CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Transkrypt

1 CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI , , UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT W A R S Z A W A TELEFAX INTERNET sekretariat@cbos.pl BS/42/2008 KONTAKTY Z PRAWEM, OCENA INSTYTUCJI PRAWNYCH I POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA POLAKÓW KOMUNIKAT Z BADAŃ WARUNKI ŻYCIOWE SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO: PROBLEMY I STRATEGIE WARSZAWA, MARZEC 2008 PRZEDRUK I ROZPOWSZECHNIANIE MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA

2 W badaniu Warunki życioe społeczeństa polskiego: problemy i strategie 1 respondenci ypoiadali się m.in. na temat soich kontaktó z przedstaicielami ybranych instytucji pranych. Okazało się, że ciągu ostatnich pięciu lat Polacy najczęściej kontaktoali się, bardzo różnych zapene spraach, przede szystkim z trzema instytucjami: z notariatem (21,9%), sądem (21,5%) i policją (18,4%). Znacznie rzadziej mieli do czynienia z pięcioma innymi instytucjami lub ich reprezentantami: prokuraturą (7,9%), strażą miejską (7,8%), radcą pranym (7,6%), adokatem (7,4%) i komornikiem (6,8%). Zdecydoanie najrzadziej Polacy mieli poód, aby kontaktoać się z ięzieniem lub służbą ięzienną (3,2%). RYS. 1. CZĘSTOŚĆ KONTAKTÓW Z WYBRANYMI INSTYTUCJAMI PRAWNYMI LUB ICH PRZEDSTAWICIELAMI W OSTATNICH PIĘCIU LATACH CBOS Notariat Sąd Policja Prokuratura Straż miejska Radca prany Adokat Komornik Więzienie, służba ięzienna 7,9% 7,8% 7,6% 7,4% 6,8% 3,2% 21,9% 21,5% 18,4% 1 Badanie Warunki życioe społeczeństa polskiego: problemy i strategie realizoano od rześnia do listopada 2007 roku na reprezentatynej próbie losoo-adresoej dorosłych mieszkańcó Polski (N=38 866).

3 - 2 - Poyższe dane trudno jednoznacznie zinterpretoać. Z jednej strony można boiem przyjąć, że rzadkie kontakty ludzi z instytucjami kontroli pranej śiadczą o tym, że prao dobrze funkcjonuje i spranie ypełnia zadania preencyjne, odstraszające. Z drugiej szakże strony częste kontakty z reprezentantami Temidy mogą skazyać na zbyt słabą działalność pozapranych mechanizmó roziązyania sporó i konfliktó. Poza tym konieczność załatiania różnych spra urzędoych, otrzymyania i dostarczania dokumentó, aktó notarialnych, pośiadczeń, uierzytelnień itp. jest przyczyną częstych izyt niektórych instytucjach pranych. Wyjaśnia to m.in., dlaczego notariat jest na pierszym miejscu listy instytucji pranych, z którymi Polacy najczęściej się kontaktują. O połoę rzadsze kontakty z adokatami i radcami pranymi niż z policją zdają się natomiast śiadczyć o utrudnionym dostępie do usług pranych, a także o tym, że dość często zdarzają się sytuacje, kiedy konieczna jest interencja stróżó praa. Zadoolenie z naiązyanych kontaktó z przedstaicielami zaodó praniczych jest na ogół tym iększe, im te kontakty są częstsze. Na pierszym miejscu deklaroanej przez Polakó satysfakcji z naiązanych kontaktó znajduje się notariusz (83,0% zadoolonych śród osób kontaktujących się