Potok Rudzanka (P) długości 7.3 km. 34 Klimat Średnia temperatura roczna dla gminy wynosi +8,1 C (styczeń -3 C, lipiec +18 C).Temperatura powietrza jest niewiele zróżnicowana, jednak ze względu na charakter terenów górskich na południu gminy różnice w średniej temperaturze w poszczególnych punktach gminy w tych samych miesiącach sięgają 1 C. l tak w okresie stycznia w dolinie Dunajca średnia temperatura wynosi ok.-2 C, natomiast w południowej części gminy ok. - 3 C. Podobną różnicę temperatur obserwuje się w lecie (lipiec): od 18 C w dolinach do 17 C w najwyższych partiach gór. Opady kształtują się w granicach mm, przy czym wyższe wartości występują 33 Źródło: 34 Źródło: 49 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 49

51 w terenach górzystych południowo-wschodniej części gminy. W terenach górskich obserwuje się znaczne różnice w opadach w okresie stycznia (najmniejsze opady ok. 30 mm) w stosunku do lipca (największe opady miesięczne ok.120 mm). Duże opady w okresie letnim spowodowane są częstymi krótkotrwałymi deszczami burzowymi (jednorazowe opady powyżej 20 mm), które powodują bardzo szybki wzrost poziomu w potokach i rzekach oraz znaczną zmienność ich przepływów, co jest charakterystyczne dla panującego tu ciepłego i łagodnego mikroklimatu. Kierunek wiatrów ściśle zależny od miejsca jego oceny. W obszarach o silnie zróżnicowanym ukształtowaniu cyrkulacja powietrza jest procesem złożonym. Generalnie przeważającym kierunkiem wiatru jest kierunek południowo-zachodni i zachodni ściśle związany z kierunkiem głównej doliny Dunajca. Dolina ta stanowi naturalny korytarz dla wiatrów silnych (wiatru halnego w okresie chłodnej pory roku - listopad do marca). Kierunek ten jest najkorzystniejszy dla gminy z punktu widzenia importu zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, ponieważ na tym kierunku brak jest znaczących źródeł zanieczyszczeń zlokalizowanych w odległości kilkudziesięciu kilometrów od gminy. Napływające z zachodu wilgotne masy powietrza polarno-morskiego przeważają wiosną, latem i jesienią. W zimie natomiast zdarzają się napływy kontynentalnych mas powietrza ze wschodu i duże spadki temperatur. Na przestrzenne zróżnicowanie klimatu wpływa rzeźba terenu. Stoki południowe są np. cieplejsze i bardziej suche od północnych. Zjawiskiem typowym jak i w Beskidach jest na Pogórzu piętrowość. Ze wzrostem wysokości n.p.m. spada temperatura i rośnie ilość opadów. Swoisty mikroklimat mają eksponowane do słońca stoki południowe oraz zaciszne obniżenia śródgórskie które utrzymują prze dłuższe okresy aurę bezwietrzną (np. rejon Paleśnicy). Dni z przymrozkami bywa przeciętnie , dni mroźnych a pokrywa śnieżna zalega przez dni. Dni pogodnych w ciągu roku jest 50-55, dni z mgłą a średnią prędkość wiatru można określić na 2,2-2,5 m/sec. Wiosna na Pogórzu jest zasadniczo wczesna i ciepła. Lato trwa od początku czerwca do pierwszych dni września i bywa nieco dłuższe niż w Beskidach. Jesień przychodzi dość wcześnie przynosząc od razu znaczne ochłodzenia. Ogólnie tutejszy klimat cechuje duża zmienność stanów pogody, co sprawia, iż jest tu praktycznie aż sześć pór roku: przedwiośnie, wiosna, lato, jesień, przedzimie oraz zima. 35 Fauna i Flora Do jednej z najważniejszych grup zasobów biotycznych zalicza się lasy. Wskaźnik lesistości wynosi dla kraju - 27,9%.Lasy i grunty zalesione i zakrzaczone zajmują w gminie Zakliczyn 4285 ha, co stanowi 35 % powierzchni gminy. W gminnych lasach przeważa, świerk, buk, jodła. Rzadziej występują: wiąz, sosna, modrzew, jesion i brzoza. W sześciu z sołectw w Gminie Zakliczyn las zajmuje ponad 50% powierzchni: Jamna 68,9%, Bieśnik 56,7%, Słona 60,9%, Stróże 57,2%, Paleśnica 51,1%, Ruda Kameralna 50.7%.Lasy te leżą w strefie lasów nieuszkodzonych, lub w lasach występują uszkodzenia tzw. l strefa zagrożenia (zagrożenia słabe). Lasy gminy Zakliczyn należy uznać za olbrzymie bogactwo tego regionu. Stan lasów jest dobry, szczególną wartością dla środowiska jest ich różnorodność. Dzięki dużej powierzchni 35 Źródło: 50 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 50

52 stanowią poważny udział w ogólnej powierzchni lasów województwa stając się istotnym fragmentem "zielonych płuc" województwa. W lasach, na polanach i łąkach rośnie wiele roślin rzadko gdzie indziej spotykanych, prawnie chronionych. Wzdłuż potoków i rzek rosną zespoły olszy szarej z domieszką świerka i jodły. W poszyciu rosną między innymi skrzypy, widłaki i paprocie, storczyki, lilia złotogłów, pierwiosnki, miodunki, zawilce, kaczeńce, jałowiec, malina, jeżyna oraz zioła lecznicze - wilcza jagoda, macierzanka, dziurawiec, jasnota biała, krwawnik, rumianek i wiele innych. Z grzybów jadalnych spotykamy tu borowiki, koźlarze, sitarze, kurki, maślaki, surojadki, kanie, rydze i gołąbki. Lasy w znacznej części zostały przekształcone w wyniku wyrębu oraz wprowadzania monokulturowych upraw leśnych. Jedynie na siedliskach niekorzystnych dla gospodarki leśnej, jak np. strome zbocza, kamieniste gleby, głębokie jary, zachowały się zbiorowiska leśne będące zbiorowiskami naturalnymi. Na obszarze powiatu tarnowskiego stwierdzono i opisano dotychczas kilkanaście podstawowych jednostek - zbiorowisk naturalnych leśnych i zaroślowych (krzewiastych). Na terenie gminy Zakliczyn można wyróżnić: - nadrzeczne lęgi wierzbowo-topolowe - lasy tego typu zajmują głębokie i żyzne gleby typu mad na terasach zalewowych Dunajca. - olszyna karpacka - lasy lego typu rozwijają się wzdłuż potoków i małych rzek - w powiecie tarnowskim należą do rzadkości; występują koło Jamnej i Paleśnicy. - łęgi olszowe - jesionowe niżowe - są to zbiorowiska leśne, które zajmują siedliska mokre lub okresowo zalewane; niewielkie fragmenty występują w rezerwacie "Styr". - łęgi olszowo-jesionowe podgórskie - są zespołem rzadkim; cechuje go występowanie niektórych gatunków górskich; w Polsce południowej występuje tylko na Pogórzu Karpackim; jego siedliska to niskie terasy potoków śródleśnych; w powiecie tarnowskim zajmują małe fragmenty w rejonie Woli Stróskiej, po północnej stronie pasma Mogiły i w okolicy Wróblowic. - las dębowo-grabowy - las ten sięga jedynie po piętro pogórza, do wysokości m.npm.; las ten występuje koło Zawady Lanckorońskiej, Melsztyna, Wróblowic i w paśmie Styru (460 m npm), - kontynentalny bór mieszany, dębowo-sosnowy - jest to las sięgający po piętro Pogórza podobnie jak grąd: występuje w paśmie Styru. - lasy bukowe - żyzna buczyna karpacka - są to żyzne lasy rosnące na glebach brunatnych, mniej lub bardziej wyługowanych; bardziej rozpowszechnione są w wyższych piętrach Pogórza, w okolicy Jamnej, we wschodniej części Styru (472 m npm), w rejonie Borowej, Bieśnika, Rudy Kameralnej. - kwaśna buczyna karpacka - lasy tego typu występują zasadniczo w obrębie buczyny karpackiej; zajmują siedliska, na których stosunkowo łatwo zachodzi ługowanie gleby; płaty 51 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 51

53 tego typu zbiorowisk występują w szczytowych partiach Mogiły i Styru (460 m n m p), - lasy jodłowe - lasy te zasiedlają niższe niż buczyny położenia regla dolnego; w gminie Zakliczyn fragmenty tych zbiorowisk występują na Styrze i Mogile (478 m npm). - zbiorowiska kserotermiczne (ciepłolubne) - można je spotkać na południowych stokach doliny Dunajca w Melsztynie, Rudzie Kameralnej, Wróblowicach oraz w rejonie Zakliczyna. Na ich siedliskach w rejonie Wróblowic występuje rzadki gatunek znajdujący się obecnie na polskiej "Czerwonej liście gatunków ginących" - róża francuska. Według "Powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej gminy Zakliczyn" (Przemyśl 1994) na terenie gminy występuje około 130 gatunków kręgowców objętych różnymi formami ochrony, w tym ok. 130 jest objętych ochroną gatunkową. Powyższa inwentaryzacja zawiera systematyczny przegląd gatunków zwierząt objętych ochroną gatunkową. Przegląd zawiera 133 pozycje. Faunę reprezentuje przede wszystkim zwierzyna leśna - sarny, lisy, dziki, zające, kuny, łasice i borsuki, rzadziej spotkać można jelenia, wilka, tchórza czy gronostaja. Do często spotykanych ptaków należą bażanty łowne, gołębie siniaki, dzięcioły czarne. W świecie ptaków występują tu zarówno gatunki pospolite dla piętra pogórza:dzięcioły, sikory, jak też szereg gatunków charakterystycznych dla określonych rejonów Pogórza - głuszce, bażanty, kuropatwy, gołębie siniaki. Z ryb żyjących w rzece Dunajec i potokach tego regionu pospolite są pstrągi potokowe, lipienie, klenie, jelce, brzany, głowacze, świnki i okonie. Zwierzyna łowna jest bardzo ważnym komponentem środowiska. Zwierzęta łowne są dobrem ogólnonarodowym w stanie wolnym stanowią własność Państwa i m.in. dlatego gospodarka łowiecka musi być tak prowadzona, żeby szkody w gospodarce rolnej i leśnej ze strony zwierzyny były jak najmniejsze. Rozwiązywaniem tych problemów zajmują się koła łowieckie dzierżawiące obwody łowieckie. W podgórskich i górzystych obwodach łowieckich, a do takich należą obwody gminy Zakliczyn, podstawę gospodarki łowieckiej stanowi zwierzyna gruba: jeleń, dzik a przede wszystkim sarna. W latach osiemdziesiątych postępował spadek ilości pozyskania zwierzyny, na skutek niekorzystnych zmian ekologicznych spowodowanych mechanizacją i chemizacją rolnictwa oraz rozwojem motoryzacji. Zwrot nastąpił w 1991 roku. między innymi na skutek zmniejszenia stosowania nawozów mineralnych, środków ochrony roślin oraz zwiększenia się powierzchni odłogujących gruntów rolnych i lekkich zim w latach Poważnym zagrożeniem dla świata zwierzęcego jest mechanizacja rolnictwa. Wjeżdżające na pola maszyny wymagają szerszych dróg dojazdowych, stąd leż często wycina się zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, które są siedliskiem wielu pożytecznych zwierząt. Również technika zbioru plonów przy użyciu szybkobieżnych maszyn powoduje tragiczne skutki dla zwierząt żyjących i żerujących na polach i łąkach. Są one wypłaszane przez hałas powodowany przez maszyny, a uciekając giną pod kołami lub pod urządzeniami tnącymi. Szczególnie dużo ginie w ten sposób zajęcy młodych saren. Giną także pisklęta w gniazdach. Inną poważnym zagrożeniem dla fauny gminy Zakliczyn jest podział ekosystemów przez drogi. W okresie godowy m i nie tylko setki rozjechanych żab, ropuch, jeży i innych drobnych zwierząt można spotkać na drogach w rejonach Bieśnika, Borowej, Paleśnicy, na drodze przez Słoną do Ciężkowic czy z Filipowic do Rudy Kameralnej doliną Rudzanki Źródło: 52 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 52

54 Surowce Występujące na terenie gminy Zakliczyn surowce mineralne są używane do celów budowlanych. Należą do nich przede wszystkim żwir i piasek rzeczny z eksploatowanych żwirowni w Roztoce, Filipowicach i Charzewicach. Występujące w kilku kamieniołomach (Melsztyn, Zawada Lanckorońska, Filipowice, Zdonia, Bieśnik, Dzierżaniny) piaskowce gruboławicowe (istebiańskie godulskie) nie są obecnie eksploatowane ze względu na zmianę charakteru budowanych zabudowań mieszkalnych. Także nie eksploatowane są gliny solifukcyjno-deluwialne i lessowe, zalegające na terenie wzdłuż doliny Dunajca, tworzące ochronną warstwę zbiornika wód podziemnych. Gliny te były w przeszłości eksploatowane szczególnie w okolicy Zakliczyna, gdzie warstwa to osiągała największą miąższość. Obecnie eksploatacji gliny nie prowadzi się. W okolicach Rudy Kameralnej występują także złoża rud żelaza (stąd źródło nazwy wsi), jednak zasoby te nie były dotychczas eksploatowane na większa skalę. Ważnym surowcem występującym na terenie gminy Zakliczyn są liczne źródła mineralne (o temp 6-12 C) ciągnące się szerokim pasem przez centralna część gminy. W utworach fliszowych powstały zbiorniki wód podziemnych, których zasoby ulegają częstym zmianom. W związku z tym mamy na Pogórzu szereg źródeł mineralnych, niestety tylko częściowo o przebadanym składzie. Źródła wód podziemnych na terenie Pogórza występują zarówno w utworach fliszowych jak i w czwartorzędowych. Ze względu na niewielką miąższość osadów czwartorzędowych warstwa wodonośna w tych utworach ciągnie się głównie wzdłuż doliny Dunajca, gdzie ich głębokość dochodzi do 5 metrów. Pod względem wydajności ujęcia te cechuje duża zmienność oraz znaczne zanieczyszczenie. Podstawowym piętrem wodonośnym na Pogórzu jest zatem flisz karpacki, a skałami, które magazynują wodę spękane, gruboławicowe piaskowce warstw istebniańskich, godulskich i ciężkowickich. Występują tu źródła typu szczelinowego, których wydajność może być duża zwłaszcza w strefie zasilania. Źródła szczelinowe nie wykazują większych zmian wydajności w ciągu roku, natomiast pozostałe źródła zwietrzelinowe funkcjonują zazwyczaj okresowo. W gminie Zakliczyn zarejestrowano 13 źródeł z czego: 9 źródeł siarczkowych i 4 źródła z wodą chlorkową. Występują one szczególnie w obrębie progu Czchowskiego, gdzie ciągną się pasmem od Filipowic po Słoną. Są to na ogół źródła siarczkowe (rejon Filipowic i Woli Stróskiej) oraz siarczkowo-słonawe i słonawe (rejon Bieśnika i Słonej) o średnim stężeniu i zwykle małej wydajności. W dużej mierze są to źródła przykorytowe o naturalnym wypływie. Różnią się one między sobą zarówno składem chemicznym jak i wielkością mineralizacji. Badania tych wód prowadzone już były w XIX w. przez A. Alth'a w 1870 r., następnie B. Różańskiego w 1891 r. Ponowne badania i odwierty na tym terenie przeprowadzone zostały dopiero w latach osiemdziesiątych przez pracowników AGH w Krakowie. Według J. Przyborskiego ich skład chemiczny przypomina wody z Iwonicza Zdroju, 53 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 53

55 dorównując im lub nawet je przewyższając wartościami leczniczymi. Niestety wody te nie są wykorzystywane do celów leczniczych. Wody siarczkowe występują jako naturalne źródła powierzchniowe o zapachu siarkowodoru oraz białych nalotach siarki na dnie lub wokół wypływu. Większość z nich nie jest ujęta i wykorzystywana. Jedno z większych źródeł siarczkowych znajduje się w Polichtach, z którego woda jest używana do celów gospodarczych, podobnie jak woda ze studni na południe od sołectwa Filipowice. W grupie wód siarczkowych spotyka się też wody mieszane siarczkowo-chlorkowe. Ten typ wód reprezentuje niewielkie źródło znajdujące się w Słonej. Większość z nich jednak nadal jest nie ujęta i nie wykorzystana. Wody chlorkowe występują na terenie wsi Słona oraz Bieśnik wzdłuż lewego brzegu potoku Słonianka. Jedno z występujących tam źródeł ma charakter naturalny zaś pozostałe trzy są wykopami badawczymi wykonanymi z inicjatywy prof. J. Poborskiego, który był jednym z najgorętszych zwolenników utworzenia na tych terenach parku krajobrazowego. Obecnie źródła te są ujęte i zabezpieczone, a jedno z nich wykorzystywane jest przez niewielką Wytwórnię Wód Gazowanych w Słonej. 37 Ekologia Niewątpliwą atrakcją gminy jest położenie na terenie czystym ekologicznie. 46,6 % powierzchni Gminy Zakliczyn leży na obszarze Ciężkowicko - Rożnowskiego Parku Krajobrazowego (102 km²) i obejmuje w całości 9 sołectw, a częściowo 4 sołectwa. Pozostała jej część jest położona na Obszarach Chronionego Krajobrazu: Pogórza Ciężkowickiego oraz Pogórza Wiśnickiego. Na terenie gminy utworzony został rezerwat przyrodniczy "STYR" o powierzchni 97,83 ha, jako naturalne zbiorowisko leśne typowe dla Pogórza Karpackiego. Ponadto zarejestrowane jest 10 drzew - pomników przyrody oraz dwa stanowiska bluszczu pospolitego i jedno stanowisko pióropusznika strusiego. W paśmie Ciężkowice - Polichty - Słona - Filipowice występują liczne źródła wód mineralnych: dziewięć siarczkowych i cztery chlorkowe, w większości nie ujęte i niewykorzystane. Badania chemiczne tych wód wykazały wysokie wartości balneoterapeutyczne. To cenne położenie zobowiązuje wszystkich do jego ochrony, gdyż niszcząc otaczającą nas przyrodę nie tylko pozbawiamy się pięknych widoków oraz miejsc w których można odpocząć w ciszy i spokoju od dzisiejszej cywilizacji, ale też niszczymy samego siebie. Dlatego też władze parku i gminy zabiegają o utworzenie kolejnych sześciu planowanych rezerwatów przyrody. REZERWAT UTWORZONY Rezerwat leśno-krajobrazowy "Styr" częściowy, o powierzchni 120 ha. Leży we wsi Bieśnik, w rejonie przełomu Paleśnianki przez pasmo Mogiła-Styr, zajmując zbocza i kulminację góry Styr (460 m n.p.m.). Obejmujący ochroną lasy porastające górę Styr i zbocza przełomowej doliny Paleśnianki z wieloma rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin, fragment obszaru zalegania wód mineralnych z kilkoma źródłami oraz nieczynny kamieniołom "Bodzanty" z okresu I wojny światowej, jako interesujący obiekt geologiczno 37 Źródło: 54 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 54

56 historyczny. Zbiorowiska leśne rezerwatu są zróżnicowane; występuje tu: zespół żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej (Dentario glandulosae-fagetum), kwaśna buczyna górska (Luzulo nemorosae-fagetum), żyzne jedliny ze związku Galio-Abietion, zbiorowisko określone przez Różańskiego i in. (1993) jako pogórski bór mieszany (Pino-Quercetum rubetosum) w wariancie typowym, grąd (Tilio-Carpinetum rubetosum) w wariancie typowym oraz zbiorowiska łęgowe ze związku Alno-Padion(Alnetum incanae, Carci remotae- Fraxinetum). Chronione i rzadkie gatunki roślin reprezentowane są tu m.in. przez wawrzynka wilczełyko (Daphne mezerum), naparstnicę zwyczajną (Digitalis grandiflora), bluszcza pospolitego (Hedera helix), podkolana białego (Platanthera bifolia), goryczkę trójeściową (Gentiana asclepiadea), bluszczyka kosmatego (Glechoma hirsuta), perłówkę jednokwiatową (Melica uniflora). REZERWATY PROJEKTOWANE Rezerwat leśno-krajobrazowy "Magura" o statusie rezerwatu częściowego. Ochronie podlegałoby zbiorowisko buczyny karpackiej, wraz z cennymi źródłami wód mineralnych. Rezerwat leśno- krajobrazowy "Jamna" częściowy, o powierzchni ok. 200 ha, położony na terenach wsi Jamna, Paleśnica, Olszowa oraz Siekierczyna (gm. Ciężkowice). Teren rezerwatu miałby objąć kulminację Rosulca 530 m. n.p.m. wraz z pobliskimi wzniesieniami (489 m., 483 m. n.p.m.), rozdzielonymi głęboką doliną Potoku Jamneńskiego, dopływu Paleśnianki. Stoki tych wzgórz są strome i rozcięte licznymi głęboko wciętymi dolinkami holoceńskimi. Wzniesienia te porasta starodrzew bukowo-jodłowy tworzący zespół żyznej buczyny karpackiej w formie pogórskiej oraz zespół kwaśnej buczyny górskiej. W runie leśnym spotykane są m. in. rośliny chronione takie jak: buławnik mieczolistny, parzydło leśne, bluszcz pospolity, miesięcznica trwała, jeżyna dwubarwna, perłówka jednokwiatowa i turzyca zwisła. Rezerwat leśno-krajobrazowy "Mogiła" częściowy o powierzchni ok.140 ha. Położony na terenie: Stróż, Woli Stróskiej, Borowej - zbocze góry Mogiła (478 m n.p.m.) oraz przyległych wzniesień. Cel ochrony: zachowanie fragmentu lasu tworzonego przez zbiorowiska żyznych jedlin, podgórskiej formy buczyny karpackiej i kwaśnej buczyny górskiej z runem bogatym w gatunki rzadkie i chronione oraz źródeł wód mineralnych, licznych i okazałych kwitnących egzemplarzy bluszczy pospolitego (Hedera helix), a także miejsca pamięci narodowej związanego z II wojną światową. Rezerwat leśno-florystyczny "Uroczysko" Wróblowice częściowy, o powierzchni ok. 52 ha. Położenie: miejscowość Wróblowice.Cel ochrony: zachowanie dobrze wykształconych zbiorowisk leśnych typowych dla piętra pogórza: podgórskiej formy buczyny karpackiej (Dentario glandulosae-fagetum), grądu (Tilio carpinetum), łęgu podgórskiego (Carci remotae-fraxinetum), stanowisk z ok. 29 gatunkami roślin objętych ochroną prawną. Wśród nich najcenniejsze to: wyblin jednolistny (Malaxis monophyllos),buławnik mieczolistny (Cephalanthera longifolia), buławnik wielkokwiatowy(cephalanthera damasonium), gnieźnik leśny (Neotia nidus avis), kruszczyk siny(epipactis violacea), listera jajowata (Listera ovata). Rezerwat częściowy leśno-krajobrazowy "Lasy Soliskie"o powierzchni ok. 115 ha, położony na terenie wsi Jamna oraz Jastrzębia i Siekierczyna (gm. Ciężkowice).Obejmuje on źródliskowe partie potoku Jastrzębianka oraz pobliskie wzniesienia.celem ochrony będzie zachowanie fragmentu lasu ze starodrzewem bukowym i jodłowym ( Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 55

57 letnim) oraz reprezentowanymi tu prawie wszystkimi najważniejszymi na Pogórzu Rożnowskim zbiorowiskami leśnymi. Na terenie rezerwatu dominuje zespół żyznej buczyny karpackiej w formie pogórskiej z runem bogatym w gatunki górskie. Mniejsze powierzchnie zajmują: zespół kwaśnej buczyny górskiej, żyzna jedlina, zespół nadrzecznej olszyny górskiej oraz zespół pogórskiego łęgu jesionowego. W runie występują m. in. rośliny jak: chronione wawrzynek wilczydełko, parzydło leśne, skrzyp olbrzymi, turzycę zwisłą. Z rzadkich gatunków zwierząt na terenie projektowanego rezerwatu występują bocian czarny, jastrząb, salamandra plamista. Ze względu na urozmaiconą rzeźbę oraz porastający wzgórza las z okazałymi pniami buków i jodeł teren ten ma charakter naturalnej Puszczy Karpackiej. Rezerwat leśno-krajobrazowy "Przełom Słonianki" częściowy, o powierzchni ok. 122 ha, położony na terenie wsi Słona. Celem utworzenia tego rezerwatu jest zachowanie malowniczego przełomu potoku Słonianka, pomiędzy wzgórzami Styru i Słonej Góry wraz z przylegającymi zalesionymi zboczami oraz źródłami chlorkowych wód mineralnych. Przełom ten wycięty jest w gruboławicowym i drobnoziarnistym piaskowcu godulskim. Podobnie jak w poprzednich rezerwatach tak i tu największa powierzchnię zajmuje żyzna buczyna karpacka z występującymi w jej runie rzadkimi i chronionymi roślinami naczyniowymi (buławnik mieczolistny, perłówka jednokwiatowa, bluszczyk kosmaty, bluszcz pospolity). Rezerwat leśno- krajobrazowy "Nad Bodzantówką" częściowy, o powierzchni ok. 16 ha, położony na terenie wsi Borowa. Obejmuje wschodni stok masywu Mogiły (503 m. n.p.m.) w rejonie przełomu Paleśnianki przez pasmo Mogiła-Styr. Projektuje się tu objąć ochroną starodrzew bukowy żyznej buczyny karpackiej. Osobliwością rezerwatu jest fakt, iż prawie wszystkie egzemplarze buka osiągają znaczne rozmiary, które kwalifikują je do ochrony w formie pomników przyrody. Z chronionych roślin występują tu: buławnik mieczolistny, bluszcz pospolity, parzydło leśne. Ze względu na położenie na zboczu przełomowej doliny Paleśnianki dodatkowym atutem rezerwatu jest krajobraz. Pomniki przyrody Zatwierdzone:»4 lipy drobnolistne (obwód 240, 246, 235 i 280 cm, wys. ok. 25 m) rosnące w otoczeniu kapliczki i krzyża na posesji p. Stanisława Fijora w Zdoni.»lipa drobnolistna (obwód 380 cm, wys. ok. 27 m) rosnąca na posesji p. Honoraty Skwarło w Zdoni.»lipa szerokolistna (obwód 372 cm, wys. ok. 20 m) oraz jawor (obwód 333 cm, wys. ok. 19 m), rosnące w ogrodzie p. Karola Wróbla w Zdoni.»dąb szypułkowy "Florian" (obwód 375 cm wysokość 20 m), koło kościoła w Filipowicach. projektowane:»2 lipy drobnolistne i 2 jesiony wyniosłe w Borowej.» dąb szypułkowy i jesion wyniosły w Dzierżaninch.» dąb szypułkowy i jesion wyniosły w parku podworskim w Paleśnicy.»lipa drobnolistna w Rudzie Kameralnej.»3 wiązy szypułkowe, 2 lipy drobnolistne, 3 dęby szypułkowe, 1 klon srebrzysty, 1 jawor i 1 jesion wyniosły w parku przydworskim w Stróżach. Ochroną planuje się objąć także dwa stanowiska kwitnącego i owocującego bluszczu zwyczajnego na masywie Mogiły oraz występujące w dolinie Paleśnianki stanowisko niezwykle rzadkiej i chronionej paproci pióropusznika strusiego. 56 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 56

58 Stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej to nowopowstała forma ochrony obiektów przyrody nieożywionej, która obejmuje naturalne lub sztuczne odsłonięcia utworów geologicznych o dużej wartości naukowej i dydaktycznej. Na terenie stanowiska dokumentacyjnego obowiązują zakazy: wysypywania, zakopywania i wylewania wszelkich odpadów i nieczystości pozyskiwania kamienia wydobywania kopalin, ścinki drzew, krzewów i zadrzewień, palenia ognisk. projektowane:»pozostałości po powojennych robotach geologiczno-górniczych w warstwach istebniańskich w Rudzie Kameralnej. Warstwy te zawierają syderyty ziarniste z marglami tufowymi w środku, występujące w zafałdowanym górotworze przeciętym uskokiem. Występuje tu również mały wodospad i punkt przecięcia się czterech subsekwentnych i obsekwentnych potoków.»wychodnie warstw, z widocznymi sedymentacyjnymi przejściami syderytów w piaskowiec, które obrazują genezę tworzenia się rudy żelaznej i formy rudonośnej w Rudzie Kameralnej ANALIZA ZASOBU MIESZKANIOWEGO GMINY. Mieszkaniowy zasób Gminy obejmuje 11 lokali mieszkalnych stanowiących własność Gminy Zakliczyn: 1) 2 lokale mieszkalne znajdujące się w budynku Szkoły w Stróżach, 2) 2 lokale mieszkalne znajdujące się w budynku Szkoły w Dzierżaninach, 3) 1 lokal znajdujący się w byłej Szkole Podstawowej w Bieśniku, 4) 3 lokale w Zakliczynie, Rynek 2, 5) 2 lokale w budynku Dom Ubogich w Zakliczynie, ul. Mickiewicza 39, 6) 1 lokal w Zdoni w budynku nr 63. Stan techniczny mieszkaniowego zasobu Gminy określa się na bazie wyposażenia lokalu mieszkalnego w centralne ogrzewanie, instalację gazową, instalację wodną, kanalizację, łazienkę, który przedstawia się następująco: 39 LP. Miejscowość Powierzchnia użytkowa Wyposażenie lokalu lokalu 1 Stróże 88/2 46 m² Instalacja wod- kan. C.o., gazowa, łazienka 2 Stróże 88/1 49,47 m² Instalacja wod- kan. C.o., gazowa, łazienka 3 Dzierżaniny 72/2 50,05 m² Instalacja wod. kan. łazienka 4 Dzierżaniny 72/3 50,05 m² Instalacja wod. kan. łazienka 5 Bieśnik 21 60,68 m² Instalacja wod. kan. łazienka 6 Zakliczyn Rynek 2/4 40,36 m² Brak wyposażenia 7 Zakliczyn Rynek 2/3 34,5 m² Brak wyposażenia 8 Zakliczyn Rynek 2/2 33,8 m² Brak wyposażenia 9 Zakliczyn ul. 36 m² Brak wyposażenia 38 Źródło: 39 Źródło: Program Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Gminy Zakliczyn w latach Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 57

59 Mickiewicza Dom Ubogich 10 Zakliczyn ul. 20 m² Brak wyposażenia Mickiewicza Dom Ubogich 11 Zdonia m² Brak wyposażenia Opracowano na podstawie danych uzyskanych z Programu Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Gminy Zakliczyn w latach ZASOBY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ GMINY. Infrastruktura techniczna gminy Kanalizacja Kanalizacja sanitarna: ok. 65,5 km, przyłącz kanalizacyjny ok szt. (zarządzający: Zakład Usług Komunalnych w Zakliczynie, posiadający oczyszczalnie ścieków w: Zakliczynie o przepustowości 800 m3/dobę, Paleśnicy i Charzewice). Zbiorniki wybieralne na ścieki (szamba przydomowe) ok pozycji. Przydomowe oczyszczalnie ścieków ok. 35 pozycji. 40 Tabela Wykaz gospodarstw na terenie gminy Zakliczyn podpiętych do kolektora kanalizacji na dzień r. 41 Miejscowość Liczba kolektorów Bieśnik ---- Borowa ---- Charzewice 30 Dzierżaniny ---- Faliszewice 60 Faściszowa 15 Filipowice ---- Gwoździec ---- Jamna ---- Kończyska 47 Lusławice 122 Melsztyn 15 Olszowa 67 Paleśnica 42 Roztoka ---- Ruda Kameralna ---- Słona ---- Stróże 53 Wesołów Źródło: Urząd Miejski w Zakliczynie 41 Źródło: Urząd Miejski w Zakliczynie 58 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 58

60 Wola Stróska 43 Wróblowice ---- Zakliczyn 416 Zawada Lanckorońska ---- Zdonia 53 RAZEM: 1068 Opracowano na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Zakliczynie. Wodociągi Sieć wodociągowa: ok. 57,5 km, przyłącz wodociągowy ok. 650 pozycji (zarządzający: Urząd Miejski w Zakliczynie, woda pobierana z ujęcia na Dunajcu w miejscowości Łukanowice, będącego własnością Rejonowego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Brzesku). 42 Gazociągi Gmina Zakliczyn zasilana jest gazem ziemnym przewodowym siecią średniego ciśnienia 0.4 MPa. Dostawy gazu następują z kierunku Dębna, Wojnicza, Gromnika. Powyższy stan sieci gazowniczej i najbliższe inwestycje, jak również warunki zasilania w gaz pozwalają na niemal 100% gazyfikację gminy. Poza siecią gazowniczą pozostaną jedynie dwie miejscowości: Filipowice i Ruda Kameralna. Ze względu na rozproszone w terenie górskim gospodarstwa w wielu przypadkach doprowadzenie gazu jest bardzo kosztowne, stąd nie należy spodziewać się w najbliższym czasie pełnej gazyfikacji gminy. Ponadto zła sytuacja materialna mieszkańców sołectw gminy utrudnia realizację inwestycji w zakresie infrastruktury, w tym rozwój sieci gazowniczej. Średnie zużycie gazu wynosi ok mł/osobę/dzień. Pozwala to stwierdzić, iż gaz używany jest przede wszystkim do celów przygotowywania posiłków. Ogrzewanie mieszkań gazem jest mało rozpowszechnione ze względu na wysokie koszty takiego sposobu ogrzewania oraz dostępność surowca energetycznego w postaci drewna i niski koszt węgla. 43 Długość sieci gazowej na terenie Gminy wynosi 191 km ( w zarządzie PGNiG). 44 Sieć energetyczna Gmina Zakliczyn jest w pełni zelektryfikowana. Energia elektryczna dostarczana jest obecnie z sieci energetycznej 30kv będącej własnością Zakładu Energetycznego w Tarnowie. Na terenie gminy nie istnieją źródła energii elektrycznej inne niż sieci państwowe. Gmina nie posiada żadnej elektrowni wodnej, elektrowni wiatrowej i innych obiektów produkujących energię elektryczna metoda niekonwencjonalną. Obecny system zasilania elektrycznego jest dobrze rozwinięty i wystarczający - zapewnia pełne pokrycie mocy dla wszystkich mieszkańców. Telekomunikacja 42 Źródło: Urząd Miejski w Zakliczynie Źródło: Urząd Miejski w Zakliczynie 59 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 59

61 Gmina również aktywnie uczestniczyła w przebudowie sieci telekomunikacyjnej. Dzięki temu na terenie gminy zlokalizowano 5 automatycznych central telefonicznych obsługujących około 60% gospodarstw, które to centrale podłączone są do linii światłowodowej, umożliwiając automatyczne połączenia w ruchu międzynarodowym oraz korzystanie z najnowszych usług oferowanych przez operatorów telefonicznej sieci przewodowej. Na większości obszaru gminy (poza niektórymi rejonami górzystymi na południu gminy) można korzystać z najnowszych technik komunikacji jakimi są telefony komórkowe, możliwe jest to dzięki pokryciu terenu gminy swoim zasięgiem przez wszystkich operatorów działających w Polsce. W gminie istnieje jeden urząd pocztowy w Zakliczynie. Łączność telefoniczna należy do bardzo mocnych stron gminy. 45 Gmina Zakliczyn wzięła udział w projekcie Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w Gminie Zakliczyn finansowanym ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 8. Oś Priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne zwiększanie innowacyjności gospodarki, Działanie 8.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu einclusion. Na realizację projektu gmina otrzymała z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego dotację w wysokości ,83 zł. Zakończenie projektu planowane jest na 31 października 2015 roku. Cele szczegółowe projektu: 1. Wyposażenie 70 gospodarstw domowych o trudnej sytuacji materialnej lub posiadających niepełnosprawnych członków oraz 3 świetlic wiejskich (Słona, Wesołów, Wola Stróska) i Gminnej Biblioteki Publicznej w Zakliczynie w sprzęt komputerowy i oprogramowanie (ogółem 100 zestawów komputerowych). 2. Zainstalowanie łącza i pokrycie pięcioletnich kosztów dostępu do Internetu uprawnionym 70 gospodarstwom domowym oraz w 3 świetlicach wiejskich i Gminnej Bibliotece Publicznej w Zakliczynie. 3. Przeszkolenie 70 osób niepełnosprawnych, bądź o trudnej sytuacji materialnej w zakresie obsługi oraz wykorzystania komputera i Internetu do załatwiania spraw codziennych i rozwoju społeczno-zawodowego. 4. Przeszkolenie uczniów z najuboższych rodzin oraz osób z grupy wiekowej 50+ o trudnej sytuacji materialnej w zakresie obsługi komputera, wykorzystania Internetu w nauce i poszerzaniu zainteresowań oraz wykorzystania komputera i Internetu do załatwiania spraw codziennych i aktywizacji społeczno-zawodowej (ogółem 90 osób). Wymiernym rezultatem projektu będzie także budowa w Gminie Zakliczyn infrastruktury teletechnicznej (wykonanej w technologii bezprzewodowej) umożliwiającej przyłączenie uprawnionych gospodarstw domowych do Internetu i instalacja dostępu do Internetu. Obecnie trwa procedura podpisywania umów z 70 beneficjentami ostatecznymi projektu (gospodarstwami domowymi wyłonionymi w procesie rekrutacji uczestników). Zgodnie z umową komputery oraz sygnał internetowy powinny zostać dostarczone do gospodarstw Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 60

62 domowych i jednostek gminnych do początku czerwca, a szkolenia 160 uczestników projektu powinny zakończyć się przed wakacjami INFRASTRUKTURA DROGOWA. Drogi Gmina Zakliczyn posiada stosunkowo dobrze rozwiniętą sieć dróg. Każde sołectwo posiada dogodny dojazd do siedziby Urzędu Gminy, przy czym największa odległość od granicy gminy do Zakliczyna wynosi ok. 12 km (Gwoździec - granica gminy na drodze do Dębna). Centralne położenie siedziby gminy pozwoliło na rozwój sieci dróg w systemie gwieździstym, przy czym przelotowe trasy dróg krajowych przebiegają obok centrum Zakliczyna. W strukturze dróg wyróżnić można 3 odcinki dróg krajowych o długości 23.3 km oraz 44,7 km odcinków dróg wojewódzkich. Gmina posiada także ok. 275,2 km dróg gminnych (2000), w chwili obecnej z tego tylko około 22% dróg posiada nawierzchnię asfaltową. Stan dróg jest zróżnicowany. W ostatnim okresie przeprowadzono prace związane z budową i renowacją dróg gminnych, o łącznej długości ok. 20 km. Większość dróg gminnych nie jest przystosowanych do przenoszonych nacisków przy przejazdach samochodów ciężarowych (np. transport żwiru). W lipcu 2001 roku ponad 160 kilometrów dróg gminnych zostało zniszczone przez powódź. 47 Tabela Zestawienie zbiorcze danych technicznych dróg dla gminy Zakliczyn. Rodzaj nawierzchni Długość (km) Powierzchnia (m²) Twarda ulepszona bitumiczna 118, ,65 Gruntowa wzmocniona żwirem, 23, ,20 żużlem Twarda nieulepszona żwirowa 11, ,20 Gruntowa naturalna (z gruntu 35, ,90 rodzimego) Twarda ulepszona kostka 5, ,60 Twarda nieulepszona tłuczniowa 7, ,10 Twarda ulepszona betonowa 2, ,70 Suma powierzchni poboczy utwardzonych, zatok autobusowych ,40 Suma powierzchni chodników i ,16 ścieżek rowerowych Ogółem 203,502 km ,91 m² Opracowano na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Zakliczynie. Liczba i długość obiektów mostowych w osi drogi: 389/488,10 szt/m Oświetlenie: 324 szt Oznakowanie pionowe: 411 szt Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 61

63 Łączna sieć dróg gminnych i dróg wewnętrznych, będących we władaniu gminy liczy ok. 400 km INFRASTRUKTURA KULTURY I SPORTU INFRASTRUKTURA KULTURY. W ramach działalności kulturalnej mieszkańcy Gminy Zakliczyn mają możliwość uczestniczyć w zajęciach prowadzonych przez Zakliczyńskie Centrum Kultury (ZCK), funkcjonujące w zakliczyńskim Ratuszu od 1999 roku. W Centrum działają następujące zespoły i grupy zajęciowe: Zespół Folklorystyczny Gwoździec ; Strażacka Orkiestra Dęta Filipowice ; Zakliczyński Klub Fotograficzny Światłoczuli ; Teatr Wyobraźni Żarówka ; Grupy rytmiczno-taneczne dla dzieci; Nauka tańca towarzyskiego dla młodzieży; Nauka gry na instrumentach; Nauka języka angielskiego. ZCK prowadzi cztery świetlice kulturalne w miejscowościach: Filipowice, Gwoździec, Ruda Kameralna i Wola Stróska, gdzie realizowanych jest szereg inicjatyw społecznych i kulturalnych skierowanych do mieszkańców. Centrum prowadzi także, w najstarszym zakliczyńskim domu z końca XVIII wieku, Muzeum Grodzkie Pod Wagą, a także zajmuje się działalnością wydawniczą jest wydawcą Miesięcznika Miasta i Gminy Zakliczyn Głosiciel oraz albumu promocyjnego gminy Zakliczyn piękno światłem malowane. Ponadto, ZCK na bieżąco prowadzi portal informacyjny Sztandarowym przedsięwzięciem organizowanym przez Centrum jest odbywające się corocznie we wrześniu Święto Fasoli, jedna z największych w Małopolsce imprez promujących produkt lokalny, w tym przypadku fasolę Piękny Jaś z Doliny Dunajca produkt wpisany na listę produktów regionalnych Unii Europejskiej. Od 2012 roku w Lusławicach prowadzi działalność Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego (ECM) narodowa instytucja kultury, której celem jest inspirowanie najzdolniejszych młodych muzyków z całego świata do doskonalenia umiejętności i osiągnięcia pełnej dojrzałości artystycznej. Europejskie Centrum Muzyki jest miejscem spotkań utalentowanych, młodych muzyków i profesorów wybitnych specjalistów sztuki wykonawczej, kompozycji i szeroko pojętej humanistyki. W relacjach typu mistrz uczeń kultywowane będą wartości duchowe tradycji środkowoeuropejskiej. Dzięki cennym kontaktom i wymianie doświadczeń, młodzi artyści otrzymają pogłębioną wiedzę o stylach muzycznych, jak również o strukturze i znaczeniu dzieła muzycznego. ECM jest pierwszym tak ukształtowanym ośrodkiem rozwijania młodych talentów muzycznych w Polsce i w Europie. Mieszkańcy gminy mogą poszerzać swoją wiedzę korzystając z zasobów Gminnej Biblioteki Publicznej w Zakliczynie, mającej na celu rozpoznawanie i zaspakajanie potrzeb czytelniczych mieszkańców, a także prowadzącej bezpłatną kawiarenkę internetową w 48 Dane uzyskane z Urzędu Miejskiego w Zakliczynie 62 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 62

64 zakliczyńskim ratuszu. Gminna Biblioteka Publiczna, oprócz swojej głównej siedziby w zakliczyńskim ratuszu, prowadzi także trzy filie w sołectwach: Charzewice, Filipowice i Paleśnica. 49 Zakliczyńskie Centrum Kultury (Źródło: 49 Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn na lata Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 63

65 Gminna Biblioteka Publiczna w Zakliczynie (źródłohttp://w.bibliotece.pl/) INFRASTRUKTURA SPORTU. W Gminie Zakliczyn funkcjonuje wiele klubów sportowych, wśród których 4 dominujące prowadzą szkolenie z zakresu piłki nożnej: LKS Dunajec Zakliczyn (liga okręgowa), LKS Orzeł Stróże, LKS Pogórze Gwoździec oraz PKS Jedność Paleśnica (klasa A okręgu tarnowskiego). W ramach Zespołu Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zakliczynie działa Uczniowski Klub Sportowy "Gulon", oferujący zajęcia w ramach sportu szkolnego, a także tenisa stołowego (II liga). W gminie aktywną działalność w zakresie szachów prowadzi Międzyszkolny Uczniowski Klub Szachowy Jordan Zakliczyn. Gmina Zakliczyn posiada duże zaplecze bazy sportowej, w tym boisko treningowe wraz ze stadionem piłkarskim z zadaszonymi trybunami na 360 miejsc w Zakliczynie, dwa kompleksy boisk ORLIK 2012 (w Zakliczynie i Paleśnicy, ogólnodostępne dla wszystkich grup wiekowych mieszkańców gminy Zakliczyn), gminną halę sportowej przy LKS Dunajec Zakliczyn, halę sportową i wielofunkcyjne boisko ze sztuczną nawierzchnią przy Zespole Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zakliczynie, halę sportową przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Zakliczynie oraz sale gimnastyczne i boiska przyszkolne. Ponadto w prywatnym kompleksie sportowo-wypoczynkowym Modrzewiowe Wzgórze w Faściszowej można korzystać z krytego basenu kąpielowego, jacuzzi, małego basenu dla dzieci, sauny fińskiej, na podczerwień, pokoju aromatycznego, a także zajęć ruchowych (możliwość zamówienia zajęć w wodzie z instruktorem, nauki pływania) Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn na lata Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 64

66 Ludowy Klub Sportowy Dunajec w Zakliczynie Rok założenia:1973 Barwy: niebiesko-białe Adres: Kamieniec 17, Zakliczyn Stadion otwarty w 1977 roku, Trybuna zadaszona o pojemności 366 miejsc siedzących Boisko: 106 mx 66 m Żródło: Historia klubu: W lipcu 1973 roku Ludowy Zespół Sportowy "Dunajec" Zakliczyn został przyjęty w poczet członków Krakowskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej w Krakowie i dopuszczony do rozgrywek o mistrzostwo klasy "C" w Podokręgu Brzeskim. Założycielami klubu byli: Mieczysław Wypasek i Paweł Wypasek. Trzy lata później, na jeden sezon, Dunajec połączył się z LZS Stróże. W 1977 roku wybudowano pierwsze boisko na Kamieńcu. Było to przełomowe wydarzenie w historii klubu, gdyż do tej pory nie udawało się zlokalizować na stałe odpowiedniej płyty. Starsi kibice pamiętają boisko za wałem przeciwpowodziowym, które było regularnie zalewane przez krnąbrny Dunajec, czy też małe i nierówne - na Grabinie. Ogrom wysiłku trzeba było włożyć w adaptację pastwiska, by powstała obecna płyta boiska z prawdziwego zdarzenia. W 1979 roku rozpoczęto budowę pierwszego budynku szatni. W latach 90-tych rozpoczęto budowę małej hali sportowej wraz z zapleczem. Po latach dokonano jej otwarcia i służy ona klubowi do dnia dzisiejszego. W 1990 roku pierwszy zespół awansował do IV ligi (4 poziom rozgrywek), jednakże występował w niej tylko przez jeden sezon. Dekadę później Dunajec gościł na swoich obiektach reprezentację Polski U-16, która to rozegrała tutaj mecz towarzyski z reprezentacją Rumunii. W sezonie 2001/2002Drużyna juniorów po raz pierwszy w historii Klubu przez sezon grała w Wojewódzkiej Lidze Juniorów. W ostatnich latach pierwsza drużyna Dunajca przebyła sportową drogę od klasy okręgowej, aż do ponownych występów w IV lidze, by ponowieni wrócić na poziom rozgrywek tarnowskiej ligi okręgowej. Obecna działalność: W sezonie 2015/2016 Ludowy Klub Sportowy Dunajec Zakliczyn posiada 5 drużyn piłki nożnej występujących w systemie ligowym PZPN. Pierwsza drużyna uczestniczy w rozgrywkach V ligi Tarnów, natomiast drużyny młodzieżowe juniorów starszych i 65 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 65

67 młodszych, tramparzy, młodzików w ligach okręgowych swoich grup wiekowych. Przy klubie działa także Szkółka Piłkarska dla najmłodszych grająca systemem turniejowym oraz grupa aktywnych Oldboys. Infrastruktura: W chwili obecnej Klub opiekuje się należącymi do gminy Zakliczyn obiektami o umownaj nazwie Kompleks Sportowo-Rekreacyjny Kamieniec, w skał którego wchodzą: boisko główne z trybuną i małą halą sportową z zapleczem, oświetlone boisko rezerwowe, kompleks boisk wielofunkcyjnych Orlik, plac zabaw oraz mini-siłownia. W sferze społecznej Klub boryka się z problemem demograficznym związanym z coraz bardziej malejącą liczbą młodych osób zainteresowanych systematycznym treningiem sportowym. O ile w latach 90-tych większość młodych podopiecznych pochodziła z najbliższych okolic Zakliczyna to w chwili obecnej z racji tego, iż Klub jako jedyny w gminie Zakliczyn prowadzi szkolenie we wszystkich grupach wiekowych jego zawodnicy rekrutują się z całej gminy co przy braku wewnętrznej komunikacji publicznej stwarza spore problemy odnośnie dojazdu na zajęcia. W sferze infrastruktury Klub boryka się z problemem złego stanu urządzeń niezbędnych do bieżącego utrzymania obiektu oraz niewystarczającej liczby pomieszczeń zaplecza szatniowego (aktualnie wykorzystywana para nie spełniające wymagań licencyjnych) co znacznie utrudnia normalną działalność Klubu. Stąd pilną potrzebą jest adaptacja pomieszczeń pod trybuną na szatnie i pomieszczenia gospodarcze. Także boisko główne wymaga prac rewitalizacyjnych polegających na renowacji płyty, remoncie ogrodzenia od strony północnej i wschodniej, montażu piłkochwytów. Wchodzące w skład Kompleksu boisko rezerwowe wymaga budowy ogrodzenia, poprawy oświetlenia celem dostosowania ich do wymagań montażu budek dla rezerwowych, piłkochwytów itp. Sam kompleks boryka się z problemem ogólnodostępnych toalet publicznych i miejsc do bezpiecznego zaparkowania rowerów i motocykli. 51 Ludowy Klub Sportowy Orzeł Stróże Rok założenia: 1947 Barwy: biało-czerwone Adres: Stróże 96, Zakliczyn telefon: (14) www: Stadion: pojemność miejsc / oświetlenie - brak / boisko - brak danych Prezes: Łukasz Majewski Trener: Jacek Krzyżak Jednosekcyjny Ludowy Klub Sportowy "Orzeł" Stróże to najstarszy klub sportowy w gminie Zakliczyn. LZS w Stróżach powstał w 1947 roku i od samego początku prowadził sekcję piłki nożnej. W Stróżach grano jeszcze przed wojną, a w czasie wojny na tzw. "łąkach dworskich" odbył się mecz piłkarski pomiędzy stacjonującymi w Stróżach żołnierzami niemieckimi a drużyną miejscowych (wynik 5:3). W 1947 roku został formalnie powołany LZS Stróże, jego założycielami byli: Jan Kłusek, Aleksander Kaczmarczyk, Władysław Koścień, Melchior Włodarczyk. W 1958 roku zgłoszono drużynę do rozgrywek piłkarskich prowadzonych przez Krakowski Okręgowy Związek Piłki Nożnej, gdzie występowała w klasie "C". W 1967 roku piłkarze uzyskali awans 51 Informacje uzyskane z Ludowego Klubu Sportowego Dunajec w Zakliczynie. 66 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 66

68 do klasy "B" i w latach następnych dwukrotnie walczyli w barażach - niestety bez powodzenia - o awans do klasy "A". Obecnie LKS "Orzeł" Stróże prowadzi tylko jedna drużynę seniorów występującą w "B" klasie podokręgu Brzesko - Tarnowskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. 52 Źródło: LKS Pogórze Gwoździec Data powstania LKS : Wakacje 2000 r. Barwy klubowe : biało - niebieskie Stadion : pojemność : 500 miejsc (100 siedzących) oświetlenie : brak boisko (wymiary) : 98m x 57m Powstanie Ludowego Klubu Sportowego "Pogórze" Gwoździec wiąże się z okresem wakacji 2000 roku. Całą procedurą zapoczątkowania działalności LKS był ówczesny, nowo wybrany prezes klubu p. Stanisław Juszkiewicz. Wiele trudu, pracy i starań włożono, by móc historycznie zadebiutować w rozgrywkach ligowych. Nowo powstała sekcja juniorów starszych przystąpiła do rozgrywek ligowych o mistrzostwo juniorów starszych podokręgu brzeskiego. Przez dwa kolejne sezony (2002/2003, 2003/2004) drużyna walczyła o jak najlepsze rezultaty. Ogranie, i zdobyte doświadczenie zawodników (wprawdzie nie duże) zaowocowało już w kolejnym, trzecim sezonie rozgrywkowym (2004/2005). Wtedy to LKS "Pogórze" Gwoździec, po sezonie dominacji i zajęciu pierwszego miejsca w swojej grupie, uzyskało awans do I Ligi Juniorów starszych okręgu tarnowskiego. Niestety, wiek zawodników nie pozwolił na przystąpienie w kolejnym sezonie (2004/2005) do rozgrywek ligowych juniorów starszych. W sezonie 2004/2005 powstała także sekcja trampkarzy 52 Żródło: 67 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 67

