PIONEER. To był dobry rok dla funduszy. Sukces, który zadziwia Europę. Oszczędzanie z ulgą. Przepis na pracę

Transkrypt

1 Wydarzenia Wiedza Edukacja grudzień 2014 PIONEER Sukces, który zadziwia Europę Na czym polega fenomen gospodarczy Wielkiej Brytanii Oszczędzanie z ulgą Dlaczego warto zainteresować się ike oraz ikze Przepis na pracę Jak tworzyć szanse dla młodych ludzi To był dobry rok dla funduszy wywiad z Krzysztofem Lewandowskim, prezesem Zarządu Pioneer Pekao TFI S.A.

2 Spis treści Szanowni Państwo Podsumowując mijający rok, warto zwrócić uwagę na dwa ważne fakty: rekordową wartość aktywów funduszy inwestycyjnych w Polsce oraz podjęcie przez ponad 2,5 mln osób decyzji o pozostaniu w OFE. Z rynku 2 W skrócie 4 To był dobry rok dla funduszy wywiad z Krzysztofem Lewandowskim, prezesem Zarządu Pioneer Pekao TFI S.A. 6 Konsumenci pod lupą 9 Tani pieniądz rządzi rynkami komentarz rynkowy 12 Brytyjski sukces zadziwia Europę 15 Przepis na pracę Co łączy te wydarzenia? Pokazują one istotną zmianę podejścia Polaków do zabezpieczenia finansowego. Rosnąca świadomość konieczności zadbania o swoją przyszłość, w połączeniu z wyjątkowo niskimi stopami procentowymi, może zapoczątkować nową falę zainteresowania długoterminowym inwestowaniem. W tym numerze Magazynu piszemy, jak można efektywnie oszczędzać ( Dobry plan to połowa sukcesu, str. 18), także z wykorzystaniem preferencji podatkowych ( IKE i IKZE: oszczędzanie z ulgą, str. 20). Czy otoczenie makroekonomiczne będzie sprzyjać inwestycjom? Obecnie mamy wprawdzie do czynienia z wieloma znakami zapytania o przyszłość światowej koniunktury tematowi temu poświęca swoją analizę Piotr Szulec (str. 9) jednak warto zwrócić uwagę na co najmniej cztery powody do optymizmu, o których pisze dr hab. Maciej Krzak w swoim felietonie (str. 27). Edukacja 18 Dobry plan to połowa sukcesu Oferta Pioneer 20 IKE i IKZE: oszczędzanie z ulgą 23 Pięć w jednym, czyli Pioneer Sylwetka Walutowy FIO 25 Edward Raczyński wart Poznania Felieton Szczęśliwych, pełnych ciepła Świąt Bożego Narodzenia oraz wszelkiej pomyślności i spełnienia marzeń w nadchodzącym Nowym Roku życzy zespół Pioneer Pekao Foto na okładce: Shutterstock.com Pozytywnie na tle innych krajów Unii wyróżnia się nie tylko Polska, drugi po Litwie najszybciej rozwijający się kraj Unii, lecz także Wielka Brytania, która może zakończyć 2014 rok 3,5-procentowym wzrostem PKB (o brytyjskim fenomenie piszemy na str. 12). Składając Państwu najlepsze życzenia świąteczne i noworoczne, mamy nadzieję, że podczas odpoczynku znajdą Państwo czas także na lekturę Magazynu. Zespół Pioneer Pekao TFI S.A. 27 dr hab. Maciej Krzak: (Co najmniej) cztery powody do optymizmu Pioneer. Wydarzenia, Wiedza, Edukacja ; Właściciel: Pioneer Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A., ul. Marynarska 15, Warszawa; Wydawca:, ul. Nowogrodzka 42, Warszawa, tel.: , faks: , biuro@cppolska.com.pl, Magazyn PIONEER Pekao TFI Magazyn PIONEER Pekao TFI 1

3 Z rynku Z rynku W skrócie Opracowanie: Zespół Pioneer Pekao TFI S.A. Deflacja nie odpuszcza Październik był czwartym z rzędu miesiącem spadku cen w ujęciu rocznym; tym razem deflacja osiągnęła, licząc rok do roku, poziom 0,6% (wobec 0,3% w sierpniu i wrześniu r/r). Sprzyjają jej przede wszystkim niskie ceny żywności oraz paliw. Zjawisko deflacji, pożądane przez Rok funduszy Jak wynika z danych zebranych przez firmę Analizy Online, październik 2014 roku był 25. z rzędu miesiącem dodatniego salda wpłat i odkupień funduszy skierowanych do szerokiego grona odbiorców. W październiku wyniosło ono 1,7 mld zł rok przejdzie do historii jako ten, w którym aktywa funduszy inwestycyjnych przekroczyły poziom 200 mld zł rok zapisze się także jako okres wysypu nowych funduszy tak duża liczba konsumentów, w długim terminie może mieć negatywne konsekwencje dla gospodarki (pisaliśmy o tym w Magazynie Pioneer 3/2014). Analitycy uspokajają jednak, że to stan przejściowy. Już na początku 2015 roku polska gospodarka powinna wrócić do korzystnej, niewielkiej inflacji. debiutantów (148 do końca października) wcześniej przytrafiła się tylko raz w historii rynku funduszy (prawie 200 nowych produktów w 2012 roku). Oferta Pioneer Pekao TFI powiększyła się w tym roku o dwa nowe subfundusze wydzielone w ramach Pioneer Funduszy Globalnych SFIO: Pioneer Obligacji i Dochodu, a także Pioneer Wzrostu i Dochodu Rynku Europejskiego oraz o nowy fundusz parasolowy Pioneer Walutowy FIO. Lepsze nastroje konsumentów Październikowy odczyt wskaźnika nastrojów konsumentów TNS Consumer Index osiągnął rekordowy poziom w 2014 roku (-7,7 pkt; wzrost o blisko 4 pkt w porównaniu z wrześniem) i najwyższy od lipca 2010 roku. Wprawdzie wciąż indeks ma wartość ujemną (więcej ocen negatywnych niż pozytywnych), ale optymistyczny jest fakt, że poprawę nastrojów odnotowano we wszystkich grupach wiekowych, niezależnie od stopnia wykształcenia czy charakteru zatrudnienia. Biznesowi łatwiej Polska zajęła 32. miejsce w rankingu Doing Business 2015 tworzonym przez Bank Światowy. Badaniem objęto czynniki decydujące o łatwości prowadzenia biznesu w 189 krajach. Pierwsze miejsce w zestawieniu utrzymał Singapur. Polska znalazła się tuż za Francją, wyprzedzając m.in. Hiszpanię, Słowację, Czechy czy Belgię. Autorzy raportu docenili trzy aspekty, w których Polska odnotowała poprawę: obniżkę kosztów podłączania do sieci elektroenergetycznej, uznawalność elektronicznych wypisów z ksiąg wieczystych oraz zwiększenie przepustowości portu w Gdańsku. Foto: Shutterstock.com Start w dorosłość Młodzi ludzie wkraczający w dorosłe życie mają mniejsze szanse na sukces niż ich rówieśnicy 20 lat temu uważa tak połowa badanych przez CBOS. Odniesieniu sukcesu sprzyja, zdaniem ankietowanych, lepsze wykształcenie, dostęp do nowoczesnych technologii, swoboda podróżowania i korzystna sytuacja gospodarcza. Negatywnie na szanse na sukces wpływają bezrobocie i złe warunki pracy. Im młodsi badani, tym większa pewność, że współczesna Polska zapewnia im lepsze perspektywy, niż mieliby dwie dekady temu. W gronie latków przeważają osoby przekonane, że dziś łatwiej o dobry start w dorosłość. O szansach dla młodych piszemy także w tekście na str. 15. Silna gospodarka Gospodarka Polski znów pozytywnie zaskoczyła: według tzw. szybkiego szacunku GUS PKB wzrósł w III kwartale 2014 o 3,3% rok do roku, podczas gdy analitycy spodziewali się zwyżki na poziomie 2,8%. GUS skorygował także w górę dane za II kwartał (do poziomu 3,5%). Dobre odczyty uprawdopodobniają scenariusz, w którym PKB Polski w całym 2014 roku przekroczy poziom 3%. Będzie to jeden z najwyższych wzrostów w Unii Europejskiej. Alternatywny scenariusz Gdyby Polska nie przystąpiła do Unii Europejskiej, PKB na osobę w 2013 roku byłoby na poziomie z 2009 roku wynika z opracowania cytowanego w raporcie Polskie 10 lat w Unii, wydanym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Alternatywny scenariusz pokazuje też, że wartość polskiego eksportu w 2013 roku byłaby niższa o 164 mld zł (o 25%) od faktycznej. Nakłady inwestycyjne w dekadzie byłyby mniejsze o 200 mld zł. Pół miliona więcej Polaków nie miałoby pracy. 2 Magazyn PIONEER Pekao TFI Magazyn PIONEER Pekao TFI 3

