KU WSPÓLNOCIE. Pielgrzymka dziękczynna na Jasną Górę. Numer 11/2012 (619) 3 czerwca 2012 r.

Transkrypt

1 Dwutygodnik Parafii św. Mateusza w Łodzi KU WSPÓLNOCIE Numer 11/2012 (619) 3 czerwca 2012 r. Pielgrzymka dziękczynna na Jasną Górę

2 Liturgia Słowa Modlitwa do Ducha Świętego Ześlij na nas Ojcze nowe tchnienie Ducha, abyśmy mogli godnie kroczyć drogą chrześcijańskiego powołania, ofiarowując światu świadectwo prawdy ewangelicznej i działając z ufnością dla połączenia wierzących więzią pokoju. Uroczystość Najświętszej Trójcy X Niedziela Zwykła W Łodzi Święto Eucharystii Mt 28,16-20 Jedenastu uczniów udało się do Galilei na górę, tam gdzie Jezus im polecił. A gdy Go ujrzeli, oddali Mu pokłon. Niektórzy jednak wątpili. Wtedy Jezus zbliżył się do nich i przemówił tymi słowami: Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata. KOMENTARZ Bóg stopniowo odsłaniał nam swoje bóstwo. Najpierw poznajemy Go jako jedynego Boga Jahwe, kiedy działa w Starym Testamencie i objawia się Mojżeszowi. Później poznajemy Go jako Syna Bożego, gdy w grocie betlejemskiej rodzi się z Maryi Dziewicy. W końcu odpowiednio przygotowani przez Jezusa Chrystusa, poznajemy Boga jako Ducha Świętego, który uświęca Kościół i nim kieruje. Tak działa mądra pedagogia Boga. Tak działa Bóg, który stopniowo odsłania ludziom swoje zamiary. Nie mógł inaczej, bo ludzie nie zrozumieliby Jego natury. Musiał objawić się stopniowo i właśnie w ten sposób. Nasuwa nam się pytanie: Po co Bóg jest w Trzech Osobach? Pewnie z wielu powodów, ale przytoczmy może jeden. Wiemy dobrze, że największym przymiotem Boga to ten, który głosi, że Bóg jest miłością. Obrazem miłości jest zapewne rodzina. Rodzice i dzieci tworzą wspólnotę miłości. Mówią, że właśnie rodzina jest ikoną, obrazem Trójcy Świętej. Takie zależności, jakie zachodzą w rodzinie, zachodzą również w życiu Trójcy Świętej. Aby zrozumieć Trójcę Świętą trzeba posłużyć się przykładem rodziny. I na odwrót, aby zrozumieć rodzinę, trzeba posłużyć się przykładem Trójcy Świętej. W rodzinie, między małżonkami panuje jedność. Łączą się w jedno ciało i obdarzają się wzajemnie miłością. Aby ich miłość była dojrzała, aby ich miłość nie była egoistyczna potrzebują kogoś trzeciego do tego, aby tę miłość odpowiednio przelać. Potrzebują do tego dzieci. Wówczas tworzy się specyficzny trójkąt, gdzie doskonale realizuje się miłość. Podobnie jest z Trójcą Świętą. Bóg Ojciec wchodzi w relację z Synem. Oni zaś wchodzą w relację z Duchem Świętym, który jest sprawcą miłości. 2 Mk 3,20-35 Jezus przyszedł z uczniami swoimi do domu, a tłum znów się zbierał, tak że nawet posilić się nie mogli. Gdy to posłyszeli Jego bliscy, wybrali się, żeby Go powstrzymać. Mówiono bowiem: Odszedł od zmysłów. Natomiast uczeni w Piśmie, którzy przyszli z Jerozolimy, mówili: Ma Belzebuba i przez władcę złych duchów wyrzuca złe duchy. Wtedy przywołał ich do siebie i mówił im w przypowieściach: «Jak może szatan wyrzucać szatana? Jeśli jakieś królestwo wewnętrznie jest skłócone, takie królestwo nie może się ostać. I jeśli dom wewnętrznie jest skłócony, to taki dom nie będzie mógł się ostać. Jeśli więc szatan powstał przeciw sobie i wewnętrznie jest skłócony, to nie może się ostać, lecz koniec z nim. Nie, nikt nie może wejść do domu mocarza i sprzęt