1 Do organizacji tych zaliczono: Agencję Rozwoju Regionalnego w Koninie, Wielkopolską Izbę

Transkrypt

1 4. Zwiększenie zdolności przedsiębiorstw do wprowadzania innowacji - ocena realizacji 2. celu strategicznego Regionalnej Strategii Innowacji dla Wielkopolski (Robert Romanowski, Józef Komorowski, Wanda M. Gaczek, Waldemar Gulczyński) Drugi cel strategiczny Regionalnej Strategii Innowacji dla Wielkopolski (Cel 2 RSI) zakładał zwiększenie zdolności przedsiębiorstw do wprowadzania innowacji. W ramach tego celu określono cztery cele szczegółowe: 2.1 Przełamanie mentalnych barier innowacji i współpracy; 2.2 Zwiększenie umiejętności kadr w przedsiębiorstwach; 2.3 Rozwój bazy technicznej przedsiębiorstw oraz 2.4 Rozwój międzyregionalnej współpracy firm. Celem raportu jest określenie stopnia realizacji Celu 2 RSI. Cel 2 RSI dotyczył w duŝej mierze przedsiębiorstw, lecz waŝnym podmiotem wspomagającym funkcjonowanie przedsiębiorstw są jednostki samorządu terytorialnego. Dlatego ocena realizacji Celu 2 RSI w latach opierała się na kompleksowym badaniu ankietowym najlepiej gospodarczo rozwiniętych gmin w Wielkopolsce oraz 188 przedsiębiorstw uznanych przez przedstawicieli tych gmin za najbardziej znaczące dla rozwoju regionu. Opinie wyraŝane w badaniach ankietowych powinny być traktowane jako dane miękkie, bo mają charakter subiektywny, ale dobrze oddają nastawienie firm i władz lokalnych do podejmowanych prób wsparcia procesów innowacyjnych. Ocena realizacji Celu 2 RSI w roku 2007 obejmuje równieŝ opinie ekspertów wewnętrznych (zespół AE) oraz celowo dobranych ekspertów zewnętrznych, reprezentujących najwaŝniejsze organizacje wsparcia przedsiębiorczości i innowacyjności w Wielkopolsce 1, w tym członków Rady ds. Innowacyjności przy Marszałku Województwa Wielkopolskiego. Opracowanie składa się z czterech rozdziałów, z których kaŝdy poświęcony jest realizacji odrębnego celu szczegółowego 2 Celu Operacyjnego RSI. W rozdziałach tych przedstawiono poziom realizacji tych celów głównie w oparciu o 1 Do organizacji tych zaliczono: Agencję Rozwoju Regionalnego w Koninie, Wielkopolską Izbę Przemysłowo-Handlową w Poznaniu, Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Lesznie, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Nadnoteckich (Projekt FAKiR Północnej Wielkopolski), Centrum Innowacji i Wiedzy Innowacyjnej w Ostrowie Wielkopolskim (Izba Przemysłowo-Handlowa Południowej Wielkopolski); ponadto oceny swe przesłało trzech ekspertów reprezentujących wielkopolskie przedsiębiorstwa, w tym dwóch członków Rady ds. Innowacji.