z tym urzędem), na drugim radca prany (62,7%), a na trzecim sąd (57,0%). Wyraźnie rzadziej respondenci yrażają zadoolenie z kontaktó z komornikiem (35,0%), prokuraturą (34,2%) i ze służbą ięzienną (18,7%). RYS. 2. ZADOWOLENIE Z KONTAKTÓW Z WYBRANYMI INSTYTUCJAMI PRAWNYMI LUB ICH PRZEDSTAWICIELAMI CBOS Notariusz Radca prany Sąd Adokat Policja Straż miejska Komornik Prokuratura Więzienie, służba ięzienna 62,7% 57,0% 52,7% 50,0% 37,2% 35,0% 34,2% 18,7% 83,0%

4 - 3 - Notariusz, z którym kontakty miał co piąty Polak (21,9%), jest zdecydoanie częściej oceniany pozytynie niż negatynie. Szczególnie ysokim uznaniem cieszą się przedstaiciele tej instytucji śród górnikó (99,1% ocen pozytynych). Poza tą kategorią społeczną bardzo pozytyny stosunek do notariusza yrażają przede szystkim osoby mające ykształcenie yższe lub co najmniej stopień doktora (88,5%), przedstaiciele kadry kieroniczej (86,5%), ludzie o ysokich dochodach (85,9%), zadooleni z arunkó materialnych sego gospodarsta domoego (84,5%) oraz mieszkańcy najiększych miast (81,4%). Wśród stosunkoo najmniej usatysfakcjonoanych pracą notariusza są robotnicy najemni rolnictie (63,1% zadoolonych), mieszkańcy miast średniej ielkości (77,0%) i ludzie młodzi do lat 24 (77,5%). Spośród osób, które ostatnich pięciu latach miały kontakt z sądem (21,5% ogółu respondentó), zadoolenie z działań tej instytucji deklarują głónie pranicy (86,9%), lekarze (62,9%), ludzie młodzi, ieku lata (60,8%), osoby z yższym ykształceniem (60,1%) oraz mieszkańcy dużych miast (58,1%). Najmniej zadooleni z kontaktu z sądem są ludzie mający ykształcenie niepełne podstaoe (44,4% zadoolonych) i robotnicy nieykalifikoani (49,7%), osoby ieku 65 lat i starsze (50,0%) oraz mieszkańcy si (56,4%). Poyższe dane skazują, że ogólnie biorąc ocenie kontaktó z sądem opinie pozytyne przeażają nad negatynymi. Ludzie, którzy ostatnich pięciu latach mieli do czynienia z policją, rónie często oceniają jej pracę pozytynie (9,2%), co negatynie (9,2%). Dobre opinie nieco przeażają śród kobiet (52,5%), ludzi starszych (51,7%), mieszkańcó si i małych miast (51,4%), a także grupie dobrze zarabiających (55,0%), ze stopniem co najmniej doktora (61,2%) oraz należących do kadry kieroniczej (64,7%). Jeśli chodzi o prokuraturę, z którą kontakt ostatnich pięciu latach miało tylko 7,9% respondentó, oceny negatyne (5,2% śród ogółu respondentó) dość yraźnie przeażają nad pozytynymi (2,7%). Zadoolenie z działań prokuratury yrażają przede szystkim osoby najlepiej ykształcone (88,7% spośród mających kontakty z tą instytucją) i pranicy (58,3%), a także, choć znacznie rzadziej, mieszkańcy dużych miast (37,6%) i osoby młode, ieku lata (36,2%). Straż miejska nie ma u Polakó dobrych notoań. Ludzie, którzy ostatnich pięciu latach mieli z nią jakieś kontakty (7,8% ogółu respondentó), yraźnej iększości oceniają ją negatynie (62,8%). Oceny te przeażają e szystkich grupach ieku i ykształcenia, a złaszcza śród mieszkańcó dużych miast (68,2% ocen negatynych).