4 Z rynku Z rynku To był dobry rok dla funduszy Wywiad z Krzysztofem Lewandowskim, prezesem Zarządu Pioneer Pekao TFI S.A. Opracowanie: Zespół Pioneer Pekao TFI S.A. Rok 2014 dobiega końca. To dobra okazja, by podsumować wydarzenia na rynku funduszy inwestycyjnych. W mijającym roku Polacy coraz częściej i śmielej inwestowali w fundusze. To spowodowało, że w czerwcu 2014 roku wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych na polskim rynku przekroczyła po raz pierwszy w historii granicę 200 mld zł, a we wrześniu było to już prawie 210 mld zł. Od początku bieżącego roku wzrosła wartość aktywów netto funduszy Pioneer i na koniec października 2014 roku przekroczyła poziom 16,9 mld zł. Liczba klientów wyniosła blisko 500 tys., a liczba aktywnych kont ponad 900 tys. Pozostaliśmy tym samym w ścisłej czołówce największych TFI w Polsce, a także największym TFI dla klientów indywidualnych. Z czego wynika większe zainteresowanie klientów funduszami inwestycyjnymi? Podobnie jak w 2013 roku inwestycjom w fundusze z pewnością sprzyjają rekordowo niskie stopy procentowe NBP. Październikowa decyzja RPP o obniżce stóp procentowych oznacza, że podstawowa stopa NBP wynosi 2%, czyli najmniej w historii, co jeszcze mocniej wpływa na poszukiwanie alternatywy dla nisko oprocentowanych lokat bankowych. Kolejnym czynnikiem przemawiającym na korzyść funduszy inwestycyjnych w 2014 roku były ich dobre wyniki. Przykładem mogą być subfundusze inwestujące na amerykańskim rynku akcji. Dla inwestycji w PLN subfundusz Pioneer Akcji Amerykańskich od początku roku do końca października 2014 roku przyniósł swoim posiadaczom stopę zwrotu na poziomie 17,37%, a subfundusz Pioneer Zrównoważony Rynku Amerykańskiego 15,87%. Uczestnicy funduszy dłużnych również powinni być zadowoleni: subfundusz Pioneer Obligacji Dolarowych Plus (w PLN) zyskał 12,70%, a stopa zwrotu subfunduszu Pioneer Obligacji Dynamiczna Alokacja 2 wyniosła 7,72%. Na giełdzie od dłuższego czasu można zaobserwować wysoką zmienność. Jak ten fakt przekłada się na wybór poszczególnych kategorii funduszy Pioneer? Większa zmienność na rynku skłoniła wielu klientów funduszy Pioneer do poszukiwania wśród dostępnych funduszy produktów o niższym stopniu ryzyka, między innymi funduszy gotówkowych i pieniężnych. Inwestorzy utrzymali również zainteresowanie funduszami z ekspozycją na zagraniczne obligacje korporacyjne. Najpopularniejszym subfunduszem w tej kategorii okazał się Pioneer Obligacji Strategicznych. Jakie nowości wzbogaciły ofertę Pioneera w 2014 roku? W odpowiedzi na duże zainteresowanie klientów funduszami inwestującymi na zagranicznym rynku obligacji w lipcu 2014 roku uruchomiliśmy nowy subfundusz Pioneer Obligacji i Dochodu wchodzący w skład funduszu parasolowego Pioneer Funduszy Globalnych SFIO. Subfundusz oferuje inwestorom dostęp, za pośrednictwem funduszy zagranicznych, do zróżnicowanych typów obligacji, w tym do high-yield bonds, czyli obligacji wysokodochodowych emitowanych przez podmioty działające w różnych branżach. Obligacje te dają szansę na wypracowanie wyższych zysków w porównaniu z klasycznymi funduszami obligacji skarbowych, przy wyższym poziomie ryzyka. Atrakcyjność tego segmentu zwiększają także korzystne uwarunkowania gospodarcze: poprawa koniunktury w globalnej gospodarce przy rekordowo niskich stopach procentowych na większości światowych rynków. Nowy subfundusz to nie jedyna zmiana w ofercie. Jakie znaczenie dla klientów miało utworzenie funduszu parasolowego Pioneer Walutowy FIO? Również w lipcu 2014 roku utworzony został kolejny fundusz parasolowy: Pioneer Walutowy FIO. Powstał on w wyniku przekształcenia pięciu dotychczasowych funduszy inwestycyjnych otwartych w subfundusze, co nie miało wpływu na realizowaną przez nie politykę inwestycyjną. Dzięki tej zmianie nasza oferta stała się bardziej przejrzysta dla klientów, gdyż pod jednym parasolem zebrane zostały subfundusze oferujące możliwość dokonywania wpłat i wypłat w różnych walutach. Takie rozwiązanie umożliwia klientom Foto: Archiwum Krzysztof Lewandowski, prezes Zarządu Pioneer Pekao TFI S.A. lepsze dopasowanie inwestycji do aktualnej koniunktury. Swobodne przenoszenie środków (w ramach tej samej waluty) do innego subfunduszu należącego do Pioneer Walutowy FIO nie jest bowiem obciążone podatkiem od dochodów kapitałowych. Podatek będzie pobrany dopiero przy odkupieniu. Jak firma Pioneer Pekao TFI S.A. i jej produkty są postrzegane na rynku? O tym, że nasza oferta cieszy się uznaniem zarówno klientów, jak i menedżerów największych firm w Polsce, mogą świadczyć przyznane nam w tym roku nagrody. Drugi raz z rzędu otrzymaliśmy Złote Godło w ogólnopolskim plebiscycie Laur Klienta Zostaliśmy również laureatem IX edycji prestiżowego badania Premium Brand, zdobywając tytuł Firmy Wysokiej Reputacji Otrzymane nagrody są dla nas dużą satysfakcją i traktujemy je jako kolejny bodziec do dalszej wytężonej pracy. Jednym z najważniejszych tematów mijającego roku na polskim rynku była decyzja ponad 2,56 mln osób o przekazywaniu części składki emerytalnej do OFE. Czy to może być znak, że Polacy zmieniają podejście do oszczędzania z myślą o emeryturze? Reforma systemu emerytalnego rzeczywiście dała asumpt do ogólnopolskiej dyskusji na temat przyszłych świadczeń emerytalnych. W efekcie wielu pracujących dziś Polaków uzmysłowiło sobie, że dodatkowe oszczędzanie na emeryturę to konieczność. Myślę, że z czasem wraz ze wzrostem zamożności Polaków i zaangażowaniem całego sektora finansowego w ich edukację chęć do oszczędzania będzie rosnąć. To jedyna szansa na to, że po przejściu na emeryturę będziemy w stanie godnie żyć i uda nam się utrzymać lub tylko nieznacznie obniżyć dotychczasowy standard życia. Jakimi dobrowolnymi formami oszczędzania warto