69 starszych. Największym sukcesem było zajęcie 2 miejsca w ligowej tabeli, ustępując tylko drużynie "zza miedzy" czyli "Kłosowi" Łysa Góra. W sezonie 2005/2006 powstała sekcja seniorów walczących w B klasie (podokręg brzesko, grupa II). W tym to sezonie drużyna zajęła 6 miejsce. Oprócz drużyny seniorów w tym samym okresie rozgrywkowym reaktywowano drużyno juniorów starszych. W kolejnym sezonie (2006/2007) nasza seniorska drużyna awansowała do A Klasy okręgu brzeskiego. W sezonie 2007/2008, jako bieniaminek, zajęliśmy 9 miejsce ustępując nieznacznie drużynom takim jak "Kłos" Łysa Góra, "Strażak" Mokrzyska czy LKS Uszew, zaś w sezonie 2008/2009 drużyna zajęła 10 miejsce. 53 Parafialny Klub Sportowy "Jedność" Paleśnica założony w 1995 roku. PKS "Jedność" jest klubem jednosekcyjnym, prowadzi dwie drużyny piłkarskie. W 1997 roku, po niespełna dwuletnim przygotowywaniu obiektu, zmontowaniu drużyny i treningach rozpoczęto rozgrywki w "B" klasie. W pierwszym roku rozgrywek drużyna zajęła 7 miejsce w tabeli, rok później była 5. W sezonie 2000/2001 drużyna seniorów tego klubu zajęła pierwsze miejsce w tabeli i tym samym uzyskała awans do Klasy "A". Juniorzy z Paleśnicy grają w klasie okręgowej z dość dobrymi wynikami. Na terenie stadionu obok boiska piłkarskiego znajduje się trawiaste boisko do gry w piłkę siatkową. 54 Źródło: Uczniowski Klub Sportowy GULON Zebranie założycielskie Uczniowskiego Klubu Sportowego Gulon przy Szkole Podstawowej odbyło się w dniu roku. UKS GULON jako stowarzyszenie z osobowością prawną, został wpisany do rejestru Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 68

70 Wydziału Kultury, Sportu i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie pod nr 207 zdnia 22.XI.1995r. W związku z reformą systemu edukacji i reformą administracyjną nastąpiła zmiana wpisu w dniu 6.IX.2000r. i klub został wpisany do ewidencji UKS-ów prowadzonej przez Starostę Powiatu Tarnowskiego pod nr 10/UKS/2000 jako Uczniowski Klub Sportowy Gulon przy Zespole Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zakliczynie. Prezesem Klubu jest od momentu powstania do chwili obecnej Ryszard Okoński, a sekretarzem Anna Okońska. Liczba członków klubu wynosi co roku około 100 osób. Do najważniejszych działań podejmowanych przez klub należy zaliczyć: * w zakresie organizacji imprez - współorganizacja gminnego systemu współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych i gimnazjów z Gminy Zakliczyn, - organizacja imprez szkolnych dla uczniów Gimnazjum w Zakliczynie w tenisie stołowym, biegach przełajowych, halowej piłce nożnej i piłce siatkowej, - organizacja imprez dla mieszkańców Gminy Zakliczyn - turnieje szachowe, tenisa i inne, - współorganizacja systemu współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych i gimnazjów z Powiatu Tarnowskiego poprzez organizację powiatowych zawodów w tenisie stołowym, biegach przełajowych, piłce nożnej i mini piłce nożnej, - organizacja innych imprez sportowych np. turniejów Coca-Cola Cup, szachowych, tenisa itp. * w zakresie organizacji szkolenia sportowego - prowadzenie szkolenia sportowego w lekkiej atletyce i piłce nożnej, * w zakresie promocji - przygotowywanie materiałów o działalności stowarzyszenia, organizowanych imprezach i działalności i publikacja ich w Gazecie Krakowskiej, Dzienniku Polskim, czasopiśmie gminnym Głosiciel i innych, * w zakresie organizacyjnym - prowadzenie przy UKS-ie działalności Klubu Olimpijczyka "OLIMP", - prowadzenie dokumentacji finansowo księgowej i składanie sprawozdań do Urzędu Skarbowego, Urzędu Statystycznego i Urzędu Miejskiego w Zakliczynie. * w zakresie współpracy - współpraca z Urzędem Miejskim w Zakliczynie, - współpraca z RCTiDK w Zakliczynie, 69 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 69

71 - współpraca ze Starostwem Powiatowym w Tarnowie, - współpraca z Powiatowym Szkolnym Związkiem Sportowym w Tarnowie i Małopolskim Szkolnym Związkiem Sportowym w Krakowie, - współpraca z Małopolską Radą Olimpijską i Polskim Komitetem Olimpijskim, - współpraca z innymi stowarzyszeniami i związkami sportowymi. Efektami działalności jest między innymi otrzymanie nagród w postaci: - w 1996 roku zestawu sprzętu do lekkiej atletyki, - w 1997 roku nagroda w postaci zestawu sprzętu do piłki nożnej, - w 2000 roku nagroda dla najlepszego Uczniowskiego Klubu Sportowego przy gimnazjum w województwie małopolskim sprzęt wartości złotych, - w 2002 roku nagroda w postaci obozu dla 10 członków klubu w Borowicach k/ Szklarskiej Poręby, - w 2004 roku nagroda w postaci obozu dla 10 członków klubu w Przesiece k/ Jeleniej Góry. Do najważniejszych osiągnięć sportowych członków klubu należy: - udział drużyny UKS "GULON" Zakliczyn w rozgrywkach IV ligi tenisa stołowego w latach 2001 i 2002, - zajęcie I miejsca w Turnieju Piłki Nożnej Halowych Mistrzostwach Tarnowa drużyny UKS "GULON" Zakliczyn, - zajęcie I miejsca w Turnieju Piłki Nożnej XIV Mundialiku - Mistrzostwach Tarnowa drużyny UKS "GULON" Zakliczyn, - zajęcie I miejsca w Turnieju Piłki Nożnej klas IV im. Marka Wielgusa na szczeblu powiatu tarnowskiego i IX w województwie małopolskim, - zajęcie III miejsca w Turnieju Piłki Nożnej klas I-III "Z podwórka na stadion" na szczeblu powiatu tarnowskiego, - czołowe lokaty w turniejach szachowych takich jak "Złota Wieża", "Turniej o Źrebiątko" i inne, - czołowe lokaty w zawodach lekkoatletycznych i w biegach przełajowych na szczeblu powiatu i województwa. 70 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 70

72 Drużyna UKS "Gulon" Zakliczyn odbiera puchar za zwycięstwo w Halowych Mistrzostwach Tarnowa Do najważniejszych osiągnięć organizacyjnych klubu członków klubu należy: - organizacja I Ogólnopolskiego Turnieju Szachowego o Puchar Burmistrza Miasta i Gminy Zakliczyn, z okazji przywrócenia praw miejskich dla Zakliczyna z udziałem 86 szachistów z całej Polski, - organizacja Małopolskich Igrzysk Młodzieży Szkolnej, Gimnazjada i Licealiady Młodzieży w szachach z udziałem ponad 150 zawodników z Małopolski, -organizacja kilkakrotnie Powiatowej Inauguracji Sportowego Roku Szkolnego w powiecie tarnowskim z udziałem Starosty Tarnowskiego i władz powiatu, - organizacja imprez gminnych i powiatowych dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. 55 Uczniowski Klub Sportowy "Jordan" Uczniowski Klub Sportowy Jordan zrzesza uczniów Gimnazjum im. Bł. Krystyna Gondka w Zakliczynie. Klub Powstał w 2002 roku i jest wpisany do ewidencji uczniowskich klubów sportowych, prowadzonej przez Starostę Powiatu Tarnowskiego. Założycielem i prezesem klubu jest mgr Agnieszka Aksamit Biel, sekretarzem mgr Małgorzata Kraj. Obecnie do UKS-u należy 89 uczniów. Zarząd klubu współpracuje z różnymi instytucjami w celu pozyskiwania funduszy oraz sprzętu na prowadzenie działalności sportowej: Polski Związek Łuczniczy w Warszawie- w 2004 r klub otrzymał 4 łuki, 4 komplety strzał, Polski Związek Sportu Osób Niepełnosprawnych- w październiku 2007 r. klub otrzymał sprzęt sportowy o łącznej kwocie 5 tyś złotych, Polskiego Związku Gimnastyki- w 2005 r. klub otrzymał ścieżkę akrobatyczną, Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 71

73 współpracował z Urzędem Miejskim w Zakliczynie w celu pozyskania środków finansowych na działalność UKS Jordan. Celem Klubu jest: 1. Planowanie i organizowanie życia sportowego uczniów w oparciu o możliwości obiektowe i sprzętowe szkoły oraz o pomoc organizacyjną i materialną rodziców i sympatyków Klubu. 2. Angażowanie wszystkich uczniów do różnorodnych form aktywności ruchowej, gier i zabaw dostosowanych do wieku, stopnia sprawności i zainteresowań sportowych. 3. Uczestniczenie w imprezach sportowych organizowanych na obszarze działania samorządu terytorialnego i poza nim. 4. Organizowanie zajęć sportowych dla uczniów szkoły w celu wszechstronnego rozwoju ich sprawności fizycznej i umysłowej. 5. Organizowanie działalności sportowej ze szczególnym uwzględnieniem funkcji zdrowotnych. 6. Organizowanie uczniom wszystkich klas różnorodnych form współzawodnictwa sportowego. 7. Kształtowanie pozytywnych cech charakteru i osobowości poprzez uczestnictwo w realizacji zadań sportowych Klubu. 56 Uczniowski Klub Sportowy "Pogórze" UKS "Pogórze" działający przy Szkole Podstawowej im. Lanckorońskich w Zakliczynie został wpisany do ewidencji uczniowskich klubów sportowych prowadzonej przez Starostę Powiatu Tarnowskiego r. Jest to więc data rozpoczęcia działalności klubu. UKS Pogórze zrzesza uczniów Szkoły Podstawowej w Zakliczynie. Obecnie w klubie tym istnieją następujące sekcje sportowe: piłka koszykowa piłka siatkowa piłka ręczna Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 72

74 Celem Klubu jest: 1. Planowanie i organizowanie życia sportowego uczniów w oparciu o możliwości obiektowe i sprzętowe szkoły oraz o pomoc organizacyjną i materialną rodziców i sympatyków Klubu. 2. Angażowanie wszystkich uczniów do różnorodnych form aktywności ruchowej, gier i zabaw dostosowanych do wieku, stopnia sprawności i zainteresowań sportowych. 3. Uczestniczenie w imprezach sportowych organizowanych na obszarze działania samorządu terytorialnego i poza nim. 4. Organizowanie zajęć sportowych dla uczniów szkoły w celu wszechstronnego rozwoju ich sprawności fizycznej i umysłowej. 5. Organizowanie działalności sportowej ze szczególnym uwzględnieniem funkcji zdrowotnych. 6. Organizowanie uczniom wszystkich klas różnorodnych form współzawodnictwa. 7. Kształtowanie pozytywnych cech charakteru i osobowości poprzez uczestnictwo w realizacji zadań sportowych Klubu. UKS Pogórze opiera swoją działalność przede wszystkim na społecznej pracy swoich członków i działaczy. Do zadań klubu realizowanych w roku szkolnym można zaliczyć: prowadzenie zajęć pozalekcyjnych z piłki koszykowej, piłki siatkowej i piłki ręcznej w wymiarze 4 godzin tygodniowo: dwie godziny w tygodniu - trening dziewcząt (prowadzący p. Anna Antosz) i dwie godziny w tygodniu trening chłopców (p. Aneta Tabiś-Hofman), organizacja wewnątrzszkolnych zawodów sportowych, wyjazdów na basen oraz wycieczek rowerowych, współpraca z UKS "Gulon", UKS "Jordan" w corocznym organizowaniu "Dnia Sportu" połączonym z "Dniem Dziecka", systematyczne przygotowywanie członków klubu, oraz udział w zawodach sportowych na szczeblu gminnym, powiatowym, wojewódzkim (indywidualne biegi przełajowe, sztafetowe biegi przełajowe, tenis stołowy - indywidualnie i drużynowo, mini piłka nożna, mini siatkówka, mini koszykówka, mini piłka ręczna, halowa piłka nożna, czwórbój lekkoatletyczny). Od początku swojej działalności zarząd UKS "Pogórze" współpracuje z Polskim Związkiem Gimnastycznym i Polskim Związkiem Koszykówki, dzięki czemu Klub uzyskał darmowy sprzęt do gimnastyki i koszykówki, z którego korzystają uczniowie trenujący w klubie. 73 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 73

75 Członkowie UKS "Pogórze" w ostatnich latach brali udział w zawodach sportowych na szczeblu gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Największe sukcesy sportowe przedstawiają się następująco: III miejsce w Powiatowym Turnieju Piłki Ręcznej Chłopców Szkół Podstawowych (marzec 2003 r.) III miejsce w Mistrzostwach Miasta Tarnowa i Powiatu Tarnowskiego w Sztafetowych Biegach Przełajowych drużyna chłopców i dziewcząt (kwiecień 2003 r.) III miejsce w Finale Wojewódzkim Turnieju Coca-Cola Cup 2003 (czerwiec 2003 r.) IV miejsce w Finale Powiatowym Piłki Ręcznej Dziewcząt (marzec 2004 r.) III miejsce w Finale Powiatowym w Sztafetowych Biegach Przełajowych drużyna dziewcząt (kwiecień 2004 r.) II miejsce w Finale Powiatu w Piłce Nożnej chłopców (maj 2004 r.) III miejsce w Finale Powiatowym w Indywidualnych Biegach Przełajowych zdobył Dominik Nadolnik uczeń kl. V a (październik 2005 r.) III miejsce w XIV Ulicznym Biegu Niepodległości zdobył Piotr Dziedzic uczeń kl. VI a (listopad 2005 r.) II miejsce w Finale Powiatu w szachach zdobyła Magdalena Bober uczennica kl. VI a (styczeń 2006 r.) III miejsce w XV Ulicznym Biegu Niepodległości zdobył Maciej Kusiak uczeń kl. V b (listopad 2006 r.) III miejsce w Finale Powiatu w Piłce Nożnej chłopców (maj 2007 r.) III miejsce w Finale Powiatu w Halowej Piłce Nożnej chłopców (listopad 2007 r.) OCHRONA ZABYTKÓW OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW W rejestrze zabytków znajdującym się w Narodowym Instytucie Dziedzictwa wpisane są następujące zabytki gminy Zakliczyn: Charzewice - cmentarz wojenny Nr 290 z I wojny światowej, , nr rej.: A-134/M z Gwoździec - kościół par. pw. św. Katarzyny, , nr rej.: A-1208/M z Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 74

76 Lusławice - zespół dworski, pocz. XIX: - dwór, nr rej.: I-33-15/48 z oraz A-168 z lamus, 1 poł. XVII, nr rej.: I-3-26/48 z oraz A-167 z park, nr rej.: I-3-26/48 z oraz A-168 z mauzoleum Fausta Socyna, nr rej.: AK-11/Bc/18/Kr/33 z Melsztyn - d. cmentarz kościelny, przy nieistniejącym kościele par., XIV, nr rej.: A-1193/M z ruiny zamku, XIV-XVIII, nr rej.: KBS 11-Be/4/Kr/36 z oraz A-3 z Paleśnica - kościół par. pw. św. Justyny, 1809, nr rej.: A-18/M z cmentarz kościelny, nr rej.: j.w. - cmentarz wojenny Nr 295 z I wojny światowej, , nr rej.: A-669/M z cmentarz wojenny Nr 296 z I wojny światowej, kwatera na starym cmentarzu par., , nr rej.: A-670/M z Roztoka - cmentarz wojenny Nr 287 z I wojny światowej, , nr rej.: A-1299/M z Stróże - zespół dworski, XIX, nr rej.: A-198 z : - dwór - park Zakliczyn - układ urbanistyczny, XVI-XIX, nr rej.: A-21 z kościół par. pw. św. Idziego, , nr rej.: I-3-20 z oraz 316 z cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w. - zespół klasztorny reformatów, poł. XVII-XIX, nr rej.: 11-Be-6-Kr-36 z oraz 317 z : - kościół pw. MB Anielskiej, klasztor, XVII, 2 poł. XIX - cmentarz wojenny Nr 293 z I wojny światowej, , nr rej.: A-135/M z cmentarz wojenny Nr 294 z I wojny światowej, kwatera na cmentarzu par., , nr rej.: A-1172/M z ratusz, pocz. XIX, nr rej.: A-270 z dom, ul. Mickiewicza 23, drewn., 1763, nr rej.: A-271 z dom, ul. Mickiewicza 12, drewn., 1858, nr rej.: A-235 z dom, ul. Mickiewicza 35, drewn., 1 poł. XIX, nr rej.: A-361 z Zdonia - zespół dworski i folwarczny, XIX, nr rej.: A-136 z : - dwór - park Źródło: - stan na 31 marca 2015 r. 75 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 75

77 OPISY SZCZEGÓŁOWE POSZCZEGÓLNYCH ZABYTKÓW: Charzewice - cmentarz wojenny Nr 290 z I wojny światowej, , nr rej.: A-134/M z Historia Pochowano tutaj żołnierzy, którzy zginęli w bitwie stoczonej 19 listopada Był to okres porażek armii austro-rosyjskiej, która została z tych terenów wyparta przez wojska rosyjskie. W Charzewicach żołnierze armii austro-węgierskiej zostali zaskoczeni przez wojska rosyjskie. Doszło do walki na bagnety, po której bezleśne wzgórza nad Dunajcem pokryły się setkami zwłok zabitych żołnierzy. Pochowani zostali przez miejscową ludność w prowizorycznych zbiorowych mogiłach. Jak podają świadkowie tych zdarzeń: "zwozili trupy na wozach do zbiorowych mogił niczym snopy zboża". W 1915, gdy Austriacy po zwycięskiej dla nich bitwie pod Limanową odzyskali te tereny, ciała żołnierzy ekshumowano i przeniesiono na wybudowane przez Austriaków cmentarze wojenne. Na cmentarzu nr 290 pochowano 109 żołnierzy armii austriackiej i 52 żołnierzy armii rosyjskiej. Są wśród nich także Polacy, którzy zmuszeni zostali przez zaborców do walki przeciwko sobie, po dwóch stronach frontu. Opis cmentarza Cmentarz ten uznawany jest za najładniejszy w okręgu brzeskim. Głównym elementem dekoracyjnym cmentarza jest znajdujący się w jego górnej części kwatery nad drogą kamienny obelisk mający kształt pergoli o kwadratowym przekroju, ze środka której wznosi się do góry kamienny pylon o wysokości kilkunastu metrów. Na ścianach jego najwyższej części znajdują się cztery kamienne krzyże. Pergola podparta jest murowanymi z kamienia łupanego słupkami, pomiędzy którymi zamontowano duże żeliwne krzyże dwóch rodzajów (jednoramienne łacińskie i dwuramienne (lotaryńskie). Wewnątrz pergoli zamontowano dwie tablice z datą 1914 i napisami w języku niemieckim. Napisy te można przetłumaczyć tak: Ogrodzenie cmentarza tworzą betonowe, stylizowane słupki, pomiędzy którymi rozpięto łańcuch. Położona nad drogą część cmentarza posiada trzy furtki. Za pierwszą, drewnianą znajdują się mogiły posiadające betonowe nagrobki zwieńczone niskimi żeliwnymi krzyżami. Za drugą, żeliwną bramką znajduje się pusty plac, za trzecią, również żeliwną główny pomnik. Za nim znajdują się dwie mogiły oficerów obramowane betonowymi pachołkami. W części cmentarza położonej poniżej drogi centralnym elementem dekoracyjnym jest duży betonowy krzyż. Mogiły w tej części cmentarza posiadają betonowe stele zwieńczone betonowymi krzyżami. Mogiły nie posiadają tabliczek imiennych. W lesie obok cmentarza można jeszcze rozpoznać pozostałości okopów pl.wikipedia.org/ 76 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 76

78 Cmentarz wojenny w Charzewicach. (źródło: pl.wikipedia.org/). Gwoździec - kościół par. pw. św. Katarzyny, , nr rej.: A-1208/M z Kościół p.w. św. Katarzyny z lat wg projektu Adolfa Zajączkowskiego. Neogotycki. Murowany, jednonawowy, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie i wieżą od zachodu. Wnętrze nakryte sklepieniami gwiaździstymi. Wyposażenie z XVII i pocz. XX w. Chrzcielnica o kształcie ośmiobocznego kielicha o czarze ozdobionej dekoracją maswerkową. Budynek przy kościele z 1915 r. Drewniany, parterowy, zbudowany przy wykorzystaniu materiałów rozbiórkowych z pierwotnego kościoła drewnianego, z którego przeniesiono dwa portale ciesielskie z "oślimi grzbietami", przypuszczalnie z XVI w. oraz deski z widocznymi śladami renesansowej polichromii. 60 Lusławice - zespół dworski, pocz. XIX: - dwór, nr rej.: I-33-15/48 z oraz A-168 z lamus, 1 poł. XVII, nr rej.: I-3-26/48 z oraz A-167 z park, nr rej.: I-3-26/48 z oraz A-168 z mauzoleum Fausta Socyna, nr rej.: AK-11/Bc/18/Kr/33 z Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 77

79 Dwór w Lusławicach (źródło: Majątek w Lusławicach otoczony jest solidnym murowanym murem. W jego obrębie znajdują się: klasycystyczny dworek z XIX wieku, lamus z XVI w., neorenesansowy pawilon z XIX wieku oraz ośmioboczne mauzoleum Fausta Socyna. Niemal cały teren zajęty jest przez park i ogród. Dwór z pocz. XIX w., restaurowany w latach 70-tych XX wieku. Klasycystyczny. Murowany, parterowy, częściowo podpiwniczony, na planie wydłużonego prostokąta, dwutraktowy, z czterokolumnowym portykiem, zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem od frontu i tarasem od tyłu oraz przeszkloną werandą przy południowej ścianie szczytowej. We wnętrzach po przeprowadzonym remoncie i renowacji znajdują się piece kaflowe z XVIII i XIX wieku przeniesione z innych obiektów, nowe piece kamykowe, ozdobne posadzki, drewniane stropy, stiukowe zdobienia sufitów i okucia ślusarskie. Fachowcy twierdzą, że państwu Pendereckim po mimo wielu zmian i nowym wyposażeniu udało się zachować styl epoki, z której pochodzi dwór. Dach o oryginalnej więźbie, czterospadowy, pobity gontem, nad nim cztery kominy z epoki. W lusławickim dworze Krzysztof Penderecki napisał sporo swoich utworów, gościło tu wielu wybitnych ludzi z całego świata. Państwo Pendereccy zawsze znajdą czas, by między jednym a drugim zagranicznym wyjazdem, przyjechać choć na trochę do Lusławic. Lamus z pocz. XVII w., wzniesiony z przeznaczeniem na zbór ariański, restaurowany w latach Dawny zbór jest niewielkim, manierystycznym, piętrowym budyneczkiem, stojącym obok klasycystycznego dworu. Ma plan zbliżony do kwadratu, jedno piętro i czterospadowy, dachówkowy dach. Ściany są otynkowane, tylko w kilku miejscach pozostawiono odsłonięte części muru. Poza skromnymi oprawami okien nie ma w lamusie żadnych elementów dawnej kamieniarki. Wnętrze nakrywają sklepienia kolebkowe na parterze i drewniane stropy na piętrze. Park z końca XVIII w. w miejsce ogrodu renesansowego, na pow. 5 ha. Krajobrazowy, 78 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 78

80 romantyczny. Na założenie składa się obszerna polana z owalnym podjazdem i klombem na osi portyku dworu, zespoły starodrzewu, aleje spacerowe, polanki z soliteriami i kępami młodych drzew. Od wschodu do parku przylega obszerny sad owocowy. Na głównej osi dworu aleja dojazdowa z pseudobarokową bramą murowaną. Cały teren tonie w zieleni i kwiatach - państwo Pendereccy posiadają jeden z najpiękniejszych ogrodów w Polsce. Wśród drzew stoi kilka altan ogrodowych, a na sporym bezdrzewnym fragmencie, przy północnej granicy posesji - okrągłe mauzoleum, pomnik - symboliczny grobowiec Faustyna Socyna w oprawie architektonicznej z 1936 r projektu prof. Adolfa Szyszko-Bohusza z umieszczonym na nim napisem w języku włoskim: "... Kto sieje cnotę ten zbiera sławę, a prawdziwa sława przeżywa śmierć..". 61 Źródło: Melsztyn - d. cmentarz kościelny, przy nieistniejącym kościele par., XIV, nr rej.: A-1193/M z ruiny zamku, XIV-XVIII, nr rej.: KBS 11-Be/4/Kr/36 z oraz A-3 z Zamek w Melsztynie ośrodek wielkiej własności rycerskiej, wzniesiony przez kasztelana krakowskiego Spycymira herbu Leliwa między r. Pierwotnie zamek na planie nieregularnego wieloboku zajmował wschodni kraniec wzgórza. Wykorzystywał strome a miejscami nawet urwiste stoki wznoszące się ponad 40 m. ponad poziom Dunajca. Składał się z budynku mieszkalnego z wysuniętą na zewnątrz okrągłą wieżą cysterny oraz zabudowań gospodarczych. 61 Źródło: 79 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 79

81 Pierwszy pewny dokument dotyczący zamku w Melsztynie datowany jest na 26 lipca 1364 i dotyczy aktu erekcyjnego kaplicy zamkowej o prawach kościoła parafialnego. Obecnie w miejscu ołtarza stoi kamienna kolumna z Chrystusem Frasobliwym, jako, że parafia w Melsztynie nie istnieje. Zamek pierwotnie pełnił funkcje rezydencji rycerskiej możnego rodu Melsztyńskich. Pod koniec XIV wieku nastąpiła rozbudowa warowni. Na zachodniej krawędzi wzgórza wzniesiona została wysoka pięciokondygnacyjna wieża na planie prostokąta (istnieje do dzisiaj). Pełniła ona funkcję militarno-mieszkalną o czym świadczą otwory strzelnicze na dwóch dolnych kondygnacjach oraz na najwyższej. Piętra trzecie i czwarte służyły jako pomieszczenia mieszkalne, oczym świadczą elementy eleganckiej kamieniarki budowlanej w otworach okiennych. Stary i nowy zamek zostały połączone murem zamykając jednym obwodem obronnym całe założenie. Od zachodu i południa został wybudowany mur oporowy wyrównujący poziom na dziedzińcu oraz wzmacniający mur przed obsunięciem. U podnóża wieży od strony północno-wschodniej znajdował się budynek bramny przez który prowadził wjazd na zamek, a droga dojazdowa na dziedziniec zamkowy przebiegała u stóp nowowzniesionej wieży. Około roku 1461 nastąpiła kolejna rozbudowa systemu obronnego zamku umożliwiająca wykorzystanie broni palnej. Tendencje do zwiększania walorów obronnych przez Melsztyńskich swej rodowej siedziby należy łączyć z ich udziałem w ruchu husyckim i przejściem do opozycji w stosunku do dworu królewskiego. Od strony północnej wzniesiono umocnienia ziemne co spowodowało przesunięcie pierwszej linii obrony na dalszą odległość. Umocniono również bramę główną. W roku 1511 Melsztyn zostaje sprzedany i staje się własnością Jordanów. W połowie XVI wieku następuje przebudowa najstarszej części zamku w stylu renesansowym na rezydencję magnacką. Powstała wówczas dwukondygnacyjna jednotraktowa budowla wzniesiona na osi wschód-zachód. W dolnej kondygnacji znajdowały się strzelnice szczelinowe natomiast górna kondygnacja miała charakter reprezentacyjno - mieszkalny. Zamek w niezmienionym stanie (gdyż brak jest dalszych wzmianek o większych przebudowach) dotrwał prawie do końca XVIII wieku mimo że zmieniali się jego właściciele. Od roku 1601 byli nimi Tarłowie a od 1744 Lanckorońscy. Oparł się nawet atakom Szwedów w XVII wieku. Tragiczny dla melsztyńskiego zamku okazał się rok 1771 kiedy to najpierw został zajęty przez konfederatów barskich a następnie zdobyty i spalony przez wojska 80 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 80

82 rosyjskie. Od tego momentu zamek znajduje się w ruinie rozbieranej na budulec m.in. na budowę kościoła w Domosławicach i folwarków we wsiach sąsiednich. Pierwsze prace badawcze oraz zabezpieczające mury podjęto już w latach przy udziale architektów i historyków sztuki. Obecnie najlepszy stan wykazują dwa skrajne fragmenty założenia. Od wschodu widoczne są kamienne ściany zachowane miejscami do poziomu otworów okiennych natomiast od zachodu wieża mieszkalna z kamienia i cegły. Przetrwała ona w postaci dwóch ścian o wysokości około 25 m. Między ścianami wschodnimi a wieżą znajduje się częściowo zachowany mur biegnący północnym skrajem wierzchołka. Jest on zbudowany z piaskowca i ma liczne otwory strzelnicze. Od strony południowej wzgórze zabezpieczone jest murem ceglanym o wysokości 4-5 m. W środkowej części zamku znajduje się otwór powstały w wyniku zapadnięcia się sklepienia pomieszczenia niższej kondygnacji. Umocnienia ziemne oraz fosa są obecnie słabo czytelne w terenie Źródło: 81 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 81

83 Paleśnica - kościół par. pw. św. Justyny, 1809, nr rej.: A-18/M z cmentarz kościelny, nr rej.: j.w. - cmentarz wojenny Nr 295 z I wojny światowej, , nr rej.: A-669/M z cmentarz wojenny Nr 296 z I wojny światowej, kwatera na starym cmentarzu par., , nr rej.: A-670/M z Kościół p.w. św. Justyny z 1809 r. fundacji Justyny Lanckorońskiej, w miejsce poprzedniego drewnianego p.w. św. Klemensa. Murowany, jednonawowy, z węższym prezbiterium zakończonym trójbocznie i kwadratową wieżą od zachodu. Ołtarz główny z 1895 r., dwa ołtarze boczne przy tęczy neoromańsko - neobarokowe z końca XIX w. Ambona neobarokowa. Wnętrze nakryte sufitem płaskim. Wyposażenie z XVIII-XIX w m.in. wotywny obraz Św. Justyny z 1809 r.). Dach siodłowy. Obok kościoła znajduje się obszerny parking. Cmentarze wojenne z l wojny światowej: Cmentarz wojenny nr 295. Położony na terenie starego cmentarza parafialnego w Paleśnicy, po prawej stronie drogi od Zakliczyna. Wykonany według projektu Roberta Motka. Powierzchnia 293 m². Kwatera założona na skomplikowanym symetrycznie planie, ogrodzona murem częściowo ażurowym, częściowo pełnym. W środkowej części ośmioboczny cokół zwieńczony krzyżem, z żeliwnymi krzyżami na ścianach. W murze pomniczki nagrobne. Pochowanych jest tutaj 46 Austriaków i 16 Rosjan (w 14 mogiłach pojedynczych i 6 zbiorowych), poległych 16 stycznia i 16 lutego 1915 r. Żródło: pl.wikipedia.org 82 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 82

84 Cmentarz wojenny nr 296. Położony jest na stoku tego samego wzgórza co cmentarz nr 295, lecz o 100 m bliżej kościoła, na skraju lasu. Powierzchnia 460 m². Na planie prostokąta ogrodzony stalowymi kształtownikami, ozdobna, kuta brama. Na wprost wejścia znajduje się duży krzyż. W tylnej ścianie jest drugi krzyż na kamiennej podstawie z inskrypcją "Skarby kryje to wzgórze: Wiernych, dzielnych synów". Pochowano tu 67 Austriaków w 21 mogiłach pojedynczych i w 10 mogiłach zbiorowych, poległych 2 października 1914 r. i 3 kwietnia 1915 r. 63 Żródło: pl.wikipedia.org Roztoka - cmentarz wojenny Nr 287 z I wojny światowej, , nr rej.: A-1299/M z Cmentarz wojenny nr Roztoka cmentarz z I wojny światowej znajdujący się we wsi Roztoka w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Zakliczyn. Jest jednym z 400 zachodnio-galicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. W VIII okręgu brzeskim cmentarzy tych jest 52. Na cmentarzu pochowano 34 żołnierzy austro-węgierskich. Obiekt projektował Robert Motka. 63 Źródło: 83 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 83

85 Żródło: pl.wikipedia.org Stróże - zespół dworski, XIX, nr rej.: A-198 z : - dwór -park Dwór Dunikowskich z XVIII-XIX w., gruntownie przebudowany ok r. Pseudobarokowy. Murowany, parterowy, podpiwniczony, na planie prostokąta, twutraktowy, z korytarzem między traktami. Od frontu sześciokolumnowy portyk, nad którym taras z kamienną balustradą. Środkowa część fasady podkreślona trójkątnym tympanonem. W użytkowym poddaszu facjata mieszkalna. Dach czterospadowy, łamany, kryty dachówką ceramiczną. Wokół dworu park z 1 pół. XX w., krajobrazowy, o zatartej kompozycji przestrzennej, z podjazdem przed portykiem i stawem w części południowo-zachodniej. Obiekt zamknięty dla zwiedzających. Kamienny krzyż z kamieniem do karania chłopów za nieposłuszeństwo zwany tutaj kamieniem niewolników. Znajduje się on na rozstaju lokalnych dróg, obok szkoły podstawowej oraz kaplicy kościelnej Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 84

86 Zakliczyn - układ urbanistyczny, XVI-XIX, nr rej.: A-21 z kościół par. pw. św. Idziego, , nr rej.: I-3-20 z oraz 316 z cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w. - zespół klasztorny reformatów, poł. XVII-XIX, nr rej.: 11-Be-6-Kr-36 z oraz 317 z : - kościół pw. MB Anielskiej, klasztor, XVII, 2 poł. XIX - cmentarz wojenny Nr 293 z I wojny światowej, , nr rej.: A-135/M z cmentarz wojenny Nr 294 z I wojny światowej, kwatera na cmentarzu par., , nr rej.: A-1172/M z ratusz, pocz. XIX, nr rej.: A-270 z dom, ul. Mickiewicza 23, drewn., 1763, nr rej.: A-271 z dom, ul. Mickiewicza 12, drewn., 1858, nr rej.: A-235 z dom, ul. Mickiewicza 35, drewn., 1 poł. XIX, nr rej.: A-361 z Układ urbanistyczny. Układ urbanistyczny Zakliczyna nawiązuje do układu miasta lokowanego w XVI wieku. Od lat 70-tych XX wieku średniowieczny układ miejski wpisany jest do rejestru zabytków. Zabudowa będąca pozostałością tradycyjnej zabudowy miasta. Domy drewniane budowane były w unikatowy sposób na dziewięciu słupach z zastrzałami. Zewnętrzne słupy tworzyły wysokie podcienia, charakterystyczne dla dawnego budownictwa małomiasteczkowego. 65 Kościół parafialny p.w. Św. Idziego Opata. Pochodzi z lat , z fragmentami wcześniejszego i z zachowaniem murowanych fragmentów dawnego drewnianego kościoła, zbudowanego w 1 poł. XVII w., spalonego w 1735r. Późnobarokowy, z wczesnobarokową kaplicą. Murowany, jednonawowy o pięcioprzęsłowej nawie, z krótkim, prostokątnym prezbiterium, przy którym znajduje się zakrystia, z wieżą od zachodu. Przy nawie od południa kwadratowa kaplica z kopułą i latarnią. Wnętrze nawy nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Ściany o podziałach palistrowych. Wyposażenie wnętrza z XVI-XIX w. Na sklepieniu prezbiterium sceny figuralne o charakterze barokowym, prawdopodobnie z XVIII w. Polichromia kaplicy figuralna barokowa z 2 poł. XVII w. Ołtarz główny, cztery boczne i ambona - rokokowe z 1768 r. Ołtarz w kaplicy barokowej z 1 poł. XVII w., według tradycji, pochodzący z kaplicy zamku melsztyńskiego. Chrzcielnica murowana, barokowa z 1684 r. Dach siodłowy z wieżyczką na sygnaturkę. Obok kościoła znajduje się bezpłatny parking. Kapliczka na ulicy Mickiewicza 20m od kościoła parafialnego w stronę rynku. Postawiona z fundacji Jana Tarły, wojewody sandomierskiego. Barokowa, z cegły, otynkowana, kryta blachą w kształcie płytkiej absydy ujętej zwielokrotnionymi pilastrami, otwarta do wnętrza 65 Źródło: 85 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 85

87 arkadą zamkniętą półkoliście. Dach półstożkowy. Wewnątrz rzeźba Św. Jana Nepomucena, późnobarokowa z 1729r. 66 Klasztor OO. Reformatów Założony w 1621 r. z fundacji Zygmunta Tarły, kasztelana sądeckiego. Kościół p.w. Matki Boskiej Anielskiej z lat , zbudowany w miejsce kościoła drewnianego wzniesionego w 1622 r., który się spalił. Barokowy, murowany, jednonawowy, z prezbiterium prostokątnym i przedsionkiem od zachodu. Wnętrze nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Ściany wewnątrz rozczłonkowane pilastrami dźwigającymi pełne belkowanie. W wejściu do nawy barokowy portal kamienny. Wyposażenie wnętrza z XVII - XIX w. Polichromie ścienne, figuralna i ornamentalna z połowy XIX w. (według tradycji malowane przez Jacka Malczewskiego), odnawiane 1966 r. Ołtarz główny barokowy z XVIII w. Pięć ołtarzy barokowych z XVIII w. Ołtarze poddane renowacji. Ambona rokokowa inkrustowana z połowy XVIII w. Przy ścianie nawy północnej marmurowy nagrobek Zygmunta Aleksandra Tarły - z leżącą postacią zmarłego (w bogatej oprawie architektonicznej). Ołtarz Bł. O Krystyna Gondka (obok nagrobka Tarły). Sarkofagi fundatorów w krypcie pod ołtarzem głównym. Dach nad nawą siodłowy. Inkrustowane meble w zakrystii i refektarzu. Biblioteka. Na dziedzińcu klasztornym grota Matki Bożej z Lourdes. Obok klasztoru znajduje się obszerny parking dla samochodów osobowych oraz autokarów Źródło: 67 Źródło: 86 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 86

88 Cmentarze z okresu l wojny światowej: Cmentarz wojenny nr 293. Położony po prawej stronie drogi do Gromnika, obok Szkoły Podstawowej. Powierzchnia 133 m². Obiekt na planie prostokąta, ogrodzony kutym łańcuchem imitującym koronę cierniową, zawieszoną na betonowych słupkach. Z tyłu półkolista tablica inskrypcyjna. Pochowano tu tylko żołnierzy narodowości żydowskiej: 11 Austryjaków, 1 Rosjanina w mogiłach pojedynczych, poległych 13 stycznia i 8 maja 1915 r. 68 Źródło: pl.wikipedia.org Cmentarz wojenny nr 294. Położony w południowo-zachodniej części miejscowości na terenie cmentarza parafialnego. Powierzchnia 1192 m kwadratowe. Duży na nienaturalnym planie. Ogrodzenie z rur stalowych. Od strony wschodniej trójkątna ściana pomnikowa z kamienia, z masywnym krzyżem. Na jej skrzydłach po trzy małe krzyże. Pochowanych jest tutaj 249 Austryjaków i 17 Rosjan, poległych 16 lutego i 10 maja 1915 r Źródło: 69 Źródło: 87 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 87

89 Źródło: pl.wikipedia.org Ratusz Ratusz z początku XIX wieku przebudowany częściowo w 2 połowie XIX w. Murowany, Klasycystyczny z neogotyckim portykiem, prostokątny, parterowy, częściowo podpiwniczony, czterotraktowy z pomieszczeniami w trzech osiach, z których środkową zajmuje obszerna sień, z galerią wgłębną we wschodniej ścianie szczytowej i z wieżyczką zegarową, nakryty dachem czterospadowym. Po zakończonym remoncie w 1999 r. siedziba Regionalnego Centrum Turystyki i Dziedzictwa Kulturowego. Przed Ratuszem Kapliczka z początku XIX w. Klasycystyczna, murowana, kwadratowa, z czterema kolumienkami podpierającymi daszek namiotowy, pod którym kamienny polichromowany posąg Św. Floriana. Zabytkowe domy - małomiasteczkowa zabudowa - dom, ul. Mickiewicza 23, drewn., 1763, nr rej.: A-271 z dom, ul. Mickiewicza 12, drewn., 1858, nr rej.: A-235 z dom, ul. Mickiewicza 35, drewn., 1 poł. XIX, nr rej.: A-361 z Zabudowa pierwotnie drewniana: domy parterowe systemu dziewięciosłupowego, o zrębowej konstrukcji, o wysuniętych nad chodniki okapach, z międzyuchami o szerokości 1 metra. To charakterystyczne rozwiązanie konstrukcyjne, w którym układ ścian był całkowicie swobodny, niezależny od konstrukcji dachowej, umożliwiało ewentualne zmiany układu ścian bez naruszania dachu. Kilkanaście takich domów z XIX w. zachowało się jeszcze przy ul. 88 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 88

90 Mickiewicza (nr 7, 9, 11, 13 ), Malczewskiego (nr 7, 9, 11, 13, 14, 18) oraz nr 19 i 20 w Rynku, 70 z czego trzy domy przy ul. Mickiewicza (nr 23,12,35) są wpisane do rejestru zabytków znajdującym się w Narodowym Instytucie Dziedzictwa. Źródło: Źródło: 70 Źródło: 89 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 89

91 Zdonia - zespół dworski i folwarczny, XIX, nr rej.: A-136 z : - dwór - park Dwór z 2 pół. XIX w., przekształcony częściowo w 1902r. Eklektyczny. Murowany, parterowy, na planie prostokąta, dwutraktowy, z korytarzem między traktami i czterokolumnowym portykiem zwieńczonym trójkątnym tympanonem od frontu. Z zewnątrz ściany zdobione tynkowymi pseudoboniami i poziomymi listwami, otwory okienne w opaskach tynkowych z gzymsami nad- i podokiennymi. Dach czterospadowy. Przy dworze resztki ogrodu i sadu z sadzawką. W głębi wsi na posesji p. Fijora kapliczka z czterema lipami - pomnikami przyrody. Dwa kolejne pomniki przyrody na Białej Górze - klon i lipa. Kapliczka skrzynkowa na drzewie - Pańskie Pola. 71 Źródło: 71 Źródło: 90 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 90

92 Źródło: IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW W OBSZARZE PRZESTRZENNYM Na terenie gminy Zakliczyn zidentyfikowano następujące problemy w obszarze przestrzennym: Zły stan nawierzchni Rynku, Brak ścieżek rowerowych na terenie gminy, Zły stan techniczny oznakowania szlaków turystycznych w miejscowościach, brak informacji, strzałek o szlakach pieszych i rowerowych, Niska estetyka zieleni miejskiej (rabaty w obrębie Rynku, rondo w Zakliczynie), Niewystarczająca ilość miejsc parkingowych, Zły stan techniczny infrastruktury drogowej na terenie gminy (wąskie drogi o złej nawierzchni), Słabo rozwinięta infrastruktura teleinformatyczna (słaby zasięg sieci komórkowej, utrudniony dostęp do Internetu w południowej części gminy), Niewystarczający dostęp do komunikacji zbiorowej, Niewystarczająca ilość chodników wzdłuż dróg wszystkich kategorii, Czynne osuwiska w ciągu dróg gminnych, Brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Niewystarczająca liczba mieszkań komunalnych, socjalnych i pod wynajem, Niewystarczająca baza lokalowa dla przedszkoli i szkół gminnych na terenie gminy Zakliczyn, 91 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 91

93 Niski odsetek osób korzystających z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w niektórych miejscowościach, Brak miejsc spotkań społeczności lokalnej w niektórych miejscowościach np. niewystarczająca ilość świetlic wiejskich, Niewystarczający poziom zgazyfikowania gminy, Niewystarczająca baza lokalowa dla instytucji publicznych, m. in. Dla Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Zaniedbana infrastruktura melioracji wodnych, Zagrożenie powodziowe w znacznej części gminy, Rozdrobnienie gruntów rolnych i budowlanych, Ograniczenia budowlane, inwestorskie wynikające z objęcia gminy prawną ochroną przyrodniczą i konserwatorską, Niedostatecznie rozwinięta baza turystyczna, sportowo-rekreacyjna i kulturalna. 2.2 SFERA GOSPODARCZA STRUKTURA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Źródło: (dane z 2013) 92 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 92

94 Tabela Podmioty gospodarki narodowej wpisane do Rejestru Regon na terenie gminy Zakliczyn. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do Rejestru Regon Jednostka ogółem Rolnictwo, Przemysł i Przemysł i terytorialna leśnictwo, budownictwo budownictwo łowiectwo i rybactwo Zakliczyn - Miasto Zakliczyn obszar wiejski Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Banku Danych Lokalnych ( dane z 2014 roku OBSZARY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ W GMINIE Zakłady produkcyjne na terenie gminy położone są przede wszystkim w okolicach Zakliczyna. Reprezentują go zakłady produkujące m.in. materiały z tworzyw sztucznych, bramy i ogrodzenia, materiały budowlane i inne. Przemysł spożywczy dostarcza na rynek gminy jak i poza jej teren wszelkiego rodzaju przetwory mięsne (tradycyjne wiejskie według starych receptur) oraz warzywne i owocowe pochodzące z terenów gminy lub zagraniczne paczkowane na terenie gminy. Wiele obiektów nie jest w pełni wykorzystanych dlatego też gmina posiada swoją ofertę dla inwestorów zarówno tych większych z dużym kapitałem jak i małych firm rodzinnych które mogłyby przez swoje inwestycje otworzyć nowe miejsca pracy dla mieszkańców gminy. Problemami podobnymi do wszystkich rolniczych gmin są niewątpliwie rozdrobnione gospodarstwa rolne i ukryte bezrobocie w rolnictwie IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW W OBSZARZE GOSPODARCZYM Na terenie gminy Zakliczyn zidentyfikowano następujące problemy w obszarze gospodarczym: Brak wewnątrzgminnego transportu publicznego, Niska opłacalność produkcji rolnej, Rozwój parków technologicznych, stref ekonomicznych, klastrów w niewielkiej odległości od gminy (Bochnia, Brzesko, Wojnicz, Tarnów), Budowa sklepów wielko powierzchniowych zagrożenie dla lokalnej, małej przedsiębiorczości Słabo rozwinięta oferta gastronomiczna na terenie gminy Zakliczyn, Słaba promocja turystyczna gminy, Niedostateczna współpraca pomiędzy sąsiednimi gminami w zakresie rozwoju turystyki, Mała intensywność ruchu turystycznego, Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 93

95 Bark dużych podmiotów gospodarczych (generujących znaczące wpływy do budżetu gminy), Brak inwestycji związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, Zanik rzemiosła na terenie gminy. 2.3 SFERA SPOŁECZNA STRUKTURA DEMOGRAFICZNA Na dzień 31 grudnia 2013r. obszar Gminy Zakliczyn zamieszkuje łącznie osób. Średni wskaźnik gęstości zaludnienia gminy Zakliczyn wynosi 102os./km². 73 Wybrane dane statystyczne dla Gminy Zakliczyn na tle powiatu tarnowskiego przedstawiają dwie poniższe tabele (źródło: Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 94

96 Strukturę ludności według płci i wieku w gminie Zakliczyn przedstawia poniższa tabela (źródło: 95 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 95

97 POZIOM I STRUKTURA BEZROBOCIA REJESTROWEGO. Tabela Poziom i struktura bezrobocia w 2014 r. (dane uzyskane z Wyszczególnienie Bezrobotni ogółem Wiek w latach pow. 60 lat wyższe policealne i średnie zawodow e Wykształcenie średnie ogólnokształ cące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej powiat tarnowski miasto Tarnów Ciężkowice Gromnik Lisia Góra Pleśna Radłów Ryglice Rzepiennik Strzyżewski Skrzyszów Tarnów Tuchów Wierzchosławice Wietrzychowice Wojnicz Zakliczyn Żabno Szerzyny miasto Tarnów Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 96

98 Tabela Poziom i struktura bezrobocia w 2014 r. c.d. Wyszczególnieni e do 1 roku Staż pracy w latach lat i więcej bez stażu Czas pozostawania bez pracy w miesiącach do pow. 24 powiat tarnowski miasto Tarnów Ciężkowice Gromnik Lisia Góra Pleśna Radłów Ryglice Rzepiennik Strzyżewski Skrzyszów Tarnów Tuchów Wierzchosławice Wietrzychowice Wojnicz Zakliczyn Żabno Szerzyny miasto Tarnów Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 97

99 BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE. Tabela Analiza bezpieczeństwa publicznego w gminie Zakliczyn została opracowana na podstawie danych udostępnionych przez Komendę Miejska Policji w Tarnowie. Kategoria przestępstwa Zabójstwo Zgwałcenie Kradzież z włamaniem Rozbój, kradzież rozbójnicza, wymuszenie rozbójnicze Kradzież Bójka, pobicie Uszczerbek na zdrowiu Przestępstwa gospodarcze Przestępstwa drogowe Wypadki drogowe Kolizje drogowe Zniszczenie mienia Wykroczenia o charakterze porządkowym Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 98

100 OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA. OCHRONA ZDROWIA. Głównym ośrodkiem podstawowej opieki zdrowotnej dla mieszkańców Gminy Zakliczyn jest Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Centrum Zdrowia" w Zakliczynie. Pacjenci mogą skorzystać w Centrum z następujących poradni i pracowni finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia: Poradnia Medycyny Rodzinnej Poradnia Ginekologiczno-Położnicza Poradnia Okulistyczna Poradnia Otolaryngologiczna Poradnia Rehabilitacyjna Pracownia analityczna Opieka pielęgniarska i położnicza Ponadto, w ramach NZOZ działają odpłatnie następujące poradnie: Poradnia Neurologiczna Poradnia Kardiologiczna Poradnia Reumatologiczna Poradnia Endokrynologiczna Poradnia Logopedyczna Poradnia Dermatologiczna Poradnia Urologiczna Poradnia Chirurgiczna W tym samym budynku działa Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Centrum Stomatologii" lek. stom. Roman Batko, oferujący w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia świadczenia stomatologiczne. Drugim zakładem podstawowej opieki zdrowotnej, z którego korzystają mieszkańcy gminy, jest Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Zakliczynie lek. Maria Maruszak-Wojtas oraz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Paleśnicy lek. Małgorzata Nowak. Ponadto, w Zakliczynie codziennie w godzinach od 7 do 19 dyżur prowadzi stacja Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie, dysponująca zespołem ratownictwa medycznego i ambulansem typu P. W ramach nocnej i świątecznej opieki medycznej mieszkańcy Zdoni korzystają z usług Wojnickiego Centrum Medycznego Sp. z o.o. w Wojniczu lub Centrum Zdrowia Tuchów. Dostęp do świadczeń szpitalnych dla mieszkańców Gminy Zakliczyn, w tym również Zdoni zapewniają: Szpital Specjalistyczny im. E. Szczeklika w Tarnowie, Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza w Tarnowie oraz Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Brzesku. Od 2011 roku na terenie Gminy Zakliczyn (w miejscowości Roztoka) prowadzi działalność Szpital św. Elżbiety, specjalizujący się w ginekologii i położnictwie. Szpital prowadzi pełny zakres usług diagnostycznych, Poradnię Ginekologiczno-Położniczą oraz Poradnię Neonatologiczną. Szpital posiada wygodne pokoje jedno i dwuosobowe każdy z łazienką. Przez 24 godziny dyżury w szpitalu pełnią lekarze ginekolodzy, neonatolodzy oraz anestezjolodzy. Wykwalifikowany, doświadczony, przyjazny personel medyczny oraz nowy, nowoczesny sprzęt medyczny zapewnia wysoką, jakość świadczonych usług. Każdego roku w szpitalu w Roztoce przychodzi na świat ponad 1200 dzieci. W Zakliczynie prowadzi działalność 5 aptek, które w pełni zaspokajają potrzeby mieszkańców gminy. Mieszkańcom Gminy Zakliczyn 99 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 99

101 udzielono w 2013 roku porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. W zestawieniu z liczbą ludności, daje to średnio 6,1 porad na mieszkańca rocznie, co jest najlepszym wskaźnikiem w gronie porównywanych gmin. Druga w kolejności Gmina Wojnicz odnotowała liczbę świadczeń lekarskich na poziomie 4,7 porad na mieszkańca. Najsłabiej w tym porównaniu wypadła Gmina Pleśna, która zanotowała wskaźnik 3,5 porady na mieszkańca. 74 POMOC SPOŁECZNA. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej, jest zadaniem państwa i samorządu terytorialnego. Jest udzielana w przypadku, gdy jednostka ( rodzina) nie wykorzystuje własnych uprawnień, zasobów, możliwości, bo albo ich nie ma albo nie potrafi zrobić z nich użytku. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Zakliczynie jest jednostką działająca na terenie gminy Zakliczyn. Realizuje zadania własne i zlecone, które wynikają w szczególności z : Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej( Dz. U. z 2013 r poz. 182) Ustawy z dnia 29 grudnia 2005 o ustanowieniu programu wieloletniego Pomoc państwa w zakresie dożywiania ( Dz. U. Nr 267, poz.2259 z póź. zm.) Ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych ( Dz. U. z 2006 r Nr 139, poz. 992 z póź. zm. ) Ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów z dnia 7 września 2007 r ( Dz. U. z 2009 r Nr 1poz.7 z póź. zm. ) Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 roku ( Dz U. Nr 180, poz.1493 ) Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r ( Dz. U. Nr. 149, poz.887 ) Ustawy z dnia 8 marca 1990r o samorządzie gminnym ( Dz. U. z 2001 r Nr 142,poz.1591 z póź. zm. ) Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom kryzysowym poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielniania osób i rodzin ich integracja ze środowiskiem. Pomoc udzielana jest w szczególności z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych, alkoholizmu i narkomani, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski ekologicznej lub żywiołowej. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Zakliczynie w roku 2012 r wydał łącznie 750 decyzji dotyczących świadczeń z pomocy społecznej. W Gminie Zakliczyn wg stanu na dzień 31 grudnia 2012 r korzystających ze świadczeń pomocy społecznej było osób w 350 rodzinach, co stanowi 9,95 % w stosunku do ogółu społeczeństwa zamieszkującego gminę. Pomoc społeczna świadczona może być w formie pieniężnej i niepieniężnej. W skład świadczeń pieniężnych wchodzą zasiłki stałe, zasiłki okresowe, celowe i specjalne celowe. Do świadczeń niepieniężnych należą m.in. usługi opiekuńcze, dożywianie, 74 Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn na lata Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 100