5 - 4 - Jedynie górnicy (92,8%) i kadra kieronicza (52,2%) częściej dobrze niż źle oceniają miejskich stróżó porządku. Radcy prani, z którymi kontaktoało się 7,6% ogółu respondentó, cieszą się tej grupie stosunkoo dużym uznaniem (63,1% ocen pozytynych). Zadoolenie z ich usług yrażają najczęściej przedstaiciele kadry kieroniczej (83,8%), osoby mające yższe ykształcenie (78,1%), uzyskujące ysokie dochody (70,4%), ludzie młodzi, złaszcza ieku lata (70,2%), pranicy (69,8%), badani dobrze oceniający soje arunki materialne (69,3%) oraz mieszkańcy najiększych miast (62,4%). Częściej negatynie niż pozytynie oceniają radcó pranych tylko robotnicy najemni pracujący rolnictie (60,3% ocen negatynych) i osoby z ykształceniem gimnazjalnym (52,8%). Do adokató, podobnie jak do policji, Polacy mają stosunek ambialentny. Wpradzie ci, którzy mieli kontakt z adokaturą, stanoią zbioroość niezbyt liczną (7,4% ogółu respondentó), ale nieznacznie przeażają śród nich oceny pozytyne (52,7% obec 47,2% negatynych). Dobre zdanie o adokatach mają przede szystkim osoby należące do kadry kieroniczej (73,5%), badani z yższym ykształceniem (71,3%), pranicy (70,9%), pracujący na łasny rachunek (65,3%), ludzie młodzi, ieku lata (60,4%), dobrze zarabiający (59,4%), zadooleni ze soich arunkó materialnych (57,8%) i mieszkańcy najiększych miast (57,5%). Opinie krytyczne yrażają najczęściej robotnicy najemni pracujący rolnictie (72,1%), a także osoby z ykształceniem podstaoym (65,8%) i gimnazjalnym (48,6%) oraz obarczone liczną rodziną (58,0%). W stosunku do komornikó respondenci, którzy mieli z nimi styczność (6,8% ogółu pytanych), częściej yrażają opinie negatyne (63,2%) niż pozytyne (36,8%). Spośród szystkich innych grup społecznych tylko pranicy częściej ystaiają komornikom noty dobre (61,8%) niż złe (38,2%). Kontakty z ięzieniem i służbą penitencjarną, do których przyznaje się 3,2% respondentó, pozostaiły niezbyt pozytyne rażenie. Jedynie lekarze (67,2%) i pranicy (62,5%) yróżniają się dobrymi ocenami tym zględzie. We szystkich innych grupach zaodoych, kategoriach ieku, miejsca zamieszkania czy ykształcenia yraźnie przeażają opinie krytyczne o służbie penitencjarnej. Gdyby uznać, że oceny ludzi, którzy mieli kontakt z daną instytucją kontroli pranej, są iarygodnym miernikiem jej funkcjonoania (dobrego lub złego), to terytorialny (ojeódzki) rozkład tych ocen ygląda następująco:

6 - 5 - Tabela 1. Oceny instytucji kontroli pranej poszczególnych ojeództach Wojeództo Sąd Policja Służba ięzienna procentach Radca prany Dolnośląskie 52,3 45,9 57,1 Straż miejska Kujasko-pomorskie 41,5 31,0 71,8 50,0 Lubelskie 29,1 81,1 29,1 36,8 51,2 32,3 Lubuskie 40,9 81,1 34,8 59,4 Łódzkie 84,8 Małopolskie 25,7 80,9 29,2 47,3 Mazoieckie 51,3 11,1 Opolskie 49,0 72,3 Podkarpackie 56,9 29,1 40,4 Podlaskie 53,8 21,0 46,2 47,9 22,0 Pomorskie 64,1 87,6 62,1 Śląskie 12,8 Śiętokrzyskie 43,3 4,3 49,0 24,3 Prokuratura Notariat Komornik Adokat Warmińsko- -mazurskie 65,5 56,2 44,4 Wielkopolskie 