mu zagrabić, jeśli mocarza wpierw nie zwiąże i wtedy dom jego ograbi. Zaprawdę powiadam wam: wszystkie grzechy bluźnierstwa, których by się ludzie dopuścili, będą im odpuszczone. Kto by jednak zbluźnił przeciw Duchowi Świętemu, nigdy nie otrzyma odpuszczenia, lecz winien jest grzechu wiecznego». Mówili bowiem: Ma ducha nieczystego. Tymczasem nadeszła Jego Matka i bracia i stojąc na dworze, posłali po Niego, aby Go przywołać. Właśnie tłum ludzi siedział wokół Niego, gdy Mu powiedzieli: Oto Twoja Matka i bracia na dworze pytają się o Ciebie. Odpowiedział im: Któż jest moją matką i którzy są braćmi? I spoglądając na siedzących wokoło Niego rzekł: Oto moja matka i moi bracia. Bo kto pełni wolę Bożą, ten Mi jest bratem, siostrą i matką. KOMENTARZ Dlaczego bluźnierstwo przeciw Duchowi Świętemu jest nieodpuszczalne? Jak rozumieć owo bluźnierstwo? Odpowiada św. Tomasz z Akwinu, że chodzi tu o grzech nieodpuszczalny z samej swojej natury, gdyż wyklucza to, czym dokonuje się odpuszczenie grzechów. Wedle takiej egzegezy bluźnierstwo nie polega na słownym znieważeniu Ducha Świętego; polega natomiast na odmowie przyjęcia tego zbawienia, jakie Bóg ofiaruje człowiekowi przez Ducha Świętego, działającego w mocy Chrystusowej ofiary Krzyża. Jeśli człowiek nie przyjmuje owego przekonywania o grzechu, które pochodzi od Ducha Świętego i które ma charakter zbawczy, to zarazem odrzuca przyjście Pocieszyciela - to przyjście, jakie dokonało się w tajemnicy paschalnej,

3 Święto Życie Eucharystii parafii Główna uroczystość 25-lecia wizyty Jana Pawła II w Łodzi odbędzie się w niedzielę 10 czerwca. Rok 2012 jest w Kościele Łódzkim przeżywamy jako wyjątkowy z racji 25. rocznicy wizyty Jana Pawła II. Jednym z ważniejszych punktów wizyty była pierwsza Komunia św., do której w czasie papieskiej Mszy św. na Lublinku przystąpiło 1500 dzieci. Setka przyjęła sakrament z rąk papieża. To wydarzenie już nie powtórzyło się nigdzie w Polsce. Święto Eucharystii ustanowione zostało na pamiątkę II Kongresu Eucharystycznego i wizyty Jana Pawła II w Łodzi 13 czerwca 1987 r. Procesja w drugą niedzielę czerwca ma przypominać te wydarzenia. Właśnie dlatego Eucharystia stała się tematem święta upamiętniającego wizytę. Pierwszy raz obchodzono je w 1989 r. Drugą niedzielę czerwca wybrano, by uroczystości wypadały najbliżej rocznicy i by wierni z całej diecezji mogli przyjechać do Łodzi. W uroczystości jubileuszowe ściśle wpisują się tegoroczne I Komunie św. dzieci. Stąd bieżący numer naszej gazety poświęcamy w znacznej mierze treściom związanym z Eucharystią. Uroczystości będzie przewodniczył ks. kardynał Tarcisio Bertone, Sekretarz Stanu Stolicy Apostolskiej, najbliższy współpracownik Papieża Benedykta XVI. Procesja Eucharystyczna rozpocznie się o godz z kościoła MB Zwycięskiej w Łodzi do archikatedry. O godz odprawiona zostanie Msza św. przy ołtarzu polowym. Następnie zaplanowano poświęcenie siedziby Centrum Studiów Jana Pawła II w Łodzi. Z homilii Ojca św. Jana Pawła II w Łodzi 13 czerwca 1987 r. - Lublinek Kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki (J 6, 51.58). Dziś dane mi jest stanąć w pośrodku Kościoła, który znajduje się w wielkim mieście Łodzi. W imię Eucharystii, która jest chlebem żywota, pozdrawiam ten Kościół, miasto i diecezję. Pozdrawiam was wszystkich, drodzy bracia i siostry, którzy przy tylu warsztatach pracy przemysłowej zarabiacie na chleb powszedni. Pozdrawiam również pracowników naukowych i dydaktycznych wszystkich wyższych uczelni i szkół wraz z rze- 3