zainteresować się w kontekście pesymistycznych prognoz co do wysokości państwowej emerytury? O jakości naszej przyszłej emerytury zdecyduje w dużym stopniu systematyczność i odpowiednio wczesne rozpoczęcie inwestowania. Najważniejsze jest to, że nie musimy się znać na finansach, by dobrze nimi zarządzać. Warto powierzyć kwestię zabezpieczenia emerytalnego profesjonalistom, wybierając spośród dostępnych na rynku programów oszczędnościowych. Mam na myśli na przykład gotowe programy dostępne w Pioneer Pekao TFI oparte na naszych funduszach inwestycyjnych, takie jak Program IKZE czy Program IKE. Oszczędzających powinny zainteresować przede wszystkim ulgi podatkowe związane z IKE i IKZE. W przypadku IKE jest to zwolnienie z 19% podatku od dochodów kapitałowych dla każdego uczestnika, który dokonuje wypłaty zgodnie z ustawą o IKE i IKZE. Natomiast główną zaletą IKZE jest możliwość odliczania wpłat dokonanych na to konto przy wyliczaniu podstawy podatku dochodowego. Co w Pana ocenie przyniesie 2015 rok na polskim rynku? Polska gospodarka ma jeden z największych w Europie potencjałów wzrostu. Niski dług publiczny i deficyt budżetowy, niskie stopy procentowe, zdrowy sektor bankowy i konkurencyjny rynek pracy sprzyjają napędzaniu inwestycji i konsumpcji. Oczekujemy, że niskie stopy procentowe będą sprawiać, że zainteresowanie klientów funduszami inwestycyjnymi będzie się utrzymywać. Inwestorzy nadal będą szukali efektywnych źródeł pomnażania kapitału, ich wzrok z pewnością wciąż będzie skierowany na fundusze. Liczymy również na rosnącą świadomość krajowych inwestorów, a tym samym na ich działania w kierunku dywersyfikacji inwestycji o fundusze z pewnym komponentem akcyjnym, np. mieszane lub akcyjne. Jesteśmy wierni naszej filozofii inwestowania, w której stawiamy przede wszystkim na długoterminowe efekty rozwiązań finansowych. Będziemy uważnie wsłuchiwać się w potrzeby naszych klientów i pojawiające się potrzeby z ich strony. W związku z tym z pewnością będziemy dostosowywać ofertę funduszy, by jeszcze lepiej zadbać o portfele naszych klientów i zapewnić im optymalną dywersyfikację. Czego życzy Pan inwestorom w nadchodzącym roku? Wszystkim naszym klientom i ich rodzinom życzę wszelkiej pomyślności i sukcesów w nowym roku, zarówno w sferze prywatnej, jak i zawodowej, a także spokoju i odpoczynku od codziennych trosk. Chwila odpoczynku pozwoli nam zgromadzić energię na kolejny rok, bo jak mówił J.P. Morgan: Żeby panować nad pieniędzmi, trzeba najpierw zapanować nad samym sobą. To właśnie cierpliwość i opanowanie ułatwią nam podejmowanie w przyszłości trafnych inwestycji. Wywiad przeprowadzono 14 listopada 2014 roku. 4 Magazyn PIONEER Pekao TFI Magazyn PIONEER Pekao TFI 5

5 Z rynku Z rynku Konsumenci pod lupą Handlowcy jak co roku zadbali o to, by świąteczna gorączka udzieliła się niemal wszystkim. Grudzień rzeczywiście sprzyja nadmiernym wydatkom, ale generalnie nasza świadomość zakupowa z każdym rokiem rośnie. Cena pozostaje dla Polaków głównym kryterium wyboru, ale coraz częściej deklarujemy, że liczy się dla nas coś więcej. Opracowanie: Pioneer Pekao TFI S.A. Z szacunków firmy Deloitte wynika, że na gwiazdkowe zakupy w 2014 roku planowaliśmy przeznaczyć prawie 1160 zł (277 euro), czyli o 13% więcej niż rok wcześniej to najwyższy procentowy wzrost spośród wszystkich 17 krajów badanych przez Deloitte (16 państw europejskich oraz RPA). Czy to dużo? Ocena zależy od kondycji finansowej każdej rodziny, ale generalnie, jeśli chodzi o organizację świąt, należymy do jednych z najbardziej oszczędnych nacji w Europie. Średnia wyników w całym badaniu wyniosła 442 euro. Najbardziej bogate święta planują Brytyjczycy (średnio 764 euro na rodzinę) oraz Francuzi (518 euro). Na ostatnią chwilę Ostatnie miejsce w europejskim zestawieniu mogłoby świadczyć o tym, że podchodzimy do zakupów roztropnie i świadomie. Do innych wniosków prowadzi jednak obserwacja tłumów szturmujących galerie handlowe w przededniu Wigilii można odnieść wrażenie, że odkładanie świątecznych zakupów na ostatnią chwilę to nasza narodowa specjalność. A pośpiech nie jest najlepszym doradcą kupujemy wtedy drogo i dużo, rośnie frustracja i zmęczenie. E-entuzjaści znad Wisły Z każdym rokiem zwiększa się jednak odsetek osób, które mikołajowy worek zapełniają prezentami nabytymi online. Zmiany na rynku e-commerce zarówno w Polsce, jak i na świecie następują naprawdę lawinowo. Przykładowo, wystarczyły trzy lata, by udział zakupów kosmetyków online wzrósł z 6 do 31%. Taki wniosek przyniosło badanie przeprowadzone przez firmę Nielsen w połowie 2014 roku w 60 krajach świata. Foto: Shutterstock.com Polacy należą do entuzjastów świątecznych zakupów w sieci jak wynika z cytowanego już badania Deloitte, 40% Polaków w 2014 roku znalazło i nabyło podarunki online, nie ruszając się z domu. Średnia europejska to 36%. Nawet jeśli e-zakupy również odkładamy na ostatnią chwilę, prawdopodobnie, dzięki możliwości porównania cen, wydamy mniej, a prezenty będą bardziej trafione. Trend sprytnych zakupów (ang. smart shopping) zawitał nad Wisłę już na dobre. Nie sztuka wydać dużo lub kupić tanio produkt kiepskiej jakości. Prawdziwym powodem do konsumenckiej satysfakcji jest upolowanie towaru wysokiej jakości, odpowiadającego naszym preferencjom, w najlepszej cenie. Smart konsumentom sprzyjają nowe technologie, zwłaszcza mobilne dziś wystarczy skorzystać z odpowiedniej aplikacji w telefonie (coraz częściej poprzez zrobienie zdjęcia kodu kreskowego interesującego nas produktu), by mieć natychmiastowy dostęp do setek opinii internautów oraz wykazu e-sklepów z najbardziej atrakcyjnymi cenami. Więcej za mniej Coraz więcej osób chce żyć zgodnie z filozofią więcej za mniej i dotyczy to nie Na co przeznaczymy w 2014 roku świąteczny budżet w Polsce? tylko porównywania cen, ale także kontrolowania tego, co i w jakich ilościach kupujemy. Świadomi konsumenci wiedzą już, że na dłuższą metę bardziej uszczęśliwi ich włożenie do koszyka świeżego soku z marchwi niż np. trzech paczek chipsów w tej samej cenie. Najlepszy stosunek jakości do ceny to oczywiste i w praktyce podstawowe kryterium dokonywania wyborów przy sklepowej bądź internetowej półce. Ale coraz częściej skład naszych koszyków determinują czynniki wyższego rzędu. A przynajmniej tak przedstawiamy swoje preferencje w deklaracjach. 