63,5 58,6 45,2 58,4 71,2 Zachodniopomorskie Różnica między najyższym a najniższym odsetkiem zadoolenia z danej instytucji 87,3 43,8 34,5 46,3 14,2 22,3 6,7 14,8 30,5 19,9 25,3 23,3 28,0 W tabeli przedstaiono najyższe (yróżnione tłustym drukiem) i najniższe (na szarym tle) odsetki pozytynych i negatynych ocen instytucji śród osób, które miały z nimi kontakt ciągu ostatnich pięciu lat. Pominięto oceny przeciętne, tj. mieszczące się między ocenami najyższymi a najniższymi Z poyższego zestaienia ynika m.in., że śród szesnastu ojeództ są takie, jak ielkopolskie i kujasko-pomorskie, których zadoolenie z funkcjonoania kontroleró pranych i reprezentoanych przez nich instytucji jest bardzo ysokie, yraźnie yższe niż pozostałych. Z drugiej strony są też takie ojeództa jak: lubelskie, podlaskie i małopolskie, których zadoolenie jest najmniejsze całym kraju. Ponadto yraźnie idać, oceny których instytucji porónaniach międzyojeódzkich są zbieżne, a których rozbieżne. Najogólniejszy niosek jest taki, że oceny bardzo pozytyne i pozytyne notariusza, sędziego (sądu) i policji różnią się między sobą nieielkim stopniu. Między najyższą a najniższą oceną notariusza różnica ynosi jedynie 6,7%, ypadku sądu 14,2%, a policji 14,8%. Najiększe zróżnicoanie ocen ystępuje tedy, gdy instytucja kontroli pranej czy zaód praniczy są przez iększość mieszkańcó ojeództ oceniane

7 - 6 - negatynie ( ypadku straży ięziennej różnica ta ynosi 30,5%, straży miejskiej 28,0%, a adokató 25,3%). Być może dalsze analizy pozolą yjaśnić, czym są spoodoane tak duże różnice stosunku do instytucji pranych mieszkańcó poszczególnych ojeództ. Innym problemem uzględnionym badaniu na temat arunkó życia Polakó jest kestia poczucia bezpieczeństa miejscu zamieszkania ( dzielnicy, osiedlu, si). RYS. 3. POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA W MIEJSCU ZAMIESZKANIA CBOS 26,7% Bardzo duże poczucie bezpieczeństa Raczej duże poczucie bezpieczeństa 58,7% 3,0% 11,6% Bardzo małe poczucie bezpieczeństa Raczej małe poczucie bezpieczeństa Tych, którzy uażają, że ich miejsce zamieszkania można nazać bezpiecznym i spokojnym, jest blisko sześciokrotnie ięcej (85,4%) niż osób mających przecine zdanie (14,6%). Opinii dotyczących lokalnego bezpieczeństa nie różnicują istotniejszy sposób takie cechy, jak: płeć, iek, poziom ykształcenia czy też uzyskiane dochody. Wpłyają na nie jedynie: rodzaj zamieszkianej miejscoości i przynależność społeczno-zaodoa. Mianoicie, im iększe jest skupisko społeczności lokalnej, tym rzadziej jest ono uznaane za bezpieczne, z tym że nieco częściej bezpiecznie czują się mieszkańcy bardzo dużych miast (77,8%) niż miast liczących od 100 tys. do 500 tys. ludności (74,4%). W porónaniu z rolnikami (94,9%), osobami zatrudnionymi rolnictie (94,4%), specjalistami z yższym ykształceniem (87,9%) i mistrzami technikami (86,9%) nieco gorzej oceniają bezpieczeństo soim miejscu zamieszkania lekarze (82,4% ocen pozytynych) oraz pielęgniarki, położne i sanitariusze (77,6%).