102 schronienie, sprawienie pogrzebu. Poza pomocą finansową oraz pomocą usługową, osoby i rodziny wymagające wsparcia obejmowano także szeroko rozumianą pracą socjalną oraz poradnictwem specjalistycznym IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW W OBSZARZE SPOŁECZNYM Na terenie gminy Zakliczyn zidentyfikowano następujące problemy w obszarze społecznym: emigracja ludzi młodych wykształconych za granicę, wysokie bezrobocie, niski poziom nauczania, stałe ubożenie społeczeństwa, niezadowalająca pod względem ilościowym i jakościowym oferta miejsc pracy w stosunku do potrzeb, pogłębiające się problemy społeczne związane z korzystaniem z pomocy społecznej, niski poziom czytelnictwa wśród mieszkańców gminy, sprzeciw mieszkańców wobec inwestycji radio-tele-informatycznych w ich najbliższym sąsiedztwie, niska świadomość ekologiczna mieszkańców gminy, powolny zanik tradycji lokalnych i rzemiosła w regionie. 75 Źródło: Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 101

103 2.4 WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH Podsumowanie badań ankietowych. W ramach prowadzonych prac nad opracowywaniem Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Zakliczyn na lata , zostały przeprowadzone badania ankietowe pośród mieszkańców Zakliczyna oraz młodzieży ze szkół gimnazjalnych. Łącznie w badaniach ankietowych wzięło udział 192 osoby, w tym: 103 osoby uczestnicy spotkań konsultacyjnych i warsztatów strategicznych, 89 osób - młodzież gimnazjalna. 1. WYNIKI BADANIA ANKIETOWEGO LIDERÓW OPINII PUBLICZNEJ: W ankiecie wzięło udział łącznie 103 osoby. Wśród ankietowanych nieznacznie przeważali mężczyźni (57 %). MĘŻCZYZNA 57% KOBIETA 43% 29%). Najwięcej badanych obejmuje przedział wiekowy lat oraz lat (po 30% 29% 29% 25% 20% 19% 15% 10% 5% 5% 10% 10% 0% powyżej 60 Wśród ankietowanych najwięcej osób posiada wykształcenie wyższe (62%), a następnie wykształcenie policealne (14%). 102 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 102

104 70% 60% 62% 50% 40% 30% 20% 10% 5% 10% 10% 14% 0% Spośród badanych najwięcej jest osób, które pracują w sektorze państwowym (33%) i prywatnym (24%). 35% 33% 30% 25% 24% 20% 19% 15% 14% 10% 10% 5% 0% parcownik najemny w sektorze prywatnym pracownik gospodarki uspołecznionej pracuje na własny rachunek nie pracuje inne Spośród ankietowanych najpopularniejszym modelem gospodarstwa domowego jest gospodarstwo 3- osobowe i 4-osobowe (po 29%). 103 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 103

105 30% 29% 29% 25% 20% 15% 10% 5% 10% 5% 14% 14% 0% 1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób 6 osób Ogółem w gospodarstwach domowych osób pracujących jest 43%, natomiast dzieci na utrzymaniu 35%. 35% 22% 43% pracujący dzieci inne osoby Na pytanie dotyczące poziomu życia ankietowani najczęściej wybierali odpowiedź żyjemy przeciętnie ( 38%) oraz jakoś sobie radzimy (33%). ŻYJE NAM SIĘ DOSTATNIO ŻYJEMY PRZCIĘTNIE BARDZO TRUDNO JEST NAM PRZEŻYĆ 14% 38% 5% JAKOŚ SOBIE RADZIMY DOŚĆ TRUDNO JEST NAM PRZEŻYĆ 10% 33% Większość z ankietowanych mieszka poza terenem miasta Zakliczyn w innych sołectwach (57%). 104 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 104

106 obszar miasta Zakliczyn obszar Rynku w Zakliczynie Sołectwo 38% 57% 5% Analiza poszczególnych pytań, zawartych w ankietach, wygląda następująco: 1. Czy Pana(i) zdaniem naszej Gminie potrzebny jest program ożywienia gospodarczego, społecznego i przestrzenno-środowiskowego w postaci Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Zakliczyn? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 86% 10% 5% 0% Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie 105 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 105

107 2. Jaki obszar Gminy powinien być Pana(i) zdaniem poddany procesowi rewitalizacji? OBSZAR MIASTA ZAKLICZYN OBSZAR POZA MIASTEM 26% 74% 60% 50% 53% 40% 30% 20% 10% 8% 17% 22% 0% Rynek w Zakliczynie i ulice przyległe oświetlenie w całej gminie modernizacja i budowa nowych chodników i ścieżek rowerowych rewitalizacja centrum każdego sołectwa Powiązanie ankietowanych z obszarem objętym rewitalizacją 25% 75% miejsce zamieszkania obecne miejsce pracy 106 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 106

108 brak miejsc pracy brak lub zła jakość terenów inwestycyjnych brak lub zbyt mała ilość połączeń komunikacyjnych z innymi ośrodkami brak wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw niewystarczająca ilość i niski standard mieszkań zły stan zabytków słaby rozwój handlu niewielka ilość (mała aktywność) małych i średnich przedsiębiorstw inne Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Zakliczyn Dlaczego Pana(i) zdaniem ten obszar Gminy jest zdegradowany? zanieczyszczone środowisko patologie społeczne 11% 8% 4% 7% 0% przestępczość brak miejsc pracy 17% 27% małe zasoby mieszkaniowe 14% 6% 6% słaby rozwój handlu i usług słabo rozwinięta baza turystyczna i rekreacyjno-wypoczynkowa zły stan dróg i komunikacji zły stan zabytków Zła gospodarka odpadami, ściekami 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 4. Jakie problemy ekonomiczne, na wskazanym obszarze, chciałby Pan(i) rozwiązać w procesie rewitalizacji? 29% 14% 14% 16% 5% 10% 2% 7% 3% 107 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 107

109 Wśród innych problemów ekonomicznych ankietowani wskazywali obniżenie kosztów funkcjonowania szkół i słaby rozwój jednostek ekonomii społecznej. 5. Jakie problemy społeczne, na wskazanym obszarze, chciałby Pan(i) rozwiązać w procesie rewitalizacji? emigracja z miasta młodych i dobrze wykształconych osób 22% brak dostępu do nowoczesnje technologii (komputer, internet) 4% niedobór organizacji pomagających w znalezieniu pracy (przekwalifikowanie, szkolenia) 11% utrudniony dostęp społeczeństwa do dobrych szkół 2% chuligaństwo 11% przestępczość młodocianych 4% narkomania 1% przemoc w rodzinie 0% alkoholizm 11% bieda 12% bezrobocie 20% przestępczość 1% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 108 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 108

110 6. Jakie problemy związane z jakością życia, na wskazanym obszarze, chciałby Pan(i) rozwiązać w procesie rewitalizacji? zły stan estetyczny otoczenia zły stan nawierzchni Rynku w Zakliczynie ("kocie łby) 2% 3% 11% 19% zły stan infrastruktury wokół budynków 10% 2% 23% 30% brak instytucji, organizacji integrujących mieszkańców danych osiedli brak lub słaba aktywność ośrodków kulturalnorekreacyjnych i sportowych w pobliżu miejsca zamieszkania brak poczucia bezpieczeństwa w okolicy zamieszkania słaby przepływ informacji w sprawach dotyczących najbliższego otoczenia zamieszkania 109 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 109

111 7. Jakie zostaną osiągnięte efekty, według Pana(i), w procesie rewitalizacji? zwiększenie ilości i poprawa jakości punktów handlowych, rzemieślniczych i usługowych 1% odnowa zabytków w mieście polepszenie komunikacji na terenie Gminy Zakliczyn zatrzymanie w Gminie ludzi młodych i wykształconych 7% 7% 11% podniesienie standardu życia społeczeństwa 9% eliminacja patologii w społeczeństwie 6% poprawienie jakości i estetyki środowiska naturalnego 14% stworzenie lub rozszerzenie bazy turystycznej rozwój małej i średniej przedsiębiorczości 7% 8% przyciągnięcie dużych inwestorów 4% zwiększenie miejsc pracy 14% poprawa bezpieczeństwa na ulicach 8% bardziej wykształcone społeczeństwo poprawa bezpieczeństwa na Targach: kupujących i turystów 3% 3% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 110 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 110

112 8. Na jakie przedsięwzięcia, które zamierzałby Pan(i) zrealizować w ramach programu rewitalizacji, chciałby Pan(i) otrzymać wsparcie finansowe? doposażenie placówek kulturalno-oświatowych 7% dom pobytu dziennego dla osób starszych 3% poprawa i zwiększenie ilości oświetlenia we wszystkich sołectwach 16% poprawa infrastruktury drogowej 7% budowa większej ilości parkingów zwiększenie zaplecza sporowo-rekreacyjnego, np.. Basen, boiska sportowe, ścieżki dydaktyczne zwiększenie promicji produktu lokalnego np.. Święto Fasoli, Jarmark Zakliczyński budowa ścieżek rowerowych i chodników we wszystkich sołectwach modernizacja budynków OSP w Filipowicach i Wróblowicach modernizacja płyty Rynku i poprawa estetyki plant remont obiektów zabytkowych, min. pomieszczeń Ratusza pomoc w rozwoju przedsiębierczości 4% 4% 6% 6% 9% 9% 12% 13% zwiększenie nakładów na ochronę środowiska 4% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 111 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 111

113 2. WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH PRZEPROWADZONYCH PODCZAS SPOTKAŃ Z MŁODZIEŻĄ GIMNAZJALNĄ W badaniach wzięło udział 89 uczniów, w tym zdecydowaną większość stanowili chłopcy, bo aż 70 %. Dziewczyna 30% Chłopiec 70% Przeważającą liczbę stanowiła młodzież w wieku 16 lat aż 67%, natomiast 30% to młodzież w wieku 15 lat. 70% 67% 60% 50% 40% 30% 30% 20% 10% 0% 0% 0% 3% 0% 13 lat 14 lat 15 lat 16 lat 17 lat 18 lat 112 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 112

114 Wypełniając ankiety, udzielili odpowiedzi na 7 ważnych dla rozwoju ich Gminy pytań, a ich wyniki prezentuje poniższa analiza: 1. Czy jesteś dumny z tego, że mieszkasz / uczysz się w Gminie Zakliczyn? NIE 21% TAK 79% Odpowiadając twierdząco, przedstawiali następujące powody: 40% 38% 35% 30% 25% 20% 17% 24% 21% 15% 10% 5% 0% możliwość rozwoju walory turystyczne lokalny patriotyzm przyjazna atmosfera Młodzież, która udzieliła odpowiedzi NIE, uzasadniała ją w poniższy sposób: ubóstwo 26% zbyt małe możliwości rozwoju 13% frustracja z powodu braku pracy 61% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 113 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 113

115 bogactwo historyczne i kulturowe (Melsztyn, Dom pod Wagą) walory przyrodnicze festiwale i imprezy (jarmarki w Dolinie Dunajca, Święto Fasoli) Europejskie Centrum Muzyki im. K. Pendereckiego w szkoła muzyczna nie wyróżnia się na tle innych gmin Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Zakliczyn Proszę podać, czym wyróżnia się Gmina Zakliczyn na tle innych miast w Polsce? 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 20% 15% 15% 30% 8% 13% Wśród innych cech wyróżniających Gminę Zakliczyn młodzież wspomina jeszcze o: - kluby sportowe, - liczne zabytki, - targi na Rynku w Zakliczynie. 3. Czy młodzi ludzie mają w Gminie Zakliczyn szanse rozwoju i znalezienia miejsca dla siebie? NIE 39% TAK 61% 114 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 114

116 Młodzież, która udzieliła odpowiedzi NIE, uzasadniała ją w poniższy sposób: 50% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 22% małe szanse rozwoju dla rolnictwa ze względu na przeobrażenia kulturowe brak miejsc pracy 28% konieczność emigracji zarobkowej 4. Czy czujesz się bezpiecznie na terenie Gminy Zakliczyn? NIE 17% TAK 83% Młodzież, która udzieliła odpowiedzi TAK, uzasadniała ją w poniższy sposób: 115 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 115

117 ogólne poczucie bezpieczeństwa 40% spokojna okolica 31% częste patrole policji 29% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 5. Czy młodzi ludzie mają atrakcyjną ofertę spędzenia wolnego czasu w Gminie Zakliczyn? NIE 37% TAK 63% Młodzież, która udzieliła odpowiedzi TAK, uzasadniała ją w poniższy sposób: 116 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 116

118 szlaki rowerowe i turystyczne 21% organizowane są festyny, pikniki szkolne 26% zajęcia dodatkowe odbywające się w Ratuszu 19% gmina posiada boiska sportowe (Orlik) 33% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 117 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 117

119 6. O jakim mieście marzysz? Proszę podać, co zmieniłbyś/zmieniłabyś w Zakliczynie zasiadając w fotelu burmistrza miasta i gminy? stypendia i dofinansowanie zdolnych uczniów 8% dofinansowanie inicjatyw społecznych i aktualnie istniejących np. lokalnych orkiestr dętych 10% zabezpieczenie socjalne osób starszych 6% zorganizowanie zajęć z różnorodnych dziedzin zarówno dla młodszych, jak i starszych mieszkańców gminy 13% zorganizowanie dodatkowych zajęć pozaszkolnych 11% konieczność tworzenia miejsc pracy 12% wybudowanie toru wyścigowego dla motocykli, samochodów i quadów 3% wybudowanie basenu lub parku wodnego 9% wybudowanie parkingów 3% remont dróg i oświetlenia 13% wzbogacenie zieleni miejskiej 4% estetyczne miasto z dobrą komunikacją 7% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 118 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 118

120 7. Jakie inne ważne problemy widzisz do rozwiązania w Gminie Zakliczyn? rozwój rynku pracy 14% modernizacja transportu publicznego 15% wybudowanie jeszcze jednej szkoły ponadgimnazjalnej 10% wybudowanie galerii handlowej 6% patologie społeczne 9% zorganizowanie miejsc spędzania czasu wolnego 11% rewitalizacja Rynku 19% remont dróg 16% 0% 5% 10% 15% 20% 119 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 119

121 2.5 ANALIZA SWOT DLA POSZCZEGOLNYCH SFER ŻYCIA GMINY PRZESTRZENNEJ, GOSPODARCZEJ I SPOŁECZNEJ SWOT to jedna z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych, służąca do porządkowania informacji. Bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego, jako uniwersalne narzędzie pierwszego etapu analizy strategicznej. Np. w naukach ekonomicznych jest stosowana do analizy wewnętrznego i zewnętrznego środowiska danej organizacji (np. przedsiębiorstwa), analizy danego projektu, rozwiązania biznesowego itp. Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych). STRENGTHS - mocne strony gminy, które należycie wykorzystane będą sprzyjać jej rozwojowi, a w chwili obecnej pozytywnie wyróżniające gminę w otoczeniu; są przewagą w stosunku do konkurencji. WEAKNESSES - słabe strony gminy, których nie wyeliminowanie bądź nie zniwelowanie siły ich oddziaływania będzie hamować rozwój gminy; mogą nimi być: być brak wystarczających kwalifikacji, podziału zadań, złej organizacji pracy lub brak innych zasobów. OPPORTUNITIES - szanse uwarunkowania, które przy umiejętnym wykorzystaniu mogą wpływać pozytywnie na rozwój gminy. THREATS - zagrożenia czynniki obecnie nie paraliżujące funkcjonowania gminy, ale mogące być zagrożeniem w przyszłości dla sprawności gminy. Strenghts Silne strony Atuty Zasoby gminy Weaknesses Słabe strony Wady/Słabości Zasoby gminy Oportunities Szanse Okazje/ Możliwości Otoczenie gminy Threats Zagrożenia Trudności Otoczenie gminy Pierwszym elementem analizy SWOT jest ocena zasobów gminy, która pozwala na identyfikację jego mocnych i słabych stron. Ważnym aspektem tego typu analizy jest określenie zasobów charakterystycznych dla gminy. Poznanie szans i zagrożeń płynących z otoczenia stanowi drugi etap analizy SWOT. Późniejsza ich konfrontacja z wynikami zasobów danego obszaru prowadzi do określenia kierunków rozwoju. Analizę SWOT najlepiej przeprowadzić strukturalnie, analizując poszczególne czynniki mające kluczowe znaczenie dla rozwoju gminy. 120 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 120

122 SILNE STRONY: Sfera przestrzenna: Zabytkowy układ urbanistyczny Zakliczyna z okresu lokacji (XVI w.) z czworobocznym rynkiem i ratuszem, Dobre warunki do rozumu rolnictwa niezdegradowane gleby, Rozwinięta infrastruktura sportowa i rekreacyjna na terenie gminy, Korzystne położenie komunikacyjne gminy (skrzyżowanie dróg wojewódzkich 975 i 980, bliskość zjazdów z autostrady A4), Bliskość większych ośrodków miejskich i aglomeracji, Bogactwo walorów krajobrazowo-przyrodniczych, 100% powierzchni gminy objęte ochroną przyrodniczą, Urozmaicona struktura geomorfologiczna terenu, Obfite łowiska wędkarskie (rzeka Dunajec) i rozwinięte dzięki temu wędkarstwo, Aktualne studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Sfera społeczna: Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach, Corocznie organizowane Święto Fasoli, Produkty lokalne i tradycyjne (fasola, miody, wino i inne), Tradycje handlu sięgające średniowiecza, Znani ambasadorowie gminy - m.in. Jacek Malczewski, bł. O. Krystyn Gondek, Krzysztof Penderecki czy Zbigniew Preisner, Bogactwo dziedzictwa kulturowego, wielość zabytków na terenie gminy, w tym m.in. ruiny zamku w Melsztynie, kościoły i klasztory, zespoły dworskoparkowe, kapliczki, cmentarze wojenne z I wojny światowej Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego w Jamnej (Dom Św. Jacka), Historia, tradycja regionu, silan tożsamość lokalna, przywiązanie do ojcowizny, Twórcy (profesjonalni, nieprofesjonalni) działający na terenie gminy, Uczestnictwo dwóch miejscowości z Gminy Zakliczyn (Ruda Kameralna, Gwoździec) w projekcie Miejscowości tematyczne w Małopolsce rozwój idei wsi tematycznych, integrację społeczną i stworzenie dodatkowych źródeł zarobkowania mieszkańcom poza rolnictwem, Działalność Spółdzielni Socjalnej Serce Pogórza w Dzierżaninach, Dostępność do edukacji na poziomie ponadgmimnazjalnym, Wysoka aktywność społeczna w zakresie sportu i rekreacji, duża liczba klubów sportowych, Dobrze rozwinięta opieka zdrowotna, Aktywne organizacje pozarządowe, Sprawny i efektywny system komunikacji społecznej funkcjonujący w Gminie strona internetowa Zakliczyn.pl, Zakliczyński Portal Informacyjny (zakliczyninfo.pl), miesięcznik Miasta i Gminy Zakliczyn Głosiciel, Zakliczyńska Oficyna Wydawnicza. 121 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 121

123 Sfera gospodarcza: Rozwinięta sieć gospodarstw agroturystycznych, posiadających ciekawą, zindywidualizowaną ofertę, Tradycje handlowe gminy skrzyżowanie historycznych szlaków handlowych, jarmarki, Wysoki poziom przedsiębiorczości mieszkańców gminy, Zagospodarowanie nieużytków i rozwój nowych terenów inwestycyjnych dla przedsiębiorców powstanie Zakliczyńskiej Strefy Aktywności Gospodarczej, kompleksowo uzbrojonego technicznie obszaru inwestycyjnego, Dobrze rozwinięta sieć handlowo usługowa, Produkcja ekologicznej żywności, Współpraca różnych podmiotów na terenie gminy (instytucje publiczne, organizacje pozarządowe, mieszkańcy) zawarcie porozumienie partnerskiego Razem dla Zakliczyna. SŁABE STRONY: Sfera przestrzenna: Zły stan nawierzchni Rynku, Brak ścieżek rowerowych na terenie gminy, Zły stan techniczny oznakowania szlaków turystycznych w miejscowościach, Niska estetyka zieleni miejskiej (rabaty w obrębie Rynku, rondo w Zakliczynie), Brak porządku w strukturze handlu na zakliczyńskim Rynku w dni targowe, Niewystarczająca liczba mieszkań komunalnych, socjalnych i pod wynajem, Niewystarczająca baza lokalowa przedszkoli i szkół gminnych na terenie gminy Zakliczyn, Rozproszenie zabudowy na terenie gminy wpływające na koszty infrastruktury komunalnej, Niski odsetek korzystających z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w niektórych miejscowościach, Brak miejsc spotkań społeczności lokalnej w niektórych miejscowościach np. niewystarczająca ilość świetlic wiejskich, Niewystarczający poziom zgazyfikowania gminy, Niewystarczająca ilość miejsc parkingowych wokół Rynku, Niski stan infrastruktury drogowej na terenie gminy, Słabo rozwinięta infrastruktura teleinformatyczna (słaby zasięg sieci komórkowej, utrudniony dostęp do Internetu w południowej części gminy) Niewystarczająca ilość chodników wzdłuż dróg wszystkich kategorii, Czynne osuwiska w ciągu dróg gminnych Brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Niewystarczająca baza lokalowa dla instytucji publicznych, m.in. dla gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Niedostatecznie rozwinięta baza turystyczna, sportowo-rekreacyjna i kulturalna. 122 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 122

124 Sfera społeczna: Wysokie ukryte bezrobocie szczególnie na terenach wiejskich gminy, Niski poziom nauczania, Niskie nakłady ba modernizację infrastruktury i doposażenie instytucji kultury w stosunku do istniejących potrzeb, Pogłębiające się problemy społeczne, związane z korzystaniem z pomocy społecznej, Niski poziom czytelnictwa wśród mieszkańców gminy, Sprzeciw mieszkańców wobec inwestycji radio-tele-informatycznych (rozbudowa sieci nadajników) w ich najbliższym sąsiedztwie, Niska świadomość ekologiczna mieszkańców gminy. Sfera gospodarcza: Słabo rozwinięta oferta gastronomiczna na terenie miasta Zakliczyn, Słaba promocja turystyczna gminy, brak lub niedostateczna współpraca pomiędzy sąsiednimi gminami w zakresie rozwoju turystyki, Mała intensywność ruchu turystycznego, Brak dużych podmiotów gospodarczych, Brak inwestycji zawiązanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, Zanik rzemiosła na terenie gminy, Brak wewnątrzgminnego transportu publicznego. SZANSE: Sfera przestrzenna: Rozwój regionalnej sieci ścieżek rowerowych, Rozwój ruchu turystycznego poprzez zróżnicowanie i specjalizację oferty, Wykorzystanie potencjału rekreacyjnego i turystycznego rzeki Dunajec, Rozwój terenów rekreacji wodnej w wyrobiskach pożwirowych na terenie gminy, Rozwój budownictwa mieszkalnego przyciąganie nowych mieszkańców spoza gminy. Sfera społeczna: Rozwój działalności Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach, kształtowanie silnych powiązań z gminą, szczególności marketingowo wizerunkowych (przyciąganie turystów, rozwój małej i średniej przedsiębiorczości w otoczeniu Centrum), Aktywna polityka rynku pracy w zakresie wsparcia osób bezrobotnych, Rozwój sektora ekonomii społecznej (dotacje na rozwój spółdzielczości socjalnej, bezpłatne szkolenia), Wykreowanie wizerunku Magicznej Krainy Łemków i Pogórzan atrakcyjnie turystycznego regionu, współpraca z organizacjami turystycznymi (m.in. współpraca z Lokalną Organizacją Turystyczną Beskid Zielony ). 123 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 123

125 Sfera gospodarcza: Wykorzystanie Zakliczyńskiej Strefy Aktywności Gospodarczej jako przykładu nauki o biznesie i przedsiębiorczości, Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów z sektora komunalnego i efektywne wdrożenie systemu selektywnej zbiórki o odzysku odpadów komunalnych, Wykorzystanie zidentyfikowanych zasobów wód mineralnych na terenie gminy, Rozwój skutecznego systemu promocji i informacji turystycznej w regionie małopolskim, Zróżnicowanie narzędzi finansowych kształtujących rozwój gmin, w tym rozwój partnerstwa publiczno-prywatego, Zainicjowanie współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju turystyki pomiędzy władzami jednostek samorządowych różnych szczebli. ZAGROŻENIA: Sfera przestrzenna: Zaniedbana infrastruktura melioracji wodnych, Zagrożenie powodziowe w znacznej części gminy, Rozdrobnienie gruntów rolnych i budowlanych, Ograniczenia budowlane, inwestorskie wynikające z objęcia gminy prawną ochroną przyrodniczą i konserwatorską. Sfera społeczna: Słabość lokalnego i regionalnego rynku pracy sektor publiczny jako największy pracodawca w gminie, Emigracja w szczególności ludzi młodych, wykształconych i przedsiębiorczych za granicę, Powolny zanik tradycji lokalnych i rzemiosła w regionie, Rozluźnienie więzi społecznych, kryzys tradycyjnego modelu rodziny, Złe postrzeganie społeczne współpracy sektora publicznego i prywatnego (nieuzasadniony sprzeciw opinii publicznej wobec partnerstwa publicznoprywatego), Sfera gospodarcza: Niska opłacalność produkcji rolnej, Rozwój parków technologicznych, stref ekonomicznych, klastrów w niewielkiej odległości od gminy (Bochnia, Brzesko, Wojnicz, Tarnów), Budowa sklepów wielko powierzchniowych zagrożenie dla lokalnej, drobnej przedsiębiorczości. 124 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 124

126 III. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH ROZWOJU PRZESTRZENNO SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO GMINY I REGIONU. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Zakliczyn na lata jest powiązany z następującymi dokumentami na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym: o EUROPA 2020 STRATEGIA NA RZECZ INTELIGENTNEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU SPRZYJAJĄCEGO WŁĄCZENIU SPOŁECZNEMU o STRATEGIA ROZWOJU KRAJU AKTYWNE SPOŁECZEŃSTWO, KONKURENCYJNA GOSPODARKA, SPRAWE PAŃSTWO o POLSKA TRZECIA FALA NOWOCZESNOŚCI. DŁUGOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU o KRAJOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO : REGIONY, MIASTA, OBSZARY WIEJSKIE o KONCEPCJA PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU 2030 o STRATEGIA DLA ROZWOJU POLSKI POŁUDNIOWEJ W OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO I ŚLĄSKIEGO DO ROKU 2020 o NARODOWY PLAN REWITALIZACJI 2022 o KRAJOWA POLITYKA MIEJSKA o STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO MAŁOPOLSKA 2020 NIEOGRANICZONE MOŻLIWOŚCI o REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA o PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO o PROGRAM OPERACYJNY INTELIGENTNY ROZWÓJ o PROGRAM OPERACYJNY POLSKA CYFROWA o PROGRAM OPERACYJNY WIEDZA, EDUKACJA, ROZWÓJ o STRATEGIA ROZWOJU GMINY ZAKLICZYN NA LATA o STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE ZAKLICZYN NA LATA o STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ZAKLICZYN Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu. Europa 2020 to unijna strategia wzrostu na okres od 2010 do 2020 r. Obejmuje ona o wiele więcej niż samo wyjście z kryzysu, z którym nadal boryka się wiele europejskich krajów. Strategia ta ma pomóc nam skorygować niedociągnięcia europejskiego modelu wzrostu gospodarczego i stworzyć warunki, dzięki którym będzie on bardziej inteligentny, zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu. OBSZARY PRIORYTETOWE 125 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 125

127 1. WZROST INTELIGENTNY - czyli rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach. 2. WZROST ZRÓWNOWAŻONY - czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywniej korzystającej z zasobów i konkurencyjnej. 3. WZROST SPRZYJAJĄCY WŁĄCZENIU SPOŁECZNEMU - czyli wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. CEL 1: OSIĄGNIĘCIE WSKAŹNIKA ZATRUDNIENIA NA POZIOMIE 75% Wśród kobiet i mężczyzn w wieku lat, w tym poprzez zwiększenie zatrudnienia młodzieży, osób starszych i pracowników nisko wykwalifikowanych oraz skuteczniejszą integrację legalnych imigrantów. CEL 2: POPRAWA WARUNKÓW PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI BADAWCZO- ROZWOJOWEJ W szczególności z myślą o tym, aby łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w tym sektorze osiągnął 3% PKB; ponadto Komisja Europejska opracuje wskaźnik odzwierciedlający efektywność działalności badawczo-rozwojowej i innowacyjnej. CEL 3: ZMNIEJSZENIE EMISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH O 20% W porównaniu z poziomami z 1990 r.; zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii; dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20%. Unia Europejska zdecydowana jest podjąć decyzję o osiągnięciu do 2020 r. 30-procentowej redukcji emisji w porównaniu z poziomami z 1990 r., o ile inne kraje rozwinięte zobowiążą się do porównywalnych redukcji emisji, a kraje rozwijające się wniosą wkład na miarę swoich zobowiązań i możliwości. CEL 4: PODNIESIENIE POZIOMU WYKSZTAŁCENIA Zwłaszcza poprzez dążenie do zmniejszenia odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz poprzez zwiększenie, do co najmniej 40% odsetka osób w wieku lat mających wykształcenie wyższe lub równoważne. CEL 5: WSPIERANIE WŁĄCZENIA SPOŁECZNEGO Zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego, co najmniej 20 mln obywateli. Komisja Europejska opracowała zintegrowane wytyczne będące zestawem ogólnych zaleceń dla krajów członkowskich w różnych obszarach polityk gospodarczych, tak aby ich realizacja doprowadziła do szybkiego osiągnięcia głównych celów strategii Europa W porównaniu ze Strategią Lizbońską liczba zintegrowanych wytycznych została zredukowana z 24 do 10. Zintegrowane wytyczne stanowią podstawę do opracowania przez rządy państw członkowskich krajowych programów reform (KPR). Wytyczna 1 Zapewnienie jakości i stabilności finansów publicznych. Wytyczna 2 Rozwiązanie problemu nierównowagi makroekonomicznej. Wytyczna 3 Zmniejszenie nierównowagi w strefie euro. Wytyczna 4 Optymalizacja pomocy na rzecz badań i rozwoju oraz innowacji, wzmocnienie trójkąta wiedzy i uwolnienie potencjału gospodarki cyfrowej. Wytyczna 5 Bardziej efektywne korzystanie z zasobów i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Wytyczna Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 126

128 Poprawa otoczenia biznesu i środowiska konsumenckiego oraz modernizacja bazy przemysłowej, aby zapewnić funkcjonowanie rynku wewnętrznego w pełnym zakresie. Wytyczna 7 Zwiększenie uczestnictwa kobiet i mężczyzn w rynku pracy, ograniczanie bezrobocia strukturalnego i promowanie jakości zatrudnienia. Wytyczna 8 Rozwijanie zasobów wykwalifikowanej siły roboczej odpowiadającej potrzebom rynku pracy oraz promowanie uczenia się przez całe życie. Wytyczna 9 Poprawa jakości i wydajności systemów kształcenia i szkolenia na wszystkich poziomach oraz zwiększenie liczby osób podejmujących studia wyższe lub ich odpowiedniki. Wytyczna 10 Promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa. 7 INICJATYW PRZEWODNICH UNIA INNOWACJI - to działania na rzecz stworzenia takich warunków, by innowacyjne pomysły mogły łatwiej przeradzać się w nowe produkty, które z kolei przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. MOBILNA MŁODZIEŻ - to działania na rzecz poprawy wyników systemów kształcenia oraz ułatwiania młodzieży wejścia na rynek pracy. EUROPA EFEKTYWNIE KORZYSTAJĄCA Z ZASOBÓW - to działania na rzecz uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów oraz transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej w większym stopniu wykorzystującej potencjał, jaki dają odnawialne źródła energii. EUROPEJSKA AGENDA CYFROWA - to działania na rzecz upowszechnienia szybkiego Internetu i umożliwienia gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. POLITYKA PRZEMYSŁOWA W ERZE GLOBALIZACJI - to działania na rzecz poprawy otoczenia biznesu oraz wspierania rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych. PROGRAM NA RZECZ NOWYCH UMIEJĘTNOŚCI I ZATRUDNIENIA - to działania na rzecz modernizacji rynków pracy i wzmocnienia pozycji obywateli poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie w celu zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania podaży do popytu na rynku pracy. EUROPEJSKI PROGRAM WALKI Z UBÓSTWEM - to działania na rzecz zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. 127 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 127

129 Strategia Rozwoju Kraju Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo. Strategia Rozwoju Kraju 2020 (ŚSRK) jest elementem nowego systemu zarządzania rozwojem kraju, którego fundamenty zostały określone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.) oraz w przyjętym przez Radę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. ŚSRK przedstawia scenariusz rozwojowy wynikający m.in. z diagnozy barier i zagrożeń oraz z analizy istniejących potencjałów, jak też możliwości sfinansowania zaprojektowanych działań. Strategia Rozwoju Kraju 2020 oparta jest na scenariuszu stabilnego rozwoju. Pomyślność realizacji wszystkich założonych w tej Strategii celów będzie uzależniona od wielu czynników zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, które mogą wpływać na dostępność środków finansowych na jej realizację. Szczególne znaczenie będzie miał rozwój sytuacji w gospodarce światowej, a w szczególności w strefie euro. Doświadczenia kryzysu finansowo-gospodarczego, który wybuchł w 2008 r. i dotknął przede wszystkim państwa wysoko rozwinięte, w tym państwa UE, pokazują, że ze względu na otwartość gospodarek poszczególnych krajów i rosnące między nimi współzależności, zakres i siła oddziaływania pojawiających się zjawisk i procesów kryzysowych na gospodarki poszczególnych państw jest znacząca i może powodować konieczność weryfikacji ambitnych planów rozwojowych. ŚSRK wytycza obszary strategiczne, w których koncentrować się będą główne działania oraz określa, jakie interwencje są niezbędne w perspektywie średniookresowej w celu przyspieszenia procesów rozwojowych. ŚSRK stanowi tym samym odniesienie dla nowej generacji dokumentów strategicznych przygotowywanych w Polsce na potrzeby programowania środków Unii Europejskiej na lata ŚSRK dokonuje wyboru, koncentrując się na czynnikach umożliwiających realizację celów strategicznych. Pokazuje jednocześnie następstwo procesów rozwojowych w różnych obszarach i ich wzajemne zależności. Wykorzystanie tych zależności i istniejących sprzężeń zwrotnych będzie wzmacniać efekty podejmowanych działań w horyzoncie wieloletnim. Z kolei opóźnienie w realizacji działań w jednym obszarze, może utrudnić realizację zakładanych celów w innych powiązanych obszarach strategicznych. Dlatego interwencja publiczna powinna wykorzystywać oraz wzmacniać sprzężenia zwrotne, będąc źródłem wartości dodanej polegającej na oddziaływaniu na wiele powiązanych ze sobą obszarów w dłuższej perspektywie czasu. ŚSRK uwzględnia ocenę rezultatów dotychczas podejmowanych działań rozwojowych oraz rekomendacje dla kształtowania polityki rozwoju zawarte w dokumencie 128 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 128

130 przygotowanym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego pt. Raport Polska Gospodarka, Społeczeństwo, Regiony. ŚSRK jest skierowana nie tylko do administracji publicznej. Integruje ona wokół celów strategicznych wszystkie podmioty publiczne, a także środowiska społeczne i gospodarcze, które uczestniczą w procesach rozwojowych i mogą je wspomagać zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym. ŚSRK wskazuje konieczne reformy ograniczające lub eliminujące bariery rozwoju społeczno-gospodarczego, orientacyjny harmonogram ich realizacji oraz sposób finansowania zaprojektowanych działań (zawiera wieloletni ramowy plan wydatków publicznych na działania rozwojowe). Strategia zwraca uwagę na wymiar terytorialny podejmowanych działań, wzmocnienie i lepsze wykorzystanie potencjałów regionalnych. Widzi, zatem znaczenie samorządu terytorialnego i innych podmiotów w dynamizacji rozwoju regionów i kraju. W okresie do 2020 r. akcent strategiczny zostanie położony w głównej mierze na wzmacnianie potencjałów, które w przyszłości zagwarantują długofalowy rozwój, a nie tylko na alokację środków bezpośrednio w dziedziny, w których występują największe deficyty. Tym samym ŚSRK nie rozwija wszystkich obszarów istotnych z samego faktu funkcjonowania państwa, lecz koncentruje się głównie na tych, w których powinny zostać podjęte działania wzmacniające i przyspieszające procesy rozwojowe (w tym niezbędne zmiany strukturalne) w ciągu najbliższych dziesięciu lat. ŚSRK stanowi bazę dla 9 strategii zintegrowanych, które powinny przyczyniać się do realizacji założonych w ŚSRK celów, a zaprojektowane w nich działania - rozwijać i uszczegóławiać reformy wskazane w ŚSRK. Dokonany w ŚSRK wybór 3 obszarów strategicznych (Sprawne i efektywne państwo, Konkurencyjna gospodarka, Spójność społeczna i terytorialna) oraz w ich ramach poszczególnych celów i priorytetowych kierunków interwencji jest odpowiedzią na kluczowe wyzwania w najbliższym dziesięcioleciu, pozwalające na zintensyfikowanie procesów rozwojowych oraz uniknięcie dryfu rozwojowego. GŁÓWNE OBSZARY INTERWENCJI, CELE I PRIORYTETY ROZWOJOWE OBSZAR STRATEGICZNY I. SPRAWNE I EFEKTYWNE PAŃSTWO Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem. I.1.1. Uporządkowanie kompetencji umożliwiające realizację działań rozwojowych. I.1.2. Zwiększenie efektywności instytucji publicznych. I.1.3. Wprowadzenie jednolitych zasad e-gov w administracji (e-administracja). I.1.4. Poprawa jakości prawa. I.1.5. Zapewnienie ładu przestrzennego. Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe. I.2.1. Modernizacja struktury wydatków publicznych. I.2.2. Poprawa efektywności środków publicznych. I.2.3. Zwiększenie wykorzystania środków pozabudżetowych. Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela. I.3.1. Poprawa skuteczności wymiaru sprawiedliwości. 129 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 129

131 I.3.2. Rozwój kapitału społecznego. I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela. I.3.4. Utrwalenie bezpieczeństwa narodowego. OBSZAR STRATEGICZNY II. KONKURENCYJNA GOSPODARKA Cel II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej. II.1.1. Uzdrowienie finansów publicznych. II.1.2. Zwiększenie stopy oszczędności i inwestycji. II.1.3. Integracja ze strefą euro. II.1.4. Rozwój eksportu towarów i usług. Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki. II.2.1. Zwiększenie produktywności gospodarki. II.2.2. Wzrost udziału przemysłów i usług średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie. II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego. II.2.4. Poprawa warunków ramowych dla prowadzenia działalności gospodarczej. Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki. II.3.1. Wzrost popytu na wyniki badań naukowych. II.3.2. Podwyższenie stopnia komercjalizacji badań. II.3.3. Zapewnienie kadr dla B+R. II.3.4. Zwiększenie wykorzystania rozwiązań innowacyjnych. Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego. II.4.1. Zwiększanie aktywności zawodowej. II.4.2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego. II.4.3. Zwiększanie mobilności zawodowej i przestrzennej. Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych. II.5.1. Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu. II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych. II.5.3. Zapewnienie odpowiedniej, jakości treści i usług cyfrowych. Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami. II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej. II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii. II.6.4. Poprawa stanu środowiska. II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu. Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu. II.7.1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym. II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych. II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich. OBSZAR STRATEGICZNY III. SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA I TERYTORIALNA Cel III.1. Integracja społeczna. III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. III.1.2. Zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej nim zagrożonych. Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych. III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych. III.2.2. Zwiększenie efektywności systemu świadczenia usług publicznych. Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych. 130 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 130

132 III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach. III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich. III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich. III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej. Polska Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności jest, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.) (art. 9 ust. 1) dokumentem określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmującym okres co najmniej 15 lat. Stanowi najszerszy i najbardziej ogólny element nowego systemu zarządzania rozwojem kraju, którego założenia zostały określone w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju kraju oraz przyjętym przez Radę Ministrów dnia 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. W przypadku tej Strategii to okres prawie 20 lat, gdyż przyjętym przy jej konstruowaniu horyzontem czasowym jest rok Polska Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju powstawała w latach 2011 i Uwzględnia ona uwarunkowania wynikające ze zdarzeń i zmian w otoczeniu społecznym, politycznym i gospodarczym Polski w tym okresie. Opiera się również na diagnozie sytuacji wewnętrznej, przedstawionej w raporcie Polska Wyzwania rozwojowe z 2009 roku, w stosunku do diagnozy z lat 2008 i 2009 uzupełnione zostały o elementy, które wiążą się z trwającym na świecie i w Europie kryzysem finansowym i spowolnieniem gospodarczym. Założeniem wyjściowym przy konstruowaniu Strategii stała się konieczność przezwyciężenia kryzysu finansowego w jak najkrótszym czasie. Wolniejszy rozwój spowodowałby, że jakość życia ludzi poprawiałaby się bardzo wolno. Niezbędne jest zbudowanie przewag konkurencyjnych na kolejne dziesięć lat, czyli do 2030 r. tak, aby po wyczerpaniu dotychczasowych sił rozwojowych Polska dysponowała nowymi potencjałami wzrostu w obszarach dotychczas nieeksploatowanych. Tym samym Strategia nie jest manifestem politycznym, a dokumentem rządu RP o charakterze analitycznym i rekomendacyjnym stanowi opis nowego projektu cywilizacyjnego zorientowanego na przyszłość, w perspektywie do 2030 r. Celem głównym dokumentu Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności jest poprawa jakości życia Polaków mierzona zarówno wskaźnikami jakościowymi, jak i wartością oraz tempem wzrostu PKB w Polsce. I. Makroekonomiczne ramy rozwoju Polski do 2030 r. Kluczowy projekt I.1: Zwiększenie udziału wydatków rozwojowych (m.in. na edukację, zdrowie, badania i rozwój oraz infrastrukturę) do 17,67% PKB w 2030 r., przy jednoczesnym obniżeniu presji na wzrost ogólnych obciążeń podatkowych. Kluczowy projekt I.2: Zmiany w strukturze opodatkowania zmierzające do wzmacniania bodźców ekonomicznych sprzyjających oszczędzaniu ( w tym: na starość i zużywanej energii), inwestowaniu 131 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 131

133 (w tym: w kapitał produkcyjny, nowoczesne technologie oraz prace badawczo - rozwojowe), akumulacji kapitału ludzkiego w przebiegu życia oraz zachęcających do podejmowania pracy i aktywności ekonomicznej wszystkie grupy społeczne między 15 a (co najmniej) 65 rokiem życia. Kluczowy projekt I.3: Trwała redukcja deficytu sektora finansów publicznych skorygowanego o czynniki cykliczne do 1% PKB dla podniesienia stabilności makroekonomicznej Polski. Kluczowy projekt I.4: Wykorzystanie procesu dostosowawczego związanego z wejściem do strefy euro do stabilizacji fiskalnej i monetarnej. II. Kreatywność indywidualna i innowacyjna gospodarka Kluczowy projekt II.1: Stworzenie powszechnie dostępnej oferty wczesnej edukacji i opieki wysokiej jakości, nastawionej na wczesną interwencję oraz edukację dzieci i rodziców. Kluczowy projekt II.2: Wprowadzenie nowych modeli kształcenia nauczycieli oraz kariery zawodowej nauczycieli, sprzyjających wybieraniu zawodu nauczyciela i pozostawania w nim przez najlepszych. Kluczowy projekt II.3: Kontynuacja zmian w dotychczasowym modelu edukacji w kierunku jego zorientowania na kształcenie kluczowych kompetencji i postaw niezbędnych na rynku pracy oraz personalizacja nauczania na wszystkich etapach edukacji. Kluczowy projekt II.4: Poprawa jakości kształcenia na poziomie wyższym poprzez wzmocnienie mechanizmów konkurencji między uczelniami, projakościowe finansowanie i ułatwienie transferu edukacja praca. Kluczowy projekt II.5 Silniejsze powiązanie systemu kształcenia zawodowego z rynkiem pracy (wprowadzenie praktycznego kształcenia zawodowego), połączone z poprawą jakości kształcenia i wprowadzeniem atrakcyjnych studiów wyższych o profilu praktycznym. Kluczowy projekt II.6 Upowszechnianie uczenia się dorosłych, przede wszystkim w trybie poza formalnym oraz w miejscu pracy oraz zapewnienie skutecznego mechanizmu łączącego. Kluczowy projekt II.7: Kontynuacja zmiany systemu nauki w Polsce w celu wzmocnienia mechanizmu konkurencji między uczelniami i jednostkami badawczymi poprzez wprowadzanie i poszerzanie skali konkursowego mechanizmu finansowania badań naukowych i edukacji opartego o system ewaluacji i oceny osiągnięć badawczych oraz akademickich. Kluczowy projekt II.8: Wzmocnienie mobilności międzynarodowej i międzysektorowej studentów i pracowników naukowych (w tym wyjazdy zagraniczne na staże naukowe, realizacja projektów badawczych we współpracy z biznesem). Kluczowy projekt II.9: Zwiększanie elastyczności organizacji szkół wyższych (łączenie wydziałów, współpraca między szkołami, większa niezależność rektora) oraz elastyczności zatrudniania i wynagrodzeń na uczelniach w celu dostosowania się uczelni do zmieniających się warunków demograficznych i promocji najlepszych badaczy. Kluczowy projekt II.10: Poprawa świadomości roli innowacji i strategii rozwojowych firm wśród przedsiębiorców. Kluczowy projekt II.11: Zwiększenie dostępności powszechnych programów kształcenia przedsiębiorczości służących tworzenie postaw proinnowacyjnych, kreatywnych i zdolności do współpracy wśród uczniów i studentów. Kluczowy projekt II.12: Poprawa spójności działania i współpracy między ośrodkami wspierania innowacyjności parkami technologicznymi, centrami transferu technologii, inkubatorami, funduszami PE/VC w celu zwiększenia skuteczności procesów i skali 132 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 132

134 komercjalizacji wyników badań naukowych oraz poprawa jakości regulacji w zakresie innowacji. Kluczowy projekt II.13: Wzmocnienie instytucjonalne i merytoryczne ośrodków wspierania biznesu i nauki w celu zapewnienia naukowcom lepszego wsparcia przy podejmowaniu działań związanych z komercjalizacją wyników prac badawczych. Kluczowy projekt II.14: Stworzenie systemu brokerów technologii. III. Polska Cyfrowa Kluczowy projekt III.1: Wspieranie inwestycji w infrastrukturę szerokopasmową w celu zapewnienia powszechnego, wysokiej jakości dostępu. Kluczowy projekt III.2: Reforma procesu edukacji, poprzez budowanie kompetencji cyfrowych osób nauczających (m.in. nauczycieli, pracowników innych instytucji edukacyjnych i kultury, pracowników organizacji pozarządowych) powszechny program edukacji cyfrowej oraz stworzenie nowoczesnej sieciowej infrastruktury i zasobów edukacyjnych. Kluczowy projekt III.3: Stworzenie dogodnych warunków prawnych dla rozwoju rynku mediów elektronicznych. Kluczowy projekt III.4: Wdrożenie mechanizmów nowoczesnej debaty społecznej i komunikacji państwa z obywatelami, obejmujące zmianę procedur administracyjnych, wspartą wykorzystaniem narzędzi ICT. Kluczowy projekt III.5: Zwiększenie ilości zasobów publicznych (m.in. zasobów edukacyjnych, zbiorów dziedzictwa, publikacji naukowych i treści mediów publicznych) dostępnych w Sieci, w celu zapewnienia podaży treści wysokiej jakości. IV. Kapitał Ludzki Kluczowy projekt IV.1: Przygotowanie i przeprowadzenie zmian w systemie zabezpieczenia społecznego oraz podatkowym tak, aby zwiększyć opłacalność i skłonność do podejmowania pracy. Kluczowy projekt IV.2: Zmiana zasad funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia w kierunku zwiększenia ich efektywności w zakresie pośrednictwa i doradztwa zawodowego oraz wzrost udziału innych podmiotów w realizacji polityki rynku pracy. Kluczowy projekt IV.3: Zaprojektowanie i wdrożenie polityki imigracyjnej ukierunkowanej na uzupełnianie niedoborów pracowników na polskim rynku pracy, z uwzględnieniem zasady pierwszeństwa w dostępie do rynku pracy dla Polaków oraz obywateli UE, EOG i Szwajcarii. Kluczowy projekt IV.4: Zapewnienie dalszego rozwoju elastycznych form zatrudnienia i umożliwienie przez to łączenia życia rodzinnego z karierą zawodową (umowy w niepełnym wymiarze czasu pracy, prace na zastępstwo, telepraca itp.). Kluczowy projekt IV.5: Zwiększenie dopasowania systemu edukacyjnego i kształcenia przez całe życie do potrzeb rynku pracy, a przez to ułatwianie transferu edukacja - rynek pracy tak, aby absolwenci maksymalnie szybko podejmowali lub powracali do zatrudnienia. Kluczowy projekt IV.6: Promocja dzietności poprzez zmniejszenie kosztów związanych z opieką oraz wychowaniem dzieci, szczególnie wynikających z łączenia kariery zawodowej z życiem rodzinnym. Kluczowy projekt IV.7: Ograniczenie bądź wyeliminowanie tych elementów systemu emerytalnego, które zniechęcają do kontynuacji pracy zawodowej i nie pozwalają na bilansowanie budżetu państwa. Kluczowy projekt IV.8: Stworzenie instytucjonalnych zachęt do dodatkowego oszczędzania na czas starości. 133 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 133

135 Kluczowy projekt IV.9: Przeprowadzenie debaty społecznej oraz wypracowanie optymalnego modelu pozwalającego na zrównanie i wydłużenie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Kluczowy projekt IV.10: Wprowadzenie nowych rozwiązań zapewniających powszechność opieki nad osobami niesamodzielnymi oraz poszerzenie oferty opieki instytucjonalnej tak, aby odpowiedzieć na wyzwania związane ze starzeniem się społeczeństwa i zapewnić wsparcie rodzinom, w których znajdują się osoby niesamodzielne. Kluczowy projekt IV.11: Zapewnienie lepszej adresowalności świadczeń i zasiłków, tak aby z jednej strony stymulowały i wspierały korzystanie z usług publicznych oraz z drugiej ograniczały ryzyko marginalizacji spowodowanej ubóstwem. Kluczowy projekt IV.12: Zapewnienie realnego wsparcia dla rodzin wielodzietnych zabezpieczającego je przed ryzykiem wykluczenia społecznego. Kluczowy projekt IV.13: Stworzenie modelu aktywności społecznej i zawodowej osób starszych opartego na wykorzystywaniu ich potencjałów i zapobieganiu wykluczeniu społecznemu. Kluczowy projekt IV.14: Stworzenie kompleksowego systemu wspierania usamodzielniania się młodej generacji tak, aby ograniczać okres niepewności i w pełni wykorzystywać ich potencjał zawodowy i społeczny (np. kreatywność, otwartość, elastyczność). Kluczowy projekt IV.15: Stworzenie warunków dla wzrostu liczby osób z niepełnosprawnością zatrudnionych na otwartym rynku pracy. Kluczowy projekt IV.16: Wprowadzenie modelu integracji cudzoziemców promującego ich samodzielność ekonomiczną i społeczną uzyskiwaną poprzez zatrudnienie lub podjęcie działalności gospodarczej. Kluczowy projekt IV.17: Przeprowadzenie zmian w systemie ochrony zdrowia tak, aby w większym stopniu był przygotowany na wyzwania związane z przemianami demograficznymi (np. zapewnienie lepszej opieki dla kobiet w ciąży i w okresie połogu, znalezienie odpowiedzi na starzenie się społeczeństwa, wspieranie par bezdzietnych starających się o potomstwo). Kluczowy projekt IV.18: Zwiększenie zakresu (dostępności) oraz poprawa adresowalności programów zdrowotnych (w tym profilaktycznych i rehabilitacyjnych) zmierzających do zmniejszenia poziomu umieralności w grupach największego ryzyka, szczególnie wśród mężczyzn w wieku lat. Kluczowy projekt IV.19: Zwiększenie dostępności do kluczowych usług medycznych wysokiej jakości (np. terapii nowotworowej, leczenia chorób wieńcowych, chorób psychicznych i wypalenia (stresu zawodowego). V. Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko Kluczowy projekt V.1: Realizacja programu energetyki jądrowej przeprowadzana kolejno poprzez wybór lokalizacji i inwestora do 2013 r., wykonanie projektu technicznego do 2015 r., budowę pierwszego bloku do 2022 r. oraz ukończenie do 2030 r. budowy kolejnych bloków, które łącznie zapewnią 16% udziału energii jądrowej w bilansie elektroenergetycznym w 2030 r. Kluczowy projekt V.2: Modernizacja sieci elektroenergetycznych zapewniona poprzez ułatwienia procesów inwestycyjnych, związanych w szczególności z wymianą przestarzałych elementów sieci dystrybucyjnych, rozbudową linii przesyłowych oraz budową wysokosprawnych i niskoemisyjnych elektrowni (z uwzględnieniem energetyki rozproszonej). Kluczowy projekt V.3: Zwiększenie ilości dwukierunkowych, transgranicznych połączeń systemów przesyłu gazu w celu zapewnienia dywersyfikacji importu gazu, a w dalszej perspektywie również i możliwości jego eksportu. 134 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 134

