Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie. Phytopathology: healthy plants - healthy people

Transkrypt

1 Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne (PTFit.) Oddział Bydgoski Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. J. J. Śniadeckich w Bydgoszczy Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie Phytopathology: healthy plants - healthy people Bydgoszcz, września 2011

2 Komitet Organizacyjny Prof. dr hab. inż. Czesław Sadowski przewodniczący; prof. dr hab. Małgorzata Mańka, czł. koresp. PAN; dr inż. Aleksander Łukanowski; dr inż. Małgorzata Jeske; dr inż. Anna Baturo-Cieśniewska; dr inż. Grzegorz Lemańczyk; dr inż. Dariusz Pańka; dr inż. Leszek Lenc; dr hab. Jacek Piszczek; dr inż. Teresa Pastuszewska Sponsorzy Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu Bayer CropScience Polska Komitet Ochrony Roślin PAN Przedsiębiorstwo Nasienne ROLNAS Sp. z o.o. ProCam Polska Polski Cukier Krajowa Spółka Cukrowa S.A. Przygotowano do druku z materiałów dostarczonych przez autorów ISBN Rozpowszechnianie: Katedra Fitopatologii i Mikologii Molekularnej UTP fitopato@utp.edu.pl Wydawnictwo: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe ul. Jezuicka 4, Bydgoszcz tel btn@um.bydgoszcz.pl Bydgoszcz 2011

3 SPIS TREŚCI Tytułem wstępu...11 REFERATY PLENARNE...13 A. Grzywacz - Zdrowe lasy - zdrowe społeczeństwo...15 H. Wiśniewska - Mikotoksyny w żywności i paszach...18 M. Mańka - Czterdzieści lat Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego...23 Cz. Sadowski, T. Pastuszewska, M. Nowakowski, A. Łukanowski, D. Pańka, G. Lemańczyk - 90 lat fitopatologii w Bydgoszczy - wczoraj, dziś, jutro...32 WYSTĄPIENIA...49 H. Kwaśna, L. Szwajkowska-Michałek, P. Łakomy, J. Perkowski - Penicillium adametzii i jego możliwości w biologicznej ochronie roślin...51 H. Stępniewska, M. Latała, A. Misiek - Wpływ grzyba ektomikoryzowego Hebeloma crustuliniforme na wzrost i rozwój wybranych patogenów zgorzelowych siewek drzew w warunkach laboratoryjnych...55 D. Pańka, D. Piesik, M. Jeske - Wpływ endofita Neotyphodium lolii na produkcję związków fenolowych i uwalnianie lotnych związków organicznych przez życicę trwałą (Lolium perenne L.) zainfekowaną przez Fusarium poae...57 J. Jaroszuk-Ściseł, E. Kurek, A. Słomka, A. Baturo-Cieśniewska, L. Lenc - Enzymy degradujące roślinne i grzybowe ściany komórkowe syntetyzowane przez szczepy F. culmorum różnie oddziałujące na wzrost roślin zbożowych (ryzosferowe i patogeniczny)...61 M. Szczech - Wykorzystanie grzybów Trichoderma w uprawach integrowanych i do zagospodarowania odpadów organicznych projekt programu operacyjnego innowacyjna gospodarka...64 T. M. Dolińska, M. Schollenberger, A. Bartkowska - Pasożytowanie grzybów z rodzaju Cladosporium na Gymnosporangium sabinae (rdza gruszy)...67 J. Szymona - Problemy ochrony ekologicznych roślin sadowniczych...70 A. Kuzdraliński, E. Solarska - Zanieczyszczenie przez mikotoksyny ziarna ekologicznego owsa w zależności od sposobu ochrony...72 D. Krzyżanowska, M. Potrykus, E. Łojkowska, S. Jafra - Selekcja mikroorganizmów o potencjalnym zastosowaniu w biologicznej ochronie ziemniaka przed bakteriami pektynolitycznymi...75 L. Lenc, Cz. Sadowski - Występowanie Fusarium spp. na kłosach i ziarnie pszenicy ozimej uprawianej w różnych systemach uprawy i monokulturze...79 E. Arseniuk, E. Reszka, A. Małkus - Mapa genetyczna Stagonospora nodorum...82 A. Łukanowski, A. Baturo-Cieśniewska, Cz. Sadowski - Wykorzystanie Real Time PCR do ilościowego oznaczania Fusarium culmorum i genów warunkujących produkcję trichotecenów w ziarnie pszenicy ozimej

4 Z. Machowicz-Stefaniak, E. Zalewska, E. Król, B. Kowalik - Patogeniczność i charakterystyka genetyczna izolatów Phomopsis diachenii Sacc. uzyskanych z kminku zwyczajnego Carum carvi L...88 M. Kałużna, J. Puławska, P. Sobiczewski - Nowa metoda określania genetycznego zróżnicowania sprawców raka bakteryjnego drzew owocowych...91 M. Michalecka, S. Masny, T. Malinowski, A. Bielenin - Zmienność genetyczna populacji grzyba Venturia inaequalis w Polsce...95 A. Baturo-Cieśniewska, Cz. Sadowski - Molekularna identyfikacja chemotypów polskich izolatów Fusarium culmorum uzyskanych z pszenicy ozimej i jarej W. Irzykowski, M. Korbas, E. Jajor, M. Jędryczka - Sekwencje polimorficznych fragmentów minisatelitarnych grzyba Leptosphaeria maculans w populacjach traktowanych i nie traktowanych fungicydami M. Wit, A. Waśkiewicz, E. Jabłońska, R. Warzecha, P. Ochodzki, W. Wakuliński - Występowanie i charakterystyka typów kojarzeniowych MAT1 i MAT2 Fusarium verticillioides M. Potrykus, W. Śledź, E. Łojkowska - Zastosowanie Multiplex PCR do identyfikacji bakterii pektynolitycznych powodujących choroby ziemniaka M. Bełka, M. Mańka - Zróżnicowanie populacji grzybów rodzaju Rhizoctonia w wybranych szkółkach leśnych na terenie Wielkopolski J. Behnke-Borowczyk, H. Kwaśna - Zastosowanie klonowania i sekwencjonowania w badaniu różnorodności mikroorganizmów glebowych M. Rataj-Guranowska, N. Łukaszewska-Skrzypniak - Zgodność wegetatywna u Verticillium dahliae Z. Machowicz-Stefaniak, E. Zalewska - Występowanie i szkodliwość Colletotrichum dematium (Fr.) grove dla kminku zwyczajnego Carum carvi L B. Zimowska - Patogeniczność Phoma strasseri Moesz dla łodyg i rozłogów mięty pieprzowej Mentha piperita L S. Martyniuk - Czynniki ograniczające wykorzystywanie preparatów mikrobiologicznych w rolnictwie (ochrona roślin, stymulowanie plonów) M. Dynowska, E. Sucharzewska, G. Barańska, P. Troska - Grzyby z rodzaju Fusarium w mikologii medycznej Ł. Stępień, G. Koczyk, A. Waśkiewicz - Zróżnicowanie gatunków Fusarium izolowanych z ananasa oraz syntetyzowanych przez nie mikotoksyn D. Pańka, M. Jeske - Wpływ zasiedlenia kostrzewy łąkowej przez Neotyphodium uncinatum na jej plonowanie, zdrowotność i zawartość ergowaliny J. Błaszkowski - Problemy w morfologicznym identyfikowaniu arbuskularnych grzybów mikoryzowych (Glomeromycota) tworzących glomoidalne zarodniki K. Matkowski, E. Moszczyńska, E. Pląskowska - Choroby drzew i krzewów ozdobnych na terenie Wrocławia G. Lemańczyk - Chwasty żywicielami patogenicznych izolatów Rhizoctonia cerealis i R. solani