8 - 7 - Można przypuszczać, że część ludzi, którzy padli ofiarą jakiegoś przestępsta, np. kradzieży, będzie zdania, iż zamieszkiana przez nich miejscoość nie jest bezpieczna i spokojna. Ci natomiast, którzy nie mają tak przykrego dośiadczenia, będą na ogół odmiennego zdania. W śietle danych uzyskanych badaniu hipoteza ta okazuje się trafna. Wpradzie zdecydoana iększość ludzi (85,4%) ocenia soją miejscoość jako bezpieczną i spokojną, jednak opinię tę dość yraźnie modyfikuje takie zdarzenie, jak to, czy byli kiedyś okradzeni czy też nie. Odsetek osób, którym coś ukradziono, i uznających zarazem, że ich miejsce zamieszkania nie jest bezpieczne i spokojne, dukrotnie przeyższa odpoiedni odsetek tych, którzy analogicznej straty nie ponieśli (26,8% obec 12,2%). Ocena stopnia bezpieczeństa zamieszkianej miejscoości łączy się rónież dość yraźnie z przeidyaniem, jakim kierunku zmierza, ogólnie biorąc, sytuacja kraju, miejscu zamieszkania i rodzinie. Trafny tym ypadku okazuje się domysł, że osoby, które sądzą, iż ich miejsce zamieszkania nie jest bezpieczne, są bardziej pesymistycznie nastaione do rozoju sytuacji makrospołecznej i rodzinnej, niż ludzie uznający, że mieszkają bezpiecznej okolicy. Tabela 2. Ocena bezpieczeństa zamieszkianej miejscoości a przeidyania rozoju sytuacji kraju, sojej miejscoości i rodzinie Zamieszkianą miejscoość można, ogólnie biorąc, nazać: kraju dobrym kierunku miejscu zamieszkania rodzinie Sytuacja zmierza ani dobrym, ani złym kierunku kraju miejscu zamieszkania procentach rodzinie kraju złym kierunku miejscu zamieszkania rodzinie bezpieczną i spokojną 31,7 53,5 64,0 26,7 30,8 26,6 40,6 11,6 9,1 niebezpieczną i niespokojną 24,3 38,6 54,4 22,5 19,3 28,4 52,6 30,2 17,0 Procenty ierszach tabeli nie sumują się do stu, ponieaż pominięta została kategoria trudno poiedzieć Dane poyższej tabeli potierdzają charakterystyczne zjaisko, ujanione ielu innych badaniach, że raz z oddalaniem się od miejsca zamieszkania zmniejsza się, prześiadczeniu ielu ludzi, poczucie bezpieczeństa.

9 - 8 - Na poziom zaufania do ładz lokalnych nie ma płyu fakt, że respondent został okradziony. Natomiast przyznanie się do czynnego łaponicta (łasnego lub kogoś z domonikó) obniża zaufanie do tych ładz. Można ięc sądzić, że biorcami przynajmniej części łapóek są przedstaiciele miejscoych ładz. Tabela 3. Czynne łaponicto a zaufanie do ładz lokalnych Osoby mające pełne lub duże zaufanie do ładz lokalnych Osoby mające małe zaufanie do ładz lokalnych lub nieufające im procentach Osoby, które dały łapókę 17,6 81,5 Osoby, które nie dały łapóki 25,6 72,9 Procenty ierszach tabeli nie sumują się do stu, ponieaż pominięta została kategoria trudno poiedzieć Stierdzona zależność nie jest zbyt silna, ale dość yraźna. Osoby, które dały łapókę, lub iedzą, że uczynił to ktoś z domonikó, rzadziej darzą lokalne ładze zaufaniem niż ludzie niemający za sobą uczestnicta łapókarskim procederze. Zarazem śród osób, które nie dały łapóki, ięcej jest ufnie nastaionych do lokalnych ładz i mniej osób nieufnych. Ponadto, jeśli