136 Kluczowy projekt V.4: Przygotowanie alternatywnych scenariuszy bilansu energetycznego uwzględniających możliwość odkrycia złóż gazu łupkowego oraz planu przystosowania infrastruktury przesyłowej do eksportu tego surowca, przygotowanie regulacji zapewniających przychody uzależnione od sprzedaży gazu a nie wydobycia, a także wyznaczenie ram współpracy z inwestorami w celu rozwoju krajowych kadr w tym sektorze oraz produkcji elementów infrastruktury poszukiwawczo-wydobywczej. Kluczowy projekt V.5: Zwiększenie pojemności magazynowych gazu, ropy i paliw płynnych, w szczególności poprzez budowę kawern solnych mogących zabezpieczać zarówno rezerwy strategiczne jak i szczytowe przez cały okres realizacji strategii. Kluczowy projekt V.6: Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce do 2018 r. oraz rozszerzenie tych rozwiązań na sieci gazowe, ciepłownicze i wodociągowe poprzez wdrażanie systemów zintegrowanych inteligentnych pomiarów oraz wspieranie rozwoju lokalnych hybrydowych systemów energetycznych do 2030 r. Kluczowy projekt V.7: Integracja polskiego rynku elektroenergetycznego i paliwowego z rynkami regionalnymi oraz zwiększanie roli giełdy w handlu paliwami i energią w celu przygotowania do szerszej integracji w ramach europejskiego wspólnego rynku. Podstawą tego procesu będzie wprowadzenie instrumentów gwarantujących skuteczność prawną uzgodnień dokonywanych - w sposób przejrzysty - między krajowym regulatorem a sektorem energetyki, minimalizując tym samym konieczność uruchamiania procesu legislacyjnego, a zarazem przyspieszając tempo wypracowywania rozwiązań i zwiększając ich trwałość. Kluczowy projekt V.8: Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii poprzez wprowadzenie inteligentnych sieci, uelastycznienie taryf, popularyzację wiedzy o możliwości wyboru dostawców oraz upowszechnienie i uproszczenie oznaczeń energochłonności towarów i urządzeń. Kluczowy projekt V.9: Inwentaryzacja i oszacowanie wartości zasobów przyrodniczych na podstawie wspólnej metodologii do 2015 r. oraz - w oparciu o zasadę zrównoważonego rozwoju - wpisanie najcenniejszych zasobów do planów zagospodarowania przestrzennego. Kluczowy projekt V.10: Stworzenie systemu zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki opartej na efektywnym korzystaniu z zasobów naturalnych, w tym wdrożenie kompleksowego programu rozwoju innowacyjnych technologii środowiskowych, mającego na celu zwiększenie konkurencyjności gospodarki poprzez wsparcie wiodących ośrodków badawczych i przedsiębiorstw. Kluczowy projekt V.11: Zakończenie w perspektywie do 2015 r. realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, którego efektem będzie redukcja ładunku zanieczyszczeń, w tym związków biogennych (azot, fosfor) odprowadzanych do wód. Kluczowy projekt V.12: Wprowadzenie wieloletniego programu monitorowania i ochrony różnorodności biologicznej i przeciwdziałania fragmentacji ekosystemów, zapewniającego funkcjonowanie korytarzy ekologicznych, a także ustanowienie narzędzi finansowania różnorodności biologicznej. Kluczowy projekt V.13: Opracowanie oraz wdrożenie krajowego programu adaptacji do zmian klimatu obejmującego pogłębianie badań dotyczących zmian klimatu oraz - w oparciu o wyniki tych badań - wprowadzenie instrumentów polityki publicznej integrujących działania w poszczególnych sektorach (gospodarki wodnej, rolnictwa, transportu, zdrowia, budownictwa, gospodarki przestrzennej). Kluczowy projekt V.14: Ograniczenie ryzyk związanych z powodziami i ich skutkami poprzez wdrożenie systemu zintegrowanego zarządzania zlewniami oraz odbudowę naturalnej retencji wodnej, a także wdrożenie programów małej retencji wodnej na obszarach szczególnie narażonych na powódź i suszę. 135 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 135

137 VI. Rozwój regionalny Kluczowy projekt VI.1: Wprowadzenie rozwiązań prawno-organizacyjnych stymulujących rozwój miast. Kluczowy projekt VI.2: Modernizacja i budowa infrastruktury miejskiej zarówno starego" (m.in. transport), jak i nowego typu (m.in. postindustrialna przestrzeń miejska dostosowana do potrzeb klasy kreatywnej) w celu zwiększenia dyfuzji efektów wzrostu. Kluczowy projekt VI.3: Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach. Kluczowy projekt VI.4: Wykorzystanie inwestycji transportowych do stworzenia efektywnego systemu transportu pomiędzy centrami wzrostu, ośrodkami regionalnymi i subregionalnymi /lokalnymi tak, aby do 2030 r. maksymalny czas dojazdu do najbliższego miasta wojewódzkiego dla każdego mieszkańca Polski nie przekraczał 60 min. Kluczowy projekt VI.5: Podniesienie jakości kapitału ludzkiego i społecznego na obszarach problemowych w celu mobilizowania lokalnych potencjałów rozwojowych oraz ułatwienia absorpcji impulsów rozwojowych płynących z biegunów wzrostu. Kluczowy projekt VI.6: Poprawa dostępności do usług publicznych wysokiej jakości na obszarach peryferyjnych. Projekt mieści się w ramach działań podejmowanych w projektach z zakresu Kapitału Ludzkiego. Kluczowy projekt VI.7: Wdrożenie takich mechanizmów polityki rolnej, które będą stymulowały wzrost wielkości gospodarstw i odchodzenie ludności związanej z gospodarstwami rolnymi do zatrudniania w pozarolniczych sektorach gospodarki, tak aby w perspektywie do 2030 r. zakończyć proces modernizacji sektora rolnego. Kluczowy projekt VI.8: Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwiększaniu mobilności zawodowej na linii obszary wiejskie-miasta. Kluczowy projekt VI.9: Likwidacja luki cywilizacyjnej pomiędzy wsią a miastem, w jakości infrastruktury technicznej w celu poprawy jakości życia ludności z obszarów wiejskich (m.in. wodociągi, kanalizacja, sieć gazowa oraz infrastruktura teleinformatyczna). Kluczowy projekt VI.10: Zwiększenie stopnia dyfuzji wieś -miasto w celu dynamizowanie rozwoju zarówno terenów miejskich, jak też obszarów wiejskich (m.in. zintegrowane systemy transportu oraz sieci współpracy firm zlokalizowanych na wsiach z tymi z miast, jak też współdziałanie samorządów lokalnych). VII. Transport Kluczowe projekty w obszarze transportu dla realizacji pierwszego celu szczegółowego, jakim jest sprawna budowa i modernizacja zintegrowanego systemu infrastruktury transportowej. VIII. Kapitał Społeczny Kluczowy projekt VIII.1: Przygotowanie i wprowadzenie programu edukacji obywatelskiej na wszystkich poziomach edukacji. Kluczowy projekt VIII.2: Wprowadzenie projektów społecznych do programów nauczania. Kluczowy projekt VIII.3: Uproszczenie mechanizmów zrzeszania się formalnego i nieformalnego ludzi poprzez ograniczenie procedur i obciążeń dla stowarzyszeń i inicjatyw obywatelskich. Kluczowy projekt VIII.4: Promocja aktywności politycznej i obywatelskiej ludzi (poprzez kampanie społeczne, wykorzystywanie nowoczesnych technologii, wprowadzanie nowych technik głosowań i komunikowania się administracji z obywatelami). Kluczowy projekt VIII.5: Zmiana zasad finansowania organizacji pozarządowych z budżetu państwa poprzez wprowadzenie zasady finansowania inicjatyw nowatorskich i innowacyjnych oraz tworzenie zachęt dla filantropii prywatnej i korporacyjnej. 136 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 136

138 Kluczowy projekt VIII.6: Udostępnienie za pośrednictwem Internetu treści objętych domeną publiczną przez państwowe archiwa i biblioteki publiczne. Kluczowy projekt VIII.7: Zwiększenie obecności kultury w życiu codziennym ludzi poprzez stałe zwiększanie dostępności dóbr kultury i kształcenie nawyków kulturowych (promocja czytelnictwa, teatrów, kina). Kluczowy projekt VIII.8: Modernizacja infrastruktury oraz rozszerzenie roli społecznych bibliotek lokalnych i ośrodków kultury. Kluczowy projekt VI II.9: Stworzenie nowych form finansowania inicjatyw kulturalnych i sektora kreatywnego oraz podwyższenie poziomu finansowania do 1% PKB. Kluczowy projekt VIII.10: Promocja i prowadzenie otwartej rzetelnej debaty w mediach oraz realizacja misji publicznej telewizji i radia połączona z odpolitycznieniem tych instytucji. Kluczowy projekt VIII.11: Realizacja wieloletnich kampanii promocyjnych Polski w celu promocji wizerunku Polski, jako kraju nowoczesnego, otwartego, przyjaznego inwestorom. IX. Sprawne Państwo Kluczowy projekt IX.1: Podniesienie jakości efektów pracy administracji centralnej i zwiększenie szybkości jej działania poprzez skuteczniejszą koordynację i zarządzanie oraz wzmocnienie zaplecza analitycznego. Kluczowy projekt IX.2: Poprawa jakości i zwiększenie szybkości obsługi administracyjnej Obywateli/Obywatelek oraz osób prawnych poprzez użycie nowoczesnych instrumentów zarządzania. Kluczowy projekt IX.3: Poprawa jakości tworzonego prawa i przejrzystości sposobu jego tworzenia poprzez wyeliminowanie istniejących nieefektywności i korzystanie z doświadczeń innych krajów. Kluczowy projekt IX.4: Wprowadzenie mechanizmu redukcji barier biurokratycznych w obszarze działalności gospodarczej poprzez umiejętne korzystanie z przepływu knowhow" pomiędzy sektorem prywatnym i publicznym. Kluczowy projekt IX.5: Wdrożenie efektywnych procesów deregulacyjnych na poziomie władzy centralnej w oparciu o przyjęte rozwiązanie systemowe i stosowanie obowiązku publikacji raportów z realizacji działań de regulacyjnych, jako instrumentu nadzoru i motywacji. Kluczowy projekt IX.6: Optymalizacja harmonizacji prawa krajowego i unijnego poprzez zsynchronizowanie ich z działalnością deregulacyjną, w tym prowadzenie stałego nadzoru działań implementacyjnych przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Kluczowy projekt IX.7: Diagnoza podstawowych wyzwań wymiaru sprawiedliwości zbierająca dotychczasowe doświadczenia i określająca kierunki zmian w jego funkcjonowaniu wraz z szeroką debatą dotyczącą wymiaru sprawiedliwości. Kluczowy projekt IX.8: Analiza ekonomiczna efektywności środków wydatkowanych na wymiar sprawiedliwości w szczególności uwzględniająca liczbę sądów, pracowników, sędziów, prokuratorów etc. w stosunku do liczby rozpraw, pozwów, wyroków, zasądzonych odszkodowań. Kluczowy projekt IX.9: Zwiększenie przejrzystości i operacyjnej efektywności oraz sprawności działania wymiaru sprawiedliwości poprzez system pomiaru wyników, w szczególności sądów, i wprowadzenie centralnej bazy orzeczeń sądowych. Kluczowy projekt IX.10: Przeprowadzenie diagnozy działania sektora publicznego pod kątem podniesienia jakości świadczonych usług. Kluczowy projekt IX.11: Wdrożenie instrumentów podnoszących jakość świadczonych usług i efektywność działania sektora publicznego w obsłudze Obywateli/Obywatelek. 137 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 137

139 Kluczowy projekt: IX.12: Poprawa przejrzystości komunikacji rządowej i poziomu aktywności społecznej w procesie tworzenia polityk. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : REGIONY, MIASTA, OBSZARY WIEJSKIE Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) jest dokumentem określającym cele i sposób działania podmiotów publicznych, a w szczególności rządu i samorządów województw, w odniesieniu do polskiej przestrzeni dla osiągnięcia strategicznych celów rozwoju kraju. Dokument wyznacza cele polityki rozwoju regionalnego, w tym wobec obszarów wiejskich i miejskich, oraz definiuje ich relacje w odniesieniu do innych polityk publicznych o wyraźnym terytorialnym ukierunkowaniu. Celem strategicznym polityk regionalnej, określonym w KSRR, jest efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych oraz terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju - wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym KSRR ustala trzy cele szczegółowe do 2020 roku: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów, 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych, 3. Tworzenie warunków dla skutecznej efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie. Układ celów KSRR odzwierciedla podstawowe obszary oddziaływania KSRR do 2020 roku i tworzy triadę: konkurencyjność - spójność - sprawność, opierającą się na założeniach przekształcenia sposobu myślenia o roli polityki regionalnej i jej realizacji. Dzięki realizacji tak określonych celów następować będzie koncentracja na szansach (potencjałach) a nie na barierach rozwoju, przez wzmocnienie konkurencyjności regionów i odblokowanie ich procesów wzrostowych. Cele zmierzają do osiągnięcia nie tylko pozytywnych zmian służących podniesieniu konkurencyjności regionów i całego kraju, ale także zmniejszeniu dysproporcji w możliwościach rozwojowych między i wewnątrzregionalnych. Dla pełniejszego wykorzystania przewag konkurencyjnych oraz zmaksymalizowania efektywności interwencji w ramach KSRR kierunki działań polityki regionalnej będą adresowane do tych obszarów strategicznej interwencji polityki regionalnej, które dają największe szanse poprawy konkurencyjności kraju w skali międzynarodowej tj. w pierwszej kolejności do najważniejszych obszarów miejskich. obok wspierania procesu konkurencyjności w skali międzynarodowej KSRR wspomaga rozprzestrzenianie procesów rozwojowych z najszybciej rozwijających się ośrodków do słabiej rozwijających się i pozostałych obszarów kraju oraz budowanie na tych terenach potencjału absorpcyjnego, który warunkuje powodzenie działań na rzecz rozprzestrzeniania procesów rozwojowych. KSRR wspiera zatem budowanie przewag konkurencyjnych również na tych terenach, które wcześniej w niewielkim stopniu uczestniczyły w procesach rozwojowych. W ramach wsparcia spójności KSRR zakłada skierowanie dodatkowego wsparcia na przeciwdziałanie marginalizacji najsłabiej rozwijających się obszarów, które same nie są w stanie przezwyciężyć zapóźnień rozwojowych. W związku z silną koncentracją na tych obszarach problemów, stwarzających bariery rozwojowe, działania podejmowane w ramach KSRR zapewnią tam zmniejszanie dysproporcji w dostępie do dóbr i usług publicznych oraz procesy restrukturyzacji, warunkujące uruchomienie i wykorzystanie wewnętrznych zasobów i uruchomienie lub wspomaganie istniejących procesów rozwojowych. 138 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 138

140 Cel 1. WSPOMAGANIE WZROSTU KONKURENCYJNOŚCI REGIONÓW Wspomaganie wzrostu konkurencyjności gospodarki jest jednym z podstawowych celów polskiej polityki rozwoju w najbliższych kilkudziesięciu latach. Tylko przez stałe podnoszenie konkurencyjności gospodarki w zmieniających się uwarunkowaniach społeczno - gospodarczych i kulturowych można zapewnić pespektywy trwałego wzrostu gospodarczego, zwiększanie zatrudnienia i jakości miejsc pracy a tym samym wzrostu zamożności i jakości życia mieszkańców Polski. W dłuższym okresie takie działania mogą spowodować zmniejszenie dystansu rozwojowego Polski do krajów zamożniejszych, a w efekcie zwiększenie stopnia spójności i integracji gospodarczej. Większa spójność społeczno-gospodarcza i terytorialna Europy oznaczać będzie wykorzystanie potencjałów wszystkich jej regionów, co w konsekwencji doprowadzi do przyspieszenia wzrostu i zwiększenia perspektyw rozwojowych w skali całej UE w stosunku do konkurujących na scenie globalnej państw i ugrupowań gospodarczo-politycznych. Konkurencyjność struktur przestrzennych podlega tym samym procesom i metodom oceny, co konkurencyjność struktur gospodarczych zdolności do zapewniania trwałego wzrostu gospodarczego i kreowania wysokiej jakości zatrudnienia. Z tego powodu wspieranie konkurencyjności wszystkich regionów i terytoriów staje się bardzo ważnym elementem polityki rozwoju. W obecnych warunkach rozwojowych motorami rozwoju kraju i poszczególnych regionów są największe ośrodki miejskie wraz z ich obszarami funkcjonalnymi, a wśród nich te, które stanowią węzły współczesnych procesów społeczno-gospodarczych - potrafiące tworzyć i przyciągać najlepsze zasoby ludzkie, inwestycje w sektorach zapewniających największą produktywność, kreować innowacje i włączać się w sieci współpracy z innymi podobnymi sobie ośrodkami w układach międzynarodowych i krajowych dla zwiększenia komplementarności i specjalizacji, a tym samym pełniejszego wykorzystania korzyści aglomeracyjnych. Regiony tworzą swoją pozycję konkurencyjną w układach międzynarodowych i krajowych, głównie (ale nie wyłącznie) przez pozycję jaką osiągają ich główne ośrodki miejskie. W warunkach polskich biorąc pod uwagę: rolę największych miast - niezbyt dużą na tle europejskim koncentrację potencjału do tworzenia PKB, zdolność do tworzenia dobrych jakościowo miejsc pracy, kreowania innowacji i odgrywania roli w procesach przekształceń kulturowych oraz kierunek i obserwowane od czasu wejścia Polski do UE przyspieszenie zmian struktury gospodarczej oraz przekształceń na rynku pracy (m.in. odpływ ludności z rolnictwa), stolica Polski Warszawa i dobrze wykształcona, w miarę równomiernie rozmieszczona w przestrzeni kraju, policentryczna struktura innych najważniejszych polskich miast, oferuje znaczny potencjał do wykorzystania w ramach procesów rozwojowych kraju, który może przy zastosowaniu odpowiednich mechanizmów zostać także efektywnie wykorzystany dla rozwoju pozostałych obszarów kraju innych miast, obszarów wiejskich i obszarów funkcjonalnych o specjalnym charakterze Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych: Warszawy - stolicy państwa, 139 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 139

141 pozostałych ośrodków wojewódzkich Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji poza ośrodkami wojewódzkimi Budowę podstaw konkurencyjności województw - działania tematyczne. Dwa pierwsze z wymienionych kierunków mają silnie przestrzenny charakter, trzeci zaś obejmuje zestaw działań horyzontalnych, dotyczących całego obszaru kraju. Mając na uwadze realizację celu 1, dla każdego z wyżej wyodrębnionych kierunków działań KSRR ustala cele cząstkowe, wskaźniki oraz oczekiwane rezultaty. Ad 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych Polega ono na oddziaływaniu na te czynniki rozwojowe, które stanowią o sile konkurencyjnej najważniejszych ośrodków miejskich, a tym samym regionów i koncentruje się na: rozwijaniu powiązań funkcjonalnych, infrastrukturalnych i instytucjonalnych między ośrodkami wojewódzkimi węzłami sieci w układzie międzynarodowym i krajowym, wzmacnianiu funkcji metropolitalnych w sferze gospodarczej, społecznej, nauki i kultury (w tym funkcji symbolicznych) oraz wzmacnianiu roli ośrodków edukacji na poziomie wyższym tworzących warunki dla gospodarki opartej na wiedzy, wspieraniu rozwiązań integrujących przestrzeń funkcjonalnych obszarów miejskich w zakresie zagospodarowania przestrzennego, transportu zbiorowego (infrastruktury, taboru i rozwiązań organizacyjnych), usług komunalnych, rynku pracy. Tak sformułowane działania polityki regionalnej dla wzmacniania konkurencyjności najważniejszych ośrodków miejskich (z ich obszarami funkcjonalnymi) stanowią punkt odniesienia dla prowadzenia zarówno działań o charakterze sektorowym (np. w zakresie powiązań transportowych), przestrzennie ukierunkowanych działań ministra rozwoju regionalnego, samorządów terytorialnych wszystkich szczebli, jak i innych podmiotów publicznych. Bezpośrednie wsparcie z poziomu kraju dotyczy tylko tych elementów infrastruktury, które nie są finansowane w ramach programów sektorowych, i dla których realizacji brak jest wystarczających środków po stronie beneficjentów. Ad 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi. Drugim kierunkiem działań o charakterze przestrzennym w ramach celu 1 KSRR jest budowa warunków dla rozprzestrzeniania się i absorpcji procesów rozwojowych na obszary położone poza funkcjonalnymi obszarami ośrodków wojewódzkich - na miejskie ośrodki subregionalne i lokalne oraz na obszary wiejskie położone w ich pobliżu. Z logiki obecnych procesów globalizacyjnych wynika potrzeba wzmacniania konkurencyjności regionów polegająca w szczególności na wzmacnianiu konkurencyjności głównych ośrodków miejskich położonych w ich obrębie. Polska dzięki stosunkowo dużej liczbie dużych miast i w miarę równomiernie rozłożonym w przestrzeni pozostałym centrom 76 Pod pojęciem ośrodki wojewódzkie należy rozumieć miasta, które od r. są siedzibą wojewody i (lub) sejmiku województwa. Takie określenie ośrodków wojewódzkich uwzględnia pozycję tych ośrodków w każdym z regionów, zatem w województwach kujawsko-pomorskim oraz lubuskim przedmiotem wsparcia w tym kierunku działań będą oba miasta stołeczne (Bydgoszcz i Toruń oraz Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra). Wsparcie rozwoju tych ośrodków nie będzie ograniczać się do granic administracyjnych miast wojewódzkich, ale do całych funkcjonalnych obszarów miejskich w bezpośrednim zasięgu ich oddziaływania (zatem np. w województwie śląskim dotyczyć będzie najważniejszych miast tworzących Konurbację Górnośląską, a w województwie pomorskim jako funkcjonalną całość traktowane jest Trójmiasto). 140 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 140

142 regionalnym może wykorzystać, przy realizacji zarysowanej powyżej strategii, stosunkowo dużą część potencjału gospodarczego i społecznego swego terytorium. Należy jednak mieć na uwadze, że poza wymienionymi głównymi ośrodkami wzrostu, czyli ośrodkami wojewódzkimi i ich obszarami funkcjonalnymi, istnieją też inne, niekiedy znaczące ośrodki miejskie oraz obszary wiejskie posiadające potencjały rozwojowe. Polityka regionalna musi dla rozwoju kraju szukać sposobów wykorzystania zasobów tych obszarów - ludzkich, środowiskowych, kulturowych i innych. Ad 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw - działania tematyczne (horyzontalne) Wskazane wyżej działania odnoszące się do przestrzeni uzupełniane będą przez tematyczne działania na rzecz konkurencyjności, realizowane we wszystkich województwach, na całych ich obszarach. Zgodnie z zasadą koncentracji tematycznej, działania podejmowane w ramach polityki regionalnej będą skoncentrowane w kilku podstawowych sferach zapewniających wykorzystanie potencjałów ośrodków regionalnych oraz wspomagających rozprzestrzeniania procesów rozwojowych. Działania te dotyczą najważniejszych czynników rozwoju regionalnego i obejmują: Rozwój kapitału intelektualnego, w tym kapitału ludzkiego i społecznego, Wsparcie dla lokalizacji inwestycji zewnętrznych, w tym w szczególności zagranicznych, Zwiększanie możliwości wprowadzania rozwiązań innowacyjnych przez przedsiębiorstwa i instytucje regionalne Wspieranie rozwoju instytucji otoczenia biznesu (IOB), Dywersyfikację źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego Współpracę międzynarodową. Cel 2. BUDOWANIE SPÓJNOŚCI TERYTORIALNEJ I PRZECIWDZIAŁANIE MARGINALIZACJI OBSZARÓW PROBLEMOWYCH Drugi cel polityki regionalnej polega na interweniowaniu na tych obszarach Polski, które charakteryzują się niskimi wskaźnikami sytuacji społeczno-gospodarczej, najmniej korzystnym usytuowaniem geograficznym względem głównych ośrodków wzrostu i zatrudnienia oraz niekorzystnymi przewidywaniami z punktu widzenia perspektyw rozwojowych i poziomu życia mieszkańców. Obszary interwencji strategicznej w ramach celu 2 są zwane dalej obszarami problemowymi polityki regionalnej. Zakłada się, że obszary te bez celowo ukierunkowanej interwencji zewnętrznej nie będą mogły wykorzystać czynników wewnętrznych dla zainicjowania procesów restrukturyzacyjnych i poprawy dostępu ich mieszkańców do podstawowych dóbr i usług publicznych. Działania polityki regionalnej w tym obszarze służą oddaleniu groźby trwałej marginalizacji, tj. trwałej utraty znaczenia gospodarczego oraz koncentracji patologicznych problemów społecznych. Działania w ramach celu 2, w połączeniu z działaniami realizowanymi w ramach celu 1, będą wspomagały mobilność przestrzenną i zawodową a także mobilność wahadłową 141 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 141

143 mieszkańców obszarów wiejskich oraz przyczyniały się do możliwości znalezienia lepszej pracy i poprawy dostępu do usług publicznych (zwłaszcza w zakresie edukacji i komunikacji) na obszarach wiejskich bez konieczności zmiany miejsca zamieszkania. Na podstawie przeprowadzonej diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej zidentyfikowano następujące cele wobec skoncentrowanych problemów rozwojowych: 2.1. Wzmacnianie spójności w układzie krajowym Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności. Cel 3. TWORZENIE WARUNKÓW DLA SKUTECZNEJ, EFEKTYWNEJ I PARTNERSKIEJ REALIZACJI DZIAŁAŃ ROZWOJOWYCH UKIERUNKOWANYCH TERYTORIALNIE Skuteczność i efektywność polityki regionalnej jest w dużym stopniu uzależniona od jakości uregulowań prawnych oraz sposobu funkcjonowania jej systemu instytucjonalnego. Jak wynika z diagnozy w obu tych sferach należy podjąć zdecydowane działania tak, aby polityka regionalna mogła w pełni pokazać swoją wartość i przydatność w odpowiedzi na wyzwania, przed jakimi stoi Polska u progu drugiej dekady XXI wieku. Zaproponowany zestaw działań w ramach celu 3 KSRR wypracowano w oparciu o analizę dotychczasowych doświadczeń w prowadzeniu polityki regionalnej i innych przedsięwzięć ukierunkowanych terytorialnie na poziomie krajowym i regionalnym, zarówno w ramach własnych rozwiązań krajowych, jak i europejskiej polityki spójności. Wiele obserwacji poczynionych w toku prac nad KSRR dotyczy zagadnień decentralizacji zadań państwa, funkcjonowania modelu zarządzania państwem i procesami rozwojowymi, jakie ukształtowały się w wyniku utworzenia w 1999 roku samorządu terytorialnego na poziomie wojewódzkim oraz wprowadzenia nowych jakościowo relacji pomiędzy uczestnikami gry o rozwój (rząd samorząd wojewódzki pozostałe podmioty) po przystąpieniu Polski do UE w ramach realizacji polityki spójności UE. Kierunki działań podejmowane w ramach celu 3 dotyczące budowy skutecznego i efektywnego systemu realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie w Polsce obejmują: 3.1 Wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki regionalnej. 3.2 Poprawę jakości zarządzania politykami publicznymi, w tym ich właściwe ukierunkowani terytorialne. 3.3 Przebudowę i wzmocnienie koordynacji w systemie wieloszczeblowego zarządzania. 3.4 Wspomaganie budowy kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego w oparciu o sieci współpracy między różnymi aktorami polityki regionalnej. 142 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 142

144 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 KONCEPCJA określa system strategicznych celów rozwoju i zagospodarowania przestrzennego kraju. Głównym motywem wyboru celów strategicznych, kreujących politykę przestrzenną jest historyczna konieczność i szansa dynamizacji rozwoju zmierzająca do osiągnięcia europejskich standardów życia społeczeństwa poprzez zwiększenie konkurencyjności gospodarki w otwartym systemie światowym. Drogą do zapewnienia realizacji celu strategicznego polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest koncentracja działań podmiotów publicznych w wybranych obszarach tematycznych i na wyodrębnionych terytoriach. Wybór celów i obszarów interwencji wynika z diagnozy sytuacji, w tym najważniejszych uwarunkowań rozwojowych oraz trendów rozwojowych kraju na tle międzynarodowym, przede wszystkim w skali Unii Europejskiej. Cele wraz z odpowiednimi instrumentami powinny zapewnić realizację wizji przestrzennego zagospodarowania Polski 2030 przedstawionej w Rozdziale III. Rozwój będzie wymagał wzmocnienia i wykorzystania potencjału wewnętrznego regionów, zwłaszcza bazującego na unikatowych zasobach kulturowych i przyrodniczych oraz kapitale ludzkim. Specjalizacja regionów będzie sprzyjać koncentracji wysiłku na realizacji ambicji strategii Europa Sześć przedstawionych poniżej celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju nie może być traktowanych rozłącznie. Odnosząc się do elementów struktury przestrzennej kraju, są ze sobą ściśle powiązane i dopełniają się wzajemnie: 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności. 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów. 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej na zagrożenia naturalne i utratę bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa. 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego. Ocenie postępów realizacji tak sformułowanych celów umożliwiających urzeczywistnienie wizji przestrzennego zagospodarowania kraju w roku 2030 służą podstawowe mierniki skuteczności i efektywności określone. 143 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 143

145 Cel 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności. Realizacja jednego z podstawowych celów rozwojowych Polski w perspektywie dwudziestu lat - podnoszenie konkurencyjności gospodarki w wymiarze przestrzennym oznacza dążenie do efektywnego wykorzystania przestrzennego zagospodarowania kraju. Podstawową rolę w procesie wzrostu konkurencyjności gospodarki w układzie przestrzennym musi odegrać wykorzystanie potencjału głównych ośrodków miejskich jako miejsca koncentracji procesów gospodarczych, zmian społecznych i kulturowych. Polityka przestrzenna będzie wspierać podwyższanie ich konkurencyjności względem innych miast europejskich przy jednoczesnym zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego. Ze względu na zidentyfikowane problemy i szanse rozwojowe działania polityki przestrzennej dla wspomagania konkurencyjności głównych miast Polski obejmą: 1.1. Wspieranie rozwoju funkcji metropolitalnych głównych ośrodków miejskich Intensyfikację powiązań funkcjonalnych pomiędzy głównymi węzłami sieci osadniczej w układzie krajowym i międzynarodowym Integrację obszarów funkcjonalnych głównych ośrodków miejskich. Ad 1.1. Wspieranie rozwoju funkcji metropolitalnych największych polskich miast Polityka rozwoju, w tym polityka przestrzenna, będzie wspierać rozwój funkcji metropolitalnych, przede wszystkim wszystkich ośrodków wojewódzkich. Działania wspierające rozwój funkcji metropolitalnych będą dostosowane do sytuacji wyjściowej danego ośrodka miejskiego. Obecnie najlepiej wykształcone funkcje metropolitalne ma dziesięć ośrodków, wśród których wyróżnia się Warszawa. W ośrodkach tych, wyodrębnionych jako miasta wojewódzkie, w pierwszej kolejności w ramach polityki przestrzennej podwyższana będzie jakość usług publicznych wyższego rzędu oraz lokalizowane będą funkcje naukowe, gospodarcze (zwłaszcza w zakresie gospodarki opartej na wiedzy) i symboliczne o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Szczególna rola Warszawy wymaga skoncentrowania działań polityki przestrzennej na wspieraniu głównie rozwoju funkcji o znaczeniu międzynarodowym w tych obszarach, w których Polska może odegrać istotną rolę w UE i w całej Europie (np. lokalizacja instytucji unijnych, koncentracja funkcji finansowych oddziałujących na obszar całej Europy Środkowej). Lokalizacja zarówno instytucji, jak i inwestycji będzie wpływała na rozwój całej Polski. Warszawa po roku 2020 powinna osiągnąć rangę najważniejszego miasta Europy Środkowo-Wschodniej wielkiego, konkurencyjnego, dostępnego ośrodka miejskiego, bazującego na dobrze wykształconym i wyspecjalizowanym kapitale ludzkim. Ad 1.2. Intensyfikacja powiązań funkcjonalnych pomiędzy głównymi węzłami sieci osadniczej w układzie krajowym i międzynarodowym. Polityka przestrzenna będzie wzmacniać powiązania funkcjonalne między ośrodkami będącymi biegunami wzrostu całego kraju. Działania skoncentrują się na intensyfikacji powiązań funkcjonalnych, przede wszystkim w zakresie funkcji: gospodarczych i sektora badawczo -rozwojowego, społecznych, edukacyjnych, symbolicznych, w tym kulturowych. Wykształcenie się policentrycznej sieci metropolii spowoduje podniesienie konkurencyjności głównych polskich ośrodków miejskich, a w konsekwencji całego kraju. Jednocześnie będzie sprzyjało, ze względu na stosunkowo dużą liczbę ośrodków położonych mniej więcej równomiernie na terenie kraju, zapewnieniu harmonijnego rozwoju całego terytorium Polski. Szczególna uwaga zostanie poświęcona tworzeniu i intensyfikacji powiązań między ośrodkami metropolitalnymi a ośrodkami regionalnymi, które w przyszłości mają uzupełniać 144 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 144

146 policentryczną sieć metropolii. Działania te są istotne dla pełniejszego gospodarczego wykorzystania policentrycznej struktury sieci osadniczej w Polsce (w zakresie dużych i średnich ośrodków), równoważenia procesów rozwojowych (a tym samym wspomagania procesów spójności przestrzennej kraju) oraz wprzęgnięcia w najbardziej dynamiczne procesy rozwojowe jak największej części polskiego terytorium. Ad 1.3. Integracja obszarów funkcjonalnych głównych ośrodków miejskich. Dla podwyższania konkurencyjności głównych ośrodków miejskich niezbędne jest także zapewnienie właściwych relacji w obrębie ich obszarów funkcjonalnych (obejmujących zarówno gminy będące miastami, jak i mające status gmin wiejskich). Potrzeba ta jest najbardziej widoczna w największych obszarach metropolitalnych Warszawy, Aglomeracji Górnośląskiej i Trójmiasta, ale problem ten jest już zauważalny (w różnej skali) w obszarach funkcjonalnych wszystkich ośrodków metropolitalnych, a także regionalnych. Polityka przestrzennego zagospodarowania kraju będzie wspomagać integrację obszaru funkcjonalnego z jego rdzeniem poprzez działania o charakterze planistycznym oraz poprzez działania inwestycyjne na rzecz wzmocnienia powiązań funkcjonalnych wewnątrz obszaru funkcjonalnego, w tym poprawę dostępności transportowej. Pożądane jest stworzenie takich warunków do zarządzania przestrzenią w ramach obszarów funkcjonalnych, aby lokalizacja przedsiębiorstw w powiązanych sektorach, funkcji usługowych, przestrzeni publicznych następowała w sposób uporządkowany w określonych strefach, które ze sobą współpracują, co wyzwala synergię. Integracja ta powinna dążyć do łączenia funkcji komplementarnych w celu racjonalizacji gospodarowania zasobami przestrzennymi, a także w celu ograniczenia zapotrzebowania na energię (np. redukcja potrzeb transportowych). Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów. Kierunki działań polityki przestrzennej umożliwiające realizację celu wspomagania spójności terytorialnej obejmują: 2.1.Wspomaganie spójności w układzie krajowym: Pomorze Środkowe Polska Zachodnia Polska Centralna Polska Wschodnia, 2.2.Regionalną integrację funkcjonalną, wspomaganie rozprzestrzeniania procesów rozwojowych na obszary poza głównymi miastami oraz budowanie potencjału do specjalizacji terytorialnej, 2.3.Wspomaganie spójności w obszarach problemowych. Ad 2.1. Wspomaganie spójności w układzie krajowym Ze względu na historycznie ukształtowane struktury społeczno-gospodarcze, niski poziom rozwoju mierzony wskaźnikiem PKB oraz skalę i rozległość występowania zjawiska braku spójności, działania te powinny być ukierunkowane zwłaszcza na obszar Polski Wschodniej. Terytorialny wpływ przebiegu obecnych procesów gospodarczych pokazuje, że dla zapewnienia spójności w skali kraju uwaga polityki przestrzennego zagospodarowania musi zostać poświęcona także Pomorzu Środkowemu i Polsce Zachodniej. Podstawowe znaczenie dla przyspieszenia procesów rozwojowych i modernizacji obu wymienionych powyżej obszarów mają działania na rzecz zwiększania stopnia ich integracji funkcjonalnej z obszarem Polski Centralnej i głównymi obszarami koncentracji procesów rozwojowych, tj.: policentryczna sieć głównych miast, wzmacnianie funkcji największych 145 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 145

147 ośrodków miejskich położnych na tym obszarze oraz wspomaganie restrukturyzacji gospodarki i wykorzystanie specyficznych potencjałów wewnętrznych tych obszarów Przygotowanie i stała aktualizacja strategii makroregionalnych Wzmocnienie powiązań transportowych Polski Wschodniej, Pomorza Środkowego i Polski Zachodniej z Polską Centralną i siecią głównych miast w kraju Wspieranie rozwoju funkcji metropolitalnych słabszych ośrodków miejskich Wspomaganie procesów koncentracji urbanizacji w miastach średnich i wybranych małych Wspomaganie restrukturyzacji obszarów wiejskich. Ad 2.2. Regionalna integracja funkcjonalna, wspomaganie rozprzestrzeniania się procesów rozwojowych na obszary poza głównymi miastami oraz budowanie potencjału dla specjalizacji terytorialnej. Celem działań w tym obszarze jest włączanie w procesy rozwojowe jak największego obszaru poszczególnych województw poprzez wspomaganie procesów integracji regionalnej wokół miast wojewódzkich i innych głównych miast, budowanie potencjału terytorialnego równoważenia rozwoju gotowości do absorpcji impulsów służących wzrostowi, budowę warunków dla rozprzestrzenienia procesów rozwojowych na obszary otaczające główne ośrodki miejskie oraz tworzenie warunków do absorpcji tych procesów w mniejszych miastach, a także na obszarach wiejskich. Tam, gdzie pojawiają się odpowiednie warunki, należy promować rozwój specjalizacji terytorialnej (w zakresie turystyki, środowiska, różnych gałęzi przemysłu i rolnictwa) będącej cennym uzupełnieniem bazy dochodowej mieszkańców regionów. Podstawową rolę w procesach integracji regionalnej odgrywają miasta wojewódzkie. To one, koncentrując funkcje administracyjne oraz najwięcej funkcji gospodarczych, także w zakresie dostarczania usług publicznych wyższego rzędu, decydują najczęściej o możliwościach rozwojowych całych regionów. Bazą dla pobudzania dyfuzji stanie się sieć głównych ośrodków miejskich, które mimo zróżnicowania wielkości i skali oddziaływania zapewnią stabilizację polskiej przestrzeni Zwiększanie dostępności transportowej wewnątrz regionów Wspieranie rozwoju ośrodków subregionalnych Integracja przestrzenna i funkcjonalna obszarów wiejskich Wspomaganie rozwoju specjalizacji terytorialnej. Ad 2.3. Wspomaganie spójności w specyficznych obszarach problemowych Wspomaganie obszarów o najniższym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkującym możliwości rozwojowe Restrukturyzacja i rewitalizacja obszarów zdegradowanych i miast Wzmacnianie procesów integracji obszarów przygranicznych. Strategie te opracowane na poziomie makroregionalnym (obejmujące tereny polskich województw oraz obszarów po drugiej stronie granicy) będą przygotowywane na poziomie krajowym z udziałem podmiotów samorządowych i partnerów społeczno-gospodarczych oraz 146 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 146

148 w porozumieniu z państwami sąsiadującymi. Stałyby się one bazą współpracy terytorialnej dla rozwoju obszarów przygranicznych, w tym planowania działań w ramach programów współpracy przygranicznej współfinansowanych z UE. Podjęte zostaną działania mające na celu koordynację programów ochrony przyrody w parkach narodowych i krajobrazowych oraz na innych obszarach chronionych i cennych przyrodniczo, w szczególności stanowiących obszary sieci Natura 2000, położonych po obu stronach granicy. Wspierane będą badania naukowe będące podstawą dla tworzenia wspólnych strategii i planów ochrony oraz twarde i miękkie projekty służące wzmocnieniu potencjału przyrodniczego tych terenów. Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej W odniesieniu do systemu transportowego polityka przestrzennego zagospodarowania kraju przede wszystkim będzie zmierzać do poprawy dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych. Realizacja powyższego celu będzie następowała poprzez zapewnienie zbieżności priorytetów inwestycyjnych w transporcie zawartych w krajowych średnioi długookresowych dokumentach strategicznych oraz unijnych wytycznych w sprawie Trans- Europejskiej Sieci Transportowej. Jako najważniejsze traktowane będą inwestycje transportowe służące poprawie dostępności wewnętrznej i zewnętrznej kraju, przynoszące wartość dodaną w postaci zapewnienia spójności systemu transportowego, realizowanego w warunkach zrównoważonego rozwoju. W kontekście zapewniania spójności pomiędzy Polską Centralną a Polską Zachodnią, Pomorzem Środkowym i Polską Wschodnią duże znacznie będzie miała rozbudowa powiązań infrastrukturalnych łączących najważniejsze ośrodki miejskie położone w większej odległości od głównych ośrodków życia społecznogospodarczego kraju z miastami policentrycznej sieci metropolii. Wysoką rangę zachowają też inwestycje lądowe i wodne, służące poprawie dostępności polskiej przestrzeni w wymiarze europejskim. Priorytetem polityki przestrzennej w zakresie dostępności nie będą przedsięwzięcia służące wyłącznie tranzytowi, zwłaszcza drogowemu. W wypadku ośrodków położonych w większej odległości w stosunku do głównych ośrodków życia społeczno-gospodarczego ich połączenia z siecią największych ośrodków krajowych uzyskają wyższą rangę niż trasy łączące je między sobą. Drugim kluczowym kierunkiem polityki stanie się dążenie do minimalizacji kosztów zewnętrznych transportu. Będzie to realizowane poprzez zmiany technologiczne i instytucjonalne (w tym organizacyjne i fiskalne) oraz inwestycje, w szczególności w alternatywne źródła transportu. Zdefiniowane zostaną segmenty rynku przewozów predestynowane do zwiększenia udziału transportu szynowego i żeglugi. Zwiększenie udziału i roli transportu szynowego w transporcie powinno następować sukcesywnie, począwszy od 2015 roku, po znacznym zaawansowaniu programów rozwoju sieci autostrad i dróg ekspresowych. W ruchu pasażerskim będą to: a. połączenia między największymi ośrodkami miejskimi (w tym międzynarodowe), realizowane z równoległym wykorzystaniem sieci kolei o wysokim standardzie, b. linie dojazdowe do obszarów metropolitalnych i niektórych ośrodków średniej wielkości zintegrowane z systemami transportu publicznego. W przewozach towarowych wspierana będzie modernizacja i budowa infrastruktury ułatwiającej prowadzenie głównie przewozów intermodalnych (w tym centrów i terminali intermodalnych) oraz masowych między obszarami metropolitalnymi, przejściami granicznymi, portami morskimi, a także pozostałymi kluczowymi ośrodkami gospodarczymi. W zakresie żeglugi śródlądowej priorytet uzyska modernizacja Odrzańskiej Drogi Wodnej, a w zakresie żeglugi morskiej inwestycje służące poprawie dostępności do terminali polskich 147 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 147

149 portów morskicho podstawowym znaczeniu dla gospodarki (Szczecin, Świnoujście, Gdańsk, Gdynia) oraz portów uzupełniających, takich jak Elbląg, w szczególności od strony lądu z wykorzystaniem śródlądowych dróg wodnych. Kierunki działań polityki przestrzennej w zakresie dostępności transportowej i telekomunikacyjnej będą realizowane w ramach następujących działań: 3.1. Poprawa dostępności polskich miast i regionów Poprawa wzajemnej dostępności głównych ośrodków miejskich Poprawa dostępności polskich miast i regionów w przestrzeni europejskiej Poprawa dostępności ośrodków subregionalnych oraz obszarów wiejskich Poprawa dostępności do obszarów o najniższym poziomie dostępności czasowej do największych miast Zmniejszenie zewnętrznych kosztów transportu Zmniejszenie zewnętrznych kosztów transportu, w tym kosztów środowiskowych Poprawa dostępności wewnątrz obszarów funkcjonalnych z preferencją dla rozwoju transportu publicznego Utworzenie zintegrowanego multimodalnego systemu transportowego Poprawa dostępności teleinformatycznej Zarządzanie strategiczne i etapowanie inwestycji. Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. Polityka przestrzennego zagospodarowania kraju powinna sprostać następującym wyzwaniom: zaspokojenia bieżących potrzeb rozwojowych społeczeństwa w drodze najmniejszych konfliktów ekologicznych i społecznych, zabezpieczenia możliwości dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu zachowane w dobrym stanie zasoby naturalne, kulturowe i lokalne walory środowiska, zapewnienia racjonalnego powiązania rozwoju społeczno-gospodarczego z ochroną zasobów wodnych i ich dostępnością, zapewnienia bezpieczeństwa poprzez podjęcie działań na rzecz ograniczenia ryzyka powodziowego oraz zagrożenia skutkami suszy, zapewnienia ciągłości i możliwości rozwoju na wielu obszarach Polski przez skuteczną ochronę złóż kopalin (w tym wód leczniczych, termalnych i solanek) przed nieracjonalną nielegalną eksploatacją. Tak określone pola interwencji oznaczają, że działania polityki rozwoju związane z ograniczaniem zanieczyszczeń, uzyskaniem i utrzymaniem dobrego stanu wód obejmującym wskaźniki biologiczne i chemiczne, poprawą stanu ilościowego zasobów wodnych oraz poprawą gospodarki odpadami w celu zlikwidowania zagrożeń dla środowiska będą miały nadal wymierny kształt przestrzenny. Odpowiedź na wymienione wyzwania wymagają podjęcia działań w następujących obszarach: 4.1. Integracja działań w zakresie funkcjonowania spójnej sieci ekologicznej kraju, jako podstawa ochrony najcenniejszych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych. 148 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 148

150 4.2. Przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni przyrodniczej Wprowadzenie gospodarowania krajobrazem zgodnie z zapisami Europejskiej Konwencji Krajobrazowej Racjonalizacja gospodarowania ograniczonymi zasobami wód powierzchniowych i podziemnych kraju, w tym zapobieganie występowaniu deficytu wody na potrzeby ludności i rozwoju gospodarczego Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód i związanych z nimi ekosystemów, 4.6. Zmniejszenie obciążenia środowiska powodowanego emisjami zanieczyszczeń do wód, atmosfery i gleby Zabezpieczenie cennych gospodarczo złóż kopalin i zwiększenie wykorzystania surowców wtórnych. Cel 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa. Polityka przestrzenna, dążąc do realizacji celów rozwojowych kraju, musi zapewniać zwiększenie odporności kraju na różnorakie zagrożenia, w tym związane z groźbą utraty bezpieczeństwa energetycznego, mające charakter naturalny oraz dotyczące obronności kraju. Są to: 5.1. Przeciwdziałanie zagrożeniu utraty bezpieczeństwa energetycznego i odpowiednie reagowanie na to zagrożenie Zwiększenie stopnia bezpieczeństwa energetycznego poprzez rozbudowę systemu połączeń energetycznych z państwami sąsiednimi Rozbudowa połączeń wewnątrz kraju - poprawa bezpieczeństwa zasilania dużych miast oraz Polski Północnej. Rozwój inteligentnych sieci przesyłowych Budowa oraz proekologiczna modernizacja elektrowni systemowych Zapewnienie alternatywnych dróg dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej na obszar Polski oraz znaczące zwiększenie pojemności magazynów gazu Zwiększenie możliwości wydobycia gazu ziemnego na terytorium Polski, w tym ze złóż niekonwencjonalnych (np. gaz łupkowy) Zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych Ochrona złóż kopalin energetycznych. 5.2.Zwiększenie poziomu zabezpieczenia przed ekstremalnymi zjawiskami naturalnymi i antropogenicznymi Niezbędne działania regulacyjne Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Zwiększenie dyspozycyjnych zasobów wodnych oraz przeciwdziałanie skutkom suszy. 149 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 149

151 5.3.Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa. Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego. Nieuporządkowany system gospodarki przestrzennej wywołuje konkretne skutki w sferze społecznej i gospodarczej. Są nimi przede wszystkim problemy społeczne w postaci patologii, alienacji, frustracji i konfliktów wynikające z segregacji społecznej (zabudowa przedmieść bazująca na zamkniętych osiedlach pozbawionych przestrzeni publicznych przyjaznych mieszkańcom, terenów zielonych, dogodnego dostępu do dobrej jakości usług publicznych, degradacja śródmieść i wielkopłytowych osiedli oraz popegeerowskich zespołów zabudowy wielorodzinnej). W długim okresie takie kształtowanie przestrzeni niesie za sobą konsekwencje ekonomiczne w postaci kosztów likwidowania skutków społecznych oraz burzenia podmiejskich osiedli i zespołów zabudowy z wielkiej płyty (co dzieje się w wielu krajach). Drugim poważnym skutkiem jest zagrożenie bezpieczeństwa osób żyjących lub prowadzących działalność na terenach zalewowych. Tylko materialne skutki powodzi w 2010 roku oszacowano na mniej więcej 12 miliardów złotych. Zagrożenie bezpieczeństwa odnosi się również do transportu w Polsce co dziesiąta ofiara wypadku jest śmiertelna średnia dla UE jest trzy razy niższa. Kolejnym efektem braku konsekwentnej polityki przestrzennej jest niekontrolowana urbanizacja wywołująca koszty budowania dodatkowej infrastruktury nieuzasadnionej rachunkiem ekonomicznym, wydłużenie czasu dojazdu do centrum (do miejsc pracy, edukacji, usług). Działania na rzecz przywrócenia utrwalenia ładu przestrzennego w Polsce można pogrupować następująco: 6.1. Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) systemu planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na różnych poziomach zarządzania Uporządkowanie regulacji zapewniających sprawność i powszechność działania systemu planowania przestrzennego Wzmocnienie instytucjonalne i jakościowe planowania przestrzennego. Strategia dla Rozwoju Polski Południowej w Obszarze Województw Małopolskiego i Śląskiego do roku 2020 Dokument wyznaczający cele i kierunki działań, jakie należy podjąć, by Polska Południowa stała się silnym i konkurencyjnym obszarem zarówno w kraju, jak i w Europie. Makroregion Polski Południowej obejmuje województwa małopolskie i śląskie. Oba regiony stanowią zwarty przestrzennie obszar zajmujący niemal 9 proc. powierzchni Polski, zamieszkiwany przez 21 proc. ludności kraju, której praca pozwoliła na wytworzenie w 2010 r. ponad 1/5 produktu krajowego brutto (PKB). Strategia Rozwoju Polski Południowej do roku 2020 jest inicjatywą oddolną, będącą wyrazem woli dwóch województw, zdecydowanych podjąć wysiłki na rzecz rozwoju makroregionu. Za kluczową dla realizacji przyszłej strategii uznano współpracę w następujących dziedzinach: kapitał ludzki, gospodarka i sektor badawczo-rozwojowy, turystyka i kultura, system komunikacyjny oraz ochrona środowiska. W rezultacie powstała samorządowa Strategia dla Rozwoju Polski Południowej w obszarze województw małopolskiego i śląskiego do roku Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 150

152 Celem głównym Strategii Rozwoju Polski Południowej do roku 2020 jest uczynienie z Polski Południowej nowoczesnego i atrakcyjnego regionu w Europie. Zostanie on osiągnięty poprzez realizację trzech celów strategicznych: Europol górnośląsko-krakowski obszarem koncentracji innowacji i kreatywności, wyznaczającym trendy rozwojowe i wpisującym się w sieć najdynamiczniej rozwijających się metropolii europejskich; Polska Południowa przestrzenią partnerskiej współpracy na rzecz efektywnego wykorzystywania możliwości rozwojowych; Polska Południowa miejscem przyciągającym ludzi, podmioty i inicjatywy wzmacniające potencjały makroregionu. Głównymi instrumentami zapewniającymi finansowanie Strategii będą przede wszystkim krajowe programy na lata oraz programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej, a także środki z programów regionalnych dwóch województw na lata Narodowy Plan Rewitalizacji 2022 Głównym celem Narodowego Planu Rewitalizacji jest poprawa warunków rozwoju obszarów zdegradowanych w wymiarze przestrzennym, społecznym, kulturowym i gospodarczym. Realizacji tego celu służyć będzie tworzenie korzystnych warunków dla prowadzenia rewitalizacji w Polsce i położenie nacisku na holistyczne, zintegrowane podejście do prowadzenia takich działań. Rewitalizację należy rozumieć jako wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany przez określenie i realizację programów rewitalizacji. Taka definicja rewitalizacji, wynikająca z projektu Krajowej Polityki Miejskiej, jest podstawą prac ustawowych w tym zakresie oraz elementem Wytycznych w zakresie rewitalizacji obszarów zdegradowanych perspektywa finansowa Program rewitalizacji musi zawierać co najmniej: 1. opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi miasta/gminy; 2. diagnozę czynników i zjawisk kryzysowych oraz skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych; 3. zasięgi przestrzenne obszaru/obszarów zdegradowanych, tj. określenie, w oparciu o inne dokumenty strategiczne miasta/gminy lub diagnozę i identyfikację potrzeb rewitalizacyjnych, terytorium/terytoriów wymagających wsparcia; 4. wizję wyprowadzenia obszaru zdegradowanego ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji); 5. identyfikację potrzeb rewitalizacyjnych; 151 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 151