59% ankietowanych w 2013 roku Deklarowane świąteczne wydatki na 2014 rok w wybranych krajach (euro) Średnia dla 17 krajów objętych badaniem Wielka Brytania Francja Polska Włochy Grecja Niemcy Ukraina Rosja Łączne wydatki na prezenty Łączne wydatki na żywność Łączne wydatki na spędzenie czasu z bliskimi Łączny deklarowany budżet na 2014 rok (bez podróży) Źródło: Badanie świątecznych zwyczajów konsumenckich w Polsce i Europie, Deloitte, listopad % 33% 19% 8% prezenty artykuły spożywcze podróże świąteczne spotkania towarzyskie Źródło: Badanie świątecznych zwyczajów konsumenckich w Polsce i Europie, Deloitte, listopad 2014 przez Deloitte podkreślało, że unika produktów szkodliwych dla środowiska. 58% szuka opakowań z napisem potwierdzającym dobre pochodzenie (np. znak fair trade). 57% badanych to zakupowi patrioci, wybierający produkty powstałe w macierzystym kraju lub regionie. Co ciekawe, równocześnie relatywnie wysoki odsetek badanych (44%) zauważa, że firmy wykorzystują zrównoważony rozwój jako pretekst do podnoszenia ceny. Bez wyrzutów sumienia Jeszcze do niedawna poczucie winy w kontekście zakupów pojawiało się wtedy, gdy wydaliśmy za dużo. Dziś coraz więcej mieszkańców globu poszukuje produktów, które pozwolą im wyrwać się ze spirali wyrzutów sumienia, związanych z poczuciem, że konsumpcja może szkodzić środowisku naturalnemu lub wpływać poprzez wyzysk pracy na jakość życia mieszkańców niektórych krajów czy przedstawicieli określonych grup społecznych. Nawet jeśli przywiązywanie wagi do zrównoważonego rozwoju ma bardziej charakter deklaracji niż faktycznych zachowań, ważne, że rośnie powszechna świadomość tej drugiej, negatywnej strony konsumpcyjnego medalu. 6 Magazyn PIONEER Pekao TFI Magazyn PIONEER Pekao TFI 7

6 Z rynku Nie zmienimy znacząco ilości nabywanych produktów, ale możemy wiele zrobić, by ograniczyć skutki uboczne konsumpcji. Dlatego, zdaniem serwisu Trendwatching.com, przymiotniki, takie jak: zrównoważony, zdrowy, etyczny, będą nadawać ton światowemu handlowi w kolejnych latach. I dlatego serwis umieścił trend guilt-free (wolny od poczucia winy) na pierwszym miejscu w zestawieniu najważniejszych zjawisk, które determinują obecnie i będą determinować w najbliższej przyszłości nasze nawyki zakupowe. Sztandarowym przykładem produktu guilt- -free jest Tesla Model S, pierwszy seryjnie produkowany elektryczny sedan. W ten trend wpisuje się też moda na produkty powstałe dzięki nadaniu przedmiotom lub surowcom wtórnym drugiego życia meble z drewnianych palet, torby z banerów reklamowych itp. Coraz większą wagę przywiązujemy także do standardów pracy, poszukując droższych, ale zmniejszających owe poczucie winy produktów ze znakiem fair trade. Tłum ma zawsze rację Innym ciekawym megatrendem wskazanym przez serwis Trendwatching.com jest crowdshaping, czyli tworzenie bądź modyfikowanie produktów i usług dzięki danym uzyskiwanym od obecnych i przyszłych użytkowników. Owe ślady zostawiamy codziennie, często nieświadomie, używając aktywnie mediów społecznościowych, usługi lokalizacji w smartfonie, wyszukując w internecie określonych produktów czy tworząc muzyczne playlisty w telefonie. Istotne dane jesteśmy w stanie przehandlować niemal za bezcen. Serwis Trendwatching.com cytuje badania, z których wynika, że 57% internautów udostępniłoby osobiste informacje (np. o swojej lokalizacji, listę pięciu najlepszych przyjaciół na Facebooku, dane o członkach rodziny) za nagrodę finansową lub lepszą obsługę. Nowym ciekawym trendem jest crowdshaping, czyli tworzenie bądź modyfikowanie produktów i usług dzięki danym uzyskiwanym od obecnych i przyszłych użytkowników. Duże firmy wykorzystują pozyskiwane dane do profilowania klientów i przewidywania ich przyszłych zachowań i potrzeb. Najlepiej widać to w internecie rodzaj wyświetlanych reklam zależy często od naszych wcześniejszych zapytań w przeglądarce. Dlatego też innym silnym trendem, już nie tylko konsumenckim, lecz także społecznym, jest no data, czyli próba życia tak, by nie zostawiać po sobie w sieci zbyt wielu śladów. Mimo tych zagrożeń crowdshaping ma ogromne zalety. Potencjał tego typu rozwiązań pokazuje opisywany przez Trendwatching.com przykład Helsinek, gdzie transport publiczny został uzupełniony o usługę Kutsuplus, czyli inteligentne dziewięcioosobowe minibusy dowożące ludzi w wybrane miejsce bez przesiadek o określonej przez nich godzinie. Zamówienie składa się (podając godzinę i miejsce wyjazdu oraz punkt docelowy) i opłaca przez komputer lub telefon komórkowy, a system tak optymalizuje trasę busa, by wszyscy pasażerowie najtaniej i najszybciej dotarli tam, gdzie chcą. Jak widać, internet sprawił, że powszechne stały się rozwiązania jeszcze niedawno uważane za science fiction. Na szczęście święta Bożego Narodzenia wciąż są i prawdopodobnie zawsze będą tradycyjne, a obdarowujący najmłodszych Święty Mikołaj nie wirtualny, ale z krwi i kości. Na ile ważne dla konsumentów są kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem? Unikam kupowania produktów szkodliwych dla środowiska Opakowanie jest opatrzone odpowiednią informacją (np. pochodzenie, sprawiedliwy handel itp.) Głównie kupuję produkty wytworzone w moim regionie albo w moim kraju (przede wszystkim po to, aby wesprzeć krajową gospodarkę) Nie kupuję artykułów, przy produkcji których zatrudniano nieletnich Unikam kupowania produktów, które powodują wysoką emisję dwutlenku węgla do środowiska Nie kupuję produktów wytwarzanych w nieodpowiednich warunkach pracy w krajach rozwijających się Polska Źródło: Badanie świątecznych zwyczajów konsumenckich w Polsce i Europie, Deloitte, listopad % 57% 58% 67% 57% 57% 56% 68% 52% 52% 51% 58% Europa 8 Magazyn PIONEER Pekao TFI

7 Z rynku Foto: Shutterstock.com Tani pieniądz rządzi rynkami Ostatnie decyzje Banku Japonii i Europejskiego Banku Centralnego mają znaczący wpływ na ocenę stanu światowej gospodarki i scenariusze jej dalszego rozwoju. Również w Polsce mamy rekordowo niskie stopy, które rzutują nie tylko na kształt rynku oszczędności, lecz także perspektywy naszej gospodarki. Dokąd zaprowadzi nas tani pieniądz? Autor: Piotr Szulec, dyrektor ds. komunikacji inwestycyjnej Pioneer Pekao Investment Management S.A. Decyzje wiodących banków centralnych nie wzięły się znikąd. To naturalna konsekwencja tego, co dzieje się w realnej gospodarce, czyli widma spowolnienia. Dostrzegł je również Międzynarodowy Fundusz Walutowy, który po raz trzeci obniżył prognozy wzrostu światowego PKB. Według nowych szacunków wzrost ten ma wynieść w 2014 roku 3,3%, a w 2015 roku 3,8%. Skup na ratunek MFW w swoim ostatnim komunikacie ostrzegł też, że perspektywy rozwoju są szczególnie niepokojące dla głównych krajów strefy euro, Japonii oraz niektórych wschodzących gospodarek, takich jak Brazylia. To może oznaczać, że w przeciwieństwie do amerykańskiego Fed, który właśnie zakończył dotychczasowy program skupu aktywów (QE3) Europejski Bank Centralny oraz Bank Japonii jeszcze przez długi czas będą stymulować swoje gospodarki, być może z wykorzystaniem nowych metod wpływania na rynek. Mechanizm ten ma szczególnie istotne znaczenie dla Japonii, gdzie wstępny odczyt dynamiki PKB za III kwartał tego roku wskazał, że japońska gospodarka ponownie znalazła się w recesji. To tłumaczy ostatnią decyzję Banku Japonii o zwiększeniu skali skupu aktywów. Coraz tańsza żywność Polityka monetarna dawno nie zależała w tak dużym stopniu od cen surowców. Według ostatnich informacji FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa) Magazyn PIONEER Pekao TFI 9