2 2 wyniki badań ankietowych. W podsumowaniu przedstawiono syntezę oceny stanu realizacji Celu 2 i sformułowano główne rekomendacje Działania na rzecz przełamywania mentalnych barier innowacji i współpracy w Wielkopolsce Cel 2.1 RIS, zakładający przełamanie mentalnych barier innowacji i współpracy w Wielkopolsce zakładał moŝliwości podejmowania 10 typów działań (tab. 4.1). Tab Realizacja wybranych działań planowanych w ramach celu 2.1 RSI w latach przez gminy w województwie (w %) Działania Celu 2.1 RSI Podregion Poznań poznański kaliski pilski koniński Ogółem Identyfikacja liderów innowacji poprzez prowadzone cyklicznie konkursy Tak 10,7 9,1 0,0 20,0 11,5 Organizowanie spotkań lokalnych MSP z lokalnymi liderami innowacji Tak 3,6 18,2 0,0 0,0 7,7 Promocja lokalnych przedsiębiorstw innowacyjnych w mediach Tak 21,4 36,4 42,9 20,0 28,8 Wsparcie działalności doradczej, szkoleniowej i informatycznej na terenie gminy Tak 39,3 54,5 57,1 20,0 44,2 Informowanie o moŝliwościach tworzenia sieci powiązań firm (klastra) na terenie gminy Tak 17,9 18,2 14,3 0,0 17,3 Tworzenie sieci powiązań firm (klastra) na terenie gminy Tak 10,7 9,1 14,3 0,0 11,5 Stworzenie otoczenia doradczo-szkoleniowego dla klastra Nie 7,1 9,1 0,0 0,0 5,8 Wspieranie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a instytucjami wsparcia i Tak 14,3 18,2 42,9 20,0 21,2 sektorem B+R Promowanie dobrego wizerunku wielkopolskich przedsiębiorstw wśród ich kooperantów krajowych i Tak 28,6 54,5 71,4 40,0 42,3 zagranicznych Promowanie tworzenia powiązań współpracy pomiędzy duŝymi firmami z kapitałem zagranicznym a regionalnymi MŚP Tak 28,6 18,2 14,3 20,0 25,0 Wśród nich ponad 40% badanych gmin deklarowało podejmowanie działań na rzecz wsparcia działalności doradczej, szkoleniowej i informatycznej na terenie gminy (ponad 44%) oraz działań na rzecz promowania dobrego wizerunku przedsiębiorstw wśród ich kooperantów krajowych i zagranicznych (42%). Zdecydowanie słabe zainteresowanie podejmowaniem działań (poniŝej 10% wskazań z gmin) dotyczyło: stymulowania firm, dostosowania zaawansowanych technik zarządzania innowacjami (1,9%) oraz zwiększenia zdolności firm do uczestnictwa w projektach badawczorozwojowych 2 (3,8%). Słabe zainteresowanie dotyczyło takŝe tworzenia otoczenia doradczo-szkoleniowego dla klastra (5,8% - 9% gmin w podregionie kaliskim i 7% gmin w podregionie poznańskim przy braku zainteresowania gmin z pozostałych podregionów). 2 Oba typy działań wystąpiły jedynie w podregionie poznańskim.

3 3 Mniejszym zainteresowaniem cieszyły się takŝe działania na rzecz: organizowania spotkań MSP z lokalnymi liderami innowacji (7,7%). Poza Poznaniem inicjatywy takie były podejmowane głównie w podregionie kaliskim. Słabym zainteresowaniem cieszyły się takŝe działania na rzecz ułatwiania dostępu przedsiębiorstw do usług związanych z transferem technologii (7,7%), które poza Poznaniem podejmowano jedynie w gminach regionu kaliskiego i poznańskiego. Pozostałe działania, takie jak promocja lokalnych przedsiębiorstw innowacyjnych w mediach, były podejmowane w ponad 28% gmin, z tym, Ŝe najczęściej w podregionie pilskim (prawie 43%) i kaliskim (36%). Jedna czwarta badanych gmin podejmowała działania promowania tworzenia powiązań współpracy pomiędzy duŝymi firmami z kapitałem zagranicznym a regionalnymi MŚP. Poza Poznaniem działania takie były najczęściej podejmowane w podregionie poznańskim (prawie 29% gmin) oraz podregionie konińskim (20% gmin), a zdecydowanie rzadziej w podregionie pilskim (14%). Oznacza to, Ŝe najlepiej w celu 2.1 realizowano działania na rzecz usługi doradcze i szkoleniowe dla przedsiębiorstw, a najsłabiej wspieranie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a instytucjami wsparcia i sektorem B+R. Cel: promowanie dobrego wizerunku wielkopolskich przedsiębiorstw wśród ich kooperantów, na poziomie deklaracji władz gmin, wspierany jest relatywnie często (w ponad 20% badanych gmin), lecz przedsiębiorstwa dostrzegają to wsparcie w znacznie bardziej ograniczonym zakresie (patrz tab. 4.7). Wskazane jest porównanie deklarowanych działań w ramach celu 2.1 ze wspieraniem działalności sieciowej. Tam gdzie władze nie wspierają tworzenia klastrów na swoim terenie 3, w ogóle nie zanotowano aktywności w 3 typach działań (otoczenie doradczo-szkoleniowe, stymulowanie stosowania zaawansowanych technik zarządzania innowacjami i zwiększanie zdolności firm do udziału w projektach badawczo-rozwojowych UE). Godny podkreślenia jest fakt, ze 50% gmin wspierających tworzenie sieci powiązań wspiera takŝe współpracę pomiędzy przedsiębiorstwami i sektorem badawczo-rozwojowym oraz promocję przedsiębiorstw innowacyjnych w lokalnych mediach. Często teŝ (43%) gminy wspierające sieci powiązań wspierają tworzenie powiązań miedzy duŝymi firmami z kapitałem zagranicznym, a regionalnym sektorem 3 Ok. 80% badanych gmin nie wspierało tworzenia sieci powiązań przedsiębiorstw do końca 2006r.