5 D. Abramowski, J. Floryszak-Wieczorek - Udział tlenku azotu w nabywaniu odporności liści ziemniaka na Phytophthora infestans A. Dawidziuk, J. Kaczmarek, M. Jędryczka - Modelowanie matematyczne jako narzędzie skuteczniejszego zwalczania suchej zgnilizny kapustnych w rzepaku B. Meszka, A. Broniarek-Niemiec, A. Bielenin - Aktualne problemy ochrony roślin jagodowych przed chorobami H. Pospieszny, B. Hasiów-Jaroszewska, N. Borodynko - Biologiczne i genetyczne zróżnicowanie izolatów wirusa mozaiki pepino (Pepino mosaic virus) występujących w Polsce B. Hasiów-Jaroszewska, N. Borodynko, H. Pospieszny - Genetyczne uwarunkowania oddziaływań pomiędzy wirusem mozaiki pepino (Pepino mosaic virus) a gospodarzem K. Golnik, M. Szyndel - Poszukiwanie nowych wzorów rekombinacji w genomach izolatów wirusa Y ziemniaka (Potato virus Y, PVY) E. Kalinowska, E. Paduch-Cichal, M. Chodorska - Wykrywanie i charakterystyka molekularna izolatów wirusa czerwonej pierścieniowej plamistości borówki wysokiej M. Kamińska, H. Berniak, P. Kamiński - Fitoplazmy przyczyną zaburzeń w kwitnieniu roślin kapustowatych M. Cieślińska, H. Morga, D. Kruczyńska - Zróżnicowanie fitoplazm porażających drzewa owocowe w Polsce P. Sobiczewski, B. Meszka, H. Bryk, C. Ślusarski, A. Chałańska, S. Berczyński, E. Malusa - Zmiany w populacjach mikroorganizmów i nicieni w glebie po odkażaniu metodami konwencjonalnymi i proekologicznymi M. Golanowska, S. Jafra - Potencjał antagonistyczny bakterii izolowanych z rizosfery i syntetycznego peptydu CAMEL względem Pseudomonas syringae J. Puławska, A. Mikiciński, P. Sobiczewski - Zróżnicowanie wirulencji Erwinia amylovora jaka jest rola plazmidów? J. Puławska, A. Willems, S. Sule, P. Sobiczewski - Rhizobium skierniewicense i Rhizobium nepotum - nowe gatunki bakterii wywołujących guzowatość korzeni A. Mikiciński, P. Sobiczewski, J. Puławska - Mechanizmy działania izolatów bakterii Pantoea agglomerans i Pseudomonas spp. przydatnych w ochronie roślin przed zarazą ogniową (Erwinia amylovora) POSTERY I. Adamska, B. Czerniawska - Grzyby na roślinach z rodzaju Sambucus i Tilia R. Andrzejak - Antagonistyczne oddziaływanie grzybów glebowych wobec różnych izolatów rodzaju Fusarium wyosobnionych z wypustek szparaga lekarskiego A. Baturo-Cieśniewska, A. Łukanowski - Zdrowotność 8 odmian pszenicy jarej uprawianej w systemie ekologicznym na tle systemu integrowanego i konwencjonalnego

6 N. Borodynko, H. Pospieszny - Klinika chorób roślin J. Ciesielska, P. Sobiczewski, C. Ślusarski, B. Meszka, E. Malusa - Alternatywne metody fumigacji: projekt Life+ wspierający integrowane i zrównoważone metody zwalczania organizmów szkodliwych w glebie w uprawach ogrodniczych B. Cwalina-Ambroziak, B. Bogucka, M. Nowak - Patogeny nadziemnej części ziemniaka nawożonego dolistnie B. Cwalina-Ambroziak, M. Nowak - Wpływ ochrony biologicznej i chemicznej na nasilenie zarazy i alternariozy ziemniaka B. Cwalina-Ambroziak, M. Nowak - Wpływ ochrony biologicznej i chemicznej na zbiorowisko grzybów kolonizujących organy pomidora (Lycopersicum esculentum Mill.) i glebę J. Dłużniewska - Wpływ preparatów Antifung, Bioczos i Biosept na rozwój i antagonizm Trichoderma harzianum T. M. Dolińska, M. Schollenberger, A. Bartkowska - Lecanicillium lecanii jako pasożyt wybranych rdzy K. Gleń, K. Znój, R. Witkowicz - Mikoflora ziarna zbóż pod wpływem nawożenia gleby PRP Sol i NPK T. Góral, D. Walentyn-Góral - Odporność pszenicy, pszenicy twardej i pszenżyta na rozprzestrzenianie się Fusarium w kłosie (typ odporności 2) M. Grabowski, K. Oberc - Możliwości zastosowania wybranych preparatów biotechnicznych do zwalczania grzybów z rodzaju Monilia J. Grajewski, A. Błajet-Kosicka, M. Twarużek, R. Kosicki, K. Mazurkiewicz-Zapałowicz, K. Kalczyńska - Występowanie toksyn fuzaryjnych w orkiszu z ekologicznego systemu uprawy E. Hanus-Fajerska, A. Wiszniewska, P. Czaicki - Opracowanie protokołu kultywacji zróżnicowanych genotypów Daphne (Thymelaeaceae) w celu testowania odporności na Thielaviopsis basicola E. Jajor, K. Pieczul, A. Perek, J. Horoszkiewicz-Janka - Zmienność genetyczna izolatów Alternaria brassicae pochodzących z terenu Wielkopolski A. Jakubowska, M. Michalecka, A. Bielenin - Nowe dla Polski patogeny inwazyjne drzew owocowych z rodzaju Monilinia A. Jamiołkowska - Plon owoców i grzyby zasiedlające perykarp papryki słodkiej (Capsicum annuum L.) uprawianej w polu R. Janas, J. Sobolewski, J. Robak - Skuteczność wybranych środków biologicznych i chemicznych stosowanych w uprawach pietruszki na nasiona R. Janas - Mikoflora nasion rokietty siewnej (Eruca sativa) uprawianej w systemie ekologicznym R. Jankowiak - Grzyby ofiostomatoidalne jako pospolite symbionty korników żerujących na drzewach iglastych w Polsce: przegląd 10 letnich badań R. Jankowiak - Wpływ temperatury na wzrost i przeżywalność kolonii dwóch gatunków grzybów z rodzaju Geosmithia