4 Lublinek, fotografie pierwszokomunijne - maj 2012 r. Zjednoczeni Eucharystią 4

5 szą młodzieży akademickiej i szkolnej. Was wszystkich, synów i córki Kościoła, którzy przyjmujecie Chrystusa jako chleb życia wiecznego. Oto On, Chrystus, jako arcykapłan dóbr przyszłych... przez swoją własną krew wszedł raz na zawsze do Miejsca Świętego, zdobywszy wieczne odkupienie (por. Hbr 9, 11-12). Eucharystia jest sakramentem naszego Odkupienia. Pozdrawiam was w imię Eucharystii, z której buduje się Kościół jako Ciało Chrystusa: wspólnota odkupionych w Chrystusie. Zwracam się teraz do was, drogie dzieci, dziewczynki i chłopcy, którzy dziś po raz pierwszy macie przyjąć do waszych serc Pana Jezusa jako pokarm wiecznego zbawienia. Dzisiaj, gdy wasze dziecięce usta rozchylą się, aby przyjąć białą postać chleba, kapłan wypowie słowa: Ciało Chrystusa, a każdy i każda z was odpowie: Amen. Amen - to znaczy: wierzę, przyjmuję z wiarą. Sprawując Eucharystię, sprawujemy wielką tajemnicę wiary. I oto wy - mali chrześcijanie, dojrzeliście już do tego, aby w tej tajemnicy uczestniczyć w pełni. Komunia święta - to właśnie pełne uczestniczenie w Eucharystii, w Ofierze Chrystusa i Kościoła. Ta Ofiara została ustanowiona przez Pana Jezusa w tym także celu, aby być naszym duchowym pokarmem. Pamiętacie, jak Pan Jezus powiedział do apostołów podczas Ostatniej Wieczerzy; powiedział - naprzód nad chlebem: To jest Ciało moje, które za was będzie wydane (Łk 22, 19). A później nad kielichem pełnym wina powiedział: To jest moja Krew... która za was i za wielu będzie przelana (por. Łk 22, 20). Kiedy to mówił, miał przed oczyma swoją śmierć na krzyżu. To właśnie na krzyżu wypełniły się te słowa - raz jeden i na całą wieczność: Ciało Chrystusa zostało wydane na ofiarę, a była to ofiara krwawa; Krew została przelana... dla nas i dla naszego wiecznego zbawienia. Człowiek potrzebuje pokarmu i napoju, aby mógł żyć. Potrzebuje pokarmu i napoju ludzkie ciało, organizm, aby mógł żyć, rosnąć, rozwijać się, pracować. Jest to pokarm życia doczesnego, przemijającego, które kończy się śmiercią. Potrzebuje też pokarmu i napoju ludzka dusza, aby mogła wytrwać w wędrówce do życia wiecznego. Człowiek potrzebuje Eucharystii, aby mógł żyć na wieki tym życiem, które jest z Boga samego. Oto chleb żywy, który zstąpił z nieba, jeśli kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki. Tak mówi Pan Jezus, a mówi te słowa po cudownym rozmnożeniu chleba, o czym przypominała nam dzisiejsza Ewangelia: Ja jestem chleb życia. Kto do Mnie przychodzi, nie będzie łaknął, a kto we Mnie wierzy, nigdy pragnąć nie będzie (J 6, 35). Oto dzisiaj wy, drogie dzieci, chłopcy i dziewczynki, po raz pierwszy przychodzicie do Pana Jezusa w Eucharystii. Jakaż to radość dla waszych rodziców i rodzin, dla waszych parafii, dla całego łódzkiego Kościoła. Jakaż to radość dla mnie, że mogę, pielgrzymując szlakiem Kongresu Eucharystycznego po ziemi polskiej, udzielić wam pierwszej Komunii świętej w dniu dzisiejszym. 