4 4 MSP. Wszystkie gminy wspierające sieci powiązań inicjują działalność doradczą, szkoleniową i informacyjną na terenie gminy. Porównanie deklaracji władz gmin z opiniami przedsiębiorstw wskazuje na znaczną rozbieŝność rzeczywistych rezultatów współpracy podejmowanej przez firmy z podmiotami sektora B+R. Współpraca w podmiotami otoczenia biznesu oraz podmiotami B+R, opiera się na powiązaniach z tymi firmami i organizacjami, z usług których przedsiębiorstwa muszą korzystać (banki, towarzystwa leasingowe, targi, instytuty certyfikujące). Bardzo rzadka jest współpraca z podmiotami, które mogą podnieść poziom innowacyjności przedsiębiorstw 4. Samorządy, które deklarują wsparcie tworzenia sieci współpracy wykazały znacznie większą aktywność we wszystkich wymienionych działaniach celu 2.1: przełamywanie mentalnych barier innowacji i współpracy. Na uwagę zasługuje bardzo słabe zaangaŝowanie władz lokalnych w zachęcaniu firm do stosowania zaawansowanych technik zarządzania innowacjami. Słaby wynik w tym zakresie tłumaczyć moŝna zarówno nieobowiązkowym charakterem tego działania, jak i ograniczonymi kompetencjami przedstawicieli samorządów lokalnych w tym zakresie. Z typów działań zakładanych w ramach celu 2.1 gminy podejmowały działania najprostsze. Wyjątkowo rzadko podejmowały działania w zakresie interaktywnego szkolenia dla lokalnych liderów działań proinnowacyjnych. Inicjatywy takie nie były podejmowane w Poznaniu, w Ŝadnej z gmin podregionu poznańskiego, pilskiego i konińskiego, a tylko w dwóch gminach podregionu kaliskiego. Oznacza to ograniczoną realizację celu promowanie dobrych wzorów i sukcesów innowacyjnych firm do roku Przedsiębiorcy działający w gminach i chcący uczestniczyć w procesach modernizacyjnych i innowacyjnych powinni korzystać z moŝliwie jak najszerszych i zróŝnicowanych źródeł informacji (cel szczegółowy 2.1.2). Przedstawiciele samorządów ocenili dostępność róŝnych typów informacji w urzędach gminnych. Okazało się, Ŝe w 2007 r. a więc po 4 latach funkcjonowania RIS w Wielkopolsce dostępność informacji na temat usług doradczych, szkoleń oraz funduszy i grantów z UE nie uległa wyraźnej poprawie i nadal nie jest dostrzegana przez średnio ok. 1/3 przedstawicieli władz lokalnych. Wyraźnie wzrosła w opinii ankietowanych niedostępność informacji o grantach i funduszach UE (tab. 4.2). 4 Takimi jak np. inkubatory przedsiębiorczości i parki technologiczne.