8 Z rynku Z rynku w październiku 2014 roku indeks pokazujący zmianę cen żywności na świecie zmniejszył się o 6,9% r/r. To był już szesnasty miesiąc z rzędu spadku. Również ropa naftowa ustanawia nowe lokalne rekordy niskich cen, co tworzy deflacyjny charakter środowiska ekonomicznego, na który nakładają się rekordowo niskie stopy procentowe. Ameryka lider wzrostów Fed konsekwentnie realizuje politykę ograniczania luzowania ilościowego. Dotychczasowy program QE3 został, zgodnie z zapowiedziami, zakończony w październiku br. i inwestorzy powoli szykują się do podwyżek stóp procentowych. Konsekwentne działanie Fed wynika z tego, że amerykańska gospodarka jest w bardzo dobrej kondycji, co potwierdzają dane z rynku pracy czy nieruchomości. Pokazują one dobitnie, że Stany Zjednoczone pozostają liderem wzrostu w ramach obecnego cyklu gospodarczego. Według październikowych danych zatrudnienie w sektorze pozarolniczym ponownie zwiększyło się o ponad 200 tys. nowych miejsc pracy, a stopa bezrobocia spadła do rekordowo niskiego poziomu 5,8% (we wrześniu było to 5,9%, w sierpniu 6,1%). Tak dobra kondycja rynku pracy może stanowić poważny argument dla Fed, by podnieść stopy procentowe szybciej, niż przewiduje konsensus rynkowy, czyli w okolicach połowy 2015 roku. Scenariusz taki uprawdopodobniają ostatnie zapowiedzi przedstawicieli Fed, że to właśnie rynek pracy będzie stanowił jeden z głównych czynników decydujących o poziomie stóp procentowych. Wyboista droga do optymizmu W Europie głównym tematem i powodem do niepokoju pozostaje zauważalne pogorszenie tempa dotychczasowego ożywienia głównych europejskich gospodarek, przede wszystkim niemieckiej, ważnej również w polskim kontekście. Co prawda ostatnie dane dotyczące dynamiki PKB Niemiec i strefy euro dają pewną szansę na zatrzymanie negatywnej tendencji, którą Polityka monetarna dawno nie zależała w tak dużym stopniu od rynku surowców. Październik był szesnastym miesiącem z rzędu spadku cen żywności. Nowe lokalne minima ustanawia także ropa naftowa. obserwowaliśmy w ostatnich miesiącach, jednak do hurraoptymizmu droga pozostaje jeszcze daleka i wyboista. W III kwartale PKB Niemiec wzrósł o 0,1% w ujęciu kwartalnym, po uwzględnieniu czynników sezonowych (w II kwartale, po korekcie, odnotowano 0,1% spadku). W ujęciu rocznym PKB Niemiec wzrósł w III kwartale o 1,2% to wynik zgodny z obniżonymi jakiś czas temu prognozami niemieckiego rządu. Z kolei PKB w strefie euro w III kwartale wzrósł o 0,2% w ujęciu kwartalnym to nieznaczna poprawa w stosunku do skorygowanego odczytu za II kwartał (zwyżka o 0,1%). W ujęciu rocznym PKB w strefie euro zarówno w III kwartale, jak i II (po korekcie) zwiększył się o 0,8%. Niemiecki PMI na plusie Nadziei na opanowanie sytuacji należy upatrywać także w odczycie wskaźnika PMI dla niemieckiego sektora przemysłowego, który w październiku wzrósł z poziomu 49,9 do 51,4 pkt. Powrót PMI nad poziom 50 pkt to pierwszy od dłuższego czasu pozytywny sygnał z niemieckiej gospodarki. Pytanie tylko o trwałość tej poprawy. Od odpowiedzi na pytanie o to, czy wyhamowanie niemieckiej gospodarki dobiega końca, zależy także to, jak w IV kwartale zaprezentuje się polska gospodarka. Luzowanie EBC Na ostatnim posiedzeniu Rada Prezesów EBC pozostawiła podstawowe stopy procentowe bez zmian. Oznacza to, że benchmarkowa stopa procentowa kredytu refinansowego nadal wynosi 0,05%, stopa oprocentowania depozytów minus 0,2%, a stopa kredytu 0,3%. Wszyscy członkowie Rady zgadzają się, że jeśli będzie to konieczne powinien zostać zwiększony program stymulacyjny EBC. Bank rozpoczął techniczne prace nad dodatkowymi narzędziami mającymi pobudzić wzrost gospodarczy w strefie euro. Może to oznaczać, że EBC mógłby już w grudniu pokusić się o kolejne niestandardowe działania, które popchnęłyby europejską gospodarkę ku szybszemu wzrostowi. Atrakcyjna Azja Coraz ciekawiej wygląda sytuacja w regionie azjatyckim. Każdy z krajów zmaga się ze swoimi problemami: Chiny z systematycznym obniżaniem prognoz wzrostu PKB w najbliższych latach, Japonia ze słabą dynamiką swojej gospodarki, a Indie z koniecznością uruchomienia programu wielkich reform. Te niewiadome sprawiają, że Azja może się stać miejscem bardzo interesującym z punktu widzenia inwestorów. Foto: Shutterstock.com Do optymizmu skłania sukces trwających od połowy 2012 roku chińsko- -południowokoreańskich negocjacji dotyczących stref wolnego handlu. Porozumienie oznacza, że wymiana handlowa pomiędzy tymi krajami o dotychczasowej wartości ponad 270 mld dol. może wejść na zupełnie nowe tory rozwoju. Analogiczną umowę o wolnym handlu po blisko 10 latach negocjacji Chiny podpisały także z Australią. Zgodnie z ustaleniami przez najbliższe 4 lata większość towarów eksportowanych z Australii do Chin nie będzie podlegała taryfom celnym. W przypadku tej relacji handlowej wymiana handlowa między obydwoma krajami przekracza 130 mld dol. Tylko tymi dwiema umowami Chiny uwalniają handel o wartości przekraczającej 400 mld dol., co zdecydowanie poprawia konkurencyjność tego regionu w światowej wymianie. Warto wspomnieć również o tym, że ciągle trwają negocjacje na linii Chiny Japonia, co również może stanowić kolejny czynnik przyspieszający rozwój regionu azjatyckiego. Polskie stopy jeszcze w dół? Słabnące dane z polskiej gospodarki oraz utrzymująca się deflacja zbudowały pozytywne oczekiwania co do dalszych obniżek stóp procentowych. Przypomnijmy, że z początkiem października Rada Polityki Pieniężnej obniżyła stopę referencyjną o 50 pb do poziomu 2% w skali rocznej. Stopa lombardowa