7 M. Jędryczka, J. Kaczmarek, W. Irzykowski, X. Duan, I. Dymarski, M. Kamiński, A. Brachaczek - Od inokulum do plonu kompleksowa analiza wpływu porażenia przez Sclerotinia sclerotiorum na produkcję nasion rzepaku ozimego w gospodarstwie wielkotowarowym J. Kaczmarek, A. Brachaczek, M. Jędryczka - Wykorzystanie monitorowania stężeń zarodników grzybów rodzaju Fusarium do optymalizacji zwalczania fuzariozy kłosów pszenicy ozimej J. Kamasa, K. Krawczyk - Identyfikacja bakterii Acidovorax avenae porażających orchidee Z. Kaniuczak - Efektywność produkcyjna i ekonomiczna zabiegów fungicydowych w uprawie pszenżyta jarego i ich wpływ na plon ziarna oraz wskaźniki ekonomiczne I. Kiecana, E. Mielniczuk, J. Perkowski, M. Cegiełko - Szkodliwość gatunku Fusarium avenaceum (Fr.) Sacc. dla wybranych genotypów owsa (Avena sativa L.) W. Kita, M. Tołtyrzewska, R. Sadowski - Badania zdrowotności jęczmienia ozimego w systemie PDO K. Koczwara, D. Pańka - Wykorzystanie metody PCR do identyfikacji endofita Neotyphodium lolii oraz jego wpływ na indukcję specyficznych mechanizmów obronnych w roślinie T. Kosiada - Wpływ temperatury oraz światła na niektóre gatunki grzybów rodzaju Ascochyta M. Kowalik, B. Kierpiec, J. Bonio, M. Żołna - Plamistości i nekrozy na liściach azalii Rhododendron L. w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego M. Kowalik - Grzyby towarzyszące roślinom tataraku zwyczajnego a Corus calamus L. w okresie wegetacji B. Kowalska, U. Smolińska - Podatność wybranych odmian cebuli (Allium cepa L.) na porażenie przez bakterie patogeniczne K. Krawczyk, A. Zwolińska, J. Kamasa, A. Maćkowiak-Sochacka - Wpływ sposobu inokulacji i warunków hodowli na objawy chorób bakteryjnych kukurydzy T. P. Kurowski, B. Majchrzak, E. Jaźwińska, E. Kowalska - Zbiorowiska grzybów zasiedlających ziarniaki pszenicy ozimej uprawianej po roślinach kapustowatych nawożonych siarką T. P. Kurowski, U. Wysocka, M. Damszel - Grzyby zasiedlające ziarniaki pszenicy jarej uprawianej w systemie konwencjonalnym i ekologicznym H. Kurzawińska, S. Mazur - Wykorzystanie niektórych preparatów biotechnicznych w ochronie naci ziemniaka przed Phytophthora infestans (Mont.) de Bary G. Lemańczyk, J. Zdunek, D. Pańka, L. Lenc, Cz. Sadowski - Redukcja fuzariozy kłosów (Fusarium culmorum chemotypy DON i NIV) i mikotoksyn w pszenicy ozimej przy wczesnym stosowaniu fungicydów M. Łobczowski, W. Pusz, E. Pląskowska - Zbiorowiska grzybów fyllosfery buraka cukrowego (Beta vulgaris L. subsp. vulgaris) uprawianego w różnych systemach uprawy przy zróżnicowanej dawce nawożenia azotem

8 A. Maćkowiak-Sochacka, A. Zwolińska - Przeżywalność bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus w różnych warunkach otoczenia w kontekście utylizacji bulw ziemniaków porażonych bakteriozą pierścieniową E. Matyjaszczyk, J. Sobczak - Środki ochrony roślin zawierające substancje aktywne pochodzenia naturalnego K. Mazurkiewicz-Zapałowicz, D. Ładczuk, M. Wolska - Organizmy wpływające na zdrowotność Typha spp. w litoralu jezior Drawieńskiego Parku Narodowego (NW Poland) E. Mielniczuk, I. Kiecana, M. Cegiełko, A. Pastucha - Gatunki z rodzaju Fusarium zagrażające uprawie owsa (Avena sativa L.) A. Mikiciński, P. Sobiczewski, S. Berczyński - Możliwości wykorzystania wybranych fungicydów i związków pochodzenia naturalnego w ochronie roślin sadowniczych przed bakteriozami E. B. Moliszewska, I. Pisarek - Następcze oddziaływanie osadów ściekowych na zbiorowiska grzybów glebowych i zdrowotność roślin uprawnych E. Moszczyńska, K. Matkowski, E. Pląskowska, A. Biesiada - Zbiorowiska grzybów fyllosfery jeżówki purpurowej (Echinacea purpurea (L.) Moench.) nawożonej mocznikiem i saletrą amonową M. Nowakowski, P. Skonieczek, T. Piętka - Wpływ uprawy rodów gorczycy białej na populację mątwika burakowego w glebie P. Ochodzki, T. Góral, R. Warzecha, M. Żurek, K. Nawrot - Porównanie porażenia przez Fusarium i zawartości mikotoksyn w ziarnie kukurydzy konwencjonalnej i modyfikowanej genetycznie R. Ogórek, E. Pląskowska - Epicoccum nigrum jako czynnik biologicznej kontroli in vitro patogenów roślinnych R. Ogórek, E. Pląskowska, A. Skrobiszewski - Wpływ biostymulatora Asahi SL na wzrost wybranych grzybów z rodzaju Fusarium na różnych podłożach hodowalnych D. Packa, T. Kulik, M. Hościk - Badania mikroskopowe przy użyciu skaningowego mikroskopu elektronowego ziarniaków dawnych pszenic porażonych przez Fusarium culmorum T. Pastuszewska, G. Gryń - Wpływ gatunku gleby na przeżywalność bakterii Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus A. Perek, E. Jajor, K. Pieczul, I. Świerczyńska, M. Korbas - Charakterystyka molekularna polskich i szkockich izolatów Plasmodiophora brassicae (kiła kapusty) K. Pieczul, J. Horoszkiewicz-Janka, J. Danielewicz - Identyfikacja chemotypów DON i NIV u izolatów Fusarium culmorum i Fusarium graminearum K. Pieczul, J. Piszczek - Analiza zmienności genetycznej genu CYP51 u izolatów Cercospora beticola sprawcy chwościka buraka E. Pląskowska, H. Gołębiowska - Wpływ uproszczeń uprawowych na zasiedlenie ziarna żyta przez Fusarium spp E. Potocka, E. Solarska, A. Kuzdraliński - Zanieczyszczenie mikotoksynami ziarna żyta i pszenżyta ozimego

9 W. Poznań, M. Ziemichód, E. Arseniuk - reakcje odmian ozimej pszenicy i ozimego pszenżyta w stadium siewki i po wykłoszeniu w polu na stagonospora nodorum M. Ptaszek, A. Trzewik, L. Orlikowski, T. Orlikowska - Zmienność w obrębie izolatów Phytophthora cambivora z różnych roślin żywicielskich oraz wody W. Pusz, M. Łobczowski - Wpływ zastosowania biostymulatorów Hergit i Sunagreen na zasiedlenie łodyg i nasion rzepaku ozimego przez grzyby K. Sadowska, A. Pukacka, N. Łukaszewska-Skrzypniak, M. Rataj-Guranowska - Metody krioprezerwacji bakterii i grzybów stosowane w banku patogenów roślin i badania ich bioróżnorodności M. Schollenberger, E. Wysocka, T. Dolińska - Reakcja izolatów Botrytis cinerea pochodzących z roślin ozdobnych na wybrane fungicydy M. Słowik-Borowiec, E. Szpyrka, A. Kurdziel - Pozostałości środków ochrony roślin w owocach z terenu południowo-wschodniej Polski U. Smolińska, B. Kowalska, M. Szczech, W. Kowalczyk - Wykorzystanie materiałów odpadowych do namnażania antagonistycznych grzybów Trichoderma J. Sobczak, W. Kawczyńska, K. Radziemska-Bonowicz, B. Śliwa, E. Wiercińska - Rejestracja fungicydów w Polsce stan obecny S. Sobkowiak, J. Śliwka, M. Chmielarz, R. Lebecka, E. Zimnoch-Guzowska - Odporność na metalaksyl izolatów Phytophthora infestans występujących na terenie Polski w latach E. Starzycka, M. Starzycki - Badania in vivo i in vitro zmian ph zachodzących pod wpływem mikotoksyny grzyba Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary S. Stępniewska-Jarosz, H. Ratajkiewicz - Grzyby patogeniczne chwastów potencjalne zagrożenie roślin uprawnych J. Strakowska, L. Błaszczyk, J. Chełkowski - Aktywność celulolityczna grzybów z rodzaju Trichoderma i gatunku Phlebiopsis gigantea M. Szczech, M. Oskiera - Przeżywalność mikroorganizmów w mikrogranulach alginianowych z dodatkiem materiałów wspomagających W. Szewczyk, M. Baranowska - Ocena zdrowotności dębu na podstawie stopnia ubytku aparatu asymilacyjnego wybranych drzewostanów dębowych Nadleśnictwa Smolarz D. Szopińska, K. Tylkowska, M. Jarosz, Ch. Song, S. Kopacz - Kiełkowanie, wigor i zdrowotność nasion kopru (Anethum graveolens L.) produkowanych w Polsce E. Szpyrka, M. Słowik-Borowiec, A Kurdziel - Pozostałości środków ochrony roślin w warzywach kapustnych J. Szwejda-Grzybowska, R. Kosson, M. Tuszyńska, M. Szczech - Mikotoksyny w warzywach ekologicznych A. Tratwal, F. Walczak - Występowanie i szkodliwość ważnych gospodarczo chorób zbóż i kukurydzy w Polsce w latach A. Trzewik, M. Ptaszek, L. B. Orlikowski, T. Orlikowska - Zróżnicowanie genomowe i patogeniczność izolatów Phytophthora plurivora z różnych źródeł wody

10 U. Wachowska, B. Rychcik, W. Mikołajczyk, K. Kurek - Mikroorganizmy zasiedlające ziarno pszenicy orkisz (Triticum spelta) uprawianej w systemie konwencjonalnym i ekologicznym U. Wachowska, A. D. Stasiulewicz-Paluch, K. Kurek, W. Mikołajczyk - Reakcja epifitów i endofitów ziarna pszenicy ozimej na zabiegi biologiczne i chemiczne A. Wagner, E. Wrona - Wpływ wybranych zapraw na zdrowotność nasion Zinnia elegans L. i Tagetes erecta L J. Walczewski, E. Arseniak - Wykorzystanie techniki podwojonych haploidów do podniesienia odporności pszenicy oraz pszenżyta na Stagonospora nodorum D. Walentyn-Góral, T. Góral - Ocena patogeniczności izolatów Ascochyta fabae Speg. wobec bobiku (Vicia faba L.) metodą odciętych liści Z. Weber - Zależność między ospowatością sadzeniaków i występowaniem rizoktoniozy na ziemniaku w okresie wegetacji M. Werner, L. Irzykowska, Z. Karolewski - Genetyczne zróżnicowanie kasztanowców oraz ocena występowania patogenów i szkodników M. Werner - Aktywność preparatu Antifung 20 SL wobec wyosobnionych z wypustek szparaga lekarskiego grzybów rodzaju Fusarium A. Węgierek, J. Puławska, E. Arseniuk - Zróżnicowanie szczepów bakterii Clavibacter michiganensis w obrębie podgatunku sepedonicus za pomocą testów biochemicznych i molekularnych VNTR i MP-PCR B. Wiewióra - Mikroorganizmy zasiedlające nasiona kostrzewy czerwonej (Festuca rubra L.) i ich wpływ na zdolność kiełkowania LISTA UCZESTNIKÓW

11 Tytułem wstępu Rok 2011 jest rokiem kolejnego, XIV Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Członków Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego, wraz z towarzyszącym mu Sympozjum Naukowym Zdrowe rośliny zdrowi ludzie. W tym właśnie roku przypadają też dwie ważne rocznice: czterdzieści lat od założenia Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego i dziewięćdziesiąt lat istnienia i rozwoju fitopatologii w ośrodku bydgoskim. Organizatorzy postanowili więc wykorzystać sposobność spotkania polskich fitopatologów w Bydgoszczy aby przypomnieć wydarzenia minionych lat. Tak powstał pomysł wzbogacenia sesji otwierającej Sympozjum naukowe o dwa wystąpienia natury historycznej, dotyczące wspominanych rocznic. Program popołudniowej sesji we wtorek 20 września ukształtował się wobec tego następująco: 1. Zdrowe lasy zdrowe społeczeństwo prof. dr hab. Andrzej Grzywacz, czł. rzecz. PAN 2. Mikotoksyny w żywności i paszach dr hab. Halina Wiśniewska, prof. IGR PAN 3. Czterdzieści lat Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego prof. dr hab. Małgorzata Mańka, czł. koresp. PAN lat fitopatologii w Bydgoszczy - wczoraj, dziś, jutro prof. dr hab. Czesław Sadowski, dr inż. Aleksander Łukanowski Małgorzata Mańka Czesław Sadowski 11

12

13 REFERATY PLENARNE

14

15 ZDROWE LASY ZDROWE SPOŁECZEŃSTWO Andrzej Grzywacz Wydział Leśny SGGW w Warszawie, Zakład Mikologii i Fitopatologii Leśnej ul. Nowoursynowska 159, Warszawa andrzej_grzywacz@sggw.pl Pojęcie bioklimatu rekreacyjnego stanowi syntezę oddziaływań zewnętrznych na organizm turystów i osób wypoczywających w ekosystemach leśnych. Właściwości prozdrowotne poszczególnych typów lasu zależą od wielu czynników natury ekologicznej: składu gatunkowego drzewostanu, struktury i jego budowy pionowej, wieku i zwarcia koron drzew, elementów składających się na typ siedliskowy lasu, dominującego zbiorowiska roślinnego i jego stanu zdrowotnego, stopnia zniekształcenia. Bioklimat warstwy rekreacyjnej możemy określić za pomocą różnorodnych cech i wskaźników: insolacji, uwilgotnienia, przewietrzania, produkcji tlenu, produkcji ozonu, struktury jonowej powietrza, różnego typu promieniowania, składu fitoaerozoli (w tym fitoncydów, olejków eterycznych), składu aeroplanktonu (wirusy, bakterie, zarodniki grzybów, pyłki roślin, roztocza, owady, złuszczone fragmenty roślin i zwierząt). Cechy te mają wpływ na filtracyjno-detoksykacyjne, bioterapeutyczne i psychoregulacyjne oraz estetyczne właściwości leśnych zbiorowisk roślinnych. Zespołem bodźców fizycznych, chemicznych i biologicznych występujących w lasach, a oddziaływujących na organizm ludzi przebywających na terenach leśnych, zajmuje się dynamicznie rozwijająca się, stosunkowo nowa gałąź wiedzy geoekologia turystyki i wypoczynku. Wiemy już sporo o wpływie na człowieka otaczających go poszczególnych gatunków drzew leśnych oraz typów siedliskowych lasu. W Polsce jest 9,3 mln ha lasów i gruntów związanych z gospodarką leśną, z czego 9,1 mln ha drzewostanów, co oznacza 29,1 % lesistości lub 30,4 % udziału w powierzchni lądowej kraju, a na 1 mieszkańca przypada 0,24 ha lasu (GUS 2010). Liczne czynniki natury abiotyczne, biotycznej i antropogenicznej obniżają, zaburzają funkcje i pożytki z lasów o charakterze produkcyjnym (gospodarczym), ochronnym (ekologicznym) i społecznym (publicznym), w tym bioklimat rekreacyjny ekosystemów leśnych. Obecnie 470 tys. ha Lasów Państwowych jest uszkodzonych, z różnym nasileniem przez przemysłowe zanieczyszczenia powietrza, głównie w województwach: śląskim, opolskim, dolnośląskim i łódz- Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Bydgoszcz 2011 ISBN

16 16 kim. Szkody górnicze występują na obszarze 36 tys. ha, powodując osiadanie terenu, zawodnienie lub osuszanie lasów. Ponad 60% takich zjawisk występuje w katowickiej dyrekcji LP, a 25% w łódzkiej dyrekcji LP (okolice Bełchatowa). W ostatnim 10 leciu zwalczano, głównie chemicznie, szkodliwe owady średnio na powierzchni 110 tys. ha ( ), chorobotwórcze grzyby na powierzchni 52 tys. ha (25 93), zabezpieczano uprawy i młodniki od szkód powodowanych przez zwierzynę łowną na powierzchni 82 tys. ha (56 112). Zabiegi ochronne obejmowały tylko fragment obszarów występowania szkodników i chorób lasu. Dotkliwie niszczą lasy pożary, jest ich przeciętnie 10 tys. rocznie, co powoduje utratę 4770 ha drzewostanów, najczęściej w okresie wiosny (marzec maj). Najczęstszą przyczyną pożarów jest podpalenie 45 %, nieostrożność 34 %, nieustalone przyczyny 15 %, a pozostałe 5 % powodują wyładowania atmosferyczne, wady i nieprawidłowości eksploatacji urządzeń technicznych i środków transportowych. Choroby infekcyjne, głównie powodowane przez grzyby, w stopniu groźnym występują na obszarze ponad 450 tys. ha Lasów Państwowych, czyli 6,5 % powierzchni drzewostanów. Jest to głównie huba korzeni, opieńkowa zgnilizna korzeni, choroby drewna kłód i strzał, osutki drzew iglastych i zamierania drzewostanów liściastych (dąb, buk, jesion, brzoza, olsza). Lokalnie, bardzo poważne uszkodzenia drzewostanów, mogą powodować i powodują ekstremalne czynniki meteorologiczne. Sumarycznie o stanie lasów całego kraju informuje nas monitoring, czyli system ciągłego zbierania informacji o stanie środowiska leśnego, stanie zdrowotnym drzewostanów. Funkcjonuje od 1984 r., opiera się na sieci stałych powierzchni obserwacyjnych (I i II rzędu), wyznaczonych w drzewostanach sosnowych, świerkowych, jodłowych oraz dębowych, bukowych, brzozowych, w 56 dzielnicach przyrodniczo-leśnych. Na drzewach próbnych obserwuje się: stanowisko biosocjalne drzew, defoliację i odbarwienie, dokonuje pomiaru pierśnic, ocienienia i widoczność korony, typ przerzedzenia koron, liczbę roczników igieł na pędzie oraz długość igieł lub wielkość liści, udział martwych gałęzi, pędy wtórne, urodzaj nasion, kwitnienie. Szczególne znaczenie mają szacunki defoliacji i odbarwienia aparatu asymilacyjnego, które określa się w 5 klasach, ponad to wyróżnia się klasy uszkodzeń drzewostanów. Na przykład w 2009 r. wykonano następujące czynności i obserwacje monitoringowe: uszkodzeń drzewostanów, symptomów i przyczyn uszkodzeń drzew, depozytu zanieczyszczeń i jakości powietrza atmosferycznego, opadów podokapowych i roztworów glebowych, parametrów meteorologicznych, składu chemicznego aparatu asymilacyjnego, miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów. Ogółem bez uszkodzeń (klasa 0) było 24,2 % badanych drzew, w klasie ostrzegawczej (1) 58,1 %, z lekkimi i średnimi uszkodzeniami (2) 16,9 %, z dużymi uszkodzeniami (3) 0,6 %, drzew martwych (4) było 0,2 %. W 2009 r. wynik monitoringu w klasach uszkodzeń (łącznie klasy 2 4) przedstawiał się następująco: sosna 17,3 % liczby badanych drzew, świerk 28,8 %, jodła 15,5 %,

17 dąb 29,6 %, buk 9,2 %, brzoza 18,28 %. Badania monitoringowe wykonuje co roku Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym k. Warszawy, wyniki są dokładnie analizowane co do ich geograficznego rozmieszczenia, tendencji zmian, przyczyn występowania uszkodzeń drzewostanów, są podstawą do podejmowania decyzji gospodarczych i zabiegów ochrony. W ostatnich latach obserwuje się pozytywne tendencje w tym względzie. Uszczerbek w zasobach leśnej przyrody powoduje szkodnictwo leśne czyli kradzieże drewna, kłusownictwo, bezprawne korzystanie z lasu, kradzieże i niszczenie mienia, zaśmiecanie lasów. Podczas masowych grzybobrań i zbiorów innych płodów runa leśnego także dochodzi do aktów niszczenia i wandalizmu, objawów niskiej kultury zachowania się w lesie. Niektóre obszary leśne objęte są stałym zakazem wstępu, nie pełnią funkcji turystycznych i wypoczynkowych, należą do nich: uprawy leśne do 4 m wysokości, powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne, ostoje zwierząt, źródliska rzek i potoków, obszary zagrożone erozją. Niekiedy wprowadza się okresowy zakaz wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa: gdy wystąpiło zniszczenie lub znaczne uszkodzenie drzewostanów lub degradacja runa leśnego, występuje duże zagrożenie pożarowe, wykonywane są zabiegi gospodarcze związane z hodowlą, ochroną lasu lub pozyskaniem drewna. Szacuje się, że około 1,5 2,5 mln ha lasów stale lub okresowo jest niedostępna dla rekreacji lub funkcje te pełni w ograniczonym zakresie, między innymi z powodu chorób i szkodników. Oznacza to, że z teoretycznie 0,24 ha lasu przypadającego na 1 mieszkańca Polski, w rzeczywistości lasów dostępnych dla turystyki i rekreacji, pełniących funkcję zdrowotne, jest tylko 0,18 ha. Stan lasów i ich ogólna kondycja wpływa lokalnie i generalnie na ludzi i zdrowie społeczeństwa. Działania z zakresu ochrony lasu, to nie tylko ochrona i kształtowanie ekosystemów leśnych i ich stanu zdrowotnego, to również dbałość o dobry bioklimat rekreacyjny, tak potrzebny społeczeństwu. Summary HEALTHY FORESTS HEALTHY SOCIETY The paper presents a concept of recreational bioclimate and factors that positively influence the health of people resting in forests. Different features of forest ecosystems affect the filtration, detoxification, biotherapeutic, psychoregulatory and aesthetic characteristics of recreation sites. The focus was also on the biotic, abiotic and anthropogenic factors, reducing the healing abilities of forests. The results of the monitoring of the forest health condition across the country were discussed. The average area of forest per capita in Poland is 0.24 ha. However, after taking into account the forest area to which access is permanently prohibited, only 0.18 hectare of damaged and diseased forests per inhabitant serves the tourism, recreation and healthimproving functions. 17

18 MIKOTOKSYNY W ŻYWNOŚCI I PASZACH Halina Wiśniewska Instytut Genetyki Roślin, Polska Akademia Nauk, ul. Strzeszyńska 34, Poznań hwis@igr.poznan.pl Większość gatunków grzybów ma pozytywny wpływ na środowisko. Usuwają resztki organiczne tworząc humus. Stanowią składnik diety ludzkiej, wykorzystywane są w procesach biotechnologicznych, mają zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym. Tylko około 8 tys. gatunków grzybów to patogeny porażające rośliny uprawne. Żywność może być skażona mikotoksynami (metabolitami wtórnymi), tworzonymi przez grzyby toksynotwórcze. Zawartość mikotoksyn jest ważnym wskaźnikiem jakości ziarna zbóż, produktów spożywczych i pasz. Mikotoksyny wykazują działanie toksyczne dla człowieka, zwierząt roślin i drobnoustrojów. Obecnie temat mikotoksyn, chodź jeszcze nie do końca poznany, jest bardzo ważnym zagadnieniem dotyczącym głównie bezpieczeństwa żywności. Poznano aktualnie 400 metabolitów grzybów toksycznych, jednak nie wszystkie występują w łańcuchu pokarmowym i na szczęście. Problem zanieczyszczenia mikotoksynami ziarna zbóż i produktów żywnościowych jest bardzo stary. Od wieków, bowiem obserwowano zatrucia wywołane przez spożycie zapleśniałej żywności lub pasz. W późnym średniowieczu wystąpiły epidemie po zjedzeniu chleba żytniego. Dziś wiemy, że alkaloid zawarty w sklerotach sporyszu jest bardzo toksyczny, powoduje niedokrwistość, bolesne obumieranie dystalnych części ciała. Dawniej objawy te nazywano ogień św. Antoniego. Wiek XIX- choroba żółtego ryżu (przyczyną toksyny Penicillium), pokarmowa toksyczna aleukia w Rosji - wywołana była trichotecenami tworzonymi przez grzyby z rodzaju Fusarium, bałkańska endemiczna nefropatia, wywołana ochratoksyną A. W 1960 roku w Anglii śmierć indyków spowodowana była karmieniem paszą zanieczyszczoną aflatoksyną B 1. Od epidemii w Anglii rozpoczęły się bardzo intensywne badania dotyczące toksyn tworzonych przez grzyby oraz ich wpływu na organizm człowieka i zwierząt. Każdy gatunek, a nawet szczep ma specyficzny profil metabolitów wtórnych a także związków toksycznych.. Zanieczyszczenie mikotoksynami dotyka corocznie 25% światowych plonów w różnych regionach geograficznych. Grzy- 18 Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Bydgoszcz 2011 ISBN

19 by, bowiem są organizmami o dużych możliwościach adaptacyjnych i rozwoju w szerokim zakresie warunków środowiska. Z punktu widzenia praktyki rolniczej mikotoksyny możemy podzielić na grupę powstającą w wyniku chorób roślin podczas wegetacji i mikotoksyny tworzące się podczas niewłaściwego przechowywania zbóż, roślin oleistych w silosach. Tworzenie mikotoksyn uzależnione jest od wielu czynników. Do czynników biologicznych należy poziom zainfekowania grzybem, zakażenie kilkoma różnymi gatunkami grzybów, których wzajemne oddziaływanie może wpływać na produkcję mikotoksyn. Czynniki fizyczne to: czas, temperatura, wilgotność oraz stopień uszkodzenia ziarna. W skali europejskiej i świata najważniejsze pod względem ekonomicznym i toksykologicznym są: aflatoksyna B 1, ochratoksyna A, deoksyniwalenol, zearalenon i fumonizyna B 1. O ile profil metabolitów wtórnych F. culmorum, F. graminearum i F. cerealis jest stosunkowo dobrze poznany, to o metabolitach F. avenaceum i F. poae porażających zboża wiadomo jeszcze niewiele. W zależności od organu, który uszkadzany jest przez mikotoksyny możemy je podzielić na: hepatoksyny ( aflatoksyna B 1 i inne), nefrotoksyny (ochratoksyna A), kariotoksyny (moniliformina), dermatotoksyny (T-2 i inne), neurotoksyny (fumonizyna B 1, alkaloidy sporyszu) oraz pulmotoksyny (powodują obrzęki płuc - fumonizyna B 1 ). Wydzielono również mikohormony (zearalenon i pochodne), immunotoksyny ( trichoteceny i inne) oraz związki rakotwórcze (aflatoksyny, ochratoksyna A, fumonizyny). Duża grupa grzybów toksynotwórczych to grzyby rozwijające się na roślinach podczas wegetacji. Wymienić należy toksynotwórcze grzyby z rodzaju Fusarium, a wytwarzane przez nie mikotoksyny są jednymi, które najczęściej występują w płodach rolnych. Grzyby z rodzaju Fusarium porażają kłosy zbóż drobnoziarnistych i kukurydzy oraz części innych roślin np. szparagi. Skutkiem porażenia zbóż gatunkami Fusarium jest kumulacja mikotoksyn w ziarnie jeszcze przed żniwami. W dużych ilościach mikotoksyny pojawiają się w latach, w których podczas kwitnienia i tworzenia ziarna jest wilgotno. Zanieczyszczenie ziarna mikotoksynami powodowane jest z jednej strony przez coraz szerzej stosowane uprawy zbóż w monokulturach, z pominięciem fitosanitarnego płodozmianu, oraz oszczędnościowe systemy uprawy. Powodują one znaczący wzrost inokulum patogenów Fusarium w środowisku uprawnym. Zidentyfikowano około 400 metabolitów wtórnych tworzonych przez gatunki Fusarium, poznano ich budowę. Pierwsze dwie grupy to trichoteceny A i B. Negatywnie oddziaływują na skórę i błony śluzowe, hamują syntezę białka, osłabiają układ immunologiczny. Tworzone są na przykład przez F. culmorum, F. graminearum F. moniliforme, F. proliferatum, F. sporotrichioides, F. poae. Kolejne trichoteceny grupy C i D - są 10 razy bardziej toksyczne niż grupa A i B. Powodują podrażnienie skóry, ból gardła, zmęczenie, zapalenie ucha, kaszel, uszkadzają szpik i odgrywają rolę w śmiertelnym zapaleniu płuc. Tok- 19

20 syny o odmiennej budowie niż trichoteceny to zearalenon - powoduje zanik rui, ronienie zwierząt, i zaburzenie laktacji. Natomiast fumonizyna uszkadza płuca, wątrobę, trzustkę, powoduje choroby mózgu i jest najprawdopodobniej sprawcą raka krtani. Tworzone przez Fusarium verticilioides i F. proliferatum - patogeny porażające przede wszystkim kukurydzę. Kolejna mikotoksyna o budowie odmiennej od trichotecen to moniliformina. Pogarsza przyrost drobiu., powoduje zaburzenia rytmu serca. Metabolitami najczęściej zanieczyszczającymi ziarno zbóż są metabolity z grupy trichotecenów: deoksynivalenol, niwalenol, tworzone są przez toksynotwórcze gatunki F. culmorum i F. graminearum. W ziarniakach kukurydzy najczęściej występują fumonizyny, zearalenon i deoksyniwalenol i pochodne. Drugą grupą grzybów tworzących mikotoksyny to grzyby przechowalnicze. Wymienić tu należy grzyby należące do dwóch rodzajów Penicyllium, Aspergillus. Duże ilości tych toksyn pojawiają się w płodach rolnych (ziarnie zbóż) i ogrodniczych (owoce i warzywa) przechowywanych w nieszczelnych silosach lub na strychu bez paraizolacji. Z najważniejszych toksyn tworzonych przez grzyby podczas złego przechowywania to aflatoksyny B1 i pochodne B 2, G 1, G 2, M 1, M 2 - tworzone przez grzyby należące zasadniczo do dwóch gatunków Aspergillus flavus Link i A. parasiticus Speera. Obecność aflatoksyn (szczególnie B 1 ) stwierdza się w orzeszkach ziemnych, migdałach, ziarnie zbóż, soi, kukurydzy, przyprawach, śrutach roślin oleistych, bawełny, kukurydzy i innych. Aflatoksyny mogą przechodzić do mleka. Są rakotwórcze, mutagenne, osłabiają układ odpornościowy a u drobiu są powodem chudnięcia, depresji i porażenia mięśni. Drugą toksyną mogącą powstać podczas niewłaściwego przechowywania ziarna to ochratoksyna A, wytwarzana przez Aspergillus ochraceus i Penicillium verrucosum. Może przedostawać się do krwi i tkanek (podroby, szynki, kiełbasy). Jest bardziej toksyczna niż aflatoksyna. Powoduje uszkodzenie nefronów i w rezultacie śmierć. Obniża masę ciała zwierząt, powoduje niedostatek wit. A,C,E, jest przyczyną obniżenia krzepliwości i odporności. Unia Europejska wprowadza rygorystyczne zalecenia, co do progów zawartości mikotoksyn. Mikotoksyny są bardzo trudne do wyeliminowania, ponieważ są odporne na wysoką temperaturę. Przemiał - nie usuwa toksyn fuzaryjnych, przechodzą do wszystkich produktów przemiału i przez produkty piekarnicze i zwierzęce mogą przenikać do organizmu stanowiąc zagrożenie dla ludzi i zwierząt. Summary MYCOTOXINS IN HUMAN FOOD AND ANIMAL FEEDS 20 Most of fungal species have a positive influence on the environment, as decomposers and sources of food for people and animals. Moreover, fungi are used in biotechnological processes and in pharmaceutical industry. Only

21 about species of fungi are pathogens infecting crop plants. Food may be contaminated with fungal toxins, i.e. mycotoxins (secondary metabolites), produced by toxin-producing fungi. Mycotoxin content is an important indicator of the quality of cereal grain, food products, and animal feeds. Mycotoxins are poisonous for people, animals, plants, and microorganisms, so they are of special importance for food safety. The problem of mycotoxin contamination of cereal grain and food products is very old. For many centuries, poisonings have been caused by consumption of mouldy food or animal feeds In the late Middle Ages, epidemics were caused by rye bread consumption, because the alkaloid contained in ergot sclerotia is very toxic. In the past, ergotism was known as St. Anthony s Fire. In the 19 th century, yellow rice disease was caused by toxins of Penicillium, whereas alimentary toxic aleukia in Russia, by trichothecenes produced by Fusarium spp., and Balkan endemic nephropathy, by ochratoxin A. In 1960, in England, turkeys died due to feed contaminated with aflatoxin B 1. Since the epidemic in England, intensive research has been conducted to investigate mycotoxins and their influence on human and animal health. Mycotoxin synthesis depends on many factors. Biotic factors include the scope of infection by the pathogen and infection by several fungal species, whose interactions may affect mycotoxin production. Physical factors include time, temperature, moisture content, and grain damage level. On the European and global scale, the most important mycotoxins, in respect to economy and toxicology are: aflatoxin B1, ochratoxin A, deoxynivalenol, zearalenone, and fumonisin B 1. Depending on the organ damaged by mycotoxins, they can be divided into: hepatotoxins (aflatoxin B 1, etc.), nephrotoxins (ochratoxin A), cardiotoxins (moniliformin), dermatoxins (T-2, etc.), neurotoxins (fumonisin B 1, ergot alkaloids), and pulmotoxins (fumonisin B 1 ). Additionally, some mycotoxins are classified as mycohormones (zearalenon and its derivatives), immunotoxins richothecenes, etc.), and carcinogens (aflatoxins, ochratoxin A, fumonisins). Contamination with these compounds affects annually 25% of crop yields in the world in various geographic regions. Fungi are able to adapt and grow in a wide range of environmental conditions. Considering farming practices, mycotoxins can be divided into: those produced as a result of plant diseases during the growing season; and those produced during inadequate storage of cereals and oil seeds. Many toxin-forming fungi develop on plants during the growing season. These include Fusarium and Claviceps species. Fusarium species infect heads of small-grain cereals and maize, as well as parts of other plants, e.g. asparagus shoots. Cereal infection results in mycotoxin accumulation in grain even before harvest. High concentrations of mycotoxins are recorded in the years when humidity is high at the time of flowering and grain formation. The observed increase in grain contamination with mycotoxins is caused by the more and 21

22 22 more common minimum tillage system as well as cereal monocultures, without the phytosanitary crop rotation. They cause a considerable increase in the inoculum of Fusarium pathogens in the agroecosystem. About 400 secondary metabolites produced by Fusarium species have been identified so far and their structure has been analysed. The first 2 groups are trichothecenes A and B. They negatively affect the skin and mucous membranes, inhibit protein synthesis, and impair the immune system. They are produced e.g. by F. culmorum, F. graminearum F. moniliforme, F. proliferatum, F. sporotrichioides, and F. poae. Another 2 groups - trichothecenes C and D - are 10-fold more toxic than groups A and B. They cause skin irritation, throat ache tiredness, ear inflammation, cough, bone marrow damage, and play a role in deadly pneumonia. Another kind of toxin is zearalenone - an oestrogenic toxin. It leads to anoestrus or abortion in animals, poor appetite, and disturbed lactation. Yet another group of toxins, fumonisins, cause damage to the liver, pancreas, lungs, causes brain tumours, and most probably also cancer of the larynx. It is produced by Fusarium verticilioides and F. proliferatum - pathogens infecting mostly maize. Moniliformin also differs in structure from trichothecenes. It reduces the growth rate of poultry and causes cardiac arrhythmia. The most frequent metabolites contaminating cereal grain are some trichothecenes: deoxynivalenol and nivalenol, both produced by F. culmorum and F. graminearum. In maize grain, most frequent are fumonisins, zearalenone, and deoxynivalenol and its derivatives. Another major group of fungi producing mycotoxins are storage fungi. These include Penicillium and Aspergillus species. Large amounts of the toxins appear in field crops (cereal grain) and garden crops (fruits and vegetables), stored in the attic without vapour barrier or in silos that are not air-tight. The most important toxins produced by fungi during inappropriate storage are aflatoxin B1, and its derivatives B 2, G 1, G 2, M 1, M 2 - mostly produced by Aspergillus flavus Link and A. parasiticus Speera. Aflatoxins (B 1 in particular) are found in peanuts, almonds, cereal grain, soybeans, maize, seasonings, ground oil seeds, cotton seeds etc. Aflatoxins can be found also in milk. They are carcinogenic, mutagenic, impair the immune system, while in poultry they lead to weight loss, depression, and muscle paralysis. Another toxin that can be produced during inadequate grain storage is ochratoxin A, synthetized by Aspergillus ochraceus and Penicillium verrucosum. It can be carried with blood to other tissues. It is more toxic than aflatoxin. It causes kidney damage and, consequently, death. It leads to animal weight loss, deficits of vitamins A, C, and E, reduced coagulation, and resistance to diseases. The European Union has introduced rigorous limits of mycotoxin content in food. Mycotoxins, however, are very difficult to eliminate, because they are resistant to high temperatures. Also grinding does not remove Fusarium toxins.