153 6. wykaz dopełniających się wzajemnie najważniejszych przedsięwzięć i głównych projektów rewitalizacyjnych dotyczących obszaru zdegradowanego, które będą realizowane w ramach danego programu rewitalizacji wraz z ich opisem zawierającym co najmniej: nazwę przedsięwzięcia i podmioty go realizujące, prognozowane rezultaty, syntetyczny opis planowanych do podjęcia zadań i działań, lokalizację (miejsce przeprowadzenia danego projektu), szacowaną wartość projektu/przedsięwzięcia rewitalizacyjnego, sposób oceny (zmierzenia) efektów realizacji przedsięwzięć/projektów w odniesieniu do przyjętych celów programu: w przypadku prywatnych przedsięwzięć/projektów rewitalizacyjnych dopuszczalne jest ograniczenie zakresu informacyjnego do tego, które będą dostępne na etapie przyjmowania programu; 7. ogólny (zbiorczy) opis innych, uzupełniających rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych; 8. mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji; 9. indykatywne ramy finansowe w odniesieniu do przedsięwzięć, o których mowa w pkt.6 oraz 7, z indykatywnymi wielkościami środków finansowych z różnych źródeł (także spoza funduszy polityki spójności na lata publiczne i prywatne środki krajowe w celu realizacji zasady dodatkowości środków UE); 10. mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji; 11. system realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji; 12. system monitoringu skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu programu. Finansowanie Narodowego Planu Rewitalizacji Finansowanie działań w ramach Narodowego Planu Rewitalizacji będzie pochodzić z następujących źródeł, dedykowanych w całości lub częściowo celom rewitalizacji: a) Publicznych wspólnotowych (Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych: EFRR, EFS i Funduszu Spójności, w ramach programów regionalnych i krajowych, w tym także sukcesywne zasilanie środkami pochodzącymi ze spłaty pożyczek udzielonych w ramach instrumentu Jessica). Zgodnie z podziałem alokacji funduszy na priorytety inwestycyjne, założonym w projektach programów operacyjnych, zakłada się, że na wsparcie działań związanych z rewitalizacją zostanie przeznaczone co najmniej 25 mld zł. Będzie to stanowić ok. 9-10% alokacji ogółem na krajowe i regionalne programy operacyjne. Przyjmując, że na wsparcie rewitalizacji zostanie przeznaczona część środków w ramach określonych priorytetów inwestycyjnych (w zależności od charakteru priorytetu), szacunkowo w poszczególnych obszarach wsparcia na NPR zostaną wydatkowane kwoty: - technologie informacyjno-komunikacyjne (wsparcie jako element szerszych przedsięwzięć 152 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 152

154 na rewitalizowanych obszarach) ok. 200 mln EUR, - gospodarka niskoemisyjna ok. 1,7 mld EUR, - środowisko i kultura ok. 600 mln EUR, - transport ok. 300 mln EUR, - rynek pracy i przedsiębiorczość ok. 2mld EUR, - włączenie społeczne, w tym dostęp do usług publicznych ok. 2 mld EUR, - edukacja ok. 200 mln EUR. Powyższe kwoty mają charakter indykatywny, biorąc pod uwagę fakt, iż negocjacje programów krajowych i regionalnych nie zakończyły się. Niemniej jednak, zsumowanie powyższych szacunków przewyższa kwotę 25 mld zł. b) Publicznych krajowych istniejących instrumentów i źródeł (poprzez terytorialne profilowanie - ukierunkowywanie na obszary zdegradowane istniejących instrumentów różnych polityk dotyczących m.in.: wykluczenia społecznego, edukacji, infrastruktury, środowiska, kultury, zabytków, mieszkalnictwa itd.) oraz sukcesywnie tworzonych nowych (w tym obejmujących instrumenty inżynierii finansowej). Wolumen środków i identyfikacja źródeł określane będą w ramach prac i uzgodnień międzyresortowych indywidualnie dla poszczególnych instrumentów. c) Prywatnych, m.in. poprzez tworzenie zachęt do inwestowania na obszarach zdegradowanych oraz poprzez upowszechnianie formuły PPP. Priorytety inwestycyjne rewitalizacji. Cel Tematyczny 3 Wzmacnianie konkurencyjności MŚP; Cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach; Cel tematyczny 6 Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami; Cel tematyczny 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej; Cel tematyczny 8 Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników; Cel tematyczny 9 Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem; Cel tematyczny 10 Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie; Cel tematyczny 11 Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej. Społeczny i gospodarczy wymiar rewitalizacji. Wśród zakresu wsparcia EFS zidentyfikowano 4 obszary o istotnym znaczeniu dla wzmocnienia społecznego i gospodarczego wymiaru rewitalizacji. Są to: - działania na rzecz poprawy zatrudnienia (priorytet inwestycyjny 8.5) obejmujące różne formy aktywizacji osób bez pracy, - działania na rzecz aktywnej integracji społecznej, a więc poprawy samodzielności i aktywności życiowej i społecznej oraz zwiększenia szans na zatrudnienie, realizowane zarówno w odniesieniu do osób indywidualnych, jak i wieloproblemowych społeczności (priorytet inwestycyjny 9.4), - działania na rzecz promocji przedsiębiorczości (priorytet inwestycyjny 8.7) oraz przedsiębiorczości społecznej (priorytet 9.8) jako ważnych instrumentów o charakterze zatrudnieniowym, związanych z tworzeniem nowych miejsc pracy, w tym zwłaszcza dla osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, - działania na rzecz rozwoju usług społecznych ogólnego interesu (np. usług wsparcia rodziny, usług opieki nad seniorami) w celu poprawy ich dostępności i jakości (priorytet 153 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 153

155 inwestycyjny 9.7) oraz usług pozwalających na godzenie życia zawodowego i prywatnego np. usług opieki nad dziećmi do lat 3 (priorytet inwestycyjny 8.8). Krajowa Polityka Miejska 2020 Krajowa polityka miejska jest celowym, ukierunkowanym terytorialnie działaniem państwa na rzecz zrównoważonego rozwoju miast i ich obszarów funkcjonalnych oraz wykorzystania ich potencjałów w procesach rozwoju kraju. Jest programowana na poziomie krajowym i realizowana poprzez tworzenie optymalnych warunków rozwoju miast oraz poprzez działania inwestycyjne podmiotów publicznych i niepublicznych. Sformułowanie krajowej polityki miejskiej stało się istotnym elementem działań rządu, mających na celu zwiększenie skuteczności i efektywności działań ukierunkowanych terytorialnie. Punktem wyjścia do tych prac są cele i zasady określone w horyzontalnych strategiach rządowych, natomiast szczegółowe cele, zasady koordynacji oraz system realizacji różnych przedsięwzięć o charakterze rozwojowym oraz z zakresu gospodarki przestrzennej, realizowanych na obszarach miejskich będą zawarte w dokumencie Krajowa Polityka Miejska(KPM). Zgodnie z zapisami KPZK 2030 obszary miejskie należy rozumieć w kategoriach funkcjonalnych a nie administracyjnych oraz rozróżniać według typologii uwzględniającej rolę i znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego tj. na ośrodki wojewódzkie, regionalne, subregionalne i lokalne. Niemniej, projektowana polityka jest adresowana do wszystkich kategorii obszarów miejskich, a funkcjonalne podejście oznacza, że będzie realizowana we wszystkich obszarach zurbanizowanych oraz tych, które znajdują się w stałej interakcji społeczno-gospodarczej z obszarami zurbanizowanymi tj. obszarach wiejskich. Do roku 2020 proponuje się następujące cele krajowej polityki miejskiej: 1. Poprawa konkurencyjności i zdolności głównych ośrodków miejskich do kreowania rozwoju, wzrostu i zatrudnienia. 2. Wspomaganie rozwoju subregionalnych i lokalnych ośrodków miejskich, przede wszystkim na obszarach problemowych polityki regionalnej (w tym na niektórych obszarach wiejskich) poprzez wzmacnianie ich funkcji oraz przeciwdziałanie ich upadkowi ekonomicznemu. 3. Odbudowa zdolności do rozwoju poprzez rewitalizację degradowanych społecznie, ekonomicznie i fizycznie obszarów miejskich. 4. Wspieranie zrównoważonego rozwoju ośrodków miejskich, w tym przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom niekontrolowanej suburbanizacji. 5. Stworzenie warunków dla skutecznego, efektywnego i partnerskiego zarządzania rozwojem na obszarach miejskich, w tym w szczególności na obszarach metropolitalnych. 154 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 154

156 Strategia Rozwoju Województwa małopolskiego Małopolska 2020 Nieograniczone możliwości Strategia rozwoju województwa jest podstawowym i najważniejszym dokumentem samorządu województwa, określającym obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, prowadzonej w przestrzeni regionalnej. Strategia jest narzędziem wspierania pozytywnych zmian w regionie oraz niwelowania barier pojawiających się w otoczeniu. W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, strategia ma ambicję wspierać członków społeczności regionalnej w skutecznym odkrywaniu potencjałów i pełnym wykorzystywaniu szans na rozwój. Obszar I. GOSPODARKA WIEDZY I AKTYWNOŚCI Cel strategiczny Silna pozycja Małopolski, jako regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na wiedzy, aktywności zawodowej i przedsiębiorczości mieszkańców. W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej zmniejszeniu ulega rola sektorów tradycyjnych na rzecz nowych sektorów regionalnej szansy. Procesowi temu towarzyszyć musi zmiana sposobu postrzegania umiejętności, kompetencji i wiedzy w kontekście budowania gospodarczej przewagi regionu. Ze względu na aktualną pozycję i zasoby, Małopolska ma podstawy, aby być postrzegana nie tylko, jako region usługowy", atrakcyjne miejsce wypoczynku, ale również region kreatywny", zasobny w kapitał intelektualny, tworzący korzystne warunki dla postępu w twórczym i innowacyjnym środowisku. Rozwój potencjału kreatywności osiągany będzie poprzez tworzenie warunków umożliwiających identyfikowanie i kształtowanie talentów. Z tego względu szczególnego znaczenia nabiera właściwa realizacja przez system kształcenia jego podstawowych funkcji egalitarnej, tj. zapewnienie dostępności do wczesnej edukacji niezbędnej dla właściwego rozwoju umiejętności i kompetencji oraz elitarnej tj. zwiększenia jakości edukacji warunkującej kształtowanie talentów. 1.1 Rozwój kapitału intelektualnego Wdrożenie mechanizmów odkrywania, kształtowania i wspierania talentów: rozszerzenie oferty edukacyjnej dla dzieci i młodzieży szkolnej, przy szczególnym uwzględnieniu kształcenia kompetencji kluczowych, tj.: - kompetencji językowych, - kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych, - kompetencji informatycznych, - umiejętności uczenia się, - kompetencji społecznych i obywatelskich, - inicjatywności i przedsiębiorczości, - świadomości i ekspresji kulturowej, poprawa jakości i dostępności usług w zakresie wczesnej edukacji, świadczonych przez placówki wychowania przedszkolnego oraz w formach pozaprzedszkolnych, wdrożenie programów ukierunkowanych na identyfikowanie oraz rozwój indywidualnych zdolności uczniów oraz studentów, wsparcie uzdolnionej młodzieży poprzez system stypendiów i nagród, 155 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 155

157 wsparcie młodych naukowców oraz twórców przez kreowanie warunków dla doskonalenia warsztatu, wdrożenie efektywnego systemu stypendialnego oraz wsparcie projektów badawczych i twórczych Kształtowanie i promocja postaw związanych z uczeniem się przez całe życie oraz korzystaniem z kształcenia ustawicznego Modernizacja i rozwój infrastruktury oraz poprawa jakości i dostępności usług świadczonych przez ośrodki kształcenia ustawicznego (ponadlokalne i regionalne) Rozwój oferty w zakresie usług dotyczących podnoszenia oraz zmiany kwalifikacji na różnych etapach życia - w powiązaniu z potrzebami regionalnego rynku pracy Wdrożenie systemu formalnego uznawania oraz potwierdzania kluczowych kompetencji i umiejętności nabytych nieformalnie, w tym powiązanie kształcenia dorosłych z europejskimi standardami nabywania kwalifikacji Wdrożenie systemowych rozwiązań i mechanizmów umożliwiających prowadzenie i korzystanie z kształcenia na odległość w procesie uczenia się przez całe życie Wdrożenie systemowych rozwiązań zwiększających poziom uczestnictwa osób starszych w systemie kształcenia ustawicznego, w tym instrumentów finansowego wsparcia uniwersytetów trzeciego wieku. 1.2 Budowa infrastruktury regionu wiedzy W długiej perspektywie zwiększenie, czy chociażby utrzymanie dotychczasowego tempa rozwoju nie będzie możliwe bez wdrożenia strategicznej polityki budowania infrastruktury regionu wiedzy, stanowiącej kolejny z filarów gospodarki opartej na wiedzy. W Małopolsce już obecnie funkcjonuje rozwinięta ilościowo sieć instytucji w obszarze B+R. Jakościowa poprawa działalności tych instytucji wymaga jednak dalszego, konsekwentnego rozwoju szeroko rozumianej infrastruktury, obejmującej zarówno tradycyjną bazę parków technologicznych i przemysłowych oraz inkubatorów technologicznych, jak również instrumenty finansowego wsparcia polityki innowacyjnej. W rozwijaniu innowacyjnych gałęzi gospodarki ważną rolę odgrywać będą klastry i parki technologiczne. Charakterystyczne dla tych sieci i ośrodków jest to, że przedsiębiorstwa w nich skupione konkurują ze sobą, ale także współpracują w obszarach, w których możliwe jest wyzwolenie efektów synergii. Dotyczy to wspólnego prowadzenia prac badawczo-rozwojowych, dyfuzji know-how, rotacji kadr, skupienia zasobów, otwartości na innowacje, przyciągania nowych zasobów i przedsiębiorstw, a także redukcji ryzyka. Istotnymi czynnikami sukcesu w tym obszarze będzie zainteresowanie i zdolność do transferu oraz absorpcji wiedzy, a także zapewnienie odpowiedniej podaży zasobów ludzkich - m.in. dzięki przyciąganiu i koncentracji w regionie tzw. klasy kreatywnej. Kluczowe działania: Wsparcie rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości oraz parków przemysłowych i technologicznych, funkcjonujących w obszarze nowoczesnych technologii Rozwój instrumentów finansowego wspierania przedsięwzięć innowacyjnych: fundusze typu venture capital, fundusze zalążkowe, sieci aniołów biznesu" Budowanie sieciowej współpracy centrów transferu technologii na bazie zintegrowanego systemu zarządzania informacją Wdrożenie systemu zachęt dla przedsiębiorczości akademickiej typu spin-off i spinout. 156 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 156

158 1.2.5 Tworzenie warunków infrastrukturalnych dla przedsiębiorstw zajmujących się działalnością kreatywną: wsparcie ośrodków zajmujących się projektowaniem, wzornictwem i rozwojem produktów kreatywnych, utworzenie regionalnego centrum produktów i usług kreatywnych, z udziałem podmiotów prowadzących działalność twórczą w kluczowych dla regionu dziedzinach Wspieranie działań zmierzających do wdrażania i upowszechniania nowoczesnych technologii teleinformatycznych i komunikacyjnych (ICT). 1.3 Kompleksowe wsparcie nowoczesnych technologii Trzecim segmentem strategii postępowania ukierunkowanej na budowanie pozycji Małopolski, jako Regionu Wiedzy będzie tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi tych dziedzin nowoczesnych technologii, w przypadku których istniejący potencjał oraz popyt rynkowy dają podstawę do kreowania specjalizacji technologicznej Małopolski na tle kraju i Europy. Działania w tym zakresie polegać będą na odpowiednim ukierunkowaniu procesu kształcenia oraz stymulowaniu postaw w kierunku większej aktywności i otwartości na kooperację w przestrzeni wiedzy i kreatywności - poprzez: kształcenie i odpowiednie zagospodarowanie kadr regionalnej gospodarki wiedzy, budowanie wewnętrznego systemu wsparcia innowacyjności i wysokich technologii, budowanie płaszczyzny dialogu i współpracy pomiędzy głównymi uczestnikami systemu: jednostkami badawczymi, uniwersytetami, władzami regionalnymi i lokalnymi, agencjami rozwoju, lokalnymi przedsiębiorstwami, instytucjami kapitałowymi i finansowymi, a także ogniwami pośredniczącymi w transferze i komercjalizacji technologii. Polityka samorządu w tym obszarze koncentrować będzie się na wdrożeniu mechanizmów preferujących rozwój technologii, których potencjał wskazuje, że mogą w przyszłości określić specjalizację Małopolski. Realizując nową perspektywę technologiczną w regionie, wdrożone zostaną w szczególności rozwiązania warunkujące właściwą ścieżkę rozwoju 10 kluczowych technologii sklasyfikowanych w 3 obszarach: w obszarze bezpieczeństwa i komfortu życia: budownictwo samowystarczalne energetycznie, czyste technologie energetyczne oraz inżynieria materiałowa i nanotechnologia dla zastosowań specjalnych, w obszarze medycyny i zdrowia: inżynieria tkankowa, leki i technologie miejscowo niszczące nowotwory, monitoring i kontrola stanów chorobowych oraz usprawnienie procesu leczenia w oparciu o analizę danych, w obszarze informacji i wizualizacji: bezdotykowy interfejs komputerowy, systemy inteligentne oraz uniwersalny dostęp do informacji. Realizacja regionalnej strategii inteligentnej specjalizacji" opierać będzie się na przyciąganiu rozwiązań istotnych dla społeczności i biznesu w regionie, ale również eksporcie technologii generowanych w Małopolsce. W konsekwencji polityka regionu bazować będzie na kompleksowym podejściu: od kształcenia kadr poprzez działalność badawczo-wdrożeniową po budowanie systemu zachęt dla wzmacniania współpracy kluczowych uczestników regionalnego systemu innowacji. Wspomagającą rolę pełnić będzie kształtowana obecnie gospodarcza marka regionu, rozwiana dzięki aktywności wiodących instytucji wspierających rozwój gospodarczy województwa. 157 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 157

159 Kluczowe działania: Zwiększenie zakresu i jakości kształcenia kadr nowoczesnej gospodarki w ramach kierunków priorytetowych dla rozwoju województwa, w tym związanych z technologiami kluczowymi dla specjalizacji regionalnej Rozwój systemu stypendialnego w powiązaniu z badaniami stosowanymi Wsparcie działalności badawczej ukierunkowanej na cele wdrożeniowe, komercjalizację oraz ochronę patentową Wdrożenie mechanizmów stymulujących współpracę przedsiębiorstw z jednostkami badawczo-rozwojowymi i uczelniami w zakresie transferu i absorpcji innowacji oraz nowych technologii Wsparcie działań związanych z praktycznym zastosowaniem kluczowych technologii, określających specjalizację regionu Wdrożenie mechanizmów wsparcia finansowego i doradczego dla identyfikowania, wytwarzania, dystrybucji i komercjalizacji małopolskich produktów oraz usług kreatywnych Aktywna promocja zewnętrzna Małopolski, jako regionu wiedzy i kreatywności. 1.4 Rozwój kształcenia zawodowego i wspieranie zatrudnienia Strategia postępowania w obszarze rozwoju aktywności zawodowej i rynku pracy wspierać będzie działania zmierzające do modernizacji i rozwoju kształcenia zawodowego oraz wzrostu zatrudnienia. Niezbędnym elementem strategii działania będzie wzmocnienie relacji i współpracy szkół ze środowiskiem pracy w celu zapewnienia możliwości kształcenia praktycznego i doskonalenia zawodowego. Służyć temu będzie inwestowanie w rozwój zawodowy nauczycieli-praktyków, doposażenie techniczno-dydaktyczne szkół i placówek oraz upowszechnianie i wdrażanie dobrych praktyk europejskich. Działania w tym zakresie będą odpowiadać na potrzebę modernizacji systemu szkolnictwa zawodowego tak, aby uczniowie opuszczający szkołę byli właściwie przygotowani do podejmowania pracy lub dalszego kształcenia. Zapewnienie powszechnego dostępu do wysokiej jakości edukacji zawodowej, z ukierunkowaniem na jej praktyczny wymiar będzie bezpośrednio korespondować ze zmieniającymi się wymogami rynku pracy oraz potrzebą tworzenia efektywnego systemu przechodzenia od edukacji do aktywności zawodowej. Kluczowe działania: Rozwój oferty edukacyjnej i jakości kształcenia zawodowego na poziomie średnim oraz wyższym - z uwzględnieniem potrzeb regionalnego rynku pracy Modernizacja i rozwój infrastruktury szkół oraz placówek oświatowych ze szczególnym uwzględnieniem bazy dydaktycznej i teleinformatycznej do praktycznej nauki zawodu Systemowe wsparcie kadr dla rozwoju szkolnictwa zawodowego Wdrożenie mechanizmów służących praktycznej nauce zawodu Poprawa jakości i efektywności usług w zakresie planowania i rozwoju kariery zawodowej oraz wspierania zatrudnienia. 1.5 Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości Rozwojowi regionalnego ryku pracy towarzyszyć będzie poprawa warunków dla rozwoju małopolskiej przedsiębiorczości. Strategia postępowania w tym zakresie służyć będzie budowaniu aspiracji i postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców regionu, bazując na ich już obecnie wysokiej aktywności gospodarczej. 158 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 158

160 Regionalny model wspierania przedsiębiorczości opierać będzie się z jednej strony na szerokiej i łatwo dostępnej ofercie instrumentów zwrotnych, a z drugiej - na aktywnej, odpowiadającej rzeczywistym potrzebom przedsiębiorców - działalności instytucji otoczenia biznesu. Działania z tym związane będą odpowiadać na zdiagnozowaną sytuację, w której ponadprzeciętnej gęstości sieci instytucji otoczenia biznesu, oferujących usługi dla sektora MSP, nie towarzyszy koordynacja działań tych instytucji. Powoduje to, że ich oferta często nie jest dostosowana do potrzeb przedsiębiorców. Atrakcyjną formułą współdziałania przedsiębiorców powinny stawać się w najbliższych latach powiązania kooperacyjne, rozumiane, jako formalne skupiska typu klaster oraz inicjatywy klastrowe. Formuła ta znajduje się już obecnie w sferze zainteresowania i planowanego wsparcia regionalnej polityki rozwoju klastrów. Celem strategii postępowania w tym zakresie będzie zatem wzmocnienie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez stymulowanie współpracy podmiotów w ramach określonego sektora. Wzmacnianiu przedsiębiorczości służyć będzie także system efektywnych zachęt dla prowadzenia działalności gospodarczej. Wsparcie publiczne powinno służyć poszerzeniu ich rynków zbytu, uzyskiwaniu dostępu do nowych rozwiązań technologicznych oraz bardziej efektywnemu wykorzystywaniu zasobów. W ramach wzmacniania atrakcyjności gospodarczej regionu wdrożony zostanie skoordynowany system profesjonalnej obsługi inwestorów - zarówno prowadzących działalność w regionie, jak również zainteresowanych jej podjęciem. Ważnym elementem działań w tym zakresie będzie również promocja przedsiębiorczości oraz rozwijanie międzysektorowego partnerstwa na rzecz edukacji i promocji społecznej odpowiedzialności biznesu. Kluczowe działania: Rozwój oferty oraz poprawa dostępności zwrotnych instrumentów finansowania działalności przedsiębiorstw, w tym funduszy pożyczkowych i poręczeniowych Wzmacnianie potencjału oraz rozwój sieci instytucji otoczenia biznesu Wsparcie działań wzmacniających rozwój przedsiębiorczości społecznej Wdrożenie efektywnego modelu wsparcia powiązań kooperacyjnych, w tym klastrów Rozwój regionalnego systemu obsługi inwestycji oraz promocja przedsiębiorczości Promocja społecznej odpowiedzialności biznesu. OBSZAR 2 DZIEDZICTWO I PRZEMYSŁY CZASU WOLNEGO Cel strategiczny Wysoka atrakcyjność Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury 2.1 Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej Rezultatem zaplanowanych oraz realizowanych działań powinno być przejście od pasywnej i biernej ochrony, polegającej głównie na działaniach konserwatorskich, do efektywnego i racjonalnego zarządzania kulturą, zasobami dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego. Konieczne jest, zatem podejmowanie przedsięwzięć, których głównym celem będzie nie tylko kompleksowa ochrona i zachowanie zasobów dziedzictwa kulturowego, ale również generowanie impulsów do 159 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 159

161 dalszego ich rozwoju. Tak rozumiane działania powinny stanowić podstawę nowoczesnego modelu zarządzania kulturą, który umożliwi pełne wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych Małopolski. W tym celu niezbędne jest wdrożenie mechanizmów włączających dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy przy zachowaniu priorytetowej roli dziedzictwa regionalnego. Ponadto należy dążyć, przy jednoczesnym eksponowaniu ich autentyzmu, do nadania zabytkom nowych funkcji poprzez określenie i upowszechnienie nowoczesnego modelu użytkowania zabytków". Model taki będzie łączył ich ochronę, zwiększenie dostępności, poszukiwanie nowych form opieki nad zabytkami, ale również tworzył sprzyjające warunki dla rozwoju sektora przemysłów czasu wolnego. Kluczowe działania: Działania podejmowane w zakresie opieki nad regionalnym dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym oraz ochrony i kształtowania krajobrazu: Kształtowanie zrównoważonego krajobrazu kulturowego Poprawa stanu i sposobu użytkowania zabytków oraz przeciwdziałanie procesowi ich degradacji Ochrona i kształtowanie zabudowy historycznych miast i miasteczek Ochrona tradycyjnej zabudowy regionalnej i układów ruralistycznych Powstrzymanie degradacji wartościowych krajobrazów kulturowych oraz dewastacji obiektów zabytkowych i ich otoczenia Kompleksowa rewitalizacja obszarów zdegradowanych Zachowanie i rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, w tym przywrócenie rzeczywistej wartości zniszczonym obiektom oraz ponowne określenie dla poszczególnych obiektów ich wartości zabytkowych, wskazanych do bezwzględnego zachowania Utrzymanie wielokulturowego bogactwa oraz tożsamości lokalnej i regionalnej szczególnie poprzez wspieranie folkloru, tradycji i sztuki ludowej Funkcjonalne zarządzanie kulturą i dziedzictwem kulturowym, w tym rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego Badanie i dokumentowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego Poprawa funkcjonowania instytucji opieki nad zabytkami Wdrożenie mechanizmów włączających wartości dziedzictwa w obieg gospodarczy. Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej Zapobieganie degradacji i ochrona zasobów dziedzictwa przyrodniczego regionu Stworzenie systemu oraz procedur zarządzania dziedzictwem przyrodniczym Zintegrowana ochrona krajobrazu kulturowego i środowiska przyrodniczego, szczególnie w zakresie wysokiego poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego. 2.2 Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego. Właściwe wykorzystanie zasobów dziedzictwa regionalnego, zarówno kulturowego, jak i przyrodniczego, jest warunkiem wzmocnienia zewnętrznej konkurencyjności regionu oraz poprawy jego atrakcyjności, jako miejsca zamieszkania i spędzania czasu wolnego. Dzięki pełnemu wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury, możliwe będzie zapewnienie wysokiego udziału przemysłów czasu wolnego w gospodarczym rozwoju regionu. Zrównoważony i kompleksowy rozwój turystyki w Małopolsce - w dobie powszechnego niemal dostępu do usług turystycznych i rosnącej roli tej dziedziny, jako gałęzi gospodarki - to niezwykle istotne zadanie ze względu na ekonomiczny rozwój województwa. Jego 160 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 160

162 realizacja wymaga zatem tworzenia przewagi konkurencyjnej poprzez rozwój i różnicowanie oferty opartej o pełną gamę małopolskich produktów turystycznych, stwarzającej nie tylko możliwość uprawiania różnych form turystyki, ale również wykorzystującej specyficzne walory poszczególnych części województwa. W związku z tym strategia postępowania powinna prowadzić do rozprowadzania ruchu turystycznego w regionie, przy jednoczesnym skoncentrowaniu wsparcia dla wykorzystania potencjałów miejsc o najcenniejszych walorach, mających największy udział w generowaniu dochodów z obsługi ruchu turystycznego. Działania podejmowane w ramach realizacji kierunku polityki skoncentrowane zostaną na rozwijaniu infrastruktury - w powiązaniu ze standaryzacją, kategoryzacją oraz komercjalizacją usług, obejmujących tworzenie i efektywne wykorzystywanie regionalnych produktów. Wspierane w ramach kierunku działania powinny bezpośrednio przyczyniać się do: podniesienia atrakcyjności turystycznej regionu; zwiększenia potencjału rezydencjonalnego Małopolski; efektywnego wykorzystania istniejącej i projektowanej infrastruktury - poprzez zapewnienie jej wielofunkcyjnego charakteru np. w zakresie zbiorników wodnych, tras biegowych. Kluczowe działania: W ramach kierunku polityki wspierane będą w szczególności działania związane z rozwojem kierunków turystyki, wyznaczających przewagę konkurencyjną Małopolski: Turystyka miejska i kulturowa Turystyka pielgrzymkowa Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna Turystyka uzdrowiskowa i prozdrowotna Turystyka na terenach wiejskich Turystyka biznesowa Turystyka przygraniczna. 2.3 Kształcenie kadr dla rozwoju i obsługi przemysłów czasu wolnego W celu aktywnego wspierania rozwoju sektora czasu wolnego, koniecznym będzie stymulowanie aktywności mieszkańców dla pełnego i efektywnego wykorzystania potencjału sektora kultury oraz kreowanie oferty turystycznej, która przyczyni się do wzrostu przedsiębiorczości i wzmocnienia kapitału społecznego w Małopolsce. Działania podejmowane w tym zakresie powinny koncentrować się na upowszechnieniu i profesjonalizacji kształcenia w dziedzinie szeroko pojętej kultury, dziedzictwa kulturowego oraz obsługi ruchu turystycznego. Ważnym elementem strategii postępowania będzie również mobilizowanie aktywności mieszkańców Małopolski w dziedzinie kultury fizycznej, sportu i rekreacji. Obszar ten wymaga intensywnych działań służących stworzeniu optymalnych warunków dla rozwoju sportu oraz różnorodnych form aktywności ruchowej. Kluczowe działania: Rozwój kształcenia oraz doskonalenia kadr w obszarze: obsługi ruchu turystycznego, rozwoju i upowszechniania kultury fizycznej, sportu i rekreacji, przemysłów kultury, animacji kultury oraz zarządzania kulturą i dziedzictwem kulturowym, 161 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 161

163 zawodów ginących" Kształcenie i rozwianie postaw oraz kompetencji w zakresie: kultury, w tym odbioru sztuki, poprzez szkolne oraz pozaszkolne projekty edukacyjne i artystyczne, a także zwiększanie dostępności do wysokiej jakości oferty kulturalnej, upowszechniania kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieży Wdrożenie mechanizmów wsparcia dla rozwoju i upowszechnienia zawodów ginących". 2.4 Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego. Redefinicja miejsca kultury w strategii dla Małopolski prowadzi do osadzenia tego sektora w nurcie głównych obszarów decydujących o przewadze konkurencyjnej regionu. Oznacza to potrzebę bardziej dynamicznego i nowoczesnego podejścia do kreowania oferty przemysłów kultury, w tym kultury wysokiej. Dzięki temu możliwy będzie wzrost rozpoznawalności regionu, jako miejsca zróżnicowanego kulturowo, o bogatej tradycji i silnej tożsamości, a zarazem nowoczesnego i otwartego w wymiarze społeczno-kulturalnym. W tym kontekście wyjątkowego znaczenia nabiera potrzeba dynamicznego rozwoju turystyki pielgrzymkowej. Wykorzystanie potencjału licznych miejsc związanych z Błogosławionym Janem Pawłem II, jak również ośrodków kultu takich jak Kraków, Wadowice, czy Łagiewniki umożliwi nie tylko zdywersyfikowanie turystycznej oferty Małopolski, ale przede wszystkim przyczyni się do zwiększenia liczby przybywających turystów i pielgrzymów. Niezwykle istotnym zadaniem będzie wzmacnianie świadomości społecznej w zakresie znaczenia harmonijnie kształtowanego krajobrazu kulturowego. Edukacja obywatelska będzie koncentrować się na budowaniu właściwych postaw społecznych wobec dziedzictwa kulturowego, ze względu na jego znaczenie dla przyszłych pokoleń, ale również aspekt ekonomiczny. Konieczne jest wzmocnienie pozycji Małopolski, jako regionalnej stolicy imprez sportowych, szczególnie zimowych. Pozytywną konsekwencją tego będzie zarówno dalsza popularyzacja sportu wśród Małopolan i zewnętrzna promocja unikalnych walorów regionu, jak również stworzenie zaplecza niezbędnego do pełnienia funkcji areny zawodów krajowych i międzynarodowych. Niezbędne będzie także lepsze wykorzystanie, obecnie zbyt słabej, współpracy pomiędzy podmiotami sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego. Realizowane działania powinny prowadzić do wdrożenia skutecznych mechanizmów szczególnie w zakresie edukacji, promocji oraz kształtowania nawyków i potrzeb związanych z dziedzictwem regionalnym, estetyką otoczenia oraz ładem przestrzennym. Kluczowe działania: Inicjowanie i wspieranie działań mających na celu podnoszenie społecznej świadomości i wrażliwości w zakresie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego (zabytków oraz obiektów kultury współczesnej), a także podejmowanie działań na rzecz poprawy poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego Promocja na rzecz ochrony i wykorzystania dziedzictwa regionalnego dla rozwoju gospodarczego regionu oraz aktywizacji użytkowników do inwestowania we własne nieruchomości i adaptacji ich do nowych funkcji Aktywna i skuteczna promocja oraz wsparcie regionalnej oferty przemysłów czasu wolnego, 162 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 162

164 w szczególności markowych produktów turystycznych i wydarzeń kulturalnych, w tym artystycznych i twórczych Zwiększanie poziomu społecznego uczestnictwa w kulturze oraz aktywnych formach spędzania czasu wolnego poprzez promocję i informację o ofercie kulturalnej oraz zapewnianie jej dostępności i różnorodności Intensyfikacja współpracy pomiędzy podmiotami sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego w zakresie edukacji, promocji oraz poprawy świadomości i postaw obywatelskich w odniesieniu do dziedzictwa regionalnego. OBSZAR 3 INFRASTRUKTURA DLA DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ Cel strategiczny Wysoka zewnętrzna i wewnętrzna dostępność komunikacyjna regionu dla konkurencyjności gospodarczej i spójności przestrzennej KIERUNKI POLITYKI ROZWOJU 3.1 Kraków nowoczesnym węzłem międzynarodowej sieci transportowej Rozwój Krakowa, jako węzła międzynarodowej sieci transportowej oznacza w szczególności konieczność zapewnienia bezpośredniego dostępu do kolei dużych prędkości, pozwalających na wydatne skrócenie czasu przejazdu pomiędzy wieloma miastami wojewódzkimi w Polsce, a w przyszłości także skrócenie dystansu wobec miast europejskich. W dalszej perspektywie oznacza to budowę zdolności regionu do intensyfikacji wymiany międzynarodowej, w powiązaniu z bezpośrednią obecnością w przestrzeni międzynarodowej. Ważnym aspektem zewnętrznej dostępności Krakowa i regionu jest również bezpośrednie sąsiedztwo głównych szlaków drogowych, w tym międzynarodowych szlaków sieci TEN-T - nie tylko na linii wschód- zachód, ale również na osi północ-południe. Podniesienie standardu drogi krajowej nr 7 do standardu drogi ekspresowej oraz włączenie jej przebiegu na południe od Warszawy do sieci TEN-T nie tylko usprawni powiązania międzyregionalne, ale przede wszystkim pozytywnie wpłynie na ruch o charakterze tranzytowym w województwie małopolskim poprzez skrócenie czasu podróży, poprawę płynności ruchu i jego średnich prędkości. W efekcie powstanie spójny ciąg komunikacyjny na linii północ-południe, biegnący przez terytorium pięciu województw, łączący nadbałtyckie porty z obszarami podgórskimi i przejściem granicznym ze Słowacją, otwierając tym samym drogę na południe Europy, a na północy do krajów skandynawskich, nadbałtyckich, a także Obwodu Kaliningradzkiego. Istotnym elementem sieci połączeń transportowych, usprawniającym komunikację pomiędzy Małopolską i województwem śląskim, powinna stać się Beskidzka Droga Integracyjna. Biorąc pod uwagę znaczenie transportu lotniczego, jako czynnika stymulującego rozwój gospodarczy, konieczna jest systematyczna rozbudowa i rozwój lotniska Kraków-Balice, a więc docelowo stworzenie nowoczesnego portu lotniczego o randze europejskiej, powiązanego z otoczeniem zewnętrznym w ramach sprawnego układu komunikacyjnego. Jedynie pod takim warunkiem transport ten będzie pełnił rolę czynnika katalizującego rozwój nowoczesnej gospodarki regionalnej. 163 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 163

165 Kluczowe działania: Poprawa dostępności kolejowej Krakowa w wymiarze regionalnym, krajowym i międzynarodowym, z uwzględnieniem przebiegu przez Kraków, na linii północ-południe, nowego korytarza kolejowej sieci TEN-T, w tym włączenie do sieci kolei dużych prędkości poprzez przedłużenie lub wyznaczenie nowej linii kolejowej do Krakowa w ramach Centralnej Magistrali Kolejowej (CMK) Kontynuacja rozwoju Międzynarodowego Portu Lotniczego Kraków-Balice wraz z poprawą jego dostępności transportowej Skoncentrowanie wokół Krakowa sieci głównych szlaków drogowych, w tym o znaczeniu międzynarodowym, z uwzględnieniem przebiegu przez Kraków, na linii północpołudnie, nowego korytarza drogowej sieci TEN-T (w ciągu drogi krajowej S7) Usprawnienie połączeń komunikacyjnych Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego z Konurbacją Górnośląską - przy uwzględnieniu skoordynowanej i partnerskiej współpracy samorządów regionalnych oraz miejskich w obszarze rozwoju zintegrowanego systemu transportowego Rozwój zintegrowanego transportu w ramach aglomeracji krakowskiej - transport aglomeracyjny, tworzony przede wszystkim w oparciu o szybką kolej aglomeracyjną, premetro/metro, szybki tramwaj. 3.2 Wykreowanie subregionalnych węzłów transportowych Podniesienie Krakowa do rangi węzła międzynarodowej sieci transportowej pozwoli wzmocnić jego funkcje metropolitalne, tworząc warunki dla wykorzystania generowanych procesów rozwojowych przez pozostałą część województwa, także poprzez ich rozprzestrzenianie za pośrednictwem rozwiniętego systemu subregionalnych węzłów transportowych. Należy podkreślić, że ośrodki rozwoju, funkcjonujące na poziomie subregionalnym stanowią główne centra życia gospodarczego oraz społeczno-kulturalnego w województwie. Dlatego właśnie powinny one pełnić również funkcję ośrodków, zapewniających transmisję impulsów rozwojowych na poziom lokalny. Wykreowanie subregionalnych węzłów transportowych, sprawnie i efektywnie rozprowadzających komunikację w obszarze swojego oddziaływania, na bazie połączeń z Krakowem oraz między sobą i z sąsiednimi regionami (także zlokalizowanymi poza granicami Polski), pozwoli na stworzenie warunków dla pełniejszego wykorzystania lokalnych potencjałów i zwiększania mobilności mieszkańców. Będzie to możliwe dzięki eliminacji barier przestrzennych w wyborze miejsca nauki, pracy czy zamieszkania oraz poprawie terytorialnych standardów dostępności do usług publicznych. Główną rolę wśród potencjalnych węzłów transportowych o charakterze subregionalnym odgrywać będą: Tarnów, Nowy Sącz oraz Nowy Targ. Kluczowe działania: Tworzenie sieci sprawnych połączeń kolejowych i drogowych wokół głównych miast regionu, jako subregionalnych węzłów transportowych, sprzyjających procesom rozwojowym Tworzenie sprawnych połączeń kolejowych i drogowych pomiędzy subregionalnymi węzłami transportowymi oraz zwiększanie ich dostępności zewnętrznej (w tym powiązań z sąsiednimi regionami) i wewnętrznej, w obrębie obszarów ich oddziaływania Budowa obwodnic/obejść miast i miejscowości dotkniętych wysoką uciążliwością ruchu tranzytowego Rozwój sieci lądowisk lokalnych, w tym lotnisk biznesowych" Tworzenie warunków dla rozwoju centrów logistycznych oraz transportu kombinowanego/ intermodalnego. 164 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 164

166 3.2.6 Odtworzenie i rozbudowa funkcji transportowych szlaków wodnych Małopolski, w szczególności drogi wodnej Górnej Wisły Wspieranie warunków dla rozwoju transportu ekologicznego. 3.3 Zwiększenie dostępności transportowej obszarów o najniższej dostępności w regionie W perspektywie 2020 roku strategia postępowania wspierać będzie dalsze inwestycje drogowe oraz kolejowe, wzmocnione rozwiązaniami systemowymi z zakresu organizacji transportu, które w zasadniczym stopniu przyczynią się do poprawy wewnętrznej dostępności komunikacyjnej Małopolski. Jedną z najważniejszych i najbardziej oczekiwanych inwestycji kolejowych w Małopolsce jest budowa nowej linii kolejowej Podłęże - Piekiełko wraz z modernizacją istniejących linii Nowy Sącz - Muszyna (C30/1) - granica polsko-słowacka i Piekiełko - Nowy Targ - Zakopane, pozwalającą na uzyskanie prędkości co najmniej 120 km/h. Wewnętrzna dostępność komunikacyjna opiera się nie tylko na rozwoju sieci dróg lokalnych i regionalnych, wykorzystaniu potencjału transportu szynowego, ale także obejmuje rozwój nowoczesnego, sprawnego i przyjaznego pasażerom transportu publicznego, również z wykorzystaniem inteligentnych systemów zarządzania. Kluczowe działania: Budowa nowych oraz rozbudowa istniejących szlaków kolejowych (w tym również turystycznych tras kolejowych) i drogowych służących efektywnemu skomunikowaniu obszarów o najniższej dostępności w regionie z Krakowem, subregionalnymi węzłami transportowymi oraz sąsiednimi regionami, ze szczególnym uwzględnieniem polskosłowackiej strefy przygranicznej, także pod kątem zwiększania bezpieczeństwa ruchu Kreowanie efektywnych połączeń transportowych miasto-wieś w celu zwiększenia mobilności mieszkających poza obszarami miejskimi oraz mieszkańców obszarów peryferyjnych województwa. Działania prowadzone w obszarze transportu powinny zostać ukierunkowane na tworzenie spójnego, zrównoważonego systemu transportowego, posiadającego walor przyjazności dla użytkowników, a jednocześnie tworzącego warunki sprzyjające procesom rozwojowym jak i przyczyniającego się do ograniczania negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Koncepcję docelowego układu głównych szlaków komunikacyjnych Małopolski z uwzględnieniem elementów, których realizacja wykracza poza rok 2020, prezentuje rycina. 165 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 165

167 Źródło: Wsparcie instrumentów zarządzania zintegrowanymi systemami transportu Wobec długofalowych wyzwań komunikacyjnych związanych z rozwojem regionalnym, samorząd województwa prowadzić będzie aktywne rzecznictwo interesów na rzecz zmian w systemie prawnym - w celu zwiększenia wpływu regionów na realizowane inwestycje oraz ich hierarchię. Działania władz regionalnych powinny prowadzić w szczególności do przekształceń systemowych, obejmujących zmiany w sposobie zarządzania drogami, w tym zarządzania głównymi szlakami komunikacyjnymi na poziomie regionu (także, jako zadanie zlecone) oraz zmiany w systemie kategoryzacji dróg. W ramach analizy głównych sił wspomagających realizację założonego celu strategicznego należy wskazać przede wszystkim na podejmowane próby tworzenia płaszczyzny dla szerokiej współpracy pomiędzy samorządami terytorialnymi poszczególnych szczebli i administracją rządową, poparte aktywnym poszukiwaniem rozwiązań optymalizujących układ transportowy Małopolski oraz źródeł ich finansowania. Czynniki hamujące to przede wszystkim ograniczenia finansowe, potęgowane wysokimi kosztami realizacji przedsięwzięć infrastrukturalnych. Nie bez znaczenia pozostaje w wielu przypadkach spowalniający wpływ uwarunkowań formalnoprawnych oraz negatywne postawy społeczne wyrażające brak poparcia mieszkańców dla istotnych inwestycji regionalnych. 166 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 166

168 Kluczowe działania: Wsparcie procesów efektywnej integracji systemów transportowych, ze szczególnym uwzględnieniem roli transportu zbiorowego oraz rozwoju transportu zrównoważonego, przede wszystkim na obszarach o unikalnych walorach turystyczno-uzdrowiskowych Wsparcie właściwej organizacji sprawnych systemów transportu zbiorowego, ze szczególnym uwzględnieniem miast posiadających systemy komunikacji publicznej Tworzenie warunków dla spójności sieci miejskiej poprzez rozwiązania w zakresie transportu (w tym również infrastruktury rowerowej oraz parkingów działających w systemie parkuj i jedź") oraz wzmacniania komunikacji zbiorowej Wspieranie nowoczesnych technik zarządzania i utrzymania szlaków komunikacyjnych, w tym wdrażanie technologii i rozwiązań optymalizujących czas przejazdu, poprawiających bezpieczeństwo użytkowników Aktywne rzecznictwo interesów na rzecz zmian w systemie prawnym dla zwiększenia wpływu województw na kształtowanie regionalnej polityki transportowej. 3.5 Rozwój infrastruktury dla społeczeństwa informacyjnego Należy brać pod uwagę problem wykluczenia cyfrowego" znacznej grupy mieszkańców Małopolski oraz nowe wyzwania, wynikające z konieczności wzmocnienia małopolskich przedsiębiorstw wykorzystujących rozwiązania teleinformatyczne. Infrastruktura informatyczna ma znaczący udział w poprawie jakości życia mieszkańców oraz poprawie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej województwa. Rozwój regionalnej infrastruktury społeczeństwa informacyjnego, w celu włączenia Małopolski do Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Informacyjnej, obejmie przede wszystkim działania związane z budową i modernizacją regionalnych bezpiecznych sieci szerokopasmowych w województwie, zwłaszcza na obszarach objętych wykluczeniem cyfrowym. Kluczowe działania: Rozwój regionalnej sieci szerokopasmowej, szczególnie na obszarach wykluczenia cyfrowego Rozwój nowoczesnej infrastruktury teleinformatycznej oraz Inter operacyjnych platform cyfrowych - wspierających funkcjonowanie instytucji publicznych Rozwój infrastruktury teleinformatycznej - wspierającej rozwój mieszkańców i przedsiębiorstw. OBSZAR 4 KRAKOWSKI OBSZAR METROPOLITALNY I INNE SUBREGIONY Cel strategiczny Silna pozycja konkurencyjna Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego w przestrzeni europejskiej oraz wzrost potencjału ekonomicznego subregionów w wymiarze regionalnym i krajowym. Punktem wyjścia dla strategii postępowania, służącej optymalnemu wykorzystaniu zróżnicowanych przestrzennie potencjałów Małopolski, jest właściwe zidentyfikowanie i zdiagnozowanie roli subregionów. Uwzględniając wyniki prac analitycznych oraz konsultacji społecznych prowadzonych w związku z aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa, należy przyjąć, że w Małopolsce mamy do czynienia z trzema typami subregionów, tj.: 167 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 167

169 Krakowski Obszar Metropolitalny rozumiany, jako funkcjonalny obszar integracji przestrzennej, z węzłowym, monocentrycznym rdzeniem oraz powiązaną z nim strefą przyległą, którego funkcje należy rozwijać w wymiarze europejskim, krajowym i regionalnym; funkcjonalne obszary integracji przestrzennej o znaczeniu regionalnym, z węzłowymi ośrodkami monocentrycznymi oraz dowiązanymi do nich strefami przyległymi. W tej grupie wskazać należy subregion tarnowski oraz subregion sądecki; obszary funkcjonalne z ośrodkami policentrycznymi, które nie mają charakteru węzłowego, jednak posiadają wyraźne cechy strukturalnego podobieństwa i podlegają oddziaływaniu procesów, które w szczególny sposób determinują ich rozwój. Do tej grupy zaliczają się subregion podhalański oraz Małopolska Zachodnia. KIERUNKI POLITYKI ROZWOJU 4.1 Rozwój Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego Ważnym rezultatem przeprowadzonej identyfikacji subregionów jest potwierdzenie hierarchii głównych ośrodków miejskich w regionie. Kraków jest ośrodkiem o znaczeniu ponadregionalnym, który zasięgiem swojego oddziaływania obejmuje całe województwo, a w szczególności obszar metropolitalny. Potencjał turystyczno-kulturowy oraz intelektualny, bogata oferta edukacyjna, atrakcyjne położenie na przecięciu międzynarodowych szlaków transportowych, dynamicznie rozwijająca się branża technologii informacyjnych oraz sektor usług to główne atuty stolicy, a zarazem centrum administracyjnego regionu. Kraków koncentruje również unikalne funkcje symboliczne - niewątpliwie jedne z najważniejszych w skali kraju. W wymiarze przestrzennym obszar metropolitalny Krakowa rozciąga się od Bochni po Wadowice na osi wschód-zachód oraz od Miechowa po cały powiat myślenicki na osi północ-południe. W perspektywie 2020 roku, dzięki partnerskiemu współdziałaniu samorządów: metropolitalnych i regionalnych, Kraków powinien wzmocnić pozycję stolicy silnego obszaru, który wraz z Konurbacją Górnośląską, współtworzyć będzie europol - konkurencyjny i wyspecjalizowany obszar gospodarczy, włączony w obieg przestrzeni europejskiej i globalnej. Warunkiem skuteczności tych działań będzie zarówno zdolność do zbudowania szerokiego porozumienia na rzecz rozwoju obszaru metropolitalnego, jak i równoważenie tego rozwoju, dzięki partnerskiej współpracy samorządów terytorialnych. Czynnikiem sprzyjającym osiąganiu stanu docelowego będzie rozwinięta marka Krakowa - jako stolicy nowoczesnej gospodarki, nauki i kultury. Działania realizowane w ramach kierunku polityki służyć będą rozwojowi lub wzmocnieniu funkcji Krakowa, decydujących o uzyskaniu silnej pozycji konkurencyjnej w wymiarze europejskim i krajowym oraz dynamizowania procesów rozwojowych w obrębie województwa i obszaru metropolitalnego. Kluczowe działania: Rozwój funkcji Krakowa, jako ważnego węzła wiedzy i innowacji w europejskiej przestrzeni badawczo-rozwojowej poprzez: rozbudowę infrastruktury edukacyjnej, naukowej i badawczej, rozbudowę infrastruktury niezbędnej dla rozwoju dziedzin perspektywicznej przewagi technologicznej Krakowa, tj. life science, czysta energia, technologie informacyjne i komunikacyjne oraz multimedia, 168 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 168

170 rozwój współpracy z Warszawą w ramach węzłowej metropolii sieciowej Realizacja inwestycji niezbędnych dla uzupełnienia funkcji metropolitalnych Krakowa - zapewniających świadczenie usług wyższego rzędu w zakresie: infrastruktury kongresowej oraz widowiskowo-sportowej, infrastruktury kultury, infrastruktury ochrony zdrowia, poprzez: - rozwój w Krakowie: świadczeń w zakresie kardiologii, centrum onkologicznego, psychiatrii, pediatrii, w szczególności specjalistycznej, ratownictwa medycznego oraz centrum leczenia wielonarządowych urazów, zatruć i oparzeń, ośrodka neurologii inwazyjnej, geriatrii - centrum leczenia chorób wieku podeszłego, - rozwój w subregionie ośrodka medycyny doświadczalnej i szkoleniowej Wykreowanie i rozwój makroregionalnego obszaru współpracy Krakowsko- Górnośląskiej, przy szczególnym uwzględnieniu realizacji działań w następującym zakresie: intensyfikacja współpracy w zakresie przemysłów opartych na wiedzy, w tym rozwój węzła wiedzy i innowacji, określenie kierunków rozwoju makroregionalnego rynku pracy, przygotowanie wspólnej oferty inwestycyjnej oraz jej promocja zewnętrzna, określenie wspólnej oferty usług czasu wolnego, opartej na zróżnicowanych i komplementarnych produktach sektora kultury oraz turystyki: - kulturowej, - pielgrzymkowej, - aktywnej, specjalistycznej i rekreacyjnej, - biznesowej Dynamizowanie rozwoju Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego poprzez: uzgodnienie wspólnej strategii przyciągania, lokowania i obsługi inwestycji w obrębie obszaru metropolitalnego, w powiązaniu z tworzeniem i rozwojem stref aktywności gospodarczej, wzmacnianie funkcji rezydencjonalnej obszaru metropolitalnego poprzez wdrożenie mechanizmów regulujących proces suburbanizacji. 4.2 Rozwój subregionu tarnowskiego Sukces rozwojowy Małopolski zależy w dużej mierze od zdolności pełnienia przez ośrodki oznaczeniu regionalnym roli węzłowych centrów wzrostu, świadczących usługi publiczne wyższego rzędu w skali subregionalnej. Wzmacnianie funkcji Tarnowa, jako drugiego pod względem potencjału ludnościowego ośrodka w regionie, będzie podstawową osią strategii postępowania ukierunkowanej na rozwój subregionu tarnowskiego. Obecnie już profil wschodniej części Małopolski zdominowany jest korzystnymi procesami gospodarczymi koncentrującymi się wokół Tarnowa, tj. rosnącym znaczeniem działalności usługowej oraz dużą aktywnością w zakresie przedsiębiorczości. Wzrasta również znaczenie miasta, jako ośrodka akademickiego. Ważnym atutem rozwojowym Tarnowa są korzyści wynikające z położenia przy głównej osi rozwojowej południowej Polski, zwłaszcza po przedłużeniu autostrady A4 w kierunku wschodnim. Silniejsze są w tym subregionie także powiązania wewnętrzne, przy czym 169 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 169