chodzi o poczucie bezpieczeństa, to zarysoała się kilkunastoprocentoa różnica między najbardziej pozytynymi ocenami, zanotoanymi ojeództach: podkarpackim (92,5%), lubelskim (89,2%) i opolskim (89,1%), a najmniej pozytynymi ocenami ojeództach: śląskim (78,9%), dolnośląskim (79,8%) i łódzkim (81,3%). Ogólnie jednak można poiedzieć, że poziom poczucia bezpieczeństa miejscu zamieszkania jest stosunkoo ysoki. W znacznym stopniu jest to zapene ynik systematycznego spadku przestępczości Polsce od 2004 roku i zarazem ziększania się odsetka ykrytych przestępst. Od 2003 roku, kiedy stierdzono zakończonych postępoaniach przygotoaczych przestępsta, a ykryalność ynosiła 55,2%, do 2007 roku nastąpił spadek stierdzonych przestępst o 11,6%, ykryalność zaś ziększyła się o 9,4%. Kontakt respondenta lub kogoś z jego najbliższej rodziny z sądem ( ciągu ostatnich pięciu lat) nie ma płyu na opinie o bezpieczeństie miejsca zamieszkania, nie łączy się też z oceną przyszłej sytuacji kraju, e łasnym mieście (lub gminie) i rodzinie, nie płya na zaufanie do ładz lokalnych, znajomych i dalszej rodziny. Okazuje się natomiast, że badani, którzy bezpośrednio lub pośrednio mieli kontakt z sądem, dukrotnie częściej niż

10 - 9 - niemający takiego kontaktu tierdzą, że byli ofiarami kradzieży i że byli zmuszeni dać komuś łapókę za załatienie spray. Jest ięc ielce pradopodobne, że przynajmniej część kontaktó z sądem była spoodoana takim czynem przestępczym jak kradzież i że przynajmniej niektóre porozumienia korupcyjne trafiały do sądu. Tabela 4. Kontakt z sądem a inne dośiadczenia życioe Osoby, które miały kontakt z sądem Osoby, które nie miały kontaktu z sądem którym coś ukradziono Wskazania osób: które nie padły które dały łapókę ofiarą kradzieży procentach które nie dały łapóki 27,6 72,4 8,8 91,2 13,2 86,8 4,1 95,9 Kolejnym problemem, który sytuuje się granicach praa, jest poziom społecznej iktymizacji, tj. częstotliość przyznaania przez badanych, że ostatnich pięciu latach stali się ofiarą przestępsta. W badaniu yróżniono sześć kategorii przestępst, których potencjalnymi ofiarami mogli stać się respondenci, a mianoicie: kradzież, łamanie, pobicie, napad, oszusto ( postaci niezapłacenia za ykonaną pracę lub dostarczony toar) lub jakieś inne przestępsto. Według deklaracji respondentó, blisko połoę szystkich przestępst (46,1%), których padli ofiarą, stanoiła kradzież. Inne przypadki naruszenia praa, które ich dotknęły, były zdecydoanie rzadsze. Ofiarami przestępst (złaszcza oszusta) częściej byli mężczyźni niż kobiety. Ludzie młodzi znacznie częściej niż ludzie starzy byli okradani, oszukiani, bici i obraboyani, a spracami iększości ypadkó byli pradopodobnie ich róieśnicy. Jedynie łamania do domó i mieszkań ludzi starszych były częstsze, gdyż spracy, co zrozumiałe, tam spodzieali się iększych łupó. Wsi spokojna, si esoła pisał poeta. Istotnie, mieszkańcy si o połoę rzadziej niż mieszkańcy dużych miast padają ofiarą kradzieży, yraźnie rzadziej też tierdzą, że łamano się do ich domó czy oszukano ich, pobito lub obraboano.

