Matura - język polski

Transkrypt

1 YUPPIE & STUDIOWAC.PL Matura - język polski Przegląd lektur Marlena Ledzianowska 2013/14 K o p i o w a n i e, p r z e k a z y w a n i e l u b d y s t r y b u c j a d o w o l n e j c z ę ś c i p o r a d n i k a, z a r ó w n o o d p ł a t n a j a k i b e z p ł a t n a w d o w o l n e j f o r m i e b e z u p r z e d n i e j p i s e m n e j z g o d y p o r t a l u S t u d i o w a c. p l i M a r l e n y L e d z i a n o w s k i e j j e s t s u r o w o z a b r o n i o n e i g r o z i k o n s e k w e n c j a m i p r a w n y m i.

2 1 SPIS TREŚCI 1 SPIS TREŚCI O AUTORZE SOFOKLES ANTYGONA SOFOKLES KRÓL EDYP WILIAM SZEKSPIR MAKBET MICKIEWICZ PAN TADEUSZ MICKIEWICZ DZIADÓW CZ. IV MICKIEWICZ DZIADÓW CZ. III J. SŁOWACKI KORDIAN Z. KRASIŃSKI NIE BOSKA KOMEDIA B. PRUS LALKA E. ORZESZKOWA NAD NIEMNEM E. ORZESZKOWA GLORIA VICTIS S. ŻEROMSKI LUDZIE BEZDOMNI S. WYSPIAŃSKI WESELE W. S. REYMONT CHŁOPI F. DOSTOJEWSKI ZBRODNIA I KARA J. CONRAD JĄDRO CIEMNOŚCI S. ŻEROMSKI PRZEDWIOŚNIE Z. NAŁKOWSKA GRANICA W. GOMBROWICZ FERDYDURKE A. CAMUS DŻUMA G. HERLING GRUDZIŃSKI INNY ŚWIAT H. KRALL ZDĄŻYĆ PRZED PANEM BOGIEM Z. NAŁKOWSKA MEDALIONY T. BOROWSKI WYBÓR OPOWIADAŃ

3 2 O Autorze Autorem poradnika jest Marlena Ledzianowska, właściciel YUPPIE - firmy specjalizującej się w kursach przygotowujących do matury z języka polskiego. Marlena Ledzianowska jest absolwentką filologii polskiej na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Podyplomowych Studiów Public Relations w WSB w Toruniu. Pracowała w różnych typach szkół przez 12 lat. Uczyła języka polskiego, kultury języka polskiego oraz retoryki dziennikarskiej. Od ponad dziesięciu lat przygotowuje do matury z języka polskiego z ogromnym powodzeniem. Jej uczniowie osiągają zwykle wyniki powyżej 80% punktów, zarówno w przypadku matury rozszerzonej, jak i podstawowej. Najlepsi zdają maturę pisemną na ponad 90%, a ustną na 100%. Jako nauczyciel pasjonat z dużą dawką empatii i poczucia humoru potrafi w bardzo prosty, czasami zabawny, sposób wytłumaczyć to, co inni czynią zawiłym i nudnym.za cel stawia sobie nie popisy erudycji przed uczniami, lecz najskuteczniejsze nauczanie, które wymaga dokładnej znajomości wszelkich niepokojów i bolączek przeciętnego maturzysty. 2

4 3 Sofokles Antygona 3.1 Zarys treści Antygona chce pochować ciało swojego brata Polinejkesa, którego uznano za zdrajcę. Kreon władca Teb zabronił urządzenia mu pogrzebu, bo tak, jego zdaniem, należy karać zdrajców. Antygona jednak chce być posłuszna prawom boskim i, pomimo przestróg swojej siostry Ismeny, łamie zakaz władcy Teb. Zostaje ukarana śmiercią przez Kreona. Jej narzeczony, Hajmon, popełnia samobójstwo, a za nim żona Kreona-Eurydyka. 3.2 Tragizm Antygony Tragizm - to sytuacja bez wyjścia. Zwykle bohater ma dwie drogi do wyboru, ale którąkolwiek wybierze, skazany jest na klęskę. Antygona może wybrać pomiędzy posłuszeństwem wobec praw boskich, zgodnie z którymi jest zobowiązana do pochowania ciała brata, a posłuszeństwem wobec Kreona jako władcy Teb. Cokolwiek wybierze, skazana jest na porażkę. Dodatkowo, nad jej rodem Labdakidów wisi Fatum-przeznaczenie, prowadzące do zguby. 3.3 Tragizm Kreona Kreon musi wybierać pomiędzy dobrem kraju, któremu zagraża anarchia i rozpad a dobrem rodziny. Cokolwiek wybierze, skazany jest na klęskę. 3