171 pozytywne tendencje rozwojowe zachodzą głównie w kształtującej się strefie podmiejskiej Tarnowa. Pozycja rozwojowa subregionu będzie, zatem wzmacniana poprzez poprawę kondycji rozwojowej Tarnowa, ale i jego obszaru funkcjonalnego. Pozwoli to na efektywne wykorzystanie potencjału gospodarczego subregionu. Przestrzeń wokół korytarza transportowego zostanie efektywnie zagospodarowana na potrzeby nowych inwestycji. Z kolei sam Tarnów, który już obecnie pełni niektóre funkcje o zasięgu regionalnym, zapewniać będzie w większym zakresie świadczenie usług publicznych wyższego rzędu dla mieszkańców wschodniej części regionu. Działania w tym zakresie przyczynią się do zwiększenia aktywności gospodarczej i poprawy jakości życia mieszkańców oraz wzmocnienia powiązań funkcjonalnych subregionu z Krakowem oraz ośrodkami granicznymi województwa podkarpackiego. Należy podkreślić, że Tarnów pełni rolę ośrodka subregionalnego wobec znacznej części powiatu dębickiego oraz części powiatu mieleckiego. Działania realizowane w ramach kierunku polityki służyć będą rozwojowi subregionu tarnowskiego, w tym wzmocnieniu jego funkcji rezydencjonalnej - poprzez lepsze wykorzystanie potencjałów decydujących o jego przewadze konkurencyjnej oraz niwelowanie barier rozwojowych. Kluczowe działania: Najważniejsze działania obejmować będą: Wzmocnienie funkcji Tarnowa, jako subregionalnego ośrodka usług publicznych, w szczególności usług wyższego rzędu świadczonych w obszarze: edukacji i nauki, poprzez dalszy rozwój ośrodka akademickiego w Tarnowie, ochrony zdrowia, poprzez rozwój lecznictwa w zakresie kardiologii, onkologii, psychiatrii, leczenia udarów oraz geriatrii, kultury Rozwój potencjału gospodarczego subregionu tarnowskiego poprzez: tworzenie i rozwój stref aktywności gospodarczej, z uwzględnieniem korzyści lokalizacyjnych związanych z usytuowaniem wzdłuż korytarza autostradowego, wsparcie działań związanych z wykorzystaniem potencjału przemysłowego subregionu, szczególnie przemysłu chemicznego, rozwój współpracy subregionalnej z przygranicznymi ośrodkami województwa podkarpackiego: Mielcem, Dębicą i Jasłem. 4.3 Rozwój subregionu sądeckiego Główną osią strategii rozwoju subregionu będzie wykorzystanie naturalnych przewag konkurencyjnych Sądecczyzny - w wymiarze krajowym, ale i międzynarodowym. Warunki naturalne, baza noclegowa oraz potencjał w zakresie działalności związanej z turystyką, sportem i ochroną zdrowia tworzą unikalne szanse dla gospodarczego rozwoju subregionu. Dzięki temu Sądecczyzna powinna stać się jednym z ważnych miejsc na mapie organizacji spotkań i wydarzeń o znaczeniu ponadregionalnym. Jednocześnie właściwe wykorzystanie wysokich walorów naturalnych subregionu umożliwi wzmocnienie jego funkcji uzdrowiskowo - leczniczych. Nowy Sącz stanowi trzeci, co do wielkości, ośrodek rozwoju w regionie, który powinien zapewniać świadczenie usług publicznych wyższego rzędu w skali subregionalnej. Wzmacnianie funkcji tego miasta będzie, zatem główną osią strategii postępowania ukierunkowanej na rozwój subregionu sądeckiego. W Małopolsce południowo-wschodniej tradycyjnie dominują powiaty o charakterze rolniczym. Atutem słabo skomunikowanego z Krakowem i resztą kraju Nowego Sącza jest 170 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 170

172 jednak prognozowany, znaczący wzrost ludnościowy oraz możliwości rozwoju działalności związanych z obsługą ruchu turystycznego i uzdrowiskowego. Miasto staje się w ostatnich latach również ważnym ośrodkiem akademickim. Wzmocnienie funkcji Nowego Sącza zapewnieni lepszą dostępność usług publicznych wyższego rzędu dla mieszkańców południowo-wschodniej części regionu. Działania w tym zakresie przyczynią się do zwiększenia aktywności mieszkańców oraz wzmocnienia powiązań funkcjonalnych subregionu z Krakowem oraz ośrodkami granicznymi na Słowacji. Pozycja rozwojowa subregionu będzie, zatem wzmacniana poprzez poprawę kondycji rozwojowej Nowego Sącza, ale również otaczającego ten ośrodek obszaru funkcjonalnego. Dzięki lepszemu powiązaniu ośrodka sądeckiego z jego zapleczem nastąpi efektywne wykorzystanie potencjału gospodarczego subregionu. Natomiast w wyniku interwencji realizowanej w celu poprawy dostępności komunikacyjnej, uruchomione zostaną nowe możliwości rozwoju przedsiębiorczości rynku pracy, bazujące na funkcji rekreacyjnej - szczególnie w oparciu o potencjał turystyczny Beskidów oraz Doliny Dunajca i Popradu. Wykorzystując wysokie walory naturalne, subregion sądecki powinien stać się jednym z dwóch głównych obszarów rozwoju sportów letnich i zimowych, w tym wyczynowych. Działania realizowane w ramach kierunku polityki służyć będą rozwojowi subregionu sądeckiego, w tym wzmocnieniu jego funkcji rezydencjonalnej - poprzez lepsze wykorzystanie potencjałów decydujących o jego przewadze konkurencyjnej oraz niwelowanie barier rozwojowych. Kluczowe działania: Wzmocnienie funkcji Nowego Sącza, jako subregionalnego ośrodka usług publicznych, w szczególności usług wyższego rzędu świadczonych w obszarze: edukacji i nauki, poprzez dalszy rozwój ośrodka akademickiego w Nowym Sączu, ochrony zdrowia, poprzez rozwój: - lecznictwa w zakresie kardiologii, onkologii, psychiatrii, opieki nad matką i dzieckiem, geriatrii, leczenia udarów, - rehabilitacji i lecznictwa uzdrowiskowego w celu wykorzystania potencjału uzdrowisk sądeckich, kultury Rozwój potencjału gospodarczego subregionu sądeckiego: wzmocnienie funkcji subregionu poprzez rozwój infrastruktury i usług przemysłów czasu wolnego, związanych z działalnością w zakresie: - turystyki uzdrowiskowej i prozdrowotnej na bazie uzdrowisk sądeckich: Krynica- Zdrój, Muszyna, Piwniczna, Wapienne, Wysowa, Żegiestów-Zdrój oraz innych miejscowości o potencjale uzdrowiskowo-leczniczym, - turystyki aktywnej, rekreacyjnej i specjalistycznej, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju infrastruktury sportowej oraz szlaków pieszych, rowerowych i tras biegowych, wykorzystanie potencjału kulturowego i gospodarczego Forum Ekonomicznego w Krynicy-Zdroju, celem utworzenia ośrodka badawczego, zajmującego się w szczególności polityką wschodnią Unii Europejskiej, tworzenie i rozwój stref aktywności gospodarczej, wsparcie rozwoju ośrodka związanego z działalnością w zakresie nowych technologii, w tym multimediów, wykorzystanie współpracy transgranicznej ze Słowacją dla rozwoju rynku pracy oraz turystyki w strefie przygranicznej. 171 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 171

173 4.4 Rozwój subregionu podhalańskiego Głównym celem strategii rozwoju subregionu podhalańskiego będzie wzmacnianie tych funkcji, które wynikają z jego unikalnego w skali kraju potencjału turystycznego oraz wysokich walorów naturalnych. Dzięki zrównoważonemu rozwijaniu infrastruktury i usług czasu wolnego, Podhale powinno sukcesywnie wzmacniać swoją wysoką atrakcyjność na turystycznej mapie kraju. Subregion podhalański, w zakresie korzystania z wielu zasadniczych usług, wykazuje bezpośrednie powiązanie z Krakowem. Obszar ten charakteryzuje się jednak szeregiem specyficznych cech, które uzasadniają potrzebę jego odrębnego traktowania. Ważnym elementem strategii postępowania w zakresie wspierania rozwoju subregionu podhalańskiego będzie wzmocnienie funkcji Nowego Targu jako ośrodka ponadlokalnego, integrującego subregion oraz częściowo także - uzupełnienie funkcji Zakopanego. W hierarchicznej sieci ośrodków usług publicznych Nowy Targ posiada niektóre funkcje o znaczeniu subregionalnym, jednak funkcjonuje na poziomie niższym niż Tarnów i Nowy Sącz, co wynika zarówno z wielkości miasta, jak i potencjału ludnościowego subregionu. Mając jednak na uwadze odległość względem Krakowa oraz wysoki ruch turystyczny, wzmocnienia wymaga zakres i standard usług publicznych świadczonych w Nowym Targu i częściowo także Zakopanem. Przyczyni się to do większego zrównoważenia układu osadniczego w południowej Małopolsce oraz poprawy spójności i dostępności przestrzennej tej części województwa. Jednocześnie dzięki unikalnym walorom naturalnym, w tym w oparciu o potencjał turystyczny Tatr i Beskidu, subregion podhalański powinien stać się wiodącym w Małopolsce obszarem rozwoju wyczynowych sportów letnich i zimowych oraz organizacji imprez sportowych o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Działania realizowane w ramach kierunku polityki służyć będą rozwojowi subregionu podhalańskiego, w tym wzmocnieniu jego funkcji rezydencjonalnej - poprzez lepsze wykorzystanie potencjałów decydujących o jego przewadze konkurencyjnej oraz niwelowanie barier rozwojowych. Kluczowe działania: Wzmocnienie funkcji Nowego Targu i Zakopanego, jako ponadlokalnych ośrodków usług publicznych, z uwzględnieniem usług wyższego rzędu w obszarze: edukacji, poprzez rozwój ośrodka akademickiego w Nowym Targu, ochrony zdrowia, poprzez: - rozwój opieki nad matką i dzieckiem, geriatrii, psychiatrii oraz medycyny sportowej, - rozwój w subregionie ośrodka leczenia chorób płuc, rehabilitacji i lecznictwa uzdrowiskowego w celu wykorzystania potencjału uzdrowisk, kultury Rozwój potencjału gospodarczego subregionu podhalańskiego: wzmocnienie funkcji subregionu poprzez rozwój infrastruktury i usług przemysłów czasu wolnego, związanych z działalnością w zakresie: - turystyki aktywnej, rekreacyjnej i specjalistycznej: ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury sportowej, organizacji imprez sportowych najwyższej rangi oraz rozwoju szlaków pieszych, rowerowych i tras biegowych, - turystyki uzdrowiskowej i prozdrowotnej: na bazie uzdrowisk podhalańskich: Rabka- Zdrój i Szczawnica oraz innych miejscowości o potencjale uzdrowiskowo-leczniczym, wykorzystanie współpracy transgranicznej ze Słowacją dla rozwoju wspólnej oferty turystycznej oraz rynku pracy. 172 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 172

174 4.5 Rozwój Małopolski Zachodniej Specyficzny subregion tworzy zachodnia część Małopolski. Cechą tego obszaru jest brak dostatecznej koncentracji potencjału demograficznego, gospodarczego i usługowego - niezbędnego dla wykreowania dominującego ośrodka subregionalnego. Na obszarze tym funkcjonują trzy silne ośrodki ponadlokalne: Oświęcim, Chrzanów i Olkusz. Powiązania pomiędzy tymi miastami są słabe, a każde z nich posiada własną, wyraźną strefę oddziaływania lokalnego, która najczęściej obejmuje obszar powiatu, przy czym w zakresie funkcji wyższego rzędu każde z tych miast wykazuje wyraźne ciążenia wobec Krakowa lub Katowic. W przypadku Wadowic należy spodziewać się, że rosnąca siła powiązań funkcjonalnych z Krakowem skutkować będzie włączeniem tego ośrodka do obszaru metropolitalnego. Strategia postępowania w zakresie wsparcia Małopolski Zachodniej koncentrować będzie się na dalszej poprawie poziomu skomunikowania tej części województwa z Krakowem. Ze względu na stosunkowo silną pozycję gospodarczą, względnie wysoki poziom życia oraz wykształcenia mieszkańców, także w miejscowościach wiejskich - subregion ten stanowić powinien ważną część makroregionalnego obszaru współpracy krakowsko-górnośląskiej, jako strefa nakładających się oddziaływań dwóch obszarów metropolitalnych. Z uwagi na korzystne położenie, tradycyjnie uprzemysłowiony charakter zachodniej części Małopolski powinien ulegać stopniowemu równoważeniu poprzez rozwój alternatywnych obszarów działalności gospodarczej, szczególnie związanych z obsługą ruchu turystycznego - na bazie kształtującej się już obecnie oferty nowych produktów i usług czasu wolnego, w tym w oparciu o potencjał turystyczny Beskidów. Działania realizowane w ramach kierunku polityki służyć będą rozwojowi Małopolski Zachodniej, w tym wzmocnieniu funkcji rezydencjonalnej subregionu - poprzez lepsze wykorzystanie potencjałów decydujących o jego przewadze konkurencyjnej oraz niwelowanie barier rozwojowych. Kluczowe działania: Wzmocnienie funkcji Oświęcimia, Chrzanowa i Olkusza, jako ponadlokalnych ośrodków usług publicznych, z uwzględnieniem usług wyższego rzędu w obszarze: edukacji, poprzez rozwój ośrodka akademickiego w Oświęcimiu, przy jednoczesnym wzmacnianiu powiązań funkcjonalnych głównych miast Małopolski Zachodniej z Krakowem, a także Katowicami i Bielskiem-Białą, a także zwiększenie dostępności mieszkańców Małopolski Zachodniej do usług w obszarze ochrony zdrowia - poprzez rozwój psychiatrii, geriatrii oraz medycyny pracy Rozwój potencjału gospodarczego Małopolski Zachodniej - przy uwzględnieniu korzyści wynikających z centralnego położenia względem Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego i Konurbacji Górnośląskiej, poprzez: tworzenie i rozwój stref aktywności gospodarczej, rewitalizację obszarów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych, rozwój oferty przemysłów czasu wolnego opartej na: - turystyce kulturowej i pielgrzymkowej, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji symbolicznych Miejsc Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz inicjatyw pokojowych związanych z wizerunkiem Oświęcimia - Miasta Pokoju, a także z wykorzystaniem potencjału Kalwarii Zebrzydowskiej i Wadowic, 173 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 173

175 - turystyce aktywnej, rekreacyjnej i specjalistycznej, ze szczególnym uwzględnieniem zagospodarowania Zbiornika Świnna Poręba, Pustyni Błędowskiej oraz rozwoju tras rowerowych na potrzeby wspierania działalności w zakresie nowych usług czasu wolnego. OBSZAR 5 ROZWÓJ MIAST I TERENÓW WIEJSKICH Cel strategiczny Aktywne ośrodki usług publicznych i gospodarczych zapewniające szanse na rozwój mieszkańców małych i średnich miast oraz terenów wiejskich KIERUNKI POLITYKI ROZWOJU 5.1 Rozwój funkcji lokalnych centrów usług publicznych Integracja przestrzenna na poziomie lokalnym - poza zurbanizowanymi strefami funkcjonalnymi dużych miast zapewniona zostanie poprzez powiązania lokalne w obrębie obszarów wiejskich. Centrami tych obszarów są małe i średnie miasta, które powinny zapewniać jednolity standard dostępności podstawowych usług i dóbr publicznych. Uwzględniając przekształcenia w systemie osadniczym, związane z suburbanizacją oraz zmianami w zachowaniach społeczno-ekonomicznych mieszkańców, strategia postępowania w obszarze wspierania rozwoju małych i średnich miast w powiązaniu z rozwojem terenów wiejskich - będzie ukierunkowana na tworzenie warunków dla wysokiej jakości życia i pracy, dzięki którym małe i średnie ośrodki miejskie w województwie zyskają lub umocnią swoje funkcje jako lokalne ośrodki usług publicznych oraz centra gospodarcze. Utrzymanie potencjału demograficznego pozamiejskich obszarów Małopolski wymaga zapewnienia lepszej dostępności usług publicznych w ramach podstawowej infrastruktury społecznej. Dotyczy to w szczególności obszarów peryferyjnych, słabo powiązanych z większymi ośrodkami miejskimi. Strategia postępowania, ukierunkowana na rozwój lokalnych ośrodków usług publicznych, służyć będzie niwelowaniu dysproporcji oraz budowaniu szans rozwojowych mieszkańców obszarów wiejskich - zwłaszcza terenów, charakteryzujących się niskimi wskaźnikami rozwoju społeczno-gospodarczego. Działania podejmowane w tym zakresie uwzględniać będą następujące założenia: - ważnymi elementami decydującymi o atrakcyjności miast są ich zasoby społeczne i kulturowe oraz przestrzeń publiczna, - małe i średnie miasta są ośrodkami stanowiącymi podstawowe zaplecze dla wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Kluczowe działania: Poprawa standardu świadczenia oraz dostępności podstawowych usług publicznych w zakresie lokalnej infrastruktury społecznej, o charakterze: edukacyjnym, kulturalnym, rekreacyjnym i sportowym, zdrowotnym, w szczególności na obszarach o najniższej dostępności do usług publicznych. 5.2 Rozwój gospodarczy małych i średnich miast oraz terenów wiejskich Strategia postępowania, ukierunkowana na wspieranie zrównoważonego rozwoju gospodarczego małych i średnich miast oraz otaczających je obszarów wiejskich, służyć 174 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 174

176 będzie w szczególności przeciwdziałaniu narastającym zróżnicowaniom pod względem rozwoju gospodarczego w ujęciu wewnątrz regionalnym. Działania podejmowane w tym zakresie uwzględniać będą następujące założenia: spójna polityka miejska służąca podnoszeniu atrakcyjności i poprawie dostępności trwałych miejsc pracy nie ogranicza się do rozwoju infrastruktury społecznej i technicznej, ale powinna uwzględniać także tworzenie ofert zachęcających do lokowania nowych przedsięwzięć, adekwatne wykorzystywanie potencjału istniejących przedsiębiorstw oraz budowanie powiązań kapitałowych, małe i średnie miasta są ośrodkami stanowiącymi podstawowe zaplecze dla wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, aktywizacja terenów wiejskich, przy uwzględnieniu ochrony dziedzictwa przyrodniczego i zachowania ich różnorodności biologicznej, wymaga wdrożenia efektywniejszych mechanizmów wsparcia funkcjonowania rolnictwa oraz działalności okołoi pozarolniczej, określenie trwałych ram współpracy władz lokalnych i regionalnych w stymulowaniu rozwoju małych i średnich miast oraz terenów wiejskich powinno przyczynić się do wzrostu udziału w tym procesie społeczności lokalnych. Polityka wspierania rozwoju obszarów wiejskich opierać będzie się na efektywnym i racjonalnym wykorzystywaniu ich potencjału rozwojowego, który wynika z unikalnych cech Małopolski. Oznacza to potrzebę waloryzacji przestrzeni rolniczej celem różnicowania wsparcia. Zachowując funkcjonalne zróżnicowanie obszarów wiejskich w regionie - na terenach o wysokim potencjale produkcyjnym, wspierane będą działania służące poprawie warunków dla konkurencyjności rolnictwa, opartego na produkcji ekologicznej oraz wytwarzaniu, dystrybucji i promocji markowej żywności regionalnej. Działania podejmowane w procesie przekształceń małopolskiej wsi prowadzić powinny do utrzymania potencjału demograficznego obszarów wiejskich w Małopolsce, dzięki ich wysokim walorom naturalnym oraz związanej z tym atrakcyjności rezydencjonalnej i turystycznej. Realizowane działania uwzględniać będą ochronę bogatych tradycji dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz zachowanie unikalnych cech i zasobów - co stanowi również warunek dla działalności okołorolniczej. O powodzeniu interwencji służącej efektywnemu i pełnemu wykorzystaniu potencjału gospodarczego i rezydencjonalnego obszarów wiejskich decydować będzie również wdrożenie mechanizmów wsparcia dla działalności pozarolniczej, lepszy dostęp do usług świadczonych zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne. Kluczowe działania: Poprawa kondycji gospodarczej małych i średnich miast poprzez: wsparcie rewitalizacji i restrukturyzacji gospodarczej miast, rozwój oferty inwestycyjnej oraz poprawę standardów obsługi inwestorów, wspieranie działań lokalnych instytucji rynku pracy na rzecz zwiększenia zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu Aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich: obszary o funkcjach rolniczych: w zakresie wspierania zatrudnienia w działalności rolniczej i okołorolniczej opartej na zwiększeniu towarowości i wydajności poprzez: - wdrożenie instrumentów wsparcia dla rozwoju w szczególności ekologicznego rolnictwa i przetwórstwa oraz marketingu wysokiej jakości produktów żywności regionalnej, 175 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 175

177 - rozwój systemu doradztwa i wsparcia pośredniego dla przedsiębiorczości opartej na rolnictwie, obszary o funkcjach mieszanych: w zakresie wsparcia dla tworzenia miejsc pracy w działalności pozarolniczej. 5.3 Funkcjonalne zarządzanie przestrzenią na poziomie lokalnym Uwzględniając przekształcenia w systemie osadniczym, związane z suburbanizacją oraz zmianami w zachowaniach społeczno-ekonomicznych mieszkańców, strategia postępowania w obszarze wspierania rozwoju małych i średnich miast w bezpośrednim powiązaniu z rozwojem terenów wiejskich - będzie opierać się na założeniu o potrzebie racjonalnego zagospodarowania i wykorzystania przestrzeni lokalnej. Działania podejmowane w tym zakresie - uwzględniając powiązania funkcjonalne, ochronę tożsamości lokalnej oraz dbałość o otoczenie - ukierunkowane będą na: rewitalizację obszarów zdegradowanych, rozumianą, jako podniesienie atrakcyjności przestrzeni publicznych, wprowadzenie nowych funkcji oraz otwarcie obszarów poindustrialnych lub industrialnych, ochronę krajobrazu i ładu przestrzennego na obszarach wiejskich poprzez zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, a także racjonalne gospodarowanie gruntami, z uwzględnieniem działań na rzecz poprawy struktury obszarowej gospodarstw i zmniejszenia uciążliwości związanych z produkcją wysoko towarową, w szczególności poprzez jej koncentrację w wyodrębnionych strefach, planowanie przestrzenne prowadzone z uwzględnieniem realizacji koncepcji osadnictwa zwartego, zakładające komplementarność, koncentrację funkcji oraz uporządkowany rozwój zabudowy w strefach podmiejskich i na obszarach wiejskich, w oparciu o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Kluczowe działania: Identyfikacja i delimitacja przestrzenna obszarów funkcjonalnych miast na poziomie lokalnym Wspieranie procesu rewitalizacji miast w oparciu o plany rozwoju obszarów miejskich Zabieganie o wdrożenie instrumentów regulacyjnych i planistycznych służących: realizacji koncepcji osadnictwa zwartego, przeciwdziałaniu rozpraszaniu zabudowy na obszarach wiejskich, poprawie struktury obszarowej gospodarstw (scalanie gruntów), właściwemu gospodarowaniu na obszarach rolnych, chronionych, górskich oraz innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. OBSZAR 6 BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE, ZDROWOTNE I SPOŁECZNE Cel strategiczny Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców Małopolski w wymiarze środowiskowym, zdrowotnym i społecznym 176 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 176

178 KIERUNKI POLITYKI ROZWOJU 6.1 Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego oraz wykorzystanie ekologii dla rozwoju Małopolski Zdrowie oraz komfort życia w przyjaznym środowisku ekologicznym i społecznym - dzięki indywidualnej świadomości i odpowiedzialności mieszkańców - będą zasadniczym punktem odniesienia dla strategii postępowania w obszarze szeroko pojętego bezpieczeństwa. Dbałość o stan środowiska naturalnego, przy uwzględnieniu potrzeb bieżących i przyszłych pokoleń, stanowić powinna elementarne zobowiązanie każdego mieszkańca Małopolski. Zachowanie równowagi w tym podejściu wymaga spójnego i kompleksowego zarządzania dostępem do zasobów środowiska, jak również działań prowadzących do zapobiegania i likwidacji negatywnych dla środowiska skutków działalności człowieka. W celu dalszej ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego niezbędne będą działania dotyczące: racjonalnego użytkowania zasobów przyrodniczych, gwarantującego ochronę naturalnych i półnaturalnych ekosystemów leśnych, nieleśnych i wodnych, zachowania w niezmienionym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, utrzymania stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowania różnorodności biologicznej, zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości, wprowadzenia zrównoważonej gospodarki odpadami. W perspektywie 2020 roku kluczowym obszarem interwencji będzie nadal tworzenie warunków zabezpieczających i ograniczających skutki występowania zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych. Szczególnie istotna pozostanie ochrona przed zagrożeniami powodziowymi dolin rzecznych, w tym obszarów zurbanizowanych o wysokim potencjale strat powodziowych oraz terenów zagrożonych ruchami masowymi (osuwiskami), zwłaszcza w obszarach górzystych, a także ochrona przed suszą. Działania w tym zakresie obejmują wdrażanie zasad racjonalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych, tworzenie sprawnego systemu retencji wodnej oraz modernizacji urządzeń melioracyjnych. Istotnym elementem działań przeciwpowodziowych będzie także tworzenie oraz zachowanie naturalnej retencji wodnej (m.in. zalesianie, ochronę lasów łęgowych, odpowiednie użytkowanie gruntów rolnych) oraz opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym i osuwiskowym. Ponadto w zakresie osuwisk istotne będzie wyznaczenie dokładnej lokalizacji i zasięgu osuwisk aktywnych oraz okresowo aktywnych, a także terenów zagrożonych rozwojem ruchów masowych. Działaniom tym towarzyszyć będzie wdrożenie efektywnego systemu monitoringu, który pozwoli w przyszłości w znacznym stopniu ograniczyć i kontrolować zabudowę terenów zagrożonych, a tym samym minimalizować ryzyko wystąpienia i skalę katastrofalnych zniszczeń. Wysiłki skierowane na równoważenie skutków rozwoju gospodarczego obejmować będą także poprawę poziomu bezpieczeństwa energetycznego Małopolski, szczególnie w oparciu o znacznie większy poziom wykorzystania zasobów energii odnawialnej. Ponadto wspierane i promowane będą różnorodne inicjatywy mające na celu kształtowanie proekologicznych postaw i świadomości w zakresie zasad zrównoważonego rozwoju. Kluczowe działania: Ochrona zasobów wodnych: ograniczenie zanieczyszczeń przedostających się do wód podziemnych, powierzchniowych i gleb, 177 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 177

179 rozbudowa i utrzymanie systemów zaopatrzenia w wodę i optymalizacji zużycia wody Poprawa jakości powietrza: sukcesywna redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza pochodzących z systemów indywidualnego ogrzewania mieszkań, wzrost poziomu wykorzystania odnawialnych źródeł energii Ochrona środowiska przed hałasem komunikacyjnym, komunalnym, przemysłowym oraz minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego przez: właściwe planowanie przestrzenne, stosowanie zabezpieczeń akustycznych, preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania Rozwijanie systemu gospodarki odpadami opartego na: zapobieganiu powstawania odpadów, przygotowywaniu odpadów do ponownego użycia, recyklingu oraz innych metodach odzysku i unieszkodliwiania Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych, w tym: właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią i suszą hydrologiczną z uwzględnieniem wymagań dotyczących oceny zagrożenia i ryzyka powodziowego, zwiększanie retencyjności zlewni oraz efektywności urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego (budowa, modernizacja), współdziałanie z administracją rządową i sąsiednimi samorządami w celu realizacji kompleksowego systemu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, identyfikacja osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, wprowadzenie systemu monitoringu, właściwe zabezpieczanie i zagospodarowywanie terenów osuwiskowych i terenów o predyspozycjach osuwiskowych Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego: ochrona różnorodności biologicznej oraz zrównoważone użytkowanie jej elementów, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i stabilności ekosystemów, przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody, ochrona, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych, wsparcie dla działań służących wykorzystaniu potencjału obszarów chronionych Regionalna polityka energetyczna: opracowanie bilansu energetycznego określającego aktualne potrzeby województwa, w zestawieniu z dostępnymi źródłami i nośnikami energii, zidentyfikowanie istniejących i potencjalnych barier rozwoju oraz wyznaczenie kierunków działania w obszarze regionalnej polityki rozwoju energetyki odnawialnej Edukacja obywatelska w zakresie ochrony środowiska oraz kształtowanie i promocja postaw proekologicznych. 6.2 Poprawa bezpieczeństwa zdrowotnego: profilaktyka i ochrona zdrowia W obszarze bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców województwa jednym z najważniejszych zadań, stojących przed organizatorami opieki zdrowotnej w regionie, pozostanie poprawa poziomu zdrowia i związanej z nim jakości życia. Ten kierunek polityki realizowany będzie poprzez zapewnienie wszystkim mieszkańcom Małopolski dostępu do opieki medycznej o wysokim standardzie usług, w szczególności usług specjalistycznych. Stworzenie warunków dla prawidłowego funkcjonowania regionalnego systemu opieki zdrowotnej będzie wymagało znaczących nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę 178 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 178

180 jednostek ochrony zdrowia, jak również racjonalizacji funkcjonującego systemu. Ponadto wspierane i promowane będą różnorodne inicjatywy mające na celu upowszechnianie zasad zdrowego stylu życia. W celu efektywniejszego oddziaływania na główne zagrożenia epidemiologiczne podejmowane będą decyzje dotyczące opracowania, a następnie realizacji specjalistycznych programów zdrowotnych wyznaczających działania i docelowe rozwiązania w zakresie profilaktyki i leczenia m. in. w obszarach chorób: nowotworowych, psychicznych (w tym zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży) oraz układu krążenia. Zostanie to osiągnięte poprzez zwiększenie dostępności profilaktyki, wczesnej diagnostyki, kompleksowego leczenia oraz rozwoju regionalnego systemu informacji. Szczególne znaczenie w zachowaniu zdrowia społeczeństwa ma prowadzony styl życia. Działania w tym obszarze zostaną ukierunkowane na wspieranie i promowanie różnorodnych inicjatyw mających na celu upowszechnianie zasad zdrowego stylu życia i jak najskuteczniejsze wyeliminowanie czynników ryzyka zwiększających zachorowalność, w tym: palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, nieprawidłowa dieta i niska aktywność fizyczna. Realizacja wyznaczonych celów i osiągnięcie zaplanowanych wskaźników będzie możliwe przy współpracy podmiotów regionalnej polityki zdrowotnej ze wszystkimi publicznymi i społecznymi partnerami. W szczególności ze środków publicznych wspierana będzie infrastruktura dla tych specjalności, które pozostają poza sferą zainteresowania sektora niepublicznego. Kluczowe działania: Utrzymanie i wzrost dostępności do specjalistycznej opieki stacjonarnej, w zależności od potencjałów i potrzeb poszczególnych subregionów Restrukturyzacja i modernizacja zasobów rzeczowych regionalnego systemu opieki zdrowotnej w powiązaniu z rozwojem systemu monitorowania prowadzonych działań Stworzenie sieci powiązań pomiędzy jednostkami opieki zdrowotnej z terenu województwa i innych regionów ościennych w celu zapewnienia optymalizacji, kompleksowości i ciągłości świadczeń zdrowotnych Opracowanie i wdrożenie wieloletnich programów ochrony zdrowia, w tym profilaktyki zdrowotnej m.in. w obszarach onkologii, kardiologii i psychiatrii Kształtowanie, promocja postaw, aktywna edukacja na rzecz zdrowego stylu życia. 6.3 Poprawa bezpieczeństwa społecznego: integrująca polityka społeczna Strategia postępowania w obszarze bezpieczeństwa społecznego opierać będzie się na racjonalnej, adekwatnej do potrzeb i nowoczesnej polityce społecznej. W tym obszarze podejmowane działania koncentrować będą się wokół szeroko rozumianej integracji potrzeb oraz instrumentów - głównych odbiorców tej polityki. Działania te przyczyniać się będą do zapobiegania występowaniu oraz niwelowania przejawów wykluczenia społecznego, kulturowego i ekonomicznego, szczególnie wobec takich grup jak: dzieci pochodzące ze środowisk zagrożonych, osoby niepełnosprawne, osoby starsze, rodziny wielodzietne. Ważnym elementem działań będą również zadania mające na celu wsparcie kierowane do dzieci zagrożonych różnorodnymi formami wykluczenia społecznego. W odpowiedzi na konsekwencje postępujących zmian struktury demograficznej konieczne będzie nie tylko podjęcie szerokich działań dostosowawczych w obszarze rynku pracy, ale również zbudowanie nowej oferty specjalistycznych usług adresowanych dla grupy seniorów. Proces ten może być istotną szansą na integrację społeczną oraz poprawę jakości życia, ale 179 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 179

181 również wzrost ekonomiczny - w konsekwencji realizacji regionalnej strategii działań stanowiących odpowiedź na konsekwencje procesu starzenia się społeczeństwa, w tym koncepcji srebrnej gospodarki. Kluczowe działania: Wdrożenie systemowych form wsparcia na rzecz dzieci zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz przeciwdziałania i zwalczania dysfunkcji w rodzinie Integracja działań na rzecz wyrównywania szans osób niepełnosprawnych Wdrożenie regionalnej strategii działań w kontekście starzenia się społeczeństwa Rozwój systemu kształcenia kadr działających w obszarze integrującej polityki społecznej Rozwój prorodzinnych form opieki zastępczej. 6.4 Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym Warunkiem powodzenia w realizacji regionalnej strategii postępowania na rzecz zapewnienia szeroko pojętego bezpieczeństwa publicznego będzie wdrożenie zintegrowanego systemu zarządzania bezpieczeństwem - na bazie zadań realizowanych w różnych obszarach, przez odpowiednie służby. Uznając wiodącą rolę administracji rządowej w realizacji działań dotyczących sfery bezpieczeństwa publicznego, jako jednego z kluczowych zadań państwa, rolą samorządu województwa będzie z jednej strony wspieranie działań prowadzonych w tym zakresie przez administrację rządową w regionie, a z drugiej - podejmowanie aktywnego rzecznictwa interesów, zmierzającego do wdrożenia mechanizmów i instrumentów zapewniających większą integrację i lepszą koordynację działań w tej sferze zadań publicznych. Kluczowe działania: Rozwój zintegrowanego systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym w regionie Rozwój systemu elektronicznego monitorowania bezpieczeństwa publicznego Rozwój oraz integracja systemów ratownictwa Realizacja programu poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym Poprawa stanu specjalistycznego doposażenia służb ratowniczych Kształtowanie i promocja postaw właściwych w odniesieniu do sytuacji kryzysowych. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata jest programem finansowanym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Obszarem realizacji programu jest województw o małopolskie, zaliczone do regionów słabiej rozwiniętych. Wsparcie RPO WM będzie realizowane w ramach następujących osi priorytetowych: 1. Gospodarka wiedzy EFRR 2. Cyfrowa Małopolska EFRR 3. Przedsiębiorcza Małopolska EFRR 4. Regionalna polityka energetyczna EFRR 5. Ochrona środowiska EFRR 180 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 180

182 6. Dziedzictwo regionalne EFRR 7. Infrastruktura transportowa EFRR 8. Rynek pracy EFS 9. Region spójny społecznie EFS 10. Wiedza i kompetencje EFS 11. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej EFRR 12. Infrastruktura społeczna EFRR 13. Pomoc techniczna EFS 1 Oś Priorytetowa GOSPODARKA WIEDZY Celem osi priorytetowej jest wzrost innowacyjności gospodarki regionalnej, wyrażający się głównie zwiększeniem nakładów na działalność badawczo-rozwojową. W ramach osi priorytetowej 1. wspierane będą interwencje przyczyniające się do wzmacniania badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji, w obszarach tzw. inteligentnej specjalizacji Małopolski, wynikających z Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego. Przy zachowaniu komplementarności wobec instrumentów krajowych i wspólnotowych, interwencja osi priorytetowej skoncentrowana zostanie na działaniach służących zwiększeniu aktywności badawczo-rozwojowej przedsiębiorstw, prowadzącej do wytworzenia i przygotowania do wprowadzenia na rynek nowych lub znacząco ulepszonych produktów, procesów i usług. Poprawa dostępu, szczególnie podmiotów z sektora MŚP, do wysokiej jakości usług wspierających działalność B+R+I oraz zwiększenie dostępu do kapitału przeznaczonego na finansowanie tego typu działalności w przedsiębiorstwach przyczyni się do stopniowego wzrostu poziomu nakładów na badania i rozwój ponoszonych przez sektor prywatny, a w konsekwencji do zwiększenia poziomu innowacyjności przedsiębiorstw w Małopolsce. W uzupełniającym zakresie wsparciem objęte zostaną przedsięwzięcia mające na celu rozszerzenie dostępu, w szczególności przedsiębiorstw, do zasobów nowoczesnej infrastruktury badawczej. Wdrożenie, w większym zakresie, mechanizmu umożliwiającego wykorzystanie wspartej infrastruktury B+R do działalności gospodarczej lub współfinansowania publicznej infrastruktury badawczej ze środków prywatnych wzmocni współpracę przedsiębiorstw z sektorem nauki oraz proinnowacyjnym otoczeniem biznesu. Działanie 1.1 INFRASTRUKTURA BADAWCZA SEKTORA NAUKI A. infrastruktura badawcza w jednostkach naukowych Działanie 1.2 BADANIA I INNOWACJE W PRZEDSIĘBIORSTWACH Poddziałanie PROJEKTY BADAWCZO-ROZWOJOWE PRZEDSIĘBIORSTW A. badania przemysłowe i prace rozwojowe B. prace rozwojowe związane z wytworzeniem instalacji pilotażowej / demonstracyjnej Poddziałanie INFRASTRUKTURA BADAWCZO-ROZWOJOWA PRZEDSIĘBIORSTW A. infrastruktura i doposażenie laboratoriów lub działów badawczo-rozwojowych w przedsiębiorstwach B. centra badawczo-rozwojowe w przedsiębiorstwach Poddziałanie BONY NA INNOWACJE A. mały bon na innowacje B. duży bon na innowacje Działanie 1.3 MAŁOPOLSKIE CENTRA INNOWACJI A. infrastruktura instytucji otoczenia biznesu ośrodków innowacji 181 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 181

183 B. regionalny program rozwijania centrów transferu wiedzy 2 Oś Priorytetowa CYFROWA MAŁOPOLSKA Celem osi priorytetowej jest zwiększenie poziomu wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w procesie udostępniania zasobów i realizacji zadań publicznych. W ramach osi priorytetowej 2. wspierane będzie wykorzystanie technologii informacyjnokomunikacyjnych w celu udostępniania zasobów oraz efektywnego świadczenia usług publicznych. Postępujący proces cyfryzacji, prowadzący do łatwiejszego dostępu do danych i usług sektora publicznego, przyczynia się do osiągania korzyści gospodarczych i społecznych, sprzyjając zwiększeniu udziału obywateli w życiu publicznym i przeciwdziałając różnym formom wykluczenia. W celu wzmocnienia tego procesu wsparcie w osi priorytetowej skoncentrowane będzie na rozwijaniu dostępu do e-usług publicznych w tych obszarach, które mają priorytetowe znaczenie z punktu widzenia mieszkańców, przedsiębiorców i osób odwiedzających region. Dzięki realizowanym przedsięwzięciom zasadniczo poszerzony zostanie zakres zasobów udostępnianych oraz usług świadczonych drogą elektroniczną. W rezultacie zmniejszających się barier w kontaktach z administracją publiczną zwiększeniu ulegnie odsetek osób wykorzystujących elektroniczny dostęp do cyfrowych zasobów i usług publicznych. Interwencja ukierunkowana zostanie na realizację przedsięwzięć charakteryzujących się zasięgiem lub specyfiką regionalną, przy uwzględnieniu potrzeby zachowania kompatybilności technologicznej i projektowej wobec działań realizowanych na poziomie krajowym. Działanie 2.1 E-ADMINISTRACJA I OTWARTE ZASOBY Poddziałanie ELEKTRONICZNA ADMINISTRACJA A. e-usługi publiczne w administracji: usługi administracji dla biznesu (A2B) i obywateli (A2C) B. usługi wewnątrzadministracyjne (A2A) wspierające dla e-usług publicznych C. nowe rozwiązania IT w administracji, służące cyfryzacji procesów i procedur administracyjnych Poddziałanie CYFROWE ZASOBY REGIONALNE A. cyfrowe udostępnianie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych B. cyfrowe udostępnianie regionalnych zasobów kultury i dziedzictwa regionalnego oraz zasobów wspierających rozwój turystyki Poddziałanie E-USŁUGI W EDUKACJI A. małopolska chmura edukacyjna: rozwój systemów teleinformatycznych wraz z doposażeniem w sprzęt informatyczny (komponent uzupełniający i niezbędny dla e-usług publicznych) Poddziałanie E-USŁUGI W INFORMACJI PRZESTRZENNEJ A. regionalny system cyfrowych rejestrów geodezyjnych Poddziałanie E-USŁUGI W OCHRONIE ZDROWIA A. regionalny system informacji medycznej 3 Oś Priorytetowa PRZEDSIĘBIORCZA MAŁOPOLSKA Celem osi priorytetowej jest budowanie i wzmacnianie pozycji konkurencyjnej sektora MŚP. W ramach osi priorytetowej 3. wspierane będzie tworzenie warunków dla bardziej elastycznego funkcjonowania na rynku podmiotów sektora MŚP oraz wzrostu ich znaczenia gospodarczego. 182 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 182

184 Tworzenie warunków dla trwałego wzrostu gospodarczego w regionie wymaga w szczególności koncentracji wsparcia na działaniach mających na celu budowę otwartego na innowacje, konkurencyjnego i silnego sektora MŚP. Dzięki realizowanym przedsięwzięciom zwiększy się wyposażenie regionu w infrastrukturę sprzyjającą rozwijaniu działalności gospodarczej oraz lokowaniu inwestycji, wzmocniony zostanie system wspierania przedsiębiorczości, w szczególności w obszarach regionalnej specjalizacji, a także zwiększona zostanie rola instrumentów zwrotnych we wsparciu działalności inwestycyjnej MŚP. W ramach osi priorytetowej planowane są również działania mające na celu zwieszenie aktywności międzynarodowej małopolskich MŚP. Inwestycje realizowane w ramach priorytetu inwestycyjnego poprawią zaawansowane zdolności MŚP w zakresie rozwoju oferowanych produktów i usług, zwiększając ich potencjał do przekształcania posiadanych zasobów w realne efekty gospodarcze, widoczne przede wszystkim w systematycznym wzroście PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca Małopolski. Działanie 3.1 STREFY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ Poddziałanie STREFY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ ZIT A. tworzenie nowych lub rozbudowa istniejących SAG Poddziałanie STREFY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ SPR A. tworzenie nowych lub rozbudowa istniejących SAG Działanie 3.2 PROMOCJA POSTAW PRZEDSIĘBIORCZYCH ORAZ POTENCJAŁ IOB A. promocja postaw przedsiębiorczych B. profesjonalizacja usług doradczych IOB Działanie 3.3 UMIĘDZYNARODOWIENIE MAŁOPOLSKIEJ GOSPODARKI Poddziałanie PROMOCJA GOSPODARCZA MAŁOPOLSKI A. promocja oferty gospodarczej regionu B. wsparcie małopolskich MŚP w ekspansji na rynki zewnętrzne C. promocja innowacyjności D. wsparcie procesu inwestycyjnego w regionie Poddziałanie AKTYWNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA MAŁOPOLSKICH MŚP A. nowe modele biznesowe B. opracowanie strategii / planu działalności międzynarodowej C. udział w imprezach targowo-wystawienniczych D. specjalistyczne usługi doradcze w zakresie umiędzynaradawiania działalności E. pozyskiwanie dokumentów uprawniających do wprowadzenia produktów lub usług na rynek zagraniczny F. dostosowania produkcji/ usług do wymagań docelowego rynku zagranicznego Działanie 3.4 ROZWÓJ I KONKURENCYJNOŚĆ MAŁOPOLSKICH MŚP Poddziałanie INSTRUMENTY FINANSOWE DLA MŚP WCZESNA FAZA ROZWOJU A. instrumenty finansowe dla MŚP funkcjonujących na rynku nie dłużej niż 24 m-ce Poddziałanie INSTRUMENTY FINANSOWE DLA MŚP POWYŻEJ 24 M-CY A. instrumenty finansowe dla MŚP funkcjonujących na rynku dłużej niż 24 m-ce Poddziałanie DOTACJE DLA MŚP WCZESNA FAZA ROZWOJU A. wdrożenia wyników prac B+R przez MŚP funkcjonujące na rynku nie dłużej niż 24 m-ce Poddziałanie DOTACJE DLA MŚP 183 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 183

185 A. wdrożenia wyników prac B+R przez MŚP funkcjonujące na rynku dłużej niż 24 m-ce B. inwestycje w przedsiębiorstwa dostarczające urządzenia niezbędne do produkcji energii z OZE Poddziałanie BONY NA DORADZTWO A. bon na specjalistyczne doradztwo 4 Oś Priorytetowa REGIONALNA POLITYKA ENERGETYCZNA Celem osi priorytetowej jest stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju w regionie uwzględniającego aspekty nowoczesnego sektora energetycznego oraz sektora transportu miejskiego, zapewniającego bezpieczeństwo energetyczne mieszkańców regionu oraz poprawę jakości ich życia, z poszanowaniem zasad ochrony środowiska. W ramach osi priorytetowej 4. wsparcie będzie kierowane na działania z zakresu poprawy efektywności energetycznej, których potencjał jest znaczący nie tylko w odniesieniu do obniżenia emisji CO2, ale również zwiększenia konkurencyjności gospodarki. W dążeniu do wypełnienia celów polityki klimatycznej działania będą skierowane także na wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii oraz zintegrowanie tych działań z rozwojem infrastruktury dystrybucyjnej. Jednocześnie efektem dodatkowym realizacji interwencji w osi 4., ale bardzo istotnym dla Małopolski, będzie poprawa stanu środowiska w skali lokalnej dzięki ograniczeniu emisji zanieczyszczeń, w tym głównie na obszarach miejskich. Podkreślenia wymaga też fakt, iż wspieranie gospodarki niskoemisyjnej odbywa się na wielu płaszczyznach i przy zaangażowaniu różnych sektorów. Działania wspierane w ramach osi priorytetowej mają wobec siebie charakter komplementarny, a ich realizacja gwarantuje kompleksowe podejście do polityki energetycznej w regionie. Działanie 4.1 ZWIĘKSZENIE WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Poddziałanie ROZWÓJ INFRASTRUKTURY PRODUKCJI ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH A. wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych1 B. wytwarzanie energii cieplnej ze źródeł odnawialnych C. wytwarzanie energii w ramach wysokosprawnej kogeneracji ze źródeł odnawialnych D. projekty kompleksowe wykorzystujące OZE do wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej Poddziałanie ROZWÓJ INFRASTRUKTURY DYSTRYBUCJI ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH A. budowa, rozbudowa i przebudowa sieci dystrybucyjnych wraz z niezbędnymi jej elementami Działanie 4.2 EKO-PRZEDSIĘBIORSTWA A. głęboka modernizacja energetyczna budynków B. inwestycje w zakresie instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych2 C. kompleksowy projekt obejmujący: (a) modernizację energetyczną budynków, (b) inwestycje w zakresie instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, D. rozwój budownictwa energooszczędnego oraz pasywnego Działanie 4.3 POPRAWA EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W SEKTORZE PUBLICZNYM I MIESZKANIOWYM 184 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 184

186 Poddziałanie GŁĘBOKA MODERNIZACJA ENERGETYCZNA BUDYNKÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ ZIT A. głęboka modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej Poddziałanie GŁĘBOKA MODERNIZACJA ENERGETYCZNA BUDYNKÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ SPR A. głęboka modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej Poddziałanie GŁĘBOKA MODERNIZACJA ENERGETYCZNA BUDYNKÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ INWESTYCJE REGIONALNE A. głęboka modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej B. rozwój budownictwa energooszczędnego oraz pasywnego Poddziałanie GŁĘBOKA MODERNIZACJA ENERGETYCZNA BUDYNKÓW WIELORODZINNYCH MIESZKANIOWYCH INSTRUMENT FINANSOWY A. wsparcie instrumentów finansowych przeznaczonych dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych Działanie 4.4 REDUKCJA EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA Poddziałanie OBNIŻENIE POZIOMU NISKIEJ EMISJI ZIT A. wymiana źródeł ciepła w indywidualnych gospodarstwa domowych (biomasa i paliwa gazowe) Poddziałanie OBNIŻENIE POZIOMU NISKIEJ EMISJI SPR A. wymiana źródeł ciepła grzewczych w indywidualnych gospodarstwa domowych (biomasa i paliwa gazowe) B. rozwój sieci ciepłowniczych Poddziałanie OBNIŻENIE POZIOMU NISKIEJ EMISJI (PALIWA STAŁE) SPR A. wymiana źródeł ciepła w indywidualnych gospodarstwa domowych (paliwa stałe) Działanie 4.5 NISKOEMISYJNY TRANSPORT MIEJSKI Poddziałanie NISKOEMISYJNY TRANSPORT MIEJSKI ZIT A. tabor na potrzeby transportu zbiorowego B. integracja różnych środków transportu oraz obsługa podróżnych C. ścieżki i infrastruktura rowerowa D. organizacja i zarządzanie ruchem Poddziałanie NISKOEMISYJNY TRANSPORT MIEJSKI SPR A. tabor na potrzeby transportu zbiorowego B. integracja różnych środków transportu oraz obsługa podróżnych C. ścieżki i infrastruktura rowerowa D. organizacja i zarządzanie ruchem 5 Oś Priorytetowa OCHRONA ŚRODOWISKA Celem głównym osi priorytetowej jest wzmocnienie stanu bezpieczeństwa ekologicznego regionu z zachowaniem zasad równowagi pomiędzy poprawą stanu środowiska, racjonalnym użytkowaniem zasobów naturalnych oraz minimalizowaniem niekorzystnych oddziaływań na środowisko i jego zasoby. Podejmowane w osi priorytetowej interwencje będą realizowały cele dotyczące adaptacji sektorów wrażliwych na zmiany klimatu. W regionie będą one skoncentrowane przede wszystkim na zmniejszeniu ryzyka występowania powodzi i suszy, z jednoczesnym zwiększaniem ilości retencjonowanych zasobów wody. Równocześnie będą podejmowane 185 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 185

187 inwestycje mające na celu zabezpieczenie mieszkańców przed zagrożeniem ruchami masowymi. Wsparcie ukierunkowane zostanie także na zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych przede wszystkim w oparciu o działania w ramach gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami. Działanie 5.1 ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU Poddziałanie PRZECIWDZIAŁANIE KLĘSKOM ŻYWIOŁOWYM A. rozwój różnych form małej retencji, w tym budowa zbiorników małej retencji B. podejmowanie działań z zakresu renaturalizacji rzek, potoków i innych obszarów C. inwestycje zwiększające odporność na ekstremalne zjawiska pogodowe D. przeciwdziałanie ruchom masowym Poddziałanie WSPARCIE SŁUŻB RATUNKOWYCH A. zakup sprzętu i urządzeń B. tworzenie i rozwijanie systemów monitorowania i ostrzegania przed klęskami żywiołowymi Działanie 5.2 ROZWIJANIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI Poddziałanie GOSPODARKA ODPADAMI ZIT A. budowa, rozbudowa, przebudowa punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych wraz z punktami napraw B. budowa, rozbudowa, przebudowa instalacji do odzysku, recyklingu i ponownego użycia C. przedsięwzięcia związane z usuwaniem azbestu Poddziałanie GOSPODARKA ODPADAMI SPR A. budowa, rozbudowa, przebudowa punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych wraz z punktami napraw B. budowa, rozbudowa, przebudowa instalacji do odzysku, recyklingu i ponownego użycia C. przedsięwzięcia związane z usuwaniem azbestu Działanie 5.3 OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH Poddziałanie GOSPODARKA WODNO-KANALIZACYJNA ZIT A. budowa, rozbudowa, przebudowa sieci kanalizacji sanitarnej B. budowa, rozbudowa, przebudowa oczyszczalni ścieków, w tym odwadnianie osadów ściekowych C. budowa, rozbudowa, przebudowa systemów zaopatrzenia w wodę Poddziałanie GOSPODARKA WODNO-KANALIZACYJNA SPR A. budowa, rozbudowa, przebudowa sieci kanalizacji sanitarnej B. budowa, rozbudowa, przebudowa oczyszczalni ścieków, w tym odwadnianie osadów ściekowych C. budowa, rozbudowa, przebudowa systemów zaopatrzenia w wodę 6 Oś Priorytetowa DZIEDZICTWO REGIONALNE Celem osi priorytetowej jest podniesienie atrakcyjności i konkurencyjności regionu w oparciu o zasoby dziedzictwa regionalnego. Wyzwaniem dla Małopolski jest efektywne wykorzystywanie zasobów dla osiągania celów społecznych i gospodarczych. Różnorodność, bogactwo, endogeniczne potencjały wynikające ze specyficznych uwarunkowań i zasobów przyrodniczych, przestrzennych czy kulturowych to główne źródła atrakcyjności regionu, tworzące jego przewagę konkurencyjną. Powinny być one traktowane jako znaczący zasób regionalnej szansy, warunkujący rozwój działalności 186 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 186