11 Tabela 5. Społeczny poziom iktymizacji: odsetki osób, które padły ofiarą różnego rodzaju przestępst ostatnich pięciu latach Kradzież Włamanie Oszusto Pobicie Napad, rabunek Inne przestępsto OGÓŁEM 16,4 7,2 4,6 2,5 2,4 2,5 Mężczyźni 17,2 7,9 6,4 3,6 2,6 3,0 Kobiety 15,5 6,6 2,8 1,4 2,2 2,1 Ludzie młodzi ieku lata 19,9 5,7 4,7 5,2 3,7 3,2 Ludzie ieku 65 lat i starsi 12,5 7,4 0,8 1,0 2,1 1,5 Mieszkańcy si 11,3 4,1 3,9 1,9 1,4 1,8 Mieszkańcy dużych miast* 24,4 11,9 5,8 3,2 4,1 3,5 Ludzie o niskich dochodach** 13,6 5,5 4,9 4,3 2,6 2,9 Ludzie o ysokich dochodach*** 21,8 10,0 5,8 3,1 3,3 2,9 Gospodarsta domoe 1- i 2-osoboe 16,7 7,9 3,8 2,5 3,1 2,3 Gospodarsta domoe 7-osoboe i liczniejsze 11,4 4,4 4,3 2,0 1,9 1,8 Osoby z ykształceniem niepełnym podstaoym i podstaoym 8,7 5,0 2,6 2,4 1,8 1,7 Osoby z ykształceniem co najmniej yższym 27,4 12,6 5,9 1,6 2,9 3,6 Praconicy usług 17,1 6,1 5,4 1,9 2,1 2,2 Lekarze i pranicy 27,0 10,5 6,8 3,5 3,4 3,0 * Mieszkańcy miast półmilionoych i iększych ** Do 300 zł miesięcznie na jedną osobę *** Poyżej 1200 zł miesięcznie na jedną osobę Ludzie o ysokich dochodach są częściej okradani i napadani niż mający niskie dochody, częściej też są ofiarami łamania i oszusta, nieco rzadziej zaś niż ludzie ubodzy przyznają, że zostali pobici. Jeszcze yraźniejsze różnice można zauażyć poziomie iktymizacji ludzi z yższym ykształceniem i osób z ykształceniem podstaoym (ukończonym i nieukończonym). Niski status materialny badanych najsłabiej yedukoanych chroni ich przed kradzieżami, łamaniami i oszustami. Oczyiste jest boiem, że komuś, kto nieiele posiada, nieiele też można zabrać. Z analogicznego poodu praconicy sfery usług, nienależący raczej do ludzi zamożnych, są rzadziej narażeni na rozmaite przestępsta niż np. lekarze czy pranicy.

12 Tabela 6. Poziom iktymizacji podziale na ojeództa Wojeództo Ogólny skaźnik* Odsetki osób, które padły ofiarą danego przestępsta kradzież pobicie łamanie oszusto napad, rabunek Liczba przestępst stierdzonych na 10 tys. ludności 2006 r.** inne przestępsto Zachodniopomorskie 57,2 24,7 12,5 3,8 7,3 3,7 5,2 358 Łódzkie 43,0 19,8 9,3 3,5 4,6 3,2 2,6 310 Dolnośląskie 42,0 20,3 8,4 3,1 4,9 2,1 3,2 414 Śląskie 41,6 18,9 9,2 3,0 4,7 3,1 2,7 393 Mazoieckie 38,2 18,2 7,3 2,5 4,5 3,4 2,3 366 Pomorskie 36,3 16,6 7,7 2,7 4,5 2,7 2,1 409 Kujasko- -pomorskie 35,7 16,3 7,1 2,3 4,4 2,6 3,0 327 Wielkopolskie 33,5 15,4 5,6 2,3 5,5 2,1 2,6 308 Lubuskie 32,7 14,9 9,1 1,2 4,4 0,9 2,2 384 Opolskie 32,0 16,2 5,8 1,7 5,3 1,1 1,9 313 Lubelskie 29,7 13,7 5,7 2,7 3,9 1,8 1,9 264 Małopolskie 26,8 11,9 5,6 1,9 3,2 1,9 2,3 323 Podlaskie 26,6 11,1 6,4 1,8 3,5 1,5 2,3 231 Śiętokrzyskie 25,4 10,8 4,8 1,6 3,8 2,0 2,4 323 Warmińsko- -mazurskie 24,9 11,1 5,8 1,6 4,0 0,9 1,5 343 Podkarpackie 23,7 10,6 3,3 1,7 4,6 1,4 2,1 197 * Ogólny skaźnik jest sumą odsetka osób, które zadeklaroały, że ciągu ostatnich pięciu lat padły ofiarą sześciu ymienionych yżej przestępst. Jedna osoba mogła, oczyiście, tym czasie być ofiarą kilku przestępst ** Liczba przestępst stierdzonych zakończonych postępoaniach przygotoaczych 2006 r. Obliczenie łasne na podstaie Małego Rocznika Statystycznego 2007 (GUS, Warszaa 2007) i Rocznika Demograficznego 2007 (GUS, Warszaa b.d..) Poyższe zestaienie jednoznacznie skazuje, że edług deklaracji respondentó najyższy poziom iktymizacji odnoszący się do szystkich sześciu kategorii przestępst jest ojeództie zachodniopomorskim oraz łódzkim i dolnośląskim. Natomiast najniższymi odsetkami iktymizacji charakteryzują się ojeództa: podkarpackie, armińsko-mazurskie i śiętokrzyskie. Kolejność ta niezupełnie odpoiada liczbie przestępst stierdzonych na 10 tys. ludności poszczególnych ojeództach zakończonych postępoaniach przygotoaczych. Jednak, jak pokazują dane zaarte tabeli 6, śród ośmiu ojeództ o najyższej liczbie zgłaszanych przestępst 2007 roku sześć odznacza się także

13 najyższą liczbą przestępst oficjalnie stierdzonych ( roku 2006). Najbezpieczniejszym ojeództem, zaróno edług relacji respondentó, jak i skaźnika przestępst stierdzonych, jest bezapelacyjnie ojeództo podkarpackie. Najażniejsze ustalenia, poczynione na podstaie danych sondażu, są następujące: Polacy najczęściej kontaktują się z trzema instytucjami pranymi: notariatem, sądem i policją. Im częstsze kontakty mają ludzie z daną instytucją praną, tym bardziej są zadooleni z jej funkcjonoania. Spośród zaodó praniczych najyżej jest oceniany notariusz, a następnej kolejności radca prany i sędzia. Najbardziej ambialentne, rozbieżne oceny dotyczą policji i adokatury. Zadoolenie z funkcjonoania instytucji pranych deklarują najczęściej mieszkańcy ojeództ: ielkopolskiego, kujasko-pomorskiego i armińsko-mazurskiego, a najrzadziej mieszkańcy lubelskiego, podlaskiego i małopolskiego. Zdecydoana iększość Polakó uaża, że ich miejsce zamieszkania jest bezpieczne i spokojne. Wraz z oddalaniem się od miejsca zamieszkania zmniejsza się poczucie bezpieczeństa. Poczucie bezpieczeństa deklarują najczęściej mieszkańcy ojeództ: podkarpackiego, lubelskiego i opolskiego, najrzadziej: śląskiego, dolnośląskiego i łódzkiego. Blisko połoę szystkich przestępst, których ofiarą padli respondenci, stanoią kradzieże. Zdecydoanie najmniej przestępst jest popełnianych na terenie si. Najyższy poziom iktymizacji, tj. działań yrządzających krzydę i spraiających, że ktoś staje się ich ofiarą, jest ojeództach: zachodniopomorskim, łódzkim i dolnośląskim, najniższy natomiast podkarpackim, armińsko-mazurskim i śiętokrzyskim. Liczba przestępst stierdzonych zakończonych postępoaniach przygotoaczych jest zbliżona do liczby przestępst zgłaszanych przez mieszkańcó tych ojeództ. Przedstaione dane potierdzają tezę, że opinie i yrażane przekonania przez dużą, reprezentatyną zbioroość można traktoać jako przybliżony obraz stanó faktycznych dziedzinie praa i zjaisk pokrenych. Opracoał Andrzej KOJDER