5 Czas ucieka wieczność czeka By żyć... Ciągle się spieszymy. Mało czasu dla Boga, dla siebie, dla innych. Coraz mniej modlitwy i ciszy. W życiu jest coraz więcej powodów do stresu, rodziny stają się miejscem rozładowywania emocji nagromadzonych w ciągu dnia. W świecie nie ma ani jednego dnia bez wojny, agresji, zamachów terrorystycznych, zła i przemocy. Mocarze tego świata zapominają o jednym: nie sposób budować pokoju na świecie, jeżeli człowiek najpierw nie uporządkuje swojego sumienia, swojego najbliższego otoczenia, nie rozwiąże problemów biedy, niesprawiedliwości społecznej. Pokój jest w ludzkich rękach - Bóg za nas tego nie,,załatwi, bo szanuje naszą wolność. Tyle razy mówił o tym Jan Paweł II. Napominał przez orędzia, apelował, kiedy pokój wisiał na włosku. Analogiczna sytuacja zachodzi wtedy, kiedy zaczyna się dziać coś złego w rodzinie, w małżeństwie. Początek tragedii jest wtedy, gdy ludzie nie chcą siebie słuchać, kiedy brakuje woli budowania, szukania pokoju. Bóg jednak mówi do swojego ludu; trzeba się zatrzymać i zasłuchać. Ewangelia daje komplet odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania. Tam jest mądrość i życie. Sięgajmy po Boże Słowo, po Eucharystię, pamiętajmy o modlitwie. Chrystus wyzwala. Zawsze. Błogosławiony Jan Paweł II powiedział 25 lat temu w Łodzi: Człowiek potrzebuje pokarmu i napoju, aby mógł żyć. Potrzebuje pokarmu i napoju ludzkie ciało, organizm, aby mógł żyć, rosnąć, rozwijać się, pracować. Jest to pokarm życia doczesnego, przemijającego, które kończy się śmiercią. Potrzebuje też pokarmu i napoju ludzka dusza, aby mogła wytrwać w wędrówce do życia wiecznego. Człowiek potrzebuje Eucharystii, aby mógł żyć na wieki tym życiem, które jest z Boga samego. Dbałość o pokój wewnętrzny prowadzi człowieka do życia w pokoju z innymi, do bycia spokojnym, zrównoważonym w każdej sytuacji. Wyciągnięcie ręki do zgody, zadośćuczynienie wyrządzonych krzywd, porzucenie niewłaściwych nawyków i zwyczajów - to cena, którą należy czasem zapłacić w imię wyższych wartości. Zegarmistrz Purpurowy

6 Najważniejszy dogmat Najświętsza Trójca Wiara w jednego Boga w trzech Osobach jest jednym z najbardziej specyficznych elementów chrześcijaństwa. Żadna inna religia tej tajemnicy nie podaje do wierzenia. Istnienie Trójcy Świętej jest najważniejszym dogmatem naszej wiary. Samym ludzkim rozumem nie doszlibyśmy do tej prawdy. Objawił nam to Jezus Chrystus. Jest wiele miejsc, na których Pan Jezus mówi o swoim Ojcu jako odrębnej Osobie-Bogu. Można przytoczyć kilkadziesiąt miejsc w Ewangeliach, gdzie jest mowa o Duchu Świętym jako równym Ojcu i Synowi i jako o odrębnej od nich Osobie. Gdy archanioł zwiastuje Maryi, że zostanie Matką, Ewangelista wyraźnie zaznacza, że to Bóg go posłał, aby Jej zwiastować, iż porodzi Syna Bożego - i że stanie się to za sprawą Ducha Świętego (Łk 1, 30-35). Przy chrzcie Pana Jezusa objawia się cała Trójca Święta: Syn Boży stoi na brzegu, Bóg Ojciec daje Mu świadectwo głosem a Duch Święty jawi się nad Jezusem w postaci gołębicy (Łk 3, 22-23). Zanim Pan Jezus wstąpił do nieba, powiedział Apostołom te znamienne słowa: Idźcie i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego (Mt 28, 19). Kiedy Chrystus zapowiada zesłanie Ducha Świętego na Apostołów, mówi: Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam (J 14, 16). Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy (J 14, 26). Gdy przyjdzie Pocieszyciel, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie (J 15, 26). Już Apostołowie podjęli tajemnicę Trójcy Świętej: Łaska Pana Jezusa Chrystusa, miłość Boga i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi (2 Kor 15, 13). Tym zaś, który umacnia nas wespół z wami w Jezusie Chrystusie i który nas namaścił, jest Bóg. On też wycisnął na nas pieczęć i zostawił zadatek Ducha w sercach naszych (2 Kor 1, 21). Piotr, Apostoł Jezusa Chrystusa do wybranych. (...) Według tego, co przewidział Bóg Ojciec, aby w Duchu zostali uświęceni (1 P 1, 1). Tajemnica Trójcy Świętej przekracza możliwości naszego pojmowania. Dlatego nie dziwne, że właśnie na tę prawdę od samego początku istnienia Kościoła skierowane były najliczniejsze ataki heretyków, określane wspólnym mianem antytrinitaryzmu. Już pierwsze sobory powszechne Kościoła stanowczo potępiły te błędy i w swoich symbolach wiary dały jasny wykład nauki chrześcijańskiej. Podobnie także pierwsi pisarze Kościoła kładą tę tajemnicę jako fundament wiary. Św. Klemens Rzymski, papież (+ ok. 97) pisze w liście do Koryntian: Czy nie jednego Boga (Ojca) mamy i jednego Chrystusa i jednego Ducha łaski, wylanego na nas? Św. Ignacy Męczennik (+ ok. 117) pisze do Magnezjan: Jak Chrystus jest uległy Ojcu według ciała, tak i Apostołowie Chrystusowi, Ojcu i Duchowi. W wyznaniu wiary z wieku III spotykamy słowa: Wierzę w Boga Ojca wszechmogącego i w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, naszego Pana, który narodził się z Maryi przez Ducha Świętego. W tym samym czasie św. Dionizjusz z Aleksandrii (+ 265) pisze wprost o istnieniu w jednym Bogu Trójcy. Wyznanie wiary, które nam przekazał pierwszy powszechny sobór w Nicei w roku 325, nie tylko odróżnia odrębność osób w Bogu, ale z całą mocą podkreśla również ich jedność w naturze. Z sercem albo bez serca Język potoczny, którym ludzie posługują się na co dzień posiada wiele ciekawych sformułowań. Pochodzenie większości z nich jest dla nas nieznane. Prawdopodobnie kreśli je życie. Tak też jest z określeniem człowiek bez serca. W pierwszej chwili wyrażenie to wydaje nam się nieprawdziwe i co najmniej nielogiczne. Przecież każdy człowiek ma serce, inaczej nie mógłby żyć. Serce jest potrzebne do normalnego funkcjonowania i rozwoju człowieka i w żadnym wypadku nie może go zabraknąć. A jednak wbrew tym logicznych i oczywistym racjom człowiek wypowia- 6

7 da bardzo poważne i konkretne słowa pod adresem niektórych ludzi. Brzmią one następująco: jesteś człowiekiem bez serca albo ty nie masz serca. Nie trudno zauważyć, że chodzi tu o specyficzne rozumienie, czym jest ludzkie serce. Język potoczny mówiąc o ludzkim sercu, bynajmniej nie traktuje go jako organu, narządu będącego integralną częścią organizmu, ale rozpatruje fenomen serca w kategoriach wartości. Jeśli kochasz, okazujesz pomoc, obdarzasz czułością, wspierasz, czynisz dobro, jesteś serdeczny, masz poczucie odpowiedzialności za innych, masz po prostu serce. Kiedy jednak nienawidzisz, wyrządzasz krzywdę, łatwo osądzasz, zadajesz ból, gardzisz innymi - tego serca w tobie nie ma. Nasuwa się więc pytanie: Czy takich ludzi bez serca jest dużo na świecie? Z