188 opartej na przemysłach czasu wolnego. Nowe postrzeganie tych potencjałów powinno prowadzić do przypisania im roli ważnych czynników rozwoju społeczno-ekonomicznego, kreujących znaczącą część regionalnego PKB w sferze usług i produkcji oraz generujących zatrudnienie. Rozwój dziedzictwa kulturowego i uczestnictwo w kulturze (m.in. dzięki stymulowaniu kreatywnego myślenia, wyobraźni) jest skuteczną metodą rozwijania kompetencji społecznych i obywatelskich oraz inicjatywności i przedsiębiorczości, a więc kompetencji kluczowych dla gospodarki opartej na wiedzy i innowacji. Podejmowane w ramach osi działania przyczynią się do realizacji celów szczegółowych UP poprzez zachowanie oraz zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i kulturowych oraz poprawę warunków sprzyjających wzrostowi zatrudnienia dzięki wykorzystaniu endogenicznych potencjałów. Działanie 6.1 ROZWÓJ DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I NATURALNEGO Poddziałanie OCHRONA I OPIEKA NAD ZABYTKAMI A. realizacja prac konserwatorskich, restauratorskich, prac zabezpieczających przed zniszczeniem oraz robót budowlanych prowadzonych przy zabytkach nieruchomych Poddziałanie ORGANIZACJA WYDARZEŃ KULTURALNYCH A. organizacja wydarzeń kulturalnych, artystycznych, interdyscyplinarnych Poddziałanie ROZWÓJ INSTYTUCJI KULTURY ORAZ UDOSTĘPNIANIE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO A. rozwój infrastruktury instytucji kultury B. dokumentowanie, zachowanie i upowszechnianie dziedzictwa niematerialnego Poddziałanie LOKALNE TRASY TURYSTYCZNE SPR A. rozwój szlaków turystycznych i rekreacyjnych w subregionach Poddziałanie REGIONALNA SIEĆ TRAS ROWEROWYCH A. rozwój zintegrowanej sieci głównych tras rowerowych w regionie Działanie 6.2 OCHRONA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ A. ochrona ekosystemów, siedlisk i gatunków roślin, zwierząt i grzybów B. rozwój centrów ochrony różnorodności biologicznej C. opracowywanie dokumentów planistycznych dla form ochrony przyrody, inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gmin D. rozwój ośrodków edukacji ekologicznej Działanie 6.3 ROZWÓJ WEWNĘTRZNYCH POTENCJAŁÓW REGIONU Poddziałanie ROZWÓJ LOKALNYCH ZASOBÓW SUBREGIONÓW SPR A. rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w subregionach Poddziałanie WSPARCIE MIEJSCOWOŚCI UZDROWISKOWYCH A. rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej oraz ogólnodostępnej infrastruktury uzdrowiskowej w miejscowościach uzdrowiskowych Poddziałanie ZAGOSPODAROWANIE REKREACYJNE I TURYSTYCZNE OTOCZENIA ZBIORNIKÓW WODNYCH A. rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w otoczeniu zbiorników wodnych 7 Oś Priorytetowa INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA Celem osi priorytetowej jest tworzenie nowoczesnego systemu transportowego efektywnie zaspokajającego potrzeby rozwoju gospodarczego oraz adekwatnego do potrzeb mobilnego społeczeństwa, poprzez rozwój infrastruktury transportowej 187 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 187

189 sprzyjającej konkurencyjności gospodarczej i spójności przestrzennej regionu, przyczyniającej się do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko. W ramach osi priorytetowej 7. wspierane będą interwencje przyczyniające się do budowy bardziej efektywnego regionalnego systemu komunikacyjnego między głównymi ośrodkami społeczno-gospodarczymi Małopolski. Przy zachowaniu komplementarności wobec instrumentów krajowych i wspólnotowych, interwencja osi priorytetowej skoncentrowana zostanie na działaniach służących usprawnieniu połączeń drogowych w regionie, w tym poprzez budowę obwodnic miast i miejscowości dotkniętych wysoką uciążliwością ruchu tranzytowego. Wsparciem objęte zostaną również inwestycje, przyczyniające się do promowania transportu kolejowego w regionie, m.in. poprzez tworzenie warunków dla budowy na terenie Małopolski sprawnego i efektywnego systemu szybkiej kolei aglomeracyjnej, mającej szczególne znaczenie dla obsługi relacji z Krakowem, jako głównym ośrodkiem o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, stanowiącym centrum obszaru o najwyższej sile oddziaływania na rozwój Małopolski. Działanie 7.1 INFRASTRUKTURA DROGOWA Poddziałanie DROGI REGIONALNE A. budowa, przebudowa dróg, w tym budowa obwodnic B. nowoczesne systemy zarządzania infrastrukturą i sterowania ruchem Poddziałanie DROGI SUBREGIONALNE - ZIT A. budowa, przebudowa dróg, w tym budowa obwodnic Poddziałanie DROGI SUBREGIONALNE - SPR A. budowa, przebudowa dróg, w tym budowa obwodnic Działanie 7.2 TRANSPORT KOLEJOWY Poddziałanie TABOR KOLEJOWY A. zakup nowego taboru kolejowego B. budowa / przebudowa i wyposażenie zaplecza technicznego do obsługi taboru kolejowego Typy projektów mogą być łączone. Poddziałanie LINIE KOLEJOWE A. modernizacja, rehabilitacja, przebudowa linii kolejowych Poddziałanie REGIONALNY TRANSPORT KOLEJOWY A. integracja transportu kolejowego z innymi środkami transportu zbiorowego Poddziałanie INFRASTRUKTURA DLA OBSŁUGI PODRÓŻNYCH SPR A. budowa, przebudowa infrastruktury służącej obsłudze podróżnych 8 Oś Priorytetowa RYNEK PRACY Wysoki poziom zatrudnienia ma zasadniczy wpływ na rozwój ekonomiczny regionu oraz rozwój kapitału intelektualnego i społecznego jego mieszkańców. Jednocześnie ze względu na stale zachodzące na rynku pracy dynamiczne przemiany, które mają różnorakie podłoże: demograficzne, społeczne, ekonomiczne, konieczne jest stałe dostosowywanie działań do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy. Z wyzwaniem tym muszą zmierzać się wszyscy uczestnicy tego rynku: pracownicy, pracodawcy, osoby pozostające bez zatrudnienia. Mając na uwadze powyższe zależności, głównym celem osi priorytetowej jest szeroko rozumiane wsparcie zatrudnienia na regionalnym rynku pracy. 188 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 188

190 Zaplanowane w ramach osi działania mają charakter komplementarny oraz realizują bezpośrednio cel szczegółowy UP, jakim jest bardziej efektywne wykorzystanie zasobów na rynku pracy. Realizowane w ramach 8 osi priorytetowej interwencje mają na celu przede wszystkim wsparcie osób pozostających bez pracy w ich powrocie do aktywności zawodowej, umożliwianie rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej przedsiębiorczym mieszkańcom regionu, podnoszenie kompetencji i kwalifikacji kadr mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, zapobieganie wzrostowi bezrobocia poprzez realizację programów outplacementowych, tworzenie nowych miejsc opieki nad dziećmi do lat 3, a także zapobieganie przerywaniu aktywności zawodowej z przyczyn zdrowotnych. Działanie 8.1 AKTYWIZACJA ZAWODOWA PROJEKTY POWIATOWYCH URZĘDÓW PRACY A. instrumenty i usługi wymienione w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, finansowane ze środków Funduszu Pracy z wyłączeniem robót publicznych21 Działanie 8.2 AKTYWIZACJA ZAWODOWA A. kompleksowe programy na rzecz aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy B. realizacja ukierunkowanych schematów mobilności transnarodowej EURES Działanie 8.3 WSPARCIE NA ZAKŁADANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Poddziałanie WSPARCIE NA ZAKŁADANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W FORMIE DOTACJI A. kompleksowe wsparcie dla zakładania działalności gospodarczej w formie dotacji Poddziałanie WSPARCIE NA ZAKŁADANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W TYM W FORMIE INSTRUMENTÓW ZWROTNYCH A. kompleksowe wsparcie dla zakładania działalności gospodarczej, w tym w formie instrumentów zwrotnych Działanie 8.4 ROZWÓJ KOMPETENCJI KADR I ADAPTACJA DO ZMIAN Poddziałanie ROZWÓJ KOMPETENCJI KADR SEKTORA MŚP A. wsparcie dotyczące podnoszenia kompetencji i/lub kwalifikacji kadr sektora MŚP w ramach podmiotowego finansowania usług rozwojowych Podziałanie ADAPTACJA DO ZMIAN A. opracowanie i wdrażanie kompleksowych programów typu outplacement Działanie 8.5 WSPARCIE NA RZECZ ŁĄCZENIA ŻYCIA ZAWODOWEGO Z PRYWATNYM A. wsparcie dla tworzenia i/lub funkcjonowania podmiotów opieki nad dzieckiem do lat 3, w tym żłobków (m.in. przyzakładowych) i klubów dziecięcych oraz działania na rzecz zwiększania liczby miejsc w istniejących instytucjach B. tworzenie warunków dla rozwoju opieki nad dziećmi do lat 3 przez dziennego opiekuna Działanie 8.6 WSPARCIE NA RZECZ WYDŁUŻANIA AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ Poddziałanie REALIZACJA PROGRAMÓW PRZEKWALIFIKOWANIA PRACOWNIKÓW I WSPARCIE DLA PRACODAWCÓW A. programy przekwalifikowania pracowników przygotowujące do kontynuowania pracy na innych lub zmodyfikowanych / zmodernizowanych stanowiskach o mniejszym obciążeniu dla zdrowia 189 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 189

191 B. opracowanie strategii zarządzania wiekiem u pracodawcy, w tym możliwość realizacji szkoleń i doradztwa w tym zakresie oraz wdrożenie opracowanego programu (jego elementu) Poddziałanie PROGRAMY ZDROWOTNE A. wdrażanie krajowych programów zdrowotnych dotyczących rozwoju profilaktyki nowotworowej w kierunku wykrywania raka jelita grubego, szyjki macicy i piersi B. wdrożenie programów zdrowotnych dotyczących chorób będących istotnym problemem zdrowotnym regionu 9 Oś Priorytetowa REGION SPÓJNY SPOŁECZNIE Znaczna skala ubóstwa oraz wykluczenia społecznego stanowi jeden z czynników będących barierą rozwoju województwa. Jednocześnie brak skutecznych form wsparcia wobec osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, a także ograniczony dostęp tych osób do wysokiej jakości usług społecznych i zdrowotnych, może prowadzić do narastania niekorzystnych zjawisk w regionie. Mając na uwadze powyższe, głównym celem osi priorytetowej jest wzrost spójności wewnątrzregionalnej w wymiarze społecznym i zdrowotnym. Działanie 9.1 AKTYWNA INTEGRACJA Poddziałanie AKTYWNA INTEGRACJA PROJEKTY KONKURSOWE WYŁĄCZNIE DLA OPS/PCPR A. realizowane przez ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie, kompleksowe programy na rzecz aktywizacji społecznej i zawodowej osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym oraz ich otoczenia Poddziałanie AKTYWNA INTEGRACJA PROJEKTY KONKURSOWE A. kompleksowe programy na rzecz aktywizacji społecznej i zawodowej osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym oraz ich otoczenia Działanie 9.2 USŁUGI SPOŁECZNE I ZDROWOTNE Poddziałanie USŁUGI SPOŁECZNE I ZDROWOTNE W REGIONIE A. wsparcie dla tworzenia i/lub działalności wielospecjalistycznych zespołów wczesnej interwencji dla rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym lub zagrożonym niepełnosprawnością B. wdrożenie programów zdrowotnych ukierunkowanych na rozwiązywanie problemów dzieci i młodzieży C. wsparcie dla tworzenia i/lub działalności placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży D. wsparcie projektów z zakresu teleopieki E. rozwój opieki długoterminowej Poddziałanie USŁUGI OPIEKUŃCZE ORAZ INTERWENCJA KRYZYSOWA ZIT A. działania wspierające opiekunów nieformalnych osób niesamodzielnych B. wsparcie dla tworzenia i/lub działalności placówek zapewniających dzienną opiekę i aktywizację osób niesamodzielnych C. wsparcie dla tworzenia i/lub działalności ośrodków interwencji kryzysowej Poddziałanie USŁUGI OPIEKUŃCZE ORAZ INTERWENCJA KRYZYSOWA SPR A. działania wspierające opiekunów nieformalnych osób niesamodzielnych 190 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 190

192 B. wsparcie dla tworzenia i/lub działalności placówek zapewniających dzienną opiekę i aktywizację osób niesamodzielnych C. wsparcie dla tworzenia i/lub działalności ośrodków interwencji kryzysowej Działanie 9.3 WSPARCIE EKONOMII SPOŁECZNEJ A. działania wspierające rozwój ekonomii społecznej, obejmujące usługi: animacji lokalnej, rozwoju ekonomii społecznej oraz wsparcia istniejących podmiotów ekonomii społecznej B. działania koordynacyjne w obszarze ekonomii społecznej prowadzone na poziomie regionalnym 10 Oś Priorytetowa WIEDZA I KOMPETENCJE Głównym celem osi priorytetowej jest rozwój kapitału intelektualnego mieszkańców, jako podstawa budowania silnej pozycji regionu. Wysokiej jakości edukacja, prowadzona od najmłodszych lat, uwzględniająca różne potrzeby i możliwości dzieci i młodzieży, a także osób dorosłych, otwarta na wyzwania i gotowa na usuwanie barier w dostępie to niezbędna podstawa budowania społeczeństwa małopolskiego dobrze wykształconego, z kompetencjami opartymi na indywidualnych predyspozycjach oraz jednocześnie z umiejętnością dostosowania do zmieniających się warunków i pojawiających się potrzeb na rynku pracy. Działanie 10.1 ROZWÓJ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO Poddziałanie WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE ZIT A. tworzenie nowych miejsc przedszkolnych B. rozszerzenie oferty dodatkowej ośrodków wychowania przedszkolnego Poddziałanie WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE SPR A. tworzenie nowych miejsc przedszkolnych B. rozszerzenie oferty dodatkowej ośrodków wychowania przedszkolnego Poddziałanie EDUKACJA W SZKOŁACH PROWADZĄCYCH KSZTAŁCENIE OGÓLNE A. rozwijanie u dzieci i młodzieży kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy B. działania związane z poradnictwem i doradztwem edukacyjno- zawodowym C. wsparcie dla dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi D. rozwój kompetencji i umiejętności zawodowych i społecznych kadr wspieranych placówek Poddziałanie MAŁOPOLSKA CHMURA EDUKACYJNA A. koordynacja działań związanych z realizacją małopolskiej chmury edukacyjnej projekt pozakonkursowy B. małopolska chmura edukacyjna część konkursowa Poddziałanie WSPARCIE UCZNIÓW ZDOLNYCH A. regionalny program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych B. koordynacja w regionie realizacji działań związanych ze wsparciem uczniów zdolnych projekt pozakonkursowy C. rozwój uzdolnień oraz pogłębianie zainteresowań i aktywności edukacyjnej uczniów Działanie 10.2 ROZWÓJ KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Poddziałanie KSZTAŁCENIE ZAWODOWE UCZNIÓW ZIT A. tworzenie oraz rozwój Centrów Kompetencji Zawodowych B. rozwijanie oferty szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe, kształcących uczniów ze specjalnymi potrzebami 191 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 191

193 Poddziałanie KSZTAŁCENIE ZAWODOWE UCZNIÓW SPR A. tworzenie oraz rozwój Centrów Kompetencji Zawodowych B. rozwijanie oferty szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe, kształcących uczniów ze specjalnymi potrzebami Poddziałanie KOORDYNACJA KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO UCZNIÓW A. kreowanie i koordynacja rozwoju kształcenia zawodowego w regionie B. tworzenie oraz rozwój Centrów Kompetencji Zawodowych C. promocja kształcenia zawodowego oraz działania z obszaru doradztwa edukacyjno zawodowego oraz orientacji zawodowej, w szczególności skierowane do uczniów szkół gimnazjalnych, w tym w formule Festiwalu Zawodów D. małopolska chmura edukacyjna komponent dotyczący przedmiotów zawodowych Poddziałanie KSZTAŁCENIE ZAWODOWE OSÓB DOROSŁYCH A. rozwijanie kompetencji i umiejętności zawodowych osób dorosłych w ramach pozaszkolnych form kształcenia B. działania z zakresu potwierdzania kwalifikacji Działanie 10.3 ROZWÓJ KOMPETENCJI I UMIEJĘTNOŚCI OSÓB DOROSŁYCH A. rozwijanie kompetencji i umiejętności osób dorosłych 11 Oś Priorytetowa REWITALIZACJA PRZESTRZENI REGIONALNEJ Celem głównym osi priorytetowej jest ograniczenie problemów społecznych w miastach i na obszarach wiejskich. Istnienie zdegradowanych, zaniedbanych i odizolowanych obszarów, na których często występuje zjawisko wykluczenia społecznego, powoduje konieczność podjęcia działań służących poprawie spójności społecznej i terytorialnej. W tym celu przewiduje się przeprowadzenie kompleksowej rewitalizacji społecznej, fizycznej, gospodarczej i przestrzennej w oparciu o programy rewitalizacji, które będą wspierane z dwóch funduszy: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Obszary do rewitalizacji zostaną wyznaczone na podstawie kryteriów społecznych, przestrzennych i gospodarczych, ze szczególnym uwzględnieniem problemów społecznych. Działanie 11.1 REWITALIZACJA MIAST Poddziałanie REWITALIZACJA GŁÓWNYCH OŚRODKÓW MIEJSKICH W REGIONIE A. przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastrukturalnych z przeznaczeniem na cele społeczne B. budowa, przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastruktury kultury C. działania prowadzące do ożywienia gospodarczego rewitalizowanych obszarów D. zagospodarowanie przestrzeni publicznej na cele społeczne E. modernizacje, renowacje budynków użyteczności publicznej poprawiające ich estetykę zewnętrzną F. modernizacje, renowacje części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych Poddziałanie REWITALIZACJA MIAST ŚREDNICH I MAŁYCH A. przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastrukturalnych z przeznaczeniem na cele społeczne B. budowa, przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastruktury kultury C. działania prowadzące do ożywienia gospodarczego rewitalizowanych obszarów D. zagospodarowanie przestrzeni publicznej na cele społeczne 192 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 192

194 E. modernizacje, renowacje budynków użyteczności publicznej poprawiające ich estetykę zewnętrzną F. modernizacje, renowacje części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych Działanie 11.2 ODNOWA OBSZARÓW WIEJSKICH A. przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastrukturalnych z przeznaczeniem na cele społeczne, B. budowa, przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastruktury kultury C. działania prowadzące do ożywienia gospodarczego rewitalizowanych obszarów D. zagospodarowanie przestrzeni publicznej na cele społeczne E. modernizacje, renowacje budynków użyteczności publicznej poprawiające ich estetykę zewnętrzną F. modernizacje, renowacje części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych Działanie 11.3 FUNDUSZ REWITALIZACJI I ODNOWY MAŁOPOLSKI A. utworzenie i prowadzenie funduszu wspierającego proces rewitalizacji miast i odnowy obszarów wiejskich przy pomocy instrumentów finansowych Działanie 11.4 REWITALIZACJA TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH A. przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastrukturalnych z przeznaczeniem na cele społeczne B. budowa, przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastruktury kultury C. działania prowadzące do ożywienia gospodarczego rewitalizowanych obszarów D. zagospodarowanie przestrzeni publicznej na cele społeczne E. modernizacje, renowacje budynków użyteczności publicznej poprawiające ich estetykę zewnętrzną F. modernizacje, renowacje części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych 12 Oś Priorytetowa INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Celem głównym osi priorytetowej jest zwiększona dostępność do wybranych usług społecznych w zakresie ochrony zdrowia i edukacji. Zapobieganie wykluczeniu społecznemu wiąże się w istotny sposób z zapewnieniem dostępu do usług zdrowotnych. W nawiązaniu do Umowy Partnerstwa, brak lub ograniczenie dostępu do tych usług powoduje często pogorszenie zdolności do uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym, w tym do podjęcia i utrzymania zatrudnienia, co jest bezpośrednio powiązane z możliwością wystąpienia zjawiska ubóstwa. Niezbędne jest zatem podejmowanie działań w tym obszarze poprawiających dostępność i jakość deficytowych usług zdrowotnych w dziedzinach zidentyfikowanych na poziomie krajowym i regionalnym. Wsparcie infrastruktury edukacyjnej, w wąskim, wyspecyfikowanym zakresie, wynika ze zdiagnozowanego braku w Małopolsce, regionie o silnej pozycji naukowej, ośrodka popularyzowania nauki i innowacji. Podjęte zostaną działania służące powołaniu jednostki edukacyjnej, która wpływać będzie na podniesienie kompetencji mieszkańców w zakresie nauki i innowacji. Doprowadzi to do powstania ośrodka prowadzącego w sposób systemowy działalność edukacyjną o charakterze poznawczo-rozwojowym i proinnowacyjnym. 193 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 193

195 Działanie 12.1 INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA Poddziałanie STRATEGICZNA INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA W REGIONIE A. wyposażenie obiektów infrastruktury ochrony zdrowia w sprzęt medyczny Poddziałanie REGIONALNA INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA A. budowa, przebudowa i modernizacja obiektów infrastruktury ochrony zdrowia i/lub ich wyposażenie w sprzęt medyczny Poddziałanie INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA O ZNACZENIU SUBREGIONALNYM SPR A. budowa, przebudowa i modernizacja obiektów infrastruktury ochrony zdrowia i/lub ich wyposażenie w sprzęt medyczny Poddziałanie INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA O ZNACZENIU SUBREGIONALNYM ZIT A. budowa, przebudowa i modernizacja obiektów infrastruktury ochrony zdrowia i/lub ich wyposażenie w sprzęt medyczny Działanie 12.2 INFRASTRUKTURA EDUKACYJNA A. utworzenie regionalnego centrum popularyzowania nauki i innowacji 13 Oś Priorytetowa POMOC TECHNICZNA Celem głównym osi priorytetowej jest zapewnienie skutecznej i efektywnej realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata Cel będzie realizowany poprzez 2 cele szczegółowe: 1. Zagwarantowana maksymalna efektywność i przejrzystość realizacji programu poprzez wsparcie obsługi poszczególnych etapów zarządzania i wdrażania. 2. Zapewniona spójność systemu informacji i promocji RPO WM Rezultatem ww. celów będą odpowiednio: 1. Wzmocnienie potencjału instytucji odpowiedzialnych za przygotowanie, zarządzanie, wdrażanie, certyfikację, monitoring, ocenę i kontrolę programu. 2. Upowszechnienie wiedzy nt. programu i korzyści płynących w związku z jego realizacją, dla regionu i jego mieszkańców. Działanie 13.1 WSPARCIE REALIZACJI RPO WM A. zatrudnienie pracowników wypełniających obowiązki związane z zarządzaniem, wdrażaniem i certyfikacją i zapewnienie im dostępu do różnych form kształcenia (m.in. poprzez udział w szkoleniach, delegacjach krajowych i zagranicznych, kursach językowych i innych formach podnoszenia kwalifikacji) B. zapewnienie odpowiednich warunków pracy (m.in. najem pomieszczeń biurowych, technicznych i magazynowych, zakup wyposażenia biurowego i komputerowego, finansowanie kosztów eksploatacyjnych) C. budowa i utrzymanie lokalnego systemu informatycznego oraz innych systemów informatycznych, w tym m.in. zapewnienia elektronicznego obiegu dokumentów (e-cohesion) D. bieżąca obsługa zarządzania i wdrażania m.in. organizacja prac Komitetu Monitorującego, KOP, itp. E. finansowanie analiz, ocen, ekspertyz, badań i opracowań, itp., w tym w szczególności badań ewaluacyjnych 194 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 194

196 F. prowadzenie oceny, bieżącego monitoringu projektów jak i programu oraz weryfikacji płatności, kontroli projektów, a także rozpatrywanie skarg i odwołań w zakresie programu G. finansowanie Regionalnych Obserwatoriów Terytorialnych (ROT) na terenie woj. małopolskiego, z wyłączeniem realizacji ewaluacji i badań wykraczających zasięgiem poza region województwa H. finansowanie przedsięwzięć związanych z zakończeniem i rozliczeniem MRPO , PO KL (dla komponentu regionalnego IP PO KL) I. finansowanie przedsięwzięć związanych z przygotowaniem kolejnej perspektywy finansowej po 2020 roku J. doradztwo w zakresie przygotowania beneficjentów jak i potencjalnych beneficjentów w ramach interwencji strukturalnych dedykowane w szczególności przedsiębiorcom, organizacjom pozarządowym oraz beneficjentom/potencjalnym beneficjentom projektów realizowanych w ramach celu tematycznego 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach K. zapewnienie monitoringu, ewaluacji i aktualizacji regionalnej strategii inteligentnych specjalizacji, obliczoną dla EFRR i EFS42, obejmujące: proces przedsiębiorczego odkrywania, angażujący regionalne instytucje zarządzającą i pośredniczące, oraz zainteresowane podmioty takie, jak uniwersytety, inne instytucje szkolnictwa wyższego, przedsiębiorców oraz partnerów społecznych oraz stopę zwrotu na inwestycji w zakresie strategii inteligentnych specjalizacji, obliczoną dla EFRR i EFS43 L. prowadzenie m.in. szkoleń, konsultacji, spotkań informacyjnych (w tym mobilnych punktów kontaktowych przy IW/IP), które docelowo zwiększają poziom wiedzy beneficjentów i potencjalnych beneficjentów o możliwości uzyskania wsparcia, zasadach realizacji i rozliczania projektów M. bieżące informowanie opinii publicznej o postępach wdrażania programu oraz możliwościach jego wykorzystywania przez potencjalnych beneficjentów N. upowszechnienie efektów wdrażania programu poprzez działania promocyjne O. zapewnienie wymiany doświadczeń oraz ułatwienie koordynacji działań informacyjnopromocyjnych realizowanych przez instytucje wdrażające program Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Cechą charakterystyczną PO Infrastruktura i Środowisko jest integralne ujęcie problematyki podstawowej infrastruktury, która obejmuje infrastrukturę techniczną i zasadnicze elementy infrastruktury społecznej. Punktem wyjścia dla tak zakreślonego zakresu programu jest zasada maksymalizacji efektów rozwojowych, uwarunkowana komplementarnym potraktowaniem sfery technicznej i społecznej w jednym nurcie programowym i realizacyjnym. Dla zwiększenia inwestycji, spójności terytorialnej i atrakcyjności regionów nie wystarczy zapewnienie tylko dobrej i sprawnej infrastruktury transportowej, ponieważ nie zachęci ona potencjalnych inwestorów do tworzenia nowych miejsc pracy żeby stworzyć warunki dla zatrudnienia w danym regionie wysoko kwalifikowanych specjalistów, inwestycjom transportowym muszą towarzyszyć inwestycje w infrastrukturę ochrony środowiska, energetyki, kultury, szkolnictwa wyższego, czy zdrowia. Zgodnie z celem głównym programu wybór priorytetów oraz działań odpowiada obszarom, które mają podstawowe znaczenie dla wzrostu atrakcyjności Polski i jej regionów. Są to: 195 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 195

197 OŚ PRIORYTETOWA I: ZMNIEJSZENIE EMISYJNOŚCI GOSPODARKI PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.2 Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.3 Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.4 Rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich i średnich poziomach napięcia PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.5 Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.7 Promowanie wykorzystywania wysokosprawnej Kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe OŚ PRIORYTETOWA II: OCHRONA ŚRODOWISKA, W TYM ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU PRIORYTET INWESTYCYJNY 5.2 Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.1 Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.2. Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.4. Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program Natura 2000 i zieloną infrastrukturę PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.5 Podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu. OŚ PRIORYTETOWA III: ROZWÓJ INFRASTRUKTURY TRANSPORTOWEJ PRZYJAZNEJ DLA ŚRODOWISKA I WAŻNEJ W SKALI EUROPEJSKIEJ PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.5. Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.1 Wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.3 Rozwój i usprawnianie przyjaznych środowisku (w tym o obniżonej emisji hałasu) i niskoemisyjnych systemów transportu, w tym śródlądowych dróg wodnych i transportu morskiego, portów, połączeń multimodalnych oraz infrastruktury portów 196 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 196

198 lotniczych, w celu promowania zrównoważonej mobilności regionalnej i lokalnej PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.4 Rozwój i rehabilitacja 67 kompleksowych, wysokiej jakości i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego wysokiej jakości oraz propagowanie działań służących zmniejszaniu hałasu OŚ PRIORYTETOWA IV: ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI DO TRANSPORTOWEJ SIECI EUROPEJSKIEJ PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.1 Wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T. PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.2 Zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi. OŚ PRIORYTETOWA V: POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.5 Zwiększenie efektywności energetycznej i bezpieczeństwa dostaw poprzez rozwój inteligentnych systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu energii oraz poprzez integrację rozproszonego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. OŚ PRIORYTETOWA VI: OCHRONA I ROZWÓJ DZIEDZICTWA KULTUROWEGO PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.3 Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. OŚ PRIORYTETOWA VII: WZMOCNIENIE STRATEGICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ZDROWIA PRIORYTET INWESTYCYJNY 9.1 Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejścia z usług instytucjonalnych do usług na poziomie społeczności lokalnych. OŚ PRIORYTETOWA VIII: POMOC TECHNICZNA PROGRAM OPERACYJNY INTELIGENTNY ROZWÓJ POIR jest krajowym programem operacyjnym finansującym badania, rozwój oraz innowacje. Całkowita alokacja na program z funduszy europejskich wynosi euro. Celem głównym POIR jest wzrost innowacyjności polskiej gospodarki. Cel ten zostanie osiągnięty przede wszystkim poprzez zwiększanie nakładów na B+R ponoszonych przez przedsiębiorstwa. Podejmowane w ramach programu działania, skoncentrowane są głównie na wzmocnieniu powiązań między biznesem a nauką, a tym samym na zwiększeniu stopnia komercjalizacji wyników prac B+R i ich praktycznego wykorzystania w gospodarce, a także na wsparciu innowacyjności firm. POIR realizuje wsparcie wpisujące się w następujące cele tematyczne, określone w rozporządzeniu ogólnym: Cel tematyczny 1. Wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji. Cel tematyczny 3. Wzmacnianie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Projekty finansowane ze środków celu tematycznego 1 powinny być spójne ze strategią inteligentnej specjalizacji. Strategia inteligentnej specjalizacji jest określana w odrębnych dokumentach na poziomie krajowym i regionalnym. Na poziomie krajowym dokumentem 197 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 197

199 tym jest załącznik do Programu Rozwoju Przedsiębiorstw Krajowa Inteligentna Specjalizacja(KIS). W ramach realizacji tej strategii, w POIR będzie również możliwe finansowanie działań o charakterze eksperymentalnym, zgodnych z mechanizmem przedsiębiorczego odkrywania. Na realizację działań o charakterze eksperymentalnym, zapewniających wybór projektów potencjalnie przyczyniających się do wyłonienia i rozwoju nowych inteligentnych specjalizacji (w ramach procesu monitorowania KIS), zostanie przeznaczonych nie więcej niż 2% środków programu przypisanych do celu tematycznego 1. Najważniejszym założeniem PO IR jest wsparcie projektów badawczo-rozwojowych realizowanych przez przedsiębiorców lub w ramach konsorcjów naukowo-przemysłowych oraz wprowadzenie wyników tych projektów na rynek. Finansowanie kierowane jest również do firm korzystających z proinnowacyjnych usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu, np. takie jak parki naukowo - technologiczne czy centra transferu technologii, a także z usług jednostek naukowych, prowadzących prace B+R na zlecenie przedsiębiorstw. Wybrane instrumenty POIR kierowane są do przedsiębiorstw planujących rozszerzyć swoją działalność poza granice kraju oraz współpracujących w zakresie transferu technologii, także z partnerami zagranicznymi. Część środków programu przeznaczona jest na działania związane z podniesieniem pozycji polskiej nauki na arenie międzynarodowej oraz lepszym ukierunkowaniem badań na potrzeby gospodarki. W Programie realizowanych jest 5 osi priorytetowych: I. Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa W ramach osi finansowane są projekty badawczo - rozwojowe przedsiębiorstw, w tym projekty obejmujące przygotowanie prototypów doświadczalnych oraz instalacji pilotażowych. W przypadku, gdy firma nie posiada wystarczającego potencjału kadrowego czy też infrastrukturalnego do samodzielnej realizacji takich prac, może część projektu zlecić podmiotom zewnętrznym (np. jednostkom naukowym). Ponadto w I osi POIR przewidziany został schemat finansowania projektów B+R, realizowany we współpracy z funduszami venture capital. Instrument stymulować będzie tworzenie firm w oparciu o wyniki prac B+R, pochodzące głównie ze środowiska jednostek naukowych. Dzięki wsparciu firmy te będą mogły dalej rozwijać i komercjalizować innowacyjne produkty, usługi i technologie. II. Wsparcie otoczenia i potencjału przedsiębiorstw do prowadzenia działalności B+R+I W ramach II osi programu współfinansowane są projekty obejmujące stworzenie lub rozwój infrastruktury B+R w przedsiębiorstwach. Realizowane są też działania polegające na wsparciu proinnowacyjnych usług dla przedsiębiorstw, świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu, lub jednostki naukowe, w tym usług związanych z prowadzeniem prac B+R, transferem technologii, ochroną własności przemysłowej oraz współpracą w obszarze B+R+I. W ramach II osi POIR realizowane są również projekty o charakterze systemowym i pilotażowym, polegające na testowaniu nowych form wsparcia oraz mające na celu zwiększenie wiedzy i skłonności przedsiębiorstw do podejmowania działalności B+R+I. III. Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach Wsparcie oferowane w ramach III osi POIR będzie dostępne wyłącznie dla przedsiębiorstw sektora MŚP. Finansowanie obejmuje projekty polegające na wdrożeniu innowacyjnych produktów, usług lub technologii. Nacisk położony zostanie na wybór takich projektów, które dotyczą zastosowania wyników prac B+R w działalności gospodarczej. Ze względu na zróżnicowany poziom ryzyka występującego w projektach wdrożeniowych, przewiduje się stosowanie różnych instrumentów wsparcia zarówno dotacyjnych, jak również instrumentów finansowych (IF), np. gwarancji. W przypadku zastosowania IF nabór i ocena wniosków prowadzone będą we współpracy z instytucjami finansowymi, posiadającymi odpowiedni potencjał i doświadczenie w oferowaniu tego typu instrumentów. Ponadto w III osi przewiduje się wsparcie innowacyjnych startup ów, czyli młodych firm prowadzących 198 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 198

200 prace B+R lub wdrażających innowacyjne pomysły w swojej działalności. Tego typu działania realizowane będą z wykorzystaniem instrumentów kapitałowych (przy zaangażowaniu funduszy seed capital, funduszy venture capital lub aniołów biznesu) oraz instrumentów pożyczkowych (uzupełniających wsparcie kapitałowe), a także w ograniczonym zakresie dotacji (finansującej koszty usług doradczych związanych z pozyskaniem kapitału z rynków regulowanych alternatywnych). W ramach III osi programu finansowane są również usługi doradcze z zakresu internacjonalizacji firm oraz programy promocji polskich marek produktowych. Celem tych działań jest zapewnienie kompleksowej obsługi MŚP w procesie umiędzynarodowienia działalności od udzielenia podstawowych informacji dotyczących konkretnych rynków, poprzez wsparcie w nawiązaniu i rozwoju kooperacji z partnerami zagranicznymi, aż po asystę na rynku zagranicznym. IV. Zwiększenie potencjału naukowo-badawczego IV oś POIR służy podniesieniu jakości polskiej nauki. W jej ramach finansowane są badania naukowe i prace rozwojowe prowadzone przez sektor nauki we współpracy z przedsiębiorcami. Dodatkowo, finansowaniem objęta jest publiczna infrastruktura badawczo-rozwojowa, ograniczona do projektów znajdujących się na Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej. W IV osi programu zaprojektowane zostały także instrumenty służące konsolidacji potencjału naukowego i zwiększania potencjału kadrowego sektora B+R. V. Pomoc techniczna W V osi POIR wsparcie udzielane jest instytucjom zaangażowanym w zarządzanie i wdrażanie programu, celem zapewnienia zarówno wiedzy i umiejętności adekwatnych do specyfiki realizowanych zadań, jak i warunków techniczno-organizacyjnych niezbędnych do sprawnego funkcjonowania instytucji. Ponadto wspierane są działania służące budowie potencjału beneficjentów np. w formie szkoleń i warsztatów oraz wydarzenia informacyjnopromocyjne upowszechniające wiedzę o POIR. OŚ PRIORYTETOWA I: WSPARCIE PROWADZENIA PRAC B+R PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA Oś priorytetowa I POIR obejmuje priorytet inwestycyjny 1.b. Oś priorytetowa jest skoncentrowana na wspieraniu projektów B+R realizowanych przez przedsiębiorstwa. PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 1b: Promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje, rozwijanie powiązań i synergii między przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczo-rozwojowymi i sektorem szkolnictwa wyższego, w szczególności promowanie inwestycji w zakresie rozwoju produktów i usług, transferu technologii, innowacji społecznych, ekoinnowacji, zastosowań w dziedzinie usług publicznych, pobudzania popytu, tworzenia sieci, klastrów i otwartych innowacji poprzez inteligentną specjalizację, oraz wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów, zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pierwszej produkcji, w szczególności w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających, oraz rozpowszechnianie technologii o ogólnym.przeznaczeniu Cel szczegółowy 1. Zwiększona aktywność B+R przedsiębiorstw. OŚ PRIORYTETOWA II: WSPARCIE OTOCZENIA I POTENCJAŁU PRZEDSIĘBIORSTW DO PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI B+R+I W realizację II osi PO IR zaangażowane są środki finansowe celu tematycznego 1 priorytetu inwestycyjnego: PI 1.b. Instrumenty II osi ukierunkowane są na wsparcie zarówno usług oferowanych przez otoczenie biznesu, sprzyjających działalności B+R+I, jak i na 199 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 199

201 stymulowanie współpracy pomiędzy różnymi aktorami krajowego systemu innowacji (przedsiębiorstwami, jednostkami naukowymi, instytucjami otoczenia biznesu oraz administracją). W związku z powyższym w ramach II osi uwzględniono instrumenty wsparcia adresowane bezpośrednio do innowacyjnych przedsiębiorstw, realizowane w trybie konkursowym, a także instrumenty o charakterze systemowym, których beneficjentami będą jednostki administracji publicznej i inne podmioty, uczestniczące w kształtowaniu polityki innowacyjnej, promujące podejmowanie działalności B+R+I oraz wspierające przedsiębiorstwa i jednostki naukowe w tym zakresie. PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 1b: Cel szczegółowy 2. Zwiększony potencjał przedsiębiorstw do prowadzenia działalności B+R+I OŚ PRIORYTETOWA III: WSPARCIE INNOWACJI W PRZEDSIĘBIORSTWACH W realizację III osi POIR zaangażowane są środki finansowe celu tematycznego 3 i dwóch priorytetów inwestycyjnych tego celu: PI 3.a i PI 3.c. PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 3a: Promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym również przez inkubatory przedsiębiorczości. Cel szczegółowy 3. Zwiększone finansowanie innowacyjnej działalności MŚP z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka. PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 3c: Wspieranie tworzenia i poszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług. Cel szczegółowy 4. Zwiększona aktywność przedsiębiorstw w zakresie prowadzenia działalności innowacyjnej. Cel szczegółowy 5. Zwiększony poziom umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorstw. OŚ PRIORYTETOWA IV: ZWIĘKSZENIE POTENCJAŁU NAUKOWO- BADAWCZEGO Oś priorytetowa IV PO IR obejmuje jeden cel tematyczny (1) oraz realizuje jeden priorytet inwestycyjny (1.a). PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 1a: Udoskonalanie infrastruktury badań i innowacji i zwiększanie zdolności do osiągania doskonałości w zakresie badań i innowacji oraz wspieranie ośrodków kompetencji, w szczególności tych, które leżą w interesie Europy. Cel szczegółowy 6. Zwiększony poziom rynkowego wykorzystania wyników badań naukowych. OŚ PRIORYTETOWA: POMOC TECHNICZNA PO IR Realizacja osi ma na celu zapewnienie efektywnego systemu zarządzania i wdrażania POIR oraz właściwego wykorzystania dostępnych środków finansowych, a tym samym pośrednio przyczyniać się będzie do realizacji celu głównego Programu tj. zwiększenia innowacyjności gospodarki. Cel szczegółowy 7: Wysoka jakość zasobów ludzkich oraz warunków techniczno - organizacyjnych dla sprawnej realizacji procesu wdrażania Programu. Cel szczegółowy 8: Sprawny system wdrażania Programu. Cel szczegółowy 9: Wzmocnione kompetencje beneficjentów i potencjalnych beneficjentów. 200 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 200

202 PROGRAM OPERACYJNY POLSKA CYFROWA Celem programu jest wzmocnienie cyfrowych fundamentów dla rozwoju kraju. Zgodnie z Umową Partnerstwa (UP), jako fundamenty te przyjęto: szeroki dostęp do szybkiego internetu, efektywne i przyjazne użytkownikom e-usługi publiczne oraz stale rosnący poziom kompetencji cyfrowych społeczeństwa. OŚ PRIORYTETOWA I. POWSZECHNY DOSTĘP DO SZYBKIEGO INTERNETU PI 2.a Poszerzanie zakresu dostępności do łączy szerokopasmowych oraz wprowadzanie szybkich sieci internetowych oraz wspieranie wprowadzania nowych technologii i sieci dla gospodarki cyfrowej Cel szczegółowy 1: Wyeliminowanie terytorialnych różnic w możliwości dostępu do szerokopasmowego internetu o wysokich przepustowościach. OŚ PRIORYTETOWA II. E-ADMINISTRACJA I OTWARTY URZĄD PI 2.c Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e-uczenia się, e-włączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia Cel szczegółowy 2: Wysoka dostępność i jakość e-usług publicznych. Cel szczegółowy 3: Cyfryzacja procesów back-office w administracji rządowej. Cel szczegółowy 4: Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego. OŚ PRIORYTETOWA III. CYFROWE KOMPETENCJE SPOŁECZEŃSTWA PI 2.c. Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e- uczenia się, e-włączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia; Cel szczegółowy 5: Zwiększenie stopnia oraz poprawa umiejętności korzystania z internetu, w tym e-usług publicznych. 1) Działania szkoleniowe na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych. 2) Innowacyjne rozwiązania na rzecz aktywizacji cyfrowej. 3) e Pionier - wsparcie uzdolnionych programistów na rzecz rozwiązywania zidentyfikowanych problemów społecznych lub gospodarczych. 4) Kampanie edukacyjno-informacyjne na rzecz upowszechniania korzyści z wykorzystywania technologii cyfrowych. OŚ PRIORYTETOWA IV. POMOC TECHNICZNA Cel szczegółowy 6 Sprawne zarządzanie i wdrażanie POPC. Cel szczegółowy 7 Spójny i skuteczny system informacji i promocji. Cele szczegółowy 8 Wzmocnione kompetencje beneficjentów w procesie przygotowania i realizacji projektów. PROGRAM OPERACYJNY WIEDZA, EDUKACJA, ROZWÓJ Celem programu jest wzrost poziomu zatrudnienia oraz spójności społecznej, a także poprawa funkcjonowania administracji publicznej. Interwencja podejmowana z poziomu krajowego koncentrować się będzie przede wszystkim na rozwiązaniach systemowych, projektach pilotażowych oraz działaniach o zasięgu ogólnokrajowym. OŚ PRIORYTETOWA I: OSOBY MŁODE NA RYNKU PRACY PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 8II: Trwała integracja na rynku pracy ludzi młodych, w szczególności tych, którzy nie pracują, nie kształcą się ani nie szkolą, w tym ludzi młodych zagrożonych wykluczeniem społecznym i ludzi młodych wywodzących się ze środowisk marginalizowanych, także poprzez wdrażanie gwarancji dla młodzieży. 201 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 201

203 CELE SZCZEGÓŁOWE PI 8II: Zwiększenie możliwości zatrudnienia osób młodych do 29 roku życia bez pracy, w tym w szczególności osób, które nie uczestniczą w kształceniu i szkoleniu (tzw. młodzież NEET). OŚ PRIORYTETOWA II: EFEKTYWNE POLITYKI PUBLICZNE DLA RYNKU PRACY, GOSPODARKI I EDUKACJI PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 8IV: Równość szans mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym dostęp do zatrudnienia, rozwój kariery, godzenie życia zawodowego i prywatnego. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 8IV: 1. Opracowanie i wdrożenie spójnego systemu monitorowania równości szans płci, 2. Opracowanie i wdrożenie modelu współpracy międzysektorowej (pomiędzy administracją centralną, regionalną, lokalną oraz organizacjami pozarządowymi i partnerami społecznymi) na rzecz równości szans płci. 3. Wzmocnienie stosowania zasady równości szans płci w dostępie do rozwoju kariery zawodowej i zatrudnienia. 4. Podniesienie kompetencji przedstawicieli podmiotów tworzących i prowadzących instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. PRIORYTET INWESTYCYJNY 8V: Przystosowanie pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 8V: 1. Wzrost liczby MMSP wykorzystujących wsparcie partnerów społecznych przy realizacji działań wspierających rozwój przedsiębiorstwa, w tym pozwalających na efektywne wykorzystanie podmiotowych systemów finansowania w regionach. 2. Wzrost liczby przedsiębiorstw, których pracownicy nabyli kompetencje w obszarach pozwalających na zdobycie przewagi konkurencyjnej na rynku. 3. Zapewnienie dostępności i jakości usług rozwojowych świadczonych na rzecz przedsiębiorców i pracowników. PRIORYTET INWESTYCYJNY 8VII: Modernizacja instytucji działających na rynku pracy, takich jak publiczne i prywatne służby zatrudnienia, oraz lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy, w tym poprzez przedsięwzięcia służące zwiększaniu ponadnarodowej mobilności pracowników, oraz systemy mobilności oraz lepszej współpracy instytucji i właściwych zainteresowanych podmiotów. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 8VII: 1. Standaryzacja działań podejmowanych przez instytucje rynku pracy. 2. Profesjonalizacja kadr instytucji rynku pracy, poprzez podniesienie kwalifikacji i kompetencji ich kluczowych pracowników. 3. Wyposażenie instytucji rynku pracy w zasoby informacyjne pozwalające zwiększyć efektywność ich funkcjonowania. 202 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 202

204 4. Zwiększenie zakresu i trafności oferty aktywizacyjnej wobec osób młodych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy. 5. Utworzenie systemu monitorowania efektywności instytucji rynku pracy. PRIORYTET INWESTYCYJNY 9I: Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 9I: 1. Wzmocnienie procesów monitorowani i ewaluacji polityki na rzecz włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa. 2. Wzmocnienie potencjału instytucji działających na rzecz włączenia społecznego. 3. Zwiększenie możliwości zatrudnienia osób w szczególnym stopniu zagrożonych wykluczeniem społecznym. 4. Zwiększenie zdolności podmiotów polityk publicznych do wdrażania postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. 5. Podniesienie jakości działań realizowanych przez publiczne i niepubliczne podmioty na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych. PRIORYTET INWESTYCYJNY 9IV: Ułatwianie dostępu do przystępnych cenowo, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 9IV: 1. Podniesienie kompetencji przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego i kadr systemu wsparcia rodziny i pieczy zastępczej. 2. Standaryzacja jakości usług asystenckich i opiekuńczych dla osób o różnym stopniu niesamodzielności. 3. Rozwój form mieszkalnictwa wspomaganego na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym jako form zdeinstytucjonalizowanych. PRIORYTET INWESTYCYJNY 9V: Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwiania dostępu do zatrudnienia. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 9V: 1. Wzrost liczby podmiotów ekonomii społecznej korzystających ze zwrotnych instrumentów finansowych. 2. Wzmocnienie systemu wsparcia dla podmiotów ekonomii społecznej. PRIORYTET INWESTYCYJNY 10I: Ograniczenie i zapobieganie przedwczesnemu kończeniu nauki szkolnej oraz zapewnianie równego dostępu do dobrej jakości wczesnej edukacji elementarnej oraz kształcenia podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego, z uwzględnieniem formalnych, nieformalnych i pozaformalnych ścieżek kształcenia 203 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 203

205 umożliwiających ponowne podjęcie kształcenia i szkolenia. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 10I: 1. Poprawa funkcjonowania i zwiększenie wykorzystania systemu wspomagania szkół w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy (ICT, matematyczno-przyrodniczych, języków obcych), nauczania eksperymentalnego, właściwych postaw (kreatywności, innowacyjności, pracy zespołowej) oraz metod zindywidualizowanego podejścia do ucznia. 2. Zwiększenie wykorzystania przez szkoły i placówki zmodernizowanych treści, narzędzi i zasobów wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy (ICT, matematyczno-przyrodniczych, języków obcych), nauczania eksperymentalnego, właściwych postaw (kreatywności, innowacyjności, pracy zespołowej) oraz metod zindywidualizowanego podejścia do ucznia. PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 10III: Wyrównywanie dostępu do uczenia się przez całe życie o charakterze formalnym, nieformalnym i pozaformalnym wszystkich grup wiekowych, poszerzanie wiedzy, podnoszenie umiejętności i kompetencji siły roboczej oraz promowanie elastycznych ścieżek kształcenia, w tym poprzez doradztwo zawodowe i potwierdzanie nabytych kompetencji CELE SZCZEGÓŁOWE PI 10III: 1. Zapewnienie funkcjonowania Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji zawierającego wszystkie pełne kwalifikacje. 2. Włączenie kwalifikacji nadawanych poza systemami oświaty oraz szkolnictwa wyższego do zintegrowanego systemu kwalifikacji. 3. Zwiększenie wiedzy o potrzebach kwalifikacyjno-zawodowych w poszczególnych sektorach gospodarki. 4. Zwiększenie dostępu osób dorosłych do różnych form uczenia się przez całe życie 5. Zwiększenie dostępu do wysokiej jakości usług z zakresu całożyciowego doradztwa edukacyjno-zawodowego. PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 10IV: Lepsze dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy, ułatwianie przechodzenia z etapu kształcenia do etapu zatrudnienia oraz wzmacnianie systemów kształcenia i szkolenia zawodowego i ich jakości, w tym poprzez mechanizmy prognozowania umiejętności, dostosowania programów nauczania oraz tworzenia i rozwoju systemów uczenia się poprzez praktyczną naukę zawodu realizowaną w ścisłej współpracy z pracodawcami. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 10IV: 204 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 204

206 1. Dostosowanie kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb rynku pracy poprzez zaangażowanie przedstawicieli pracodawców i pracowników na wszystkich etapach jego programowania. 2. Zwiększenie wykorzystania zmodernizowanych treści, narzędzi i zasobów wspierających proces kształcenia zawodowego. 3. Wypracowanie modelu trwałej współpracy uczelni ze szkołami zawodowymi (technika, zasadnicze szkoły zawodowe). 4. Zapewnienie informacji zwrotnej dla systemu kształcenia zawodowego na temat losów absolwentów szkół zawodowych. PRIORYTET INWESTYCYJNY 11I: Inwestycje w zdolności instytucjonalne i w sprawność Administracji publicznej oraz efektywność usług publicznych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym w celu przeprowadzenia reform, z uwzględnieniem lepszego stanowienia prawa i dobrego rządzenia. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 11I: 1. Wzmocnienie potencjału podmiotów zaangażowanych w proces stanowienia prawa na szczeblu krajowym. 2. Usprawnienie procesów zarządzania i komunikacji w sądownictwie i prokuraturze. 3. Poprawa jakości wydawanych orzeczeń oraz zwiększenie skuteczności ich egzekwowania. 4. Doskonalenie jakości oraz monitorowanie procesu świadczenia usług administracyjnych istotnych dla prowadzenia działalności gospodarczej. 5. Zwiększenie potencjału instytucjonalnego administracji publicznej w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz usprawnienie procesów inwestycyjnobudowlanych. OŚ PRIORYTETOWA III: SZKOLNICTWO WYŻSZE DLA GOSPODARKI I ROZWOJU PRIORYTET INWESTYCYJNY 10II: Poprawa jakości, skuteczności i dostępności szkolnictwa wyższego oraz kształcenia na poziomie równoważnym w celu zwiększenia udziału i poziomu osiągnięć, zwłaszcza w przypadku grup w niekorzystnej sytuacji. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 10II: 1. Podniesienie kompetencji osób uczestniczących w edukacji na poziomie wyższym, odpowiadających potrzebom gospodarki, rynku pracy i społeczeństwa. 2. Zwiększenie jakości i efektywności kształcenia na studiach doktoranckich. 205 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 205