5 4 Sofokles Król Edyp 4.1 Zarys treści mitu Edyp miał, zgodnie z przepowiednią wyroczni, zabić własnego ojca Lajosa i poślubić matkę. Dlatego rodzice okaleczyli go w niemowlęctwie i wynieśli do lasu. Tam jednak zaopiekowano się nim. Kiedy, będąc dorosłym, dowiaduje się o przepowiedni, ucieka z domu, nie wiedząc, że jego obecni rodzice są tylko przybranymi. Po drodze dochodzi do zatargu z pewnym człowiekiem, którego Edyp zabija. Jest to jego ojciec. Bohater dociera do Teb, gdzie panoszy się Sfinks, pożerając dziewice. Chcąc go pokonać, trzeba odgadnąć zagadkę, która brzmi: co to za zwierzę, które rano chodzi na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech. Edyp odgaduje, że chodzi o człowieka. Wtedy otrzymuje królową Teb za żonę oraz połowę królestwa. Jest nią Jokasta, matka Edypa. Mają czworo dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa, Antygonę i Ismenę. Kiedy poznaje prawdę jako dojrzały człowiek, przeżywa tragedię-oślepia się i odchodzi, pozostawiając dzieci pod opieką Kreona. Jego żona i matka jednocześnie - popełnia samobójstwo. 4.2 Ironia tragiczna Im bardziej bohater chce uciec przed przeznaczeniem, tym szybciej zmierza do jego wypełnienia. 4.3 Wina niezawiniona Bohater nie jest świadomy podłości swojego czynu. Edyp nie wiedział, że zabija ojca i żeni się ze swoją matką, ale to nie zmienia faktu, iż dopuszcza się ojcobójstwa i kazirodztwa. 4

6 25 Z. Nałkowska Medaliony 25.1 Zarys treści Profesor Spanner Członkowie Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w towarzystwie dwóch niemieckich profesorów chodzą po terenie Instytutu Anatomicznego. Widzą ciała ludzkie w wielkich kadziach, w basenie pływające ludzkie głowy. W małym budynku stoi kocioł do gotowania ludzkich torsów. Na półkach w szafce leżą czaszki i kości ludzkie, na stole zaś kawałki mydła i foremki. Przesłuchiwany młody mężczyzna opowiada o produkcji mydła z ludzkich ciał. Nie wie, gdzie jest teraz, odpowiedzialny za to, profesor Spanner. Chłopak kończy wypowiedź, stwierdzając, że Niemcy potrafią zrobić coś z niczego. Dno Przed narratorką stoi kobieta, która straciła dwoje dzieci i męża. Opowiada o doświadczeniach przeprowadzanych na kobietach i o torturowaniu ludzi. Opowiada o trupach wynoszonych z pakamery z wyjedzonymi przez szczury wnętrznościami, o przesłuchaniu, podczas którego ją bito, o ciężkiej pracy w obozie, o karze za niewyrobienie normy (zamykanie w piwnicy z trupami). Głód sprawiał, że kobiety jadły ciała zmarłych. Mówi też o podróży w wagonach bydlęcych bez jedzenia i picia. Niemiec na widok ludzi stłoczonych, wycieńczonych i na wpół oszalałych z bólu - przeraził się. Kobieta cmentarna Na cmentarzu pojawia się kobieta opiekująca się grobami i opowiada o ekshumowaniu ciała kobiety za sprawą męża, który chciał udowodnić, że winę za jej śmierć ponoszą lekarze. W tym grobie pochowany został też mąż, który się powiesił. Kobieta mieszka w pobliżu i jest świadkiem potwornych wydarzeń. Widziała tragedię getta żydowskiego: skaczących z okien ludzi, dzieci owijane w coś miękkiego i wyrzucane z okien. Przy torze kolejowym Jest to historia kobiety, która zmarła, zabita przez człowieka jej współczującego. Znaleziono ją przy torze kolejowym. Była zmęczona i ranna, a w pobliżu leżały zwłoki jej syna i męża. Uciekła z transportu jeńców. Każdy bał się jej pomóc. Tylko jeden człowiek kupił jej papierosy i wódkę. Ten młody mężczyzna zabił ją na jej własną prośbę. 67