pewnością tak, zwłaszcza kiedy weźmie się pod uwagę fakt, że ludzi złych łatwiej zauważyć niż dobrych, że zło samo w sobie potrafi być pociągające, że w postawie ludzkiej coraz trudniej o akty miłosierdzia, współczucia oraz braterstwa wobec bliźnich. Problem z tzw. ludźmi bez serca pojawia się wówczas kiedy wejdziemy na grunt wiary chrześcijańskiej. Trudno wówczas pojąć, że wyznawcy takiego Boga, który oddaje swoje życie za ludzkość z miłości, potrafią nienawidzić, albo że słowa Chrystusa z krzyża Ojcze przebacz im, bo nie wiedzą co czynią nie mobilizują chrześcijan do życia w zgodzie i wzajemnej jedności. Wciąż jednak jest szansa i nadzieja na uratowanie człowieka, który traci swe serce. Trzeba mu pokazać wzór, wyzwolić w nim mocny bodziec, utwierdzić w przekonaniu, że potrafi być dobrym. Człowiekowi dzisiejszych czasów trzeba pokazać Boże serce. Ono przecież żyje i bije dla każdego z nas. To serce jest zdrojem wszelkich łask, dzięki którym człowiek wierzący uzyskuje duchowe siły potrzebne do walki ze złem. Serce Jezusa, z którego wypłynęła krew i woda, daje nam motywację do dobrego życia i możliwość zasługiwania na życie wieczne. Serce otwarte i zarazem włócznią przebite pokazuje, wielkość ofiary i poświęcenia dla innych. To głęboka prawda, że serce zawsze ma się dla innych, a nie dla siebie. Sercem człowiek kocha, ale i w sercu rany chowa. Dlatego trzeba szybko przebaczyć i nie pamiętać urazów, a raczej mieć serce na dłoni tzn. w każdej chwili gotowe do oddania drugiemu człowiekowi. 7 Jan Paweł II w Łodzi Konkurs o błogosławionym Janie Pawle II dla szkół gimnazjalnych Co roku w Katolickim Gimnazjum SPSK im. św. Faustyny Kowalskiej na Dąbrowie organizowany jest Konkurs poświęcony Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II. W tym roku odbywał się 18 maja - dokładnie w kolejną rocznice urodzin błogosławionego Papieża i był szczególny, gdyż upamiętniał pobyt Ojca Świętego w naszym mieście i odbywał się pod hasłem: pt. JAN PAWEŁ II W ŁODZI PIOTROWEJ ZAWSZE PEŁEN MIŁOSIERDZIA. Obowiązywała znajomość wszystkich przemówień papieskich wygłoszonych do Łodzian i przemówienia z ostatniej pielgrzymki do Ojczyzny - pielgrzymki o Bożym Miłosierdziu z 2002 r. Do rywalizacji przystąpiło sześć gimnazjów - w tym Gimnazjum nr 26 z terenu naszej parafii. Uczestnicy (30 osób) najpierw indywidualnie pisali test, potem najlepsi zakwalifikowali się do ścisłego finału. Z naszej drużyny w składzie: Ola Bilińska, Karla Pokorska, Weronika Skrzypek, Klaudyna Kłusek, Andrzej Klapiak, Patrycja Rutkowska - do sześcioosobowego finału weszły trzy pierwsze osoby. Najlepsza okazała się Ola Bilińska i to ona została indywidualnym zwycięzcą Konkursu. Na marginesie w ub. roku Ola też była pierwsza. Potem były rozgrywki drużynowe, gdzie nasz zespół, zajmując pierwsze miejsce, pokonał drużynę z Gospodarzy (II miejsce) i Gimnazjum oo. Bernardynów (III miejsce). Drużyny dostały pamiątkowe dyplomy i nagrody. Indywidualni zwycięzcy swoje nagrody odbierali następnego dnia w katedrze z rąk ks. biskupa Adama Lepy. Na zdjęciu z lewej zwyciężczyni Konkursu - Ola Bilińska a obok uczennica z 19 Gimnazjum zajmująca III miejsce. Gratulujemy zwycięzcom i zachęcamy innych do pogłębiania i analizowania życia i dzieła błogosławionego Jana Pawła II.

8