207 3. Poprawa dostępności międzynarodowych programów kształcenia dla osób uczestniczących w edukacji na poziomie wyższym z Polski oraz dla cudzoziemców. 4. Wsparcie zmian organizacyjnych i podniesienie kompetencji kadr w systemie szkolnictwa wyższego. OŚ PRIORYTETOWA IV: INNOWACJE SPOŁECZNE I WSPÓŁPRACA PONADNARODOWA PRIORYTETY INWESTYCYJNE: realizowane w ramach innowacji społecznych: Lista priorytetów zostanie doprecyzowana przez Instytucję Zarządzającą na etapie wdrażania i będzie powiązana z obszarami innowacji społecznych. Szczegółowe obszary wskazujące na zakres interwencji zostaną określone na etapie wdrażania z uwzględnieniem konsultacji z podmiotami odpowiedzialnymi za realizację poszczególnych polityk sektorowych i partnerami społeczno-gospodarczymi oraz organizacjami pozarządowymi. Zakres wsparcia może być również warunkowany ustaleniami państw członkowskich zainteresowanych skoordynowanym podejściem na poziomie UE do współpracy ponadnarodowej. CELE SZCZEGÓŁOWE: (DLA INNOWACJI SPOŁECZNYCH): Zwiększenie wykorzystania innowacji społecznych na rzecz poprawy skuteczności polityk publicznych. OCZEKIWANE EFEKTY: (DLA INNOWACJI SPOŁECZNYCH): Zwiększenie dostępności do innowacji społecznych. PRIORYTETY INWESTYCYJNE REALIZOWANE W RAMACH DZIAŁAŃ WSPÓŁPRACY PONADNARODOWEJ: CELE SZCZEGÓŁOWE (DLA DZIAŁAŃ WSPÓŁPRACY PONADNARODOWEJ): Rozwój współpracy polskich podmiotów z partnerami zagranicznymi OCZEKIWANE EFEKTY: (DLA DZIAŁAŃ WSPÓŁPRACY PONADNARODOWEJ): Zwiększenie liczby podmiotów współpracujących z partnerami zagranicznymi OŚ PRIORYTETOWA V: WSPARCIE DLA OBSZARU ZDROWIA PRIORYTET INWESTYCYJNY 8VI: Aktywne i zdrowe starzenie się. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 8VI: Wdrożenie i rozwój programów profilaktycznych w zakresie chorób negatywnie wpływających na zasoby pracy dedykowanych osobom w wieku aktywności zawodowej. PRIORYTET INWESTYCYJNY 9IV: Ułatwianie dostępu do przystępnych cenowo, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 9IV: Wdrożenie działań projakościowych i rozwiązań organizacyjnych w systemie ochrony zdrowia ułatwiających dostęp do niedrogich, trwałych oraz wysokiej jakości usług zdrowotnych. PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 10II: Poprawa jakości, skuteczności i dostępności szkolnictwa wyższego oraz kształcenia na poziomie równoważnym w celu zwiększenia udziału i poziomu osiągnięć, zwłaszcza w przypadku grup w niekorzystnej sytuacji. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 10II: Poprawa jakości kształcenia wyższego na kierunkach medycznych. PRIORYTET INWESTYCYJNY PI 10III: Wyrównywanie dostępu do uczenia się przez całe życie o charakterze formalnym, nieformalnym i pozaformalnym wszystkich grup wiekowych, 206 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 206

208 poszerzanie wiedzy, podnoszenie umiejętności i kompetencji siły roboczej oraz promowanie elastycznych ścieżek kształcenia, w tym poprzez doradztwo zawodowe i potwierdzanie nabytych kompetencji. CELE SZCZEGÓŁOWE PI 10III: Rozwój kompetencji zawodowych i kwalifikacji kadr medycznych odpowiadających na potrzeby epidemiologiczno-demograficzne kraju. OŚ PRIORYTETOWA VI: POMOC TECHNICZNA Wsparcie z osi priorytetowej dotyczącej Pomocy technicznej w ramach PO WER będzie komplementarne w stosunku do działań realizowanych w ramach horyzontalnego programu pomocy technicznej, przy zachowaniu podziału zadań wynikającego z przyjętej szczegółowej linii demarkacyjnej pomiędzy programami, przedstawionej w PO PT CELE SZCZEGÓŁOWE I OCZEKIWANE REZULTATY: 1. Zapewnienie efektywnego wsparcia wszystkich procesów w PO WER i wykorzystania środków PO WER. 2. Zapewnienie efektywności działań o charakterze koordynacyjnym w zakresie wdrażania celów tematycznych 8 10 finansowanych z EFS w obszarze programowania, monitorowania, ewaluacji, systemu wyboru projektów oraz kwalifikowalności wydatków w ramach EFS. REZULTATY: Efektem realizacji osi priorytetowej Pomoc techniczna będzie: W zakresie celu szczegółowego 1): - potencjał administracyjny, adekwatny do potrzeb i wyzwań PO WER, - sprawność procesów adekwatnych do potrzeb PO WER, - odpowiedni poziom informacji oraz promocji Programu, w szczególności wśród jego beneficjentów i potencjalnych beneficjentów oraz uczestników i potencjalnych uczestników projektów, - ewaluacja adekwatna do potrzeb zarządzania i oceny Programu, - mechanizm wymiany doświadczeń pomiędzy wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w realizację Programu. W zakresie celu szczegółowego 2): - wspólny system monitorowania EFS w Polsce, - opracowane analizy porównawcze województw w obszarach oddziaływania EFS, wspomagające koordynację RPO, - skoordynowany proces ewaluacji na poziomie całego EFS oraz wysoka jakość przeprowadzonych badań, - spójne zasady oraz wysoka jakość procesu wyboru projektów w ramach EFS, - wspólny katalog wydatków kwalifikowalnych ponoszonych ze środków EFS, - mechanizm wymiany doświadczeń pomiędzy wszystkimi instytucjami zaangażowanymi w realizację EFS. 207 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 207

209 STRATEGIA ROZWOJU GMINY ZAKLICZYN NA LATA Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata jest podstawowym i najważniejszym dokumentem samorządu gminy, określającym obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, w kompetencjach realizowanych przez władze gminy. Respektując obowiązujące zasady rozwoju regionalnego w Polsce (tzw. nowy paradygmat rozwoju regionalnego) oraz wyzwania, przed jakimi stoi Gmina Zakliczyn, Strategia uwzględnia potrzeby i oczekiwania całej wspólnoty gminnej. Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata jest spójna z priorytetami i celami dokumentów szczebla krajowego i regionalnego, tj. Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie; Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju do 2030 r.; Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 r.; Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020; krajowych strategii sektorowych oraz Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Dzięki zaangażowaniu przedstawicieli samorządu, organizacji publicznych, przedsiębiorców i lokalnych liderów życia społecznego, Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn stanowi nie tylko narzędzie prowadzenia polityki rozwoju lokalnego i regionalnego, ale również syntezę świadomych wyborów i rekomendacji przedstawicieli różnych społeczności tworzących wspólnotę samorządową. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE ZAKLICZYN NA LATA Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn na lata jest dokumentem, który stanowi podstawę do realizacji kierunków interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców. Dotyczy to w szczególności tych mieszkańców, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym, aby w konsekwencji doprowadzić do ich integracji ze społecznością lokalną. Strategia jest dokumentem, który uświadamia społeczności lokalnej skalę zjawisk i problemów społecznych oraz wychodzi naprzeciw jej potrzebom, natomiast dla samorządu stanowi kompleksowy i uporządkowany zbiór celów, działań i metod, ukierunkowanych na wprowadzenie skutecznych rozwiązań w obszarze rozwiązywania problemów społecznych. Projektowane działania służą zapobieganiu zjawiskom skutkującym wykluczeniem społecznym oraz likwidacji ich przyczyn (bardziej niż minimalizowanie skutków). W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn na lata zapisano działania, które są kontynuacją działań strategicznych z lat poprzednich, jak również nowe działania wynikające z aktualnej diagnozy potrzeb i problemów społecznych. Niniejsza Strategia jest odpowiedzią na zdiagnozowane potrzeby, wynika z obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Zakliczyn i jej najbliższego otoczenia, regionu małopolskiego oraz całego kraju, związanej głównie z: coraz szybszymi i bardziej zasadniczymi przemianami demograficznymi, społecznymi i gospodarczymi, planowanymi zmianami w ustawie o pomocy społecznej (nowe regulacje wejdą w życie najprawdopodobniej z dniem 1 stycznia 2015 roku), procesem weryfikacji, powstawania nowych i aktualizacji poprzednich wersji dokumentów planistycznych o charakterze strategicznym szczebla krajowego i regionalnego 208 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 208

210 (konieczność uwzględnienia wytycznych i rekomendacji, płynących z dokumentów nadrzędnych dla Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Zakliczyn), nowymi możliwościami pozyskiwania funduszy zewnętrznych na rozwój lokalny, w tym na politykę społeczną (nowa perspektywa budżetowa Unii Europejskiej na lata ). Oparcie funkcjonowania polityki społecznej w Gminie Zakliczyn na długofalowym planowaniu i przejrzystych celach, pomaga zarządzać sferą polityki społecznej i ułatwia pozyskiwanie funduszy zewnętrznych na realizację interwencji społecznych. Strategia pomaga także skoordynować działania różnych instytucji działających na polu polityki społecznej w gminie wokół głównego kierunku działań (misja polityki społecznej w Gminie Zakliczyn) i głównych problemów w tej sferze. Okres realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn przyjęto na siedem lat ( ), co ułatwi władzom gminy i innym partnerom formułowanie zadań do realizacji z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej w ramach nowej perspektywy budżetowej. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn nie ogranicza się w swych zapisach tylko do zadań realizowanych bezpośrednio przez instytucje gminy (Urząd Miejski w Zakliczynie, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, szkoły, instytucje kultury, itd.). Strategia proponuje również zadania, które stanowią wyzwania dla całej społeczności lokalnej i wszystkich instytucji działających na polu polityki społecznej w Gminie Zakliczyn. Taka zasada partnerstwa i współpracy jest jednym z fundamentalnych elementów polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Niniejszy dokument opisuje przebieg realizacji procesu planowania strategicznego, ramy prawne i charakterystykę relacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn z innymi dokumentami nadrzędnymi, zawiera diagnozę problemów społecznych oraz plan operacyjny. Obszerną część dokumentu stanowi diagnoza sytuacji społecznej, sporządzona na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie oraz danych dostępnych w statystyce publicznej (Bank Danych Lokalnych GUS), opisująca aktualne problemy i tendencje społeczne występujące w Gminie Zakliczyn. Najważniejsze kwestie społeczne identyfikowano również za pomocą narzędzia, jakim była analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnej polityki społecznej (analiza strategiczna SWOT). W oparciu o aktualną diagnozę sytuacji, wynikającą z analiz statystycznych i strategicznych, oraz wytyczne pochodzące z dokumentów strategicznych szczebla lokalnego, regionalnego i krajowego (rekomendowane kierunki działań w perspektywie czasowej do 2020 roku), wyznaczono najważniejsze obszary Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Zakliczyn na lata , które zostały ujęte w cele strategiczne, operacyjne oraz kierunki interwencji. Ponadto, Strategia zawiera misję oraz cele i kierunki interwencji, które stanowią podstawę rozwiązywania najważniejszych problemów społecznych oraz służą podnoszeniu jakości poziomu życia mieszkańców gminy. Pokazując przejrzystość struktury Strategii, a tym samym ułatwiając korzystanie z dokumentu, cele, kierunki, realizatorzy poszczególnych działań oraz wskaźniki ich wykonania, zostały zaprezentowane w formie tabelarycznej. Dokument zawiera również ramy finansowe oraz system monitorowania realizacji Strategii. 209 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 209

211 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ZAKLICZYN Określone w studium podstawowe uwarunkowania rozwoju struktury przestrzennej Gminy Zakliczyn charakteryzują następujące czynniki: położenie w obrębie gminy terenów będących ważnymi elementami ponadlokalnych struktur przyrodniczych, w tym doliny Dunajca będącej korytarzem ekologicznym o znaczeniu ponadlokalnym, co zostało uwzględnione w ostatecznym określeniu struktury przestrzennej uwzględniającej przestrzenny system przyrodniczy gminy, ochrona prawna najcenniejszych przyrodniczo obszarów gminy objętych ochroną prawną, występowanie złóż surowców mineralnych, występowanie terenów zagrożonych powodziami oraz osuwiskami, dla których ograniczano możliwości rozwoju terenów przeznaczonych do zainwestowania, występowanie cennych obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków oraz historycznie ukształtowanych struktur przestrzennych oraz innych obiektów zabytkowych wymagających ochrony, co zostało uwzględnione w sformułowanych zasadach ochrony wartości kulturowych, występowanie obszarów wymagających procesów rewitalizacji, zróżnicowanie intensywności i formy zabudowy z wykształconą tkanką miejską oraz zespołami zabudowy wiejskiej oraz zgłaszanych potrzeb rozwoju terenów przeznaczonych do zabudowy, z zachowaniem w przyjętych rozwiązaniach zasad zagospodarowania uwzględniających zróżnicowanie obszaru, w tym również w zakresie terenów o funkcjach rolniczych, występowanie zabudowy związanej z funkcjami gospodarczymi i potrzeb rozwoju terenów dla takich funkcji, występowanie obszarów o walorach rekreacyjno- wypoczynkowych dla mieszkańców gminy i gmin sąsiednich., z wprowadzeniem ustaleń dających możliwość rozwoju funkii turystyczno -rekreacyjnych. Przyjętym celem polityki przestrzennej jest kształtowanie zrównoważonej struktury przestrzennej, uwzględniającej cechy środowiska przyrodniczego i kulturowego, oraz potrzeby rozwojowe gminy. Ustalenia w zakresie kierunków rozwoju struktury przestrzennej gminy obejmują: ustalenia w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, ustalenia w zakresie ochrony środowiska kulturowego, określenie polityki przestrzennej w zakresie: kształtowania przestrzeni publicznych, kierunków rozwoju terenów mieszkaniowych, zasad lokalizacji usług publicznych, kierunków rozwoju przestrzennego działalności gospodarczej, wskazanie obszarów przekształceń i rewitalizacji, kierunków rozwoju obsługi transportowej i parkingowej. wyznaczenie kategorii obszarów dla których określono funkcje oraz zasady zagospodarowania, w tym podstawowe standardy w zakresie intensywności zabudowy, udziału powierzchni biologicznie czynnej, maksymalnej wysokości zabudowy oraz obsługi parkingowej, określenie kierunków rozwoju systemów infrastruktury technicznej, określenie warunków zagospodarowania wynikających z zagrożeń powodzią oraz osuwiskami, sformułowanie wytycznych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 210 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 210

212 IV. ZAŁOŻENIA LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI (LPR) GMINY ZAKLICZYN 4.1 WIZJA REWITALIZACJI GMINY ZAKLICZYN Wizja Ożywienie zdegradowanego obszaru wytyczonego na terenie Gminy Zakliczyn połączone z budowaniem jej marki i wizerunku: - Zakliczyn Stolica handlowa Pogórza, - Zakliczyn Miasto wielu możliwości, oraz podniesieniem atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej gminy, jak również jakości usług publicznych i poziomu życia mieszkańców. 4.2 MISJA REWITALIZACJI GMINY ZAKLICZYN Misja Aktywna praca władz samorządowych, przy partycypacji społecznej mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych i innych beneficjentów na rzecz wyprowadzenia z kryzysu obszaru zdegradowanego objętego rewitalizacją w Zakliczynie i Sołectwach: Gwoździec, Lusławice, Charzewice, Stróże, Dzierżaniny, Melsztyn, Filipowice, Paleśnica, Wesołów, Roztoka, Faściszowa, Wróblowice, Zawada Lanckorońska oraz transparentność działań w sferze przestrzennej, gospodarczej i społecznej. 211 Id: C A382-4CBD-9F2B-8D4EE3CF8745. Podpisany Strona 211

Programy rewitalizacji

Programy rewitalizacji Programy rewitalizacji Jakie kryteria powinny spełniać programy rewitalizacji w oparciu o które samorządy będą ubiegać się o środki finansowe Unii Europejskiej Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY CZEMIERNIKI NA LATA PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINNYCH PROGRAMACH REWITALIZACJI.

GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY CZEMIERNIKI NA LATA PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINNYCH PROGRAMACH REWITALIZACJI. GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY CZEMIERNIKI NA LATA 2016-2023 PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINNYCH PROGRAMACH REWITALIZACJI 0 S t r o n a 1 S t r o n a PROCEDURA OPRACOWYWANIA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI:

Bardziej szczegółowo

O REWITALIZACJI. Rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych.

O REWITALIZACJI. Rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. O REWITALIZACJI Rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. Stan kryzysowy to stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności

Bardziej szczegółowo

Kluczowe elementy i cechy programu rewitalizacji

Kluczowe elementy i cechy programu rewitalizacji Kluczowe elementy i cechy programu rewitalizacji Spotkanie edukacyjne KOMPLEKSOWA REWITALIZACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM Toruń, 15 września 2016 r. Andrzej Brzozowy //

Bardziej szczegółowo

ASPEKTY PRAWNE REWITALIZACJI Ustawa o rewitalizacji, Wytyczne w zakresie rewitalizacji. Łódź, 6-7 czerwca 2016 r.

ASPEKTY PRAWNE REWITALIZACJI Ustawa o rewitalizacji, Wytyczne w zakresie rewitalizacji. Łódź, 6-7 czerwca 2016 r. ASPEKTY PRAWNE REWITALIZACJI Ustawa o rewitalizacji, Wytyczne w zakresie rewitalizacji Łódź, 6-7 czerwca 2016 r. Akty prawne Ustawa z dnia 9.10.2015 roku o rewitalizacji podstawa do opracowania gminnego

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Pobiedziska na lata

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Pobiedziska na lata Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Pobiedziska na lata 2016-2023 NA POCZĄTEK TROCHĘ TEORII 2 PODSTAWA OPRACOWYWANIA PROGRAMU REWITALIZACJI Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Pobiedziska na lata 2016-2023

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1 Karta oceny programów rewitalizacji dla gmin województwa podlaskiego

Załącznik nr 1 Karta oceny programów rewitalizacji dla gmin województwa podlaskiego Załącznik nr 1 Karta oceny programów rewitalizacji dla gmin województwa podlaskiego Nazwa gminy: Data złożenia programu rewitalizacji: Wersja programu: KARTA WERYFIKACJI PROGRAMU REWITALIZACJI /spełnienie

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja. Komplementarny proces. Kompleksowa zmiana

Rewitalizacja. Komplementarny proces. Kompleksowa zmiana Rewitalizacja. Komplementarny proces. Kompleksowa zmiana Rewitalizacja to wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe, obejmujące różne sfery życia. Sama definicja

Bardziej szczegółowo

Karta Oceny Programu Rewitalizacji

Karta Oceny Programu Rewitalizacji Karta Oceny Programu Rewitalizacji Tytuł dokumentu i właściwa uchwała Rady Gminy: (wypełnia Urząd Marszałkowski).. Podstawa prawna opracowania programu rewitalizacji 1 : art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Zakliczyn Spis treści

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Zakliczyn Spis treści Spis treści I WPROWADZENIE.... 3 1. PODSTAWOWE POJĘCIA DOTYCZĄCE REWITALIZACJI.... 3 1.1 IDEA REWITALIZACJI.... 3 1.2 DEFINICJE REWITALIZACJI.... 6 2. UWARUNKOWANIA PRAWNE REWITALIZACJI I ISTNIEJĄCE INSTRUMENTY

Bardziej szczegółowo

Zasady programowania i wsparcia projektów rewitalizacyjnych w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata

Zasady programowania i wsparcia projektów rewitalizacyjnych w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata Zasady programowania i wsparcia projektów rewitalizacyjnych w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 Poznań, 22 maja 2017 r. 1 Lokalne Programy Rewitalizacji tylko

Bardziej szczegółowo

Zasady regionalne w zakresie rewitalizacji

Zasady regionalne w zakresie rewitalizacji Zasady regionalne w zakresie rewitalizacji - cechy i elementy programu rewitalizacji Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu Departament Rozwoju Regionalnego, Wydział Planowania

Bardziej szczegółowo

REWITALIZACJA OD NOWA

REWITALIZACJA OD NOWA REWITALIZACJA OD NOWA DEFINICJA REWITALIZACJI USTAWA O REWITALIZACJI Proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja. Rewitalizacja jako kluczowy element polityki miejskiej. Rajmund Ryś Dyrektor Departamentu Polityki Przestrzennej w MIiR

Rewitalizacja. Rewitalizacja jako kluczowy element polityki miejskiej. Rajmund Ryś Dyrektor Departamentu Polityki Przestrzennej w MIiR Rewitalizacja Rewitalizacja jako kluczowy element polityki miejskiej Rajmund Ryś Dyrektor Departamentu Polityki Przestrzennej w MIiR Rewitalizacja jako kluczowy element polityki miejskiej Rajmund Ryś Dyrektor

Bardziej szczegółowo

Projekt dofinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz Funduszu Europejskiego Pomoc Techniczna

Projekt dofinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz Funduszu Europejskiego Pomoc Techniczna Projekt dofinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz Funduszu Europejskiego Pomoc Techniczna 2014-2020 Rewitalizacja jest zbiorem kompleksowych działań, prowadzonych na rzecz lokalnej społeczności,

Bardziej szczegółowo

Środki RPO WK-P na lata jako instrument realizacji procesów rewitalizacyjnych

Środki RPO WK-P na lata jako instrument realizacji procesów rewitalizacyjnych Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 Środki RPO WK-P na lata 2014-2020 jako instrument realizacji procesów rewitalizacyjnych Toruń, luty 2016 r. Definicja Rewitalizacja

Bardziej szczegółowo

Załącznik 1 do Regulaminu Konkursu dotacji

Załącznik 1 do Regulaminu Konkursu dotacji Załącznik 1 do Regulaminu Konkursu dotacji Definicja rewitalizacji oraz cechy i elementy programów rewitalizacji 1 I. Pojęcie rewitalizacji - wprowadzenie Rewitalizacja miast to najbardziej kompleksowa

Bardziej szczegółowo

REWITALIZACJA NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE. Bielsko Biała r. Rybnik r. Częstochowa r.

REWITALIZACJA NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE. Bielsko Biała r. Rybnik r. Częstochowa r. REWITALIZACJA NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Bielsko Biała 28.09.2016 r. Rybnik 5.10.2016 r. Częstochowa 12.10.2016 r. CZYM JEST REWITALIZACJA? DEFINICJA REWITALIZACJI USTAWA O REWITALIZACJI Proces wyprowadzania

Bardziej szczegółowo

Ogólne zasady współfinansowania rewitalizacji Żarowa ze środków UE w okresie programowania Przygotowanie do aplikowania o dofinansowanie.

Ogólne zasady współfinansowania rewitalizacji Żarowa ze środków UE w okresie programowania Przygotowanie do aplikowania o dofinansowanie. Ogólne zasady współfinansowania rewitalizacji Żarowa ze środków UE w okresie programowania 2014-2020. Przygotowanie do aplikowania o dofinansowanie. Plan spotkania: 1. Rewitalizacja - definicja 2. Zasady

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja w RPO WZ Zasady realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych

Rewitalizacja w RPO WZ Zasady realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych Rewitalizacja w RPO WZ 2014-2020 Zasady realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych Wsparcie działań rewitalizacyjnych Wsparcie na przygotowanie lub aktualizację programów rewitalizacji Wsparcie na wdrażanie

Bardziej szczegółowo

REWITALIZACJA W PERSPEKTYWIE FINANSOWEJ Łódź, 6-7 czerwca 2016 r.

REWITALIZACJA W PERSPEKTYWIE FINANSOWEJ Łódź, 6-7 czerwca 2016 r. REWITALIZACJA W PERSPEKTYWIE FINANSOWEJ 2014-2020 Łódź, 6-7 czerwca 2016 r. DOKUMENTY (1) Umowa Partnerstwa Działania rewitalizacyjne realizowane z EFRR mają na celu włączenie społeczności zamieszkujących

Bardziej szczegółowo

Konferencja rozpoczynająca opracowanie. Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Siedliszcze na lata

Konferencja rozpoczynająca opracowanie. Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Siedliszcze na lata Konferencja rozpoczynająca opracowanie Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Siedliszcze na lata 2016-2022 PROGRAM SPOTKANIA 10:30 11:00 REJESTRACJA UCZESTNIKÓW 11:00 11:10 OTWARCIE SPOTKANIA 11:10

Bardziej szczegółowo

Gminny Program Rewitalizacji. II spotkanie konsultacyjne

Gminny Program Rewitalizacji. II spotkanie konsultacyjne Gminny Program Rewitalizacji. II spotkanie konsultacyjne Plan spotkania: 1. Informacja dot. aktualnego postępu prac nad GPR 2. Podsumowanie badania ankietowego 3. Podsumowanie naboru zgłoszeń projektów

Bardziej szczegółowo

Załącznik 1 do Regulaminu konkursu

Załącznik 1 do Regulaminu konkursu Załącznik 1 do Regulaminu konkursu CECHY I ELEMENTY PROGRAMÓW REWITALIZACJI 1 I. Pojęcie rewitalizacji - wprowadzenie Rewitalizacja miast to najbardziej kompleksowa odpowiedź na degradację społeczną, gospodarczą,

Bardziej szczegółowo

Lokalne/Gminne Programy Rewitalizacji najczęściej popełniane błędy przy ich opracowywaniu, zgodność LPR z Wytycznymi i Instrukcją

Lokalne/Gminne Programy Rewitalizacji najczęściej popełniane błędy przy ich opracowywaniu, zgodność LPR z Wytycznymi i Instrukcją Lokalne/Gminne Programy Rewitalizacji najczęściej popełniane błędy przy ich opracowywaniu, zgodność LPR z Wytycznymi i Instrukcją Grzegorz Kapusta Departament Rozwoju Regionalnego UMWP Rzeszów, 8 sierpnia

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Lubsko na lata Marek Karłowski Instytut Badawczy IPC Sp. z o.o.

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Lubsko na lata Marek Karłowski Instytut Badawczy IPC Sp. z o.o. Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Lubsko na lata 2017 2023 Marek Karłowski Instytut Badawczy IPC Sp. z o.o. REWITALIZACJA - definicja Rewitalizacja to wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów

Bardziej szczegółowo

OPRACOWANIE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI DLA GMINY JAWORZE

OPRACOWANIE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI DLA GMINY JAWORZE OPRACOWANIE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI DLA GMINY JAWORZE BROSZURA INFORMACYJNA BROSZURA INFORMACYJNA 1 OPRACOWANIE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI DLA GMINY JAWORZE Zapraszamy mieszkańców do prac

Bardziej szczegółowo

Załącznik 1 do Regulaminu konkursu dotacji Przygotowanie programów rewitalizacji edycja II

Załącznik 1 do Regulaminu konkursu dotacji Przygotowanie programów rewitalizacji edycja II Załącznik 1 do Regulaminu konkursu dotacji Przygotowanie programów rewitalizacji edycja II CECHY I ELEMENTY PROGRAMÓW REWITALIZACJI 1 I. Pojęcie rewitalizacji - wprowadzenie Rewitalizacja miast to najbardziej

Bardziej szczegółowo

Nowe podejście do rewitalizacji

Nowe podejście do rewitalizacji Nowe podejście do rewitalizacji Agnieszka Siłuszek Departament Polityki Przestrzennej Ministerstwo Rozwoju Warszawa, 20 stycznia 2016 r. Rewitalizacja w Regionalnych Programach Operacyjnych (RPO) 2007-2013

Bardziej szczegółowo

Definicja rewitalizacji oraz cechy i elementy programów rewitalizacji 1

Definicja rewitalizacji oraz cechy i elementy programów rewitalizacji 1 Załącznik 1 do Regulaminu konkursu Definicja rewitalizacji oraz cechy i elementy programów rewitalizacji 1 I. Pojęcie rewitalizacji - wprowadzenie Rewitalizacja miast to najbardziej kompleksowa odpowiedź

Bardziej szczegółowo

Lublin, 21 września 2016 r. Wspieranie jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działań rewitalizacyjnych

Lublin, 21 września 2016 r. Wspieranie jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działań rewitalizacyjnych Lublin, 21 września 2016 r. Wspieranie jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działań rewitalizacyjnych Rewitalizacja prowadzony w sposób kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO GMINY BORZĘCIN NA LATA

STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO GMINY BORZĘCIN NA LATA STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO SPIS TREŚCI: I. WPROWADZENIE.. 1 II. STRESZCZENIE 6 CZĘŚĆ I SYTUACJA WEWNĘTRZNA I ZEWNĘTRZNA - ANALIZA SWOT III. CHARAKTERYTYKA OBECNEJ SYTUACJI W GMINIE BORZĘCIN..

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja w pracach MIiR

Rewitalizacja w pracach MIiR Rewitalizacja w pracach MIiR Andrzej Brzozowy Zastępca Dyrektora Departamentu Polityki Przestrzennej Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 24-26 sierpnia 2015 r. Rewitalizacja jako odpowiedź

Bardziej szczegółowo

Załącznik do uchwały nr 1000/16 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 31 sierpnia 2016 r.

Załącznik do uchwały nr 1000/16 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 31 sierpnia 2016 r. Załącznik do uchwały nr 1000/16 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 31 sierpnia 2016 r. Procedura weryfikacji programów rewitalizacji w Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa

Bardziej szczegółowo

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata ZINTEGROWANE DZIAŁANIA NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU OBSZARÓW MIEJSKICH POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata 2014-2020 Komisja Europejska przyjęła propozycje ustawodawcze dotyczące polityki spójności na lata 2014-2020

Bardziej szczegółowo

Polityka Terytorialna- Obszary Rozwoju Społeczno- Gospodarczego

Polityka Terytorialna- Obszary Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Polityka Terytorialna- Obszary Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Założenia polityki terytorialnej Wymiar terytorialny RPO i SRW, łącznik z PZPW Zintegrowane podejście do planowania rozwoju regionalnego

Bardziej szczegółowo

Ustawa o rewitalizacji

Ustawa o rewitalizacji Ustawa o rewitalizacji Agnieszka Siłuszek Departament Polityki Przestrzennej w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 27 października 2015 r. Rewitalizacja a smart city Krajowa Polityka Miejska

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Lutowiska na lata Warsztat konsultacyjny. Lutowiska, 12 kwietnia 2017 r.

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Lutowiska na lata Warsztat konsultacyjny. Lutowiska, 12 kwietnia 2017 r. Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Lutowiska na lata 2017-2023 Warsztat konsultacyjny Lutowiska, 12 kwietnia 2017 r. Wprowadzenie Celem pracy jest opracowanie dokumentu, który będzie podstawą do ubiegania

Bardziej szczegółowo

Działania w zakresie rewitalizacji służące realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata

Działania w zakresie rewitalizacji służące realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata Działania w zakresie rewitalizacji służące realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2014 2020 Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego Białystok, dnia 11 maja 2016

Bardziej szczegółowo

Nowe podejście do rewitalizacji co zmieniło się od 18 listopada 2015 r.

Nowe podejście do rewitalizacji co zmieniło się od 18 listopada 2015 r. Nowe podejście do rewitalizacji co zmieniło się od 18 listopada 2015 r. Spotkanie informacyjno-edukacyjne związane z organizacją konkursu dla gmin województwa małopolskiego na opracowanie lub aktualizację

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Nowe Miasto nad Pilicą na lata

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Nowe Miasto nad Pilicą na lata Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Nowe Miasto nad Pilicą na lata 2018-2023 Rewiatalizacja 2 3 Schemat procesu tworzenia i wdrażania programu rewitalizacji 4 5 Liczba osób w wieku pozaprodukcyjnym na

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja w RPO WK-P 2014-2020

Rewitalizacja w RPO WK-P 2014-2020 Rewitalizacja w RPO WK-P 2014-2020 Definicja Rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka

Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka Pierwszy Obszar Rewitalizacji Warsztat 2 1 Opr. Dr hab. Piotr Lorens na bazie materiałów Urzędu Miasta Płocka Program spotkania Krótkie przypomnienie celów warsztatów

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Dynów na lata

Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Dynów na lata Projekt Opracowanie i przyjęcie do realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Dynów realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014 2020 Celem pracy jest opracowanie dokumentu,

Bardziej szczegółowo

Zintegrowany Program Rewitalizacji Obszaru Funkcjonalnego (ZPROF) Chorzowa, Rudy Śląskiej i Świętochłowic do 2030 roku.

Zintegrowany Program Rewitalizacji Obszaru Funkcjonalnego (ZPROF) Chorzowa, Rudy Śląskiej i Świętochłowic do 2030 roku. Zintegrowany Program Rewitalizacji Obszaru Funkcjonalnego (ZPROF) Chorzowa, Rudy Śląskiej i Świętochłowic do 2030 roku styczeń 2015 O dokumencie ZPROF wprowadzenie Dokument Zintegrowany Program Rewitalizacji

Bardziej szczegółowo

Materiał szkoleniowy Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS

Materiał szkoleniowy Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS Pojęcie rewitalizacji wyrażone zostało w ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. oraz wytycznych Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja źródłem zrównoważonego rozwoju społecznego. dr Aleksandra Jadach-Sepioło Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Instytut Rozwoju Miast

Rewitalizacja źródłem zrównoważonego rozwoju społecznego. dr Aleksandra Jadach-Sepioło Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Instytut Rozwoju Miast Rewitalizacja źródłem zrównoważonego rozwoju społecznego dr Aleksandra Jadach-Sepioło Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Instytut Rozwoju Miast Plan prezentacji Skala i rodzaje potrzeb rewitalizacyjnych

Bardziej szczegółowo

Czym jest rewitalizacja?

Czym jest rewitalizacja? Plan prezentacji 1. Czym jest rewitalizacja 2. Zasady wsparcia projektów rewitalizacyjnych 3. Zasady wpisu programów do wykazu programów rewitalizacji województwa mazowieckiego 4. Zawartość programu rewitalizacji

Bardziej szczegółowo

Zasady weryfikacji programów rewitalizacji

Zasady weryfikacji programów rewitalizacji Zasady weryfikacji programów rewitalizacji Zielona Góra, 18 sierpnia 2016 r. Nabór programów rewitalizacji Nabór programów/projektów programów rewitalizacji do weryfikacji rozpoczął się 15 kwietnia 2016

Bardziej szczegółowo

Uzasadnienie. 1. Przedmiot regulacji. Uchwała ma na celu wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie miasta Biała Podlaska.

Uzasadnienie. 1. Przedmiot regulacji. Uchwała ma na celu wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie miasta Biała Podlaska. Uzasadnienie 1. Przedmiot regulacji Uchwała ma na celu wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie miasta Biała Podlaska. W związku z wejściem w życie ustawy o rewitalizacji z

Bardziej szczegółowo

Gminny Program Rewitalizacji Wasilkowa

Gminny Program Rewitalizacji Wasilkowa Gminny Program Rewitalizacji Wasilkowa SPOTKANIE KONSULTACYJN E Wasilków 09.05.2017 REWITALIZACJA Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja a RPO warunki realizacji, zakres wsparcia, projekty zintegrowane

Rewitalizacja a RPO warunki realizacji, zakres wsparcia, projekty zintegrowane Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 Rewitalizacja a RPO warunki realizacji, zakres wsparcia, projekty zintegrowane Toruń, grudzień 2016 r. Umowa Partnerstwa

Bardziej szczegółowo

Opracowanie Lokalnego programu rewitalizacji miasta Przemyśla na lata

Opracowanie Lokalnego programu rewitalizacji miasta Przemyśla na lata Opracowanie Lokalnego programu rewitalizacji miasta Przemyśla na lata 2016-2023 Konsultacje społeczne 31.01.2017 Projekt realizowany przy współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja Spotkanie konsultacyjne w Białowieży

Rewitalizacja Spotkanie konsultacyjne w Białowieży Rewitalizacja Spotkanie konsultacyjne w Białowieży Karolina Jaworska Tomas Consulting S.A. 27 października 2017 r. Rewitalizacja w gminie Białowieża Tomas Consulting S.A. na zlecenie Gminy Białowieża przygotuje

Bardziej szczegółowo

Załącznik do Uchwały Nr 651/XLIV/09 Rady Miasta Płocka z dnia 29 grudnia 2009 roku. Wieloletni Plan Inwestycyjny Miasta Płocka na lata 2010-2014

Załącznik do Uchwały Nr 651/XLIV/09 Rady Miasta Płocka z dnia 29 grudnia 2009 roku. Wieloletni Plan Inwestycyjny Miasta Płocka na lata 2010-2014 Załącznik do Uchwały Nr 651/XLIV/09 Rady Miasta Płocka z dnia 29 grudnia 2009 roku Wieloletni Plan Inwestycyjny Miasta Płocka na lata 2010-2014 Płock, grudzień 2009 Działy opracowania: I. Wprowadzenie.

Bardziej szczegółowo

Program Rewitalizacji Gminy i Miasta Żuromin na lata

Program Rewitalizacji Gminy i Miasta Żuromin na lata Program Rewitalizacji Gminy i Miasta Żuromin na lata 2017-2023 Cel spotkania Przedstawienie Programu Rewitalizacji Gminy i Miasta Żuromin na lata 2017-2023 3 Plan spotkania Istota rewitalizacji Metodyka

Bardziej szczegółowo

Opracowanie Lokalnego Programu Rewitalizacji dla zdegradowanej części Miasta Stawiszyna. Gmina i Miasto Stawiszyn

Opracowanie Lokalnego Programu Rewitalizacji dla zdegradowanej części Miasta Stawiszyna. Gmina i Miasto Stawiszyn Opracowanie Lokalnego Programu Rewitalizacji dla zdegradowanej części Miasta Stawiszyna Geneza prac nad rewitalizacją Opracowanie wniosku o przyznanie dotacji na Przygotowanie programów rewitalizacji odbyło

Bardziej szczegółowo

REWITALIZACJA NOWE PODEJŚCIE. Jędrzejów 3 marca 2016 r.

REWITALIZACJA NOWE PODEJŚCIE. Jędrzejów 3 marca 2016 r. REWITALIZACJA NOWE PODEJŚCIE Jędrzejów 3 marca 2016 r. Miasta nie składają się tylko z domów i ulic, ale z ludzi i ich nadziei Św. Augustyn Założenia wstępne Odniesienie do dokumentów 1. Narodowy Plan

Bardziej szczegółowo

Konferencja Rola Miast w Polityce Rozwoju: Prezentacja Projektu ZałoŜeń Krajowej Polityki Miejskiej. Warszawa, 21 maja 2012

Konferencja Rola Miast w Polityce Rozwoju: Prezentacja Projektu ZałoŜeń Krajowej Polityki Miejskiej. Warszawa, 21 maja 2012 Konferencja Rola Miast w Polityce Rozwoju: Prezentacja Projektu ZałoŜeń Krajowej Polityki Miejskiej Warszawa, 21 maja 2012 1 ZałoŜenia Krajowej Polityki Miejskiej Piotr śuber Dyrektor Departamentu Koordynacji

Bardziej szczegółowo

Regionalne Inwestycje Terytorialne (RIT) jako instrument wsparcia polityki rozwoju w kontekście rewitalizacji

Regionalne Inwestycje Terytorialne (RIT) jako instrument wsparcia polityki rozwoju w kontekście rewitalizacji Regionalne Inwestycje Terytorialne (RIT) jako instrument wsparcia polityki rozwoju w kontekście rewitalizacji Strategia rozwoju województwa mazowieckiego Szansa: wzmocnienie procesów rewitalizacji miast

Bardziej szczegółowo

ZASADY PRZYGOTOWANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO W RAMACH REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA

ZASADY PRZYGOTOWANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO W RAMACH REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA ZASADY PRZYGOTOWANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO W RAMACH REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 2007-2013 Łódź, 18 grudnia 2013 roku. Spis treści 1. WSTĘP... 3 2. STRUKTURA PLANU

Bardziej szczegółowo

Departament Planowania Regionalnego Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Departament Planowania Regionalnego Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego Założenia perspektywy finansowej 2014-20202020 27 lutego 2014 r. Jedną z głównych zasad programowania 2014-2020 jest wymiar terytorialny. Podejście terytorialne zakłada odejście od postrzegania obszarów

Bardziej szczegółowo

Warszawa, 13 stycznia 2016r.

Warszawa, 13 stycznia 2016r. Rewitalizacja Kliknij, aby dodać po tytuł nowemu prezentacji Warszawa, 13 stycznia 2016r. WAŻNE DOKUMENTY Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Krajowa

Bardziej szczegółowo

Nowe uwarunkowania prawne i organizacyjne a praktyka planowania procesu rewitalizacji

Nowe uwarunkowania prawne i organizacyjne a praktyka planowania procesu rewitalizacji Nowe uwarunkowania prawne i organizacyjne a praktyka planowania procesu rewitalizacji Mgr Ewa M. Boryczka Katedra Gospodarki Regionalnej i Środowiska Uniwersytet Łódzki www.region.uni.lodz.pl ewa.boryczka@uni.lodz.pl

Bardziej szczegółowo

Zasady regionalne w zakresie rewitalizacji

Zasady regionalne w zakresie rewitalizacji Zasady regionalne w zakresie rewitalizacji 4 posiedzenie Społeczno-Gospodarczej Rady ds. Modernizacji Regionu Toruń, 30 marca 2016 r. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu Departament

Bardziej szczegółowo

BROSZURA INFORMACYJNA

BROSZURA INFORMACYJNA S t r o n a 1 BROSZURA INFORMACYJNA S t r o n a 2 1. Wprowadzenie Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza wywołane procesem globalizacji oraz transformacją ustrojową i wyzwaniami

Bardziej szczegółowo

WSTĘPNE WYTYCZNE DO OCENY STRATEGII ZIT

WSTĘPNE WYTYCZNE DO OCENY STRATEGII ZIT Załącznik nr 1 do Stanowiska Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 10 czerwca 2014 r. w sprawie wstępnych wytycznych do oceny Strategii ZIT oraz Strategii Obszarów Rozwoju Społeczno-Gospodarczego

Bardziej szczegółowo

Gminny Program Rewitalizacji Miasta Ostrów Mazowiecka na lata Spotkanie konsultacyjne 18/10/16 Ostrów Mazowiecka

Gminny Program Rewitalizacji Miasta Ostrów Mazowiecka na lata Spotkanie konsultacyjne 18/10/16 Ostrów Mazowiecka Gminny Program Rewitalizacji Miasta Ostrów Mazowiecka na lata 2016-2023 Spotkanie konsultacyjne 18/10/16 Ostrów Mazowiecka 1 Agenda Wprowadzenie o GPR Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych Obszar zdegradowany

Bardziej szczegółowo

Program Rewitalizacji Gminy i Miasta Żuromin na lata

Program Rewitalizacji Gminy i Miasta Żuromin na lata Program Rewitalizacji Gminy i Miasta Żuromin na lata 2017-2023 Cel spotkania Przedstawienie istoty rewitalizacji i wyjaśnienie głównych pojęć związanych z procesem rewitalizacji Określenie zjawisk kryzysowych

Bardziej szczegółowo

Prace legislacyjne Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju w zakresie rewitalizacji. Płock, 27 marca 2015 roku

Prace legislacyjne Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju w zakresie rewitalizacji. Płock, 27 marca 2015 roku Prace legislacyjne Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju w zakresie rewitalizacji Płock, 27 marca 2015 roku Dokumenty, w których mają być regulowane kwestie rewitalizacji: Narodowy Plan Rewitalizacji Ustawa

Bardziej szczegółowo

REWITALIZACJA OD A DO Z Teoretyczne i prawne aspekty rewitalizacji oraz wyznaczenie granic obszaru zdegradowanego w Wałczu

REWITALIZACJA OD A DO Z Teoretyczne i prawne aspekty rewitalizacji oraz wyznaczenie granic obszaru zdegradowanego w Wałczu REWITALIZACJA OD A DO Z Teoretyczne i prawne aspekty rewitalizacji oraz wyznaczenie granic obszaru zdegradowanego w Wałczu Beata Bańczyk Czym jest rewitalizacja? PEŁNA DEFINICJA: Kompleksowy proces wyprowadzania

Bardziej szczegółowo

Wymiar miejski polityki spójno Zintegrowane Inwestycje Terytorialne. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, 24 stycznia 2013 r.

Wymiar miejski polityki spójno Zintegrowane Inwestycje Terytorialne. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, 24 stycznia 2013 r. Wymiar miejski polityki spójno jności Zintegrowane Inwestycje Terytorialne Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, 24 stycznia 2013 r. 1 Wymiar miejski częś ęścią wymiaru terytorialnego Wymiar miejski

Bardziej szczegółowo

Zielona Góra, 7 lipca 2014 r.

Zielona Góra, 7 lipca 2014 r. Zielona Góra, 7 lipca 2014 r. Wymiar terytorialny: Województwo Lubuskie, podobnie jak pozostałe regiony w Polsce, realizuje nową politykę regionalną z wykorzystaniem tzw. terytorialnego podejścia do prowadzenia

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Rymanów na lata Warsztat projektowy nr 2. Rymanów, 19 kwietnia 2017 r.

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Rymanów na lata Warsztat projektowy nr 2. Rymanów, 19 kwietnia 2017 r. Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Rymanów na lata 2017-2023 Warsztat projektowy nr 2 Rymanów, 19 kwietnia 2017 r. Wprowadzenie Celem pracy jest opracowanie dokumentu, który będzie podstawą do ubiegania

Bardziej szczegółowo

Ogólne zasady współfinansowania rewitalizacji. w okresie programowania Przygotowanie do aplikowania o dofinansowanie

Ogólne zasady współfinansowania rewitalizacji. w okresie programowania Przygotowanie do aplikowania o dofinansowanie Ogólne zasady współfinansowania rewitalizacji Otmuchowa ze środków UE w okresie programowania 2014-2020 Przygotowanie do aplikowania o dofinansowanie Plan spotkania: 1. Rewitalizacja - definicja 2. Zasady

Bardziej szczegółowo

ZARZĄD WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

ZARZĄD WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Poniżej podano wyłącznie stronę tytułową i spis treści Uszczegółowienia RPO, oraz, poniżej, zał. nr 6 do tego dokumetu.

Bardziej szczegółowo

Regulamin wpisu do Wykazu programów rewitalizacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Definicje

Regulamin wpisu do Wykazu programów rewitalizacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Definicje Regulamin wpisu do Wykazu programów rewitalizacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego 1 Definicje Ilekroć w niniejszym dokumencie jest mowa o: Programie rewitalizacji - to rozumie się inicjowany, opracowany

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka

Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka Przedsięwzięcia rewitalizacyjne Opr. Dr hab. Piotr Lorens na bazie materiałów Urzędu Miasta Płocka 1 Rewitalizacja definicja Struktura prezentacji Plan rewitalizacji

Bardziej szczegółowo

Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Brzeszcze do roku 2023 I posiedzenie Komitetu Rewitalizacji 3 października 2017 roku

Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Brzeszcze do roku 2023 I posiedzenie Komitetu Rewitalizacji 3 października 2017 roku Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Brzeszcze do roku 2023 I posiedzenie Komitetu Rewitalizacji 3 października 2017 roku Magdalena Jasek-Woś Główny Specjalista ds. Promocji i Rozwoju Rewitalizacja na

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja w perspektywie finansowej Unii Europejskiej , w tym w projektach realizowanych w ramach RPO WM

Rewitalizacja w perspektywie finansowej Unii Europejskiej , w tym w projektach realizowanych w ramach RPO WM Rewitalizacja w perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2014-2020, w tym w projektach realizowanych w ramach RPO WM 2014-2020 Paulina Sikorska Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 288/2015 Prezydenta Miasta Radomska z dnia 21 grudnia 2015 r.

Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 288/2015 Prezydenta Miasta Radomska z dnia 21 grudnia 2015 r. Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 288/2015 Prezydenta Miasta Radomska z dnia 21 grudnia 2015 r. Projekt z dnia 18 grudnia 2015 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W RADOMSKU z dnia...

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja w perspektywie finansowej Unii Europejskiej ,

Rewitalizacja w perspektywie finansowej Unii Europejskiej , Rewitalizacja w perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2014-2020, w tym w projektach realizowanych w ramach RPO WM 2014-2020 Paulina Sikorska Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich

Bardziej szczegółowo

Zasady realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce. Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej MRR

Zasady realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce. Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej MRR Zasady realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej MRR 1 Cele realizacji ZIT w Polsce Wynikają z projektu UP oraz Zasad realizacji ZIT w

Bardziej szczegółowo

Partnerstwo: Forma zarządzania RPO WP Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT).

Partnerstwo: Forma zarządzania RPO WP Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT). Partnerstwo: Forma zarządzania RPO WP 2014-2020. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT). Michał Glaser Dyrektor Biura Gdańskiego Obszaru Metropolitalnego Gdańsk, 12 marca 2015 r. Wprowadzenie: współczesne

Bardziej szczegółowo

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Bukowsko na lata

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Bukowsko na lata Projekt Opracowanie i przyjęcie do realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Bukowsko realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014 2020 Plan prezentacji 1. Podstawowe informacje

Bardziej szczegółowo

Program Rewitalizacji dla Gminy Miasta Rypin. na lata

Program Rewitalizacji dla Gminy Miasta Rypin. na lata Program Rewitalizacji dla Gminy Miasta Rypin na lata 2016-2023 Plan spotkania 1. Cel spotkania 2. Podstawowe definicje 3. Diagnoza Gminy 4. Obszar zdegradowany 5. Obszar rewitalizacji 6. Przedsięwzięcia

Bardziej szczegółowo

Budowa i wdrażanie strategii rozwoju gminy. Dr Piotr Szamrowski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Budowa i wdrażanie strategii rozwoju gminy. Dr Piotr Szamrowski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Budowa i wdrażanie strategii rozwoju gminy Dr Piotr Szamrowski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Czym jest strategia? Strategia jest to kierunek i zakres działania,

Bardziej szczegółowo

Rewitalizacja w ramach RPO WD 2014-2020

Rewitalizacja w ramach RPO WD 2014-2020 Rewitalizacja w ramach RPO WD 2014-2020 Projekty rewitalizacyjne w ramach RPO WD Nabory w ramach Działania 6.3 Rewitalizacja zdegradowanych obszarów Działania RPO WD, w których możliwe jest uzyskanie preferencji

Bardziej szczegółowo

WYTYCZNE W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA LOKALNYCH PROGRAMÓW REWITALIZACJI

WYTYCZNE W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA LOKALNYCH PROGRAMÓW REWITALIZACJI Załącznik nr 4 INSTYTUCJA ZARZĄDZAJĄCA REGIONALNYM PROGRAMEM OPERACYJNYM WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2013 ZARZĄD WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO PROJEKT WYTYCZNE W ZAKRESIE PRZYGOTOWANIA LOKALNYCH

Bardziej szczegółowo

System zarządzania rozwojem Polski. Rada Modernizacji, Toruń

System zarządzania rozwojem Polski. Rada Modernizacji, Toruń System zarządzania rozwojem Polski Rada Modernizacji, Toruń 12.12.2017 Projekty strategiczne SOR Kierunki interwencji Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju System zarządzania rozwojem Polski Obszar

Bardziej szczegółowo

Rajmund Ryś Kierujący pracą Departamentu Polityki Przestrzennej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego VI DZIEŃ URBANISTY, Poznań

Rajmund Ryś Kierujący pracą Departamentu Polityki Przestrzennej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego VI DZIEŃ URBANISTY, Poznań RACJONALNE KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI A FUNDUSZE EUROPEJSKIE - SZANSE I WYZWANIA Rajmund Ryś Kierujący pracą Departamentu Polityki Przestrzennej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego VI DZIEŃ URBANISTY, Poznań

Bardziej szczegółowo

ZINTEGROWANY ROZWÓJ PRZEWORSKO- DYNOWSKIEGO OBSZARU WSPARCIA

ZINTEGROWANY ROZWÓJ PRZEWORSKO- DYNOWSKIEGO OBSZARU WSPARCIA ZINTEGROWANY ROZWÓJ PRZEWORSKO- DYNOWSKIEGO OBSZARU WSPARCIA projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna

Bardziej szczegółowo

Gminny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha na lata

Gminny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha na lata Gminny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha na lata 2016-2025 Justyna Pichowicz Kierownik Biura ds. Rewitalizacji Miasta Urzędu Miejskiego w Wałbrzychu GPR podstawa prawna 1) Ustawa o rewitalizacji

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 4. Wytyczne do opracowania Lokalnych Programów Rewitalizacji

Załącznik nr 4. Wytyczne do opracowania Lokalnych Programów Rewitalizacji Załącznik nr 4 Wytyczne do opracowania Lokalnych Programów Rewitalizacji Szczegółowy opis priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 Katowice, czerwiec 2008

Bardziej szczegółowo

BROSZURA INFORMACYJNA BROSZURA INFORMACYJNA

BROSZURA INFORMACYJNA BROSZURA INFORMACYJNA S t r o n a 1 BROSZURA INFORMACYJNA BROSZURA INFORMACYJNA S t r o n a 2 1. Wprowadzenie Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza wywołane procesem globalizacji oraz transformacją

Bardziej szczegółowo

WYKAZ ZMIAN W SZCZEGÓŁOWYM OPISIE OSI PRIORYTETOWEJ KULTURA I DZIEDZICTWO

WYKAZ ZMIAN W SZCZEGÓŁOWYM OPISIE OSI PRIORYTETOWEJ KULTURA I DZIEDZICTWO WYKAZ ZMIAN W SZCZEGÓŁOWYM OPISIE OSI PRIORYTETOWEJ KULTURA I DZIEDZICTWO REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO NA LATA 2014-2020 (zatwierdzonym Uchwałą nr 55/852/17/V Zarządu

Bardziej szczegółowo

Gminny Program Rewitalizacji

Gminny Program Rewitalizacji Gminny Program Rewitalizacji Gminny Program rewitalizacji powstaje na mocy Ustawy z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji. Art. 15. 1. Gminny program rewitalizacji zawiera w między innymi: szczegółową

Bardziej szczegółowo

Praktyczne aspekty planowania systemu wdrażania, monitorowania i ewaluacji programów rewitalizacji

Praktyczne aspekty planowania systemu wdrażania, monitorowania i ewaluacji programów rewitalizacji Spotkanie informacyjno-edukacyjne Kraków, 2 grudnia 2016 r. Praktyczne aspekty planowania systemu wdrażania, monitorowania i ewaluacji programów rewitalizacji dr Janusz Jeżak dr Janusz Jeżak PLAN PREZENTACJI

Bardziej szczegółowo

dr Aranka Ignasiak-Szulc EKSPERT ORSG

dr Aranka Ignasiak-Szulc EKSPERT ORSG dr Aranka Ignasiak-Szulc EKSPERT ORSG ZAŁOŻENIA I WYMOGI OPRACOWANIA STRATEGII DLA OBSZARU ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO POWIATU LIPNOWSKIEGO LIPNO, 30.03.2015 r. POZIOMY REALIZACJI POLITYKI ROZWOJU

Bardziej szczegółowo