spadła aż o 100 pb do poziomu 3%. W komunikacie po posiedzeniu Rada napisała, że nie wyklucza dalszego dostosowania polityki pieniężnej, jeśli napływające informacje potwierdzą istotne ryzyko utrzymania się dynamiki inflacji konsumenckiej w średnim okresie poniżej celu NBP. Jednak wbrew oczekiwaniom rynku w listopadzie Rada nie zmieniła poziomu stóp procentowych, nie wykluczając przy tym innych decyzji w przyszłości o ile z gospodarki będą napływać słabe dane. Decyzję Rady w pewien sposób wytłumaczyły zaskakujące dane, które napłynęły w połowie listopada. Zaskoczyła deflacja w październiku ceny spadły w ujęciu rocznym o 0,6%, czyli znacznie poniżej oczekiwań analityków, którzy spodziewali się odczytu na poziomie minus 0,4% r/r. Tym samym uzyskaliśmy potwierdzenie tego, że deflacja zagościła u nas na dobre. Największy wpływ na jej pogłębienie się miał zgodny z opisanymi wcześniej światowymi tendencjami spadek cen żywności i paliwa. Czarna strefa w PKB Największym zaskoczeniem były jednak listopadowe szacunkowe dane o dynamice polskiego PKB w III kwartale tego roku (tzw. raport flash). GUS podał, że wzrost gospodarczy w III kwartale wyniósł 3,3% w ujęciu rocznym oraz 0,9% w ujęciu kwartalnym. Co więcej, GUS skorygował również szacunek wzrostu w II kwartale tego roku na 3,5% w ujęciu rocznym. Rynek został bardzo pozytywnie zaskoczony tym odczytem. Ekonomiści i analitycy oczekiwali, że w III kwartale gospodarka wzrosła o 2,8% (pojawiały się również szacunki na poziomie 2,7% czy nawet 2,6%). Co prawda jest to dopiero pierwszy szacunek, a pełne dane o PKB w III kwartale poznamy dopiero pod koniec listopada, ale raczej nie będą one znacząco odbiegać od szacunków. Za zaskakująco dobrym odczytem tempa wzrostu może jednak nie stać realny stan samej gospodarki, ale zmiana sposobu obliczenia jej wartości. Dane za II kwartał zostały zebrane według metodologii ESA2010, uwzględniającej szacunek dotyczący wielkości czarnej strefy (dochody z prostytucji, handlu narkotykami oraz przemytu i produkcji papierosów). Tłumaczyłoby to duży rozdźwięk pomiędzy odczytem PKB a wcześniejszymi miesięcznymi danymi dotyczącymi produkcji przemysłowej czy sprzedaży detalicznej. Komentarz przygotowano 17 listopada 2014 roku. 10 Magazyn PIONEER Pekao TFI Magazyn PIONEER Pekao TFI 11

9 Z rynku Z rynku Brytyjski sukces zadziwia Europę Trzecia gospodarka Unii Europejskiej rozwija się najszybciej spośród krajów G7 i odrobiła już straty po wielkim załamaniu z 2008 roku. Wzrostowi gospodarczemu towarzyszy tak pożądany przez rządy wszystkich krajów spadek bezrobocia. Co składa się na brytyjski fenomen? Opracowanie: Pioneer Pekao TFI S.A. Z szacunków Office for National Statistics (ONS) wynika, że w III kwartale 2014 roku produkt krajowy brutto Wielkiej Brytanii wzrósł w ujęciu kwartalnym o 0,7%, a w stosunku rocznym o 3%. Zdaniem optymistów wciąż istnieje szansa, by w całym 2014 roku wzrost gospodarczy zbliżył się do 3,5%. To już kolejny z rzędu kwartał, gdy gospodarka Wielkiej Brytanii zadziwia Europę. Przypomnijmy, że w okresie od kwietnia do czerwca 2014 roku brytyjski PKB wzrósł o 0,9%, podobnie jak w pierwszych trzech miesiącach tego roku. Dzięki temu już w I poł roku jego wartość o 0,2% przewyższyła poziom tego wskaźnika z I kwartału 2008 roku, czyli przedkryzysowego szczytu. Warto pamiętać, że później gospodarka brytyjska skurczyła się aż o ponad 7%. Inne kraje strefy euro zazdrośnie patrzą nie tylko na PKB, ale także na stopę bezrobocia na Wyspach. Zgodnie z danymi ONS, na koniec czerwca 2014 roku pracy nie miało jedynie 6,4% dorosłych Brytyjczyków najmniej od końca 2008 roku. To przyciąga imigrantów, a ludności Wielkiej Brytanii przybywa. Według ostatnich danych Eurostatu (przedstawionych na infografice ze str. 14) w 2012 roku na Wyspach mieszkało ponad 63 mln ludzi. Skąd ten sukces? W poszukiwaniu równowagi Szukając odpowiedzi na pytanie o genezę brytyjskiego sukcesu, nie można pominąć wystąpienia Davida Camerona z 2010 roku, wygłoszonego tuż po objęciu przez niego funkcji premiera rządu. Zapowiedział on wtedy cięcia budżetowe i plan redukcji deficytu budżetowego. Wielu specjalistów i ekonomistów unosiło brwi ze zdumienia. Panowało bowiem przekonanie, że w trudnych czasach o równoważeniu budżetu należy na chwilę zapomnieć i zająć się pobudzaniem gospodarki, finansowanym właśnie z publicznego długu. Takie teorie nie trafiały jednak do Camerona, który wraz z programem cięć zapowiedział plan aktywizacji kulturalnej i charytatywnej społeczeństwa łagodzącej skutki zmniejszenia wydatków budżetowych. Po czterech latach od tamtych wydarzeń wydaje się, że to Cameron miał rację. Świetne wyniki gospodarki wytrąciły argumenty krytykom rządowej polityki. Można się nawet pokusić o stwierdzenie, iż przypadek Wielkiej Brytanii dowodzi tezy, że zdrowy Foto: Shutterstock.com budżet jest gwarantem solidnego wzrostu gospodarczego. Jednak głębsza analiza decyzji brytyjskiego rządu oraz danych statystycznych każe postawić pytanie, czy zapowiedziane przez Camerona oszczędności zasługują na określenie cięć budżetowych. Okazuje się, że sprowadziły się one do kilku kosmetycznych decyzji, które nie wpłynęły na zmniejszenie deficytu krajowego. W 2013 roku wyniósł on niemal 6% i należał do najwyższych spośród krajów Unii Europejskiej. Oszczędności Camerona mogły więc jedynie zmniejszyć tempo zadłużania się państwa, ale ich realny wpływ na wzrost gospodarczy był raczej iluzoryczny. Przyczyn brytyjskiego przyspieszenia należy więc szukać gdzie indziej. Pomoc na bank Kolejne tropy prowadzą do Banku Anglii, który, można odnieść takie wrażenie, naśladuje działania amerykańskiej Rezerwy Federalnej. Przede wszystkim od 2009 roku utrzymuje stopy procentowe na rekordowo niskim poziomie (0,5%). Ponadto, podobnie jak jego amerykański odpowiednik, prowadzi skup aktywów od banków komercyjnych. Na ten cel wydał już ok. 400 mld funtów. Taka ilość pieniędzy pompowanych w gospodarkę powoduje, że kredyty dla firm oraz klientów indywidualnych stały się niezwykle tanie i dostępne. To nakręca popyt na dobra konsumpcyjne oraz inwestycje firm. Jednak powoduje także pompowanie bańki spekulacyjnej w sektorze nieruchomości. Ceny mieszkań i domów osiągnęły już poziom z rekordowego pod tym względem 2008 roku. Część obserwatorów obawia się więc powtórzenia scenariusza ze Stanów Zjednoczonych, gdzie właśnie bańka spekulacyjna na rynku nieruchomości przyczyniła się do wybuchu kryzysu finansowego (zwłaszcza że brytyjski rząd stymuluje wzrost cen lokali rządowymi programami). Taka ocena sytuacji ma jednak swoich przeciwników, którzy uważają, że w przeciwieństwie do USA przed kryzysem w Wielkiej Brytanii wciąż dużo zakupów nieruchomości finansowanych jest bez udziału kredytu, co na dłuższą metę będzie stabilizować sytuację na rynku mieszkaniowym. Gorzej z konsumpcją Koniunktura na rynku nieruchomości nie wystarczy jednak, by w dłuższej perspektywie utrzymać wzrost gospodarczy na tak wysokim poziomie. Gospodarka Wielkiej Brytanii potrzebuje więcej kół zamachowych. Tymczasem potencjał jednego z nich konsumpcji wewnętrznej jest ograniczany przez niskie płace. Z raportu firmy audytorskiej KPMG, opisanego w ubiegłym roku przez brytyjski tygodnik Observer, wynika, że ponad 4,8 mln brytyjskich pracowników, czyli niemal jedna piąta ogółu zatrudnionych, zarabia poniżej Czy wiesz, że Wielka Brytania jest szóstą gospodarką świata pod względem nominalnego PKB. Wielka Brytania jako jedyny kraj w Europie formalnie nie posiada konstytucji. Jednym z głównych towarów eksportowych Wielkiej Brytanii jest wołowina. Londyn liczy 12 mln mieszkańców. To największe miasto w Europie. W 1967 roku na ścianie jednego z londyńskich oddziałów banku Barclays zainstalowano pierwszy na świecie bankomat. living wage, czyli minimum płacowego. Pojęcie to oznacza zarobki uzyskiwane w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy. Mają wystarczyć na opłacenie bieżących rachunków za mieszkanie, transport, wyżywienie, dwa tygodnie urlopu w roku oraz zaoszczędzenie niewielkiej sumy na czarną godzinę. Living wage to ok. 8,3 funta za godzinę w Londynie oraz 7,2 poza stolicą. Tymczasem płaca minimalna w Wielkiej Brytanii wynosi poniżej 7 funtów za godzinę. Jakby tego było mało, płace nie rosną, a wręcz spadają. Statystycy obliczyli, że w II kwartale 2014 roku pensje (wliczając bonusy) obniżyły się o 0,2% w stosunku do tego samego okresu roku poprzedniego. To była pierwsza tego rodzaju sytuacja od końca 2009 roku. Pomijając premie, płace wzrosły jedynie o 0,6%, a więc najwolniej od 2001 roku i znacznie poniżej inflacji, wynoszącej 1,9%. Zdaniem krytyków poczynań rządu w Wielkiej Brytanii mamy obecnie do czynienia z sytuacją, w której rosną wynagrodzenia tylko garstki osób. Płace większości pracowników stoją w miejscu lub spadają. To nie wróży dobrze wzrostowi konsumpcji, zwłaszcza gdy podwyżki stóp procentowych mogą wystąpić w bliższej lub dalszej 12 Magazyn PIONEER Pekao TFI Magazyn PIONEER Pekao TFI 13

10 Z rynku perspektywie. Wzrost wydatków na obsługę zadłużenia pozbawi Brytyjczyków możliwości dokonywania większych zakupów, co dodatkowo ograniczy potencjał wzrostu konsumpcji. Szorstka przyjaźń z Unią Zagrożeniem dla brytyjskiej gospodarki jest również spowolnienie w strefie euro, które ogranicza popyt na wyspiarskie produkty i hamuje wzrost ich eksportu. W związku z tym pesymiści uważają, że osiągnięcie w IV kwartale wzrostu gospodarczego wyższego niż w III kwartale będzie trudne. Na razie jednak sukcesy rządu Camerona pozwalają mu na prowadzenie kontrowersyjnej polityki wobec Komisji Europejskiej oraz innych krajów Unii. Jej wyrazem są żądania renegocjacji traktatów europejskich, zapowiedź zamknięcia granic dla imigrantów czy nawet groźba wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Pojawia się jednak pytanie, na ile tego rodzaju elementy polityki zagranicznej Camerona są jedynie działaniami ukierunkowanymi na zdobycie Największe gospodarki świata w 2014 roku (pod względem nominalnego PKB) w mld dol. USA Chiny 9761 Japonia 5228 Niemcy 3747 Francja 2862 Wielka Brytania 2627 Rosja 2215 Brazylia 2170 Włochy 2148 Kanada 1887 Źródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy poparcia wewnątrz kraju i czy szef brytyjskiego rządu rzeczywiście ma zamiar zrealizować swoje groźby w praktyce. Świadkami tego testu możemy być właśnie teraz. Podczas ostatniego szczytu przywódców krajów UE okazało się, że w wyniku rewizji statystyk składka Wielkiej Brytanii do budżetu wspólnotowego za ubiegły rok została podniesiona o 2 mld euro. Media uwieczniły reakcję Camerona bijącego podczas konferencji prasowej pięścią w mównicę, gdy potępiał Komisję Europejską za to, że przekazała te informacje do publicznej wiadomości bez wcześniejszej konsultacji z jego rządem. Niewątpliwie czeka nas teraz próba sił, w trakcie której możemy ujrzeć prawdziwe zamiary brytyjskiej strony. Liczba ludności Wielkiej Brytanii w latach ,8 63 mln mln mln Źródło: Eurostat ROK 2001 ROK 2007 ROK Magazyn PIONEER Pekao TFI

11 Z rynku Białymi kołnierzykami określa się często wysoko wykwalifikowanych specjalistów, zajmujących kluczowe stanowiska w bankach, korporacjach czy firmach doradczych. Zarabiają krocie, a ich pozycja zawodowa i społeczna zachęca całe masy młodych ludzi do pójścia w ich ślady. Ale rozwijająca się gospodarka potrzebuje także tzw. niebieskich kołnierzyków, a więc spawaczy, murarzy czy inżynierów. Foto: Shutterstock.com Przepis na pracę Podczas gdy kilkadziesiąt procent młodych mieszkańców krajów południa Europy nie ma pracy, nasi zachodni sąsiedzi potrafią skutecznie walczyć z bezrobociem wśród młodzieży nawet wtedy, gdy ich gospodarka przestaje się rozwijać. Nie udałoby się to, gdyby nie szkolnictwo zawodowe. Opracowanie: Zespół Pioneer Pekao TFI S.A. Praca u podstaw Niemcy zrozumieli, że sukces w walce z bezrobociem wśród młodzieży jest uzależniony od wykształcenia kadr niższego szczebla i postawili na szkolnictwo zawodowe. Ich system jest oparty na placówkach przypominających funkcjonujące przez lata w Polsce zawodówki, technika oraz licea zawodowe. Szacuje się, że do tzw. Hauptschule trafia 60% szesnastolatków. Zdecydowana większość z nich, bo 90%, z powodzeniem kończy szkołę i staje się wykwalifikowanymi robotnikami i specjalistami. I to przynosi efekty. Bezrobocie w Niemczech nieznacznie przekracza 5%. Nawet kilka lat temu, gdy w wyniku kryzysu zadłużenia Unia Europejska stanęła w obliczu groźby rozpadu, a niemal cały kontynent pogrążył się w recesji, nad Łabą stopa bezrobocia była utrzymywana pod kontrolą. Gdy w 2009 roku produkt krajowy brutto Niemiec zaczął spadać, udział osób pozostających bez pracy zwiększył się, ale nieznacznie, z 7,6% do 8,3%, a już w październiku 2009 roku stopa bezrobocia znowu zmalała. Dużo praktyki Jeszcze do niedawna nasi zachodni sąsiedzi byli krytykowani za stawianie na szkolnictwo zawodowe. Zarzucano im, że wymusza to na młodych ludziach szybką decyzję o wyborze zawodu. Większość uczniów zawodówek Magazyn PIONEER Pekao TFI 15

12 Z rynku Z rynku czy techników już podczas nauki w szkole odbywa bowiem praktyki w niewielkich przedsiębiorstwach czy instytucjach publicznych. Nauka zawodu w firmie jest realizowana pod okiem doświadczonego pracownika, co oznacza, że na jednego ucznia przypada jeden fachowiec nauczyciel. Przypomina to relację czeladnik mistrz. Jedynie jedna trzecia zajęć jest prowadzona na poziomie teoretycznym na terenie gmachu szkoły. Reszta to praktyka u pracodawcy, u którego później nawet połowa uczniów zostaje na pełnym etacie. Nauka trwa trzy lub trzy i pół roku, w zależności od specjalizacji. W opinii krytyków przyjęty system zawęża młodzieży wybór kierunków rozwoju kariery. Sceptycy podkreślają ponadto, że niemiecki model jest drogi. Uczniowie praktykanci dostają wynagrodzenie w wysokości ok. 30% pensji początkującego pracownika wykwalifikowanego, co daje ok. 700 euro miesięcznie. Pieniądze na ten cel pochodzą z Federalnej Agencji Zatrudnienia i są elementem prewencyjnej polityki na rynku pracy. Poniesione koszty zwracają się dopiero w przyszłości, w postaci niższych wydatków na zasiłki. Krytycy podnoszą także argument, że niemiecki model nie przeszedł jeszcze takiego testu, jak głęboka recesja, która dotknęła państwa południowej Europy po 2008 roku. Poza tym podkreślają, że w zwalczaniu bezrobocia wśród młodych Niemcom pomaga demografia. Od dłuższego czasu ujemny przyrost naturalny sprawia, że liczba młodych ludzi trafiających na rynek pracy się zmniejsza. Co roku nawet kilkadziesiąt tysięcy praktyk zaoferowanych przez pracodawców nie znajduje chętnych wśród uczniów szkół zawodowych. To może się odbić Niemcom czkawką w przyszłości i zagrozić rozwojowi gospodarki za kilkadziesiąt lat. Wzór dla Europy Dostrzega się jednak, że model kształcenia przyjęty nad Łabą w znakomity sposób ułatwia ludziom przejście od nauki do pracy. Kilka lat temu Komisja Europejska zastanawiała się, czy od jego utworzenia nie uzależnić pomocy finansowej dla Grecji pogrążonej w kryzysie zadłużenia. Pomysł upadł, ponieważ uznano, że byłaby to zbyt głęboka ingerencja w niezależność tego kraju. Tymczasem na południu Europy bezrobocie nadal szaleje, a najbardziej dotyka ludzi młodych. Bez pracy pozostaje W ramach programu Gwarancje dla młodzieży osoby do 25. roku życia do czterech miesięcy od zakończenia nauki bądź pracy mają otrzymać ofertę zatrudnienia, stażu lub dodatkowego kształcenia. Foto: Shutterstock.com ponad połowa Hiszpanów (53,7%) i Greków (50,7%) do 25. roku życia. Niewiele lepiej jest we Włoszech i w Chorwacji, gdzie ponad 40% młodzieży nie ma pracy. Eksperci uważają, że jedną z wielu przyczyn tak wysokiego bezrobocia wśród młodych może być problem ich niedopasowania kompetencyjnego do oczekiwań pracodawców. Dotyczy to zarówno wiedzy uzyskanej podczas nauki, jak i umiejętności nabywanych wraz z doświadczeniem zawodowym. Innym czynnikiem wpływającym na eksplozję bezrobocia w krajach peryferyjnych Unii Europejskiej są wysokie koszty pracy. Przykładem może być Hiszpania, która swoją konkurencyjność straciła, jeszcze zanim dał się jej we znaki kryzys. Na przykład w latach w hiszpańskim przemyśle jednostkowe koszty pracy wzrosły o blisko 10%. Podobnie było w Grecji. Kraje te mogły pochwalić się najszybszym wzrostem płac wśród wszystkich krajów strefy euro. Dla porównania, w analogicznym okresie jednostkowe koszty pracy w Niemczech spadły o 4%, a w Irlandii o 11%. Rynek pracy dwóch prędkości Ponadto wyniki licznych badań dowodzą, że za wzrostem bezrobocia, niezależnie od miejsca na ziemi, stoją czynniki instytucjonalne, ograniczające elastyczność rynku pracy. Zalicza się do nich wszelkie regulacje prawne, które rzutują na skłonność przedsiębiorców do tworzenia nowych stanowisk, a osoby w wieku produkcyjnym do jej poszukiwania. Peryferyjne kraje Unii w opinii specjalistów oprócz zbyt wysokich płac minimalnych mają też zbyt rygorystyczne przepisy dotyczące zwolnień. Niestety, uelastycznienie rynku bywa trudne ze względu na opór społeczny. Na przykład we Włoszech za rządów Silvia Berlusconiego rynek podzielił się na dwie kategorie. Ludzie zatrudniani po 2003 roku mogli liczyć najczęściej na tzw. umowy śmieciowe. Natomiast starsi tkwili na etatach chronionych bardzo dobrymi, starymi zasadami. Późniejsze ekipy, m.in. premiera Maria Montiego, starały się stopniowo zmniejszać różnice między dwiema prędkościami, ale strajki skutecznie odstraszają władze od całkowitej liberalizacji. Gwarancje dla młodzieży Czy zatem problem bezrobocia wśród młodych ludzi na południu Europy da się rozwiązać? Być może przyczyni się do tego nowa ogólnoeuropejska inicjatywa Gwarancje dla młodzieży. Program ma objąć osoby w wieku do 25 lat i zapewniać im w ciągu czterech miesięcy od zakończenia nauki lub pracy ofertę nowego zatrudnienia, przyuczenia do zawodu, stażu lub dalszego kształcenia. W praktyce będzie to wymagało współpracy pomiędzy władzami, służbami zatrudnienia, poradniami zawodowymi, instytucjami edukacyjnymi, służbami wsparcia dla młodzieży, przedsiębiorcami, pracodawcami, związkami zawodowymi itp. Obecnie poszczególne kraje Unii Europejskiej opracowują krajowe plany wdrażające zasady Gwarancji dla młodzieży. Nie wiadomo czy system okaże się skuteczny. Z wyliczeń Komisji Europejskiej wynika jednak, że jego wprowadzenie powinno się opłacać. Całkowity koszt stworzenia gwarancji ma kosztować 0,22% unijnego PKB, co daje ok. 21 mld euro rocznie. To o wiele więcej niż koszt braku działań, wyliczony na 1,21% PKB, czyli 153 mld euro. Na tę sumę składają się zasiłki, utracone zarobki i podatki. KE będzie wspierać wydatki na realizację gwarancji w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego i przeznaczy 6 mld euro w ramach inicjatywy na rzecz zatrudnienia młodzieży. Stopa bezrobocia wśród młodzieży w wieku do 25. roku życia we wrześniu 2014 roku Kraj Stopa Liczba bezrobocia bezrobotnych w % w tys. Niemcy 7,6 333 Austria 9,1 53 Holandia 9,8 136 Malta 12,2 3 Dania 12,8 57 Estonia 14,9 8 Czechy 15,1 53 Luksemburg 15,3 2 Wielka Brytania 15,8 709 Słowenia 16,2 11 Finlandia 19,8 65 Litwa 20,6 28 Węgry 21,0 68 Łotwa 21,6 19 Szwecja 22,4 149 Bułgaria 22,5 44 Polska 22,6 318 Belgia 23,8 96 Rumunia 24,3 160 Francja 24,4 665 Irlandia 24,4 45 Słowacja 28,5 56 Cypr 34,9 15 Portugalia 35,2 123 Chorwacja 41,8 62 Włochy 42,9 698 Grecja 50,7 160 Hiszpania 53,7 852 Źródło: Eurostat 16 Magazyn PIONEER Pekao TFI Magazyn PIONEER Pekao TFI 17