7 Dwojra Zielona Przesłuchiwana jest trzydziestoośmioletnią kobietą, Żydówką, która wygląda jak staruszka. Przedstawia swoje tragiczne losy: historię małżeństwa, straty małżonka, ukrywania się, pobytu w getcie, pobytu w Majdanku, straty oka, głodu i pragnienia życia. Mówi o przybyciu Sowietów. Wiza Kobieta w pasiakach opowiada o pobycie w obozie koncentracyjnym. Przeszła na katolicyzm i była Polką a nie Żydówką. Mówi o tym, jak wyglądała tzw. wiza. Kobiety z bloku, w którym robiono porządki musiały iść na wizę, czyli stać na łące pod lasem rzez cały dzień. Nie dostawały jedzenia, nie mogły usiąść. Widziała przytulone do siebie więźniarki i Greczynki śpiewające po hebrajsku hymn narodowy. Człowiek jest mocny Michał P., Żyd pracujący u Niemców, opowiada o tym, co się działo w pałacu znajdującym się nieopodal Chełmna. Pokazuje samochody gazowe, w których zabijano ludzi. Musiał do tego auta zaprowadzić swoich bliskich. Sam chciał z nimi umrzeć. Pracował też przy grzebaniu zwłok. Pewnego dnia zobaczył ciała żony i córeczki, na których się położył, chcąc umrzeć. Bity przez Niemca musiał zabrać się do pracy. W końcu udało mu się uciec z takiego samochodu. Dorośli i dzieci w Oświęcimiu W obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu dzieci wiedziały, że idą na śmierć. Najmniejsze zabijano, a selekcji dokonywano poprzez przechodzenie pod metalowym prętem powieszonym na konkretnej wysokości. Dzieci stawały na palcach, by uniknąć śmierci. Doktor Eptein zobaczył dzieci, które stwierdziły, że bawią się w palenie Żydów Geneza Z. Nałkowska przeżyła wojnę w okupowanej Warszawie, pracowała później w głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich. Brała udział w przesłuchiwaniach świadków i z tych obserwacji narodził się cykl opowiadań. Wydany został W 1946 roku. 68

8 25.3 Gatunek - cykl reportaży, literatura faktu krótkie utwory epickie, charakter dokumentalny, narracja: szkatułkowa: narrator trzecioosobowy obiektywny oddaje głos bohaterom, brak komentarzy, ocen, technika behawioralna: brak psychoanalizy, skupienie na gestach, działaniach, zachowaniach Problematyka sfera moralna: zniszczenia poczynione przez nazizm w ludzkiej psychice, ogrom zbrodni poraża i odbiera wiarę w człowieka, utwór uświadamia, że każdy człowiek, nawet wykształcony, zdolny jest do potwornych nikczemności, systemy totalitarne obdzierają człowieka z godności, odpowiedzialność za zbrodnie rozmywa się, wojna zabija ludzkie uczucia: współczucie, miłość, litość, dzieci bawiące się w palenie Żydów to najbardziej przerażająca puenta, jaką można sobie wyobrazić. 69

9 26 T. Borowski Wybór opowiadań 26.1 Zarys treści Proszę państwa go gazu Akcja toczy się w obozie koncentracyjnym Auschwitz - Birkenau. Po dezynfekcji ludzie chodzą nago. Tadeusz z grupą więźniów rozmawia o nowym transporcie ludzi, który ma możliwość zdobycia potrzebnych rzeczy. Panuje rozgardiasz. Wydano komendę dotycząca szybkiej organizacji tzw. Kanady. Podjeżdża pociąg z transportem ludzi, którzy proszą o wodę i powietrze. Jeden z Niemców strzela do nich z karabinu. Ludzie wychodzą z wagonów odurzeni powietrzem. Przerażeni składają swoje bagaże. W jednym z wagonów leżą zaduszone niemowlęta. Esesman rozkazuje usunąć zwłoki niemowląt. Podjeżdżają następne wagony. Miejsce wyładunku zostaje sprzątnięte. Tadeusz widzi dziewczynkę bez nogi, która zostaje rzucona na górę trupów i żywcem spalona. Po wykonaniu rutynowych czynności więźniowie wracają do obozu. Widać dym unoszący się nad krematorium Geneza T. Borowski był przetrzymywany w więzieniu na Pawiaku, po czym przewieziono go do obozu w Oświęcimiu. Inne postacie też mają swoje pierwowzory w rzeczywistości. Autor chciał utrwalić okrucieństwo tych czasów, ukazać brutalną prawdę o ludzkiej naturze. Opowiadania powstały w latach Wydanie książkowe pojawiło się w 1948 roku Gatunek - opowiadanie: krótki utwór epicki, fabuła wielowątkowa, kompozycja luźna, refleksje autorskie, technika pisarska: behawioryzm, brak psychoanalizy, ukazywanie gestów, zachowań. 70

10 26.4 Problematyka A. moralność obozowa: relatywizm norm moralnych: w obozie panuje inna etyka, często sprzeczna z dekalogiem (kłamstwo jest formą litości, nadzieja - wartością zmieniającą człowieka w zwierzę). B. człowiek zlagrowany: dostosowany do warunków życia w bozie, sprytny, przedsiębiorczy egoista, odrzuca dawny kodeks moralny, żyje często kosztem innych, obojętny na kradzieże i morderstwa, wie, jak można przeżyć w obozie. C. możliwy wybór postaw: bunt, próba ucieczki, bierność, rezygnacja, przystosowanie się do życia w obozie. D. zachowania ludzi w obliczu niebezpieczeństwa: walka o życie za wszelką ceną (instynkt samozachowawczy), odrzucenie norm moralnych, brak szacunku dla zmarłych - bawienie się zwłokami dzieci, zniszczenie więzi rodzinnych (kobieta, która nie przyznaje się do swego dziecka, syn wpychający ojca do komory gazowej). E. postawy heroiczne: Haneczka pomagająca więźniom, dziewczyna, która bez wahania idzie na śmierć. 71