23 CZTERDZIEŚCI LAT POLSKIEGO TOWARZYSTWA FITOPATOLOGICZNEGO Małgorzata Mańka Uniwersytet Przyrodniczy, Wydział Leśny, Katedra Fitopatologii Leśnej, ul. Wojska Polskiego 71c, Poznań W 2011 roku upływa czterdzieści lat od założenia Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego. Zebranie trzydziestu jeden członków-założycieli Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego odbyło się w Poznaniu 11 listopada 1971 roku. Wybrano na nim Tymczasowy Zarząd Główny i przyjęto projekt statutu Towarzystwa. Wskutek dalszych starań Zarządu uzyskano decyzję Urzędu Spraw Wewnętrznych Prezydium Rady Narodowej m. Poznania o»wpisaniu do rejestru stowarzyszeń i związków tut. Urzędu w dniu 25 maja 1972 r. stowarzyszenia p.n. Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, pod Nr 230«. Skład Tymczasowego Zarządu Głównego, podany w piśmie (L.dz. 13/72) skierowanym dnia 30.VIII.1972 r. do wymienionego Urzędu, był następujący:»przewodniczący prof. Karol Mańka, sekretarz dr habil. Maria Gierczak, członkowie: prof. dr Józef Kochman (Warszawa), prof. dr Wanda Truszkowska (Wrocław), prof. dr Władysław Błaszczak (Poznań), doc. dr habil. Antoni Golenia (Poznań) i doc. dr Tadeusz Glaser (Poznań), wszyscy bezpartyjni. Wiek i miejsce pracy wymienionych osób przedstawia się następująco: prof. dr Karol Mańka 57 lat, WSR Poznań prof. dr Józef Kochman 67 lat, SGGW Warszawa prof. dr Wanda Truszkowska 53 lata, WSR Wrocław prof. dr Władysław Błaszczak 55 lat, WSR Poznań dr habil. Maria Gierczak 39 lat, WSR Poznań doc. dr habil. Antoni Golenia 50 lat, Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu doc. dr Tadeusz Glaser 50 lat, WSR w Poznaniu«. W tym czasie 169 osób zdeklarowało chęć zostania członkami Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego. Oficjalne ich przyjęcie nastąpiło podczas Walnego Zgromadzenia w Poznaniu 28 listopada 1972 roku. Pierwszym powołanym do życia oddziałem Towarzystwa był Oddział we Wrocławiu, utworzony 19 lipca 1972 roku (20 członków). Następnie powsta- Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Bydgoszcz 2011 ISBN

24 24 ły oddziały w Poznaniu (55 członków), Warszawie (58 członków) i Krakowie (36 członków). Po powołaniu do życia Oddziałów w Olsztynie (1977), Lublinie (1978), Bydgoszczy (1978) oraz Szczecinie (1983) Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne ma obecnie osiem oddziałów. Liczba członków Towarzystwa, wynosząca początkowo 169, po różnorodnych fluktuacjach wynosi obecnie około 300 osób. Pierwsze Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa odbyło się, jak wspomniano, w Poznaniu 28 listopada 1972 roku. Pierwsze Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa wraz z ogólnopolskim sympozjum naukowym Zagadnienie odporności roślin na choroby odbyło się w Krakowie 5-7 września 1974 roku. Potem kolejno nastąpiły: II Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Zwalczanie chorób roślin a środowisko Poznań, , III Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Chemiczne metody ochrony roślin przed chorobami Skierniewice, , IV Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Nowe kierunki w fitopatologii Lublin, , V Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Systemy ochrony roślin przed chorobami Wrocław, , VI Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum naukowe Bydgoszcz, , VII Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Niepatogeniczna mikoflora w patologii roślin Szczecin, , VIII Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Biotyczne środowisko uprawne a zagrożenie chorobowe roślin Olsztyn, , IX Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Nowe kierunki w fitopatologii Kraków, , X Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Bioróżnorodność w fitopatologii europejskiej na przełomie wieków Poznań, , XI Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Fitopatologia polska w Europie Warszawa, , XII Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Aktualne problemy w fitopatologii Lublin, , XIII Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Choroby roślin na tle zmian klimatycznych Wrocław, , XIV Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum Fitopatologia: zdrowe rośliny zdrowi ludzie Bydgoszcz, Z okazji 15-lecia istnienia Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego miało też miejsce Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie, które odbyło się w Zielonce koło Poznania ( ). Od początku swego istnienia Towarzystwo zabiegało o posiadanie własnego czasopisma naukowego. Obiektywne trudności sprawiły, że początkowo trze-

25 ba było publikować prace z sympozjów w Zeszytach Problemowych Postępów Nauk Rolniczych z podtytułem Phytopathologia Polonica i kolejnym rzymskim numerem. W ten sposób wydano 10 tomów noszących numery Zeszytów 160, 198, 213, 230, 250, 275, 289, 301, 307, 374 (odpowiednio Phytopathologia Polonica I - X), po czym ukazały się dwa kolejne tomy Phytopathologia Polonica (XI i XII), wydane już przez Towarzystwo niezależnie. W 1991 roku Towarzystwo zaczęło wydawać w języku angielskim nowy półrocznik naukowy, stanowiący kontynuację tej samej inicjatywy wydawniczej pod tytułem Phytopathologia Polonica, a którego numeracja (arabskimi i rzymskimi liczbami) nawiązywała w latach do wspomnianych wyżej Zeszytów Problemowych PNR. Od 1996 roku Phytopathologia Polonica miała pojedynczą numerację (tom 11 i dalsze), a od 2002 roku stała się kwartalnikiem. Od 2009 roku czasopismo nosi tytuł Phytopathologia zgodnie z decyzją Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego podjętą w dniu 16 września 2008 roku. Czasopismo jest dostępne w wersji elektronicznej na stronie WWW Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego Czasopismo jest indeksowane w bazach danych: CAB ABSTRACTS i AGRO LIBREX. Życie Towarzystwa toczyło się od początku także w sekcjach, które powoływano zależnie od potrzeb i inicjatywy Członków. Były to, razem z później powstałymi: Sekcja Historii Fitopatologii w Polsce, Sekcja Metodyczna, Sekcja Popularyzacji Fitopatologii, Sekcja Nazewnictwa Fitopatologicznego nazwana później Sekcją Nazewnictwa Chorób Roślin (i Dydaktyki), Sekcja Współpracy z Zagranicą, Sekcja Wirusologiczna, Sekcja Chorób Nasion, Sekcja Biologicznej Ochrony Roślin przed Chorobami, Sekcja Mikologii i Mikotoksyn, Sekcja Genetyki i Biochemii Patogenów Roślin, Sekcja Chorób Drzew Leśnych i Parkowych, Sekcja Nowych Patogenów i Chorób Roślin. Obecnie działa w Towarzystwie dziewięć sekcji (w układzie alfabetycznym): Sekcja Bakteryjnych Chorób Roślin (przewodniczący: prof. dr hab. Piotr Sobiczewski) Sekcja Biologicznej Ochrony Roślin przed Chorobami (przewodniczący: prof. dr hab. Leszek Orlikowski, obecnie prof. dr hab. Czesław Sadowski), Sekcja Chorób Roślin Drzewiastych (przewodniczący: prof. dr hab. Ryszard Siwecki, obecnie prof. dr hab. Zbigniew Sierota), Sekcja Dydaktyki i Nazewnictwa (przewodniczący: prof. dr Wanda Truszkowska, prof. dr hab. Zbigniew Borecki, prof. dr hab. Tomasz Majewski, obecnie dr hab. Małgorzata Schollenberger, prof. SGGW), Sekcja Genetyki i Biochemii Patogenów Roślin (przewodnicząca: prof. dr hab. Maria Rataj-Guranowska), Sekcja Mikologii i Mikotoksyn (przewodniczący: prof. dr hab. Jerzy Chełkowski), 25