5 5 Bardziej niepokojące jest to, Ŝe waŝne dla rozwoju gospodarczego gminy informacje o działających tam przedsiębiorstwach innowacyjnych, specjalistach dostępnych na lokalnym rynku pracy oraz o strategiach innowacyjnych gmin są niedostępne w opinii ponad 75% przedstawicieli samorządów. Stan ten nie uległ od 2006 r. poprawie. Z drugiej strony w badaniu z 2006 r. przedsiębiorcy uznali za waŝne istnienie centrów informacyjnych oraz usług konsultacyjnych dla ich działalności, choć potrzeby wsparcia ze strony gmin w zakresie szkoleń i edukacji (co wiąŝe się w szerokim pojęciu z informacją) okazały się niezbyt wygórowane (zaledwie 38% przedsiębiorców wyraziło taką potrzebę). Tab Informacje dostępne w gminie dotyczące wspierania innowacji Rodzaj informacji % gmin Informacje na temat dostępnych w Gminie usług nie są dostępne 36,1 34,6 doradczych Dostępne w UG w róŝnej formie 63,9 65,3 2.Informacje na temat organizowanych w Gminie szkoleń nie są dostępne 32,8 28,8 Dostępne w UG w róŝnej formie 67,1 70,9 3.Informacje dotyczące dostępnych grantów i funduszy nie są dostępne 19,7 28,8 Unii Europejskiej Dostępne w UG w róŝnej formie 80,3 71,1 4.Informacje na temat przedsiębiorstw innowacyjnych nie są dostępne ,6 działających w Gminie Dostępne w UG w róŝnej formie 26,1 15,3 5.Informacje dotyczące specjalistów na rynku pracy nie są dostępne 77,0 75,0 Dostępne w UG w róŝnej formie 23,0 24,9 6.Informacje dotyczące strategii innowacji w Gminie nie są dostępne 78,7 78,8 Dostępne w UG w róŝnej formie 20,5 21,1 Samorządy mają bardzo ograniczoną wiedzę o przedsiębiorstwach innowacyjnych działających na ich terenie (tab. 4.2). Uznać to naleŝy za istotną barierę w promowaniu innowacyjności. Władze lokalne nie mają dokładnego rozeznania o poziomie technologicznym oraz innowacyjnym lokalnych przedsiębiorstw, a takŝe nie posiadają aŝ w 78% wiedzy na temat strategii innowacyjnych podjętych w gminach. MoŜe to oczywiście wynikać z faktu, Ŝe strategie takie nie zostały jeszcze w wielu gminach opracowane i przyjęte. PowyŜsze ocenić naleŝy jako sytuację wymagającą szybkiej naprawy, która spowoduje zaspokojenie potrzeb szkoleniowo-informacyjnych lokalnych przedsiębiorstw. Sytuacja ta moŝe obecnie wynikać z niedopasowania podaŝy oferty szkoleniowo-doradczej do popytu deklarowanego przez przedsiębiorstwa. Brak szeregu informacji w Urzędach Gmin moŝna teŝ tłumaczyć funkcjonowaniem wielu instytucji w podregionach, które specjalizują się w gromadzeniu i przekazywaniu bardziej fachowych informacji przydatnych dla przedsiębiorców.

6 6 Cel szczegółowy: usługi doradcze i szkoleniowe dla przedsiębiorstw w gminach woj. wielkopolskiego realizowany był do roku 2006 na poziomie zadowalającym, głównie dzięki udostępnianiu informacji nt. gmin w internecie, choć wskazać trzeba na utrzymujący się bardzo wysoki poziom braku wielu typów informacji waŝnych dla przedsiębiorców 5. Równocześnie naleŝy zaznaczyć, Ŝe samorządy niezmiennie oceniają wpływ zarówno centrów szkoleniowych jak i centrów informacyjnych oraz firm konsultingowych na rozwój gminy za waŝny. Realizację celu usługi doradcze i szkoleniowe dla przedsiębiorstw naleŝy ocenić z dwóch punktów widzenia. W zakresie informacji o wspieraniu innowacji w gminie, z których korzystać mogliby przedsiębiorcy to część z nich jest dostępna w stopniu wystarczającym, oznaczającym, Ŝe ponad ¾ gmin takich informacji udziela. Druga część potrzebnych informacji, dotycząca specjalistów dostępnych na lokalnym rynku pracy, firm innowacyjnych funkcjonujących gminach czy teŝ strategii innowacyjnych gmin jest przez samorządy wyraźnie zaniedbana i aŝ 2/3 z nich takich informacji nie udziela bądź ich nie posiada. Lokalne oddolne inicjatywy samorządów na rzecz wymiany doświadczeń i realizacji wspólnych projektów proinnowacyjnych podejmuje w Wielkopolsce zaledwie 23% najlepszych gmin (cel szczegółowy zachęcanie przedsiębiorstw do tworzenia sieci współpracy ). Oprócz Poznania inicjatywy te nieco częściej były podejmowane w podregionie pilskim, a rzadziej przez gminy podregionu kaliskiego i konińskiego. Stosunkowo rzadko gminy deklarują (zaledwie 13,5% gmin) podejmowanie działań na rzecz doradztwa i informowania MSP w zakresie wprowadzania innowacji i transferu technologii (brak takich inicjatyw w podregionie pilskim i konińskim) oraz działań na rzecz prognozowania strategicznych sektorów lokalnej gospodarki dla realizacji celów polityki innowacyjnej regionu (13,5%). Działań takich nie podejmowała Ŝadna z gmin podregionu konińskiego Akcje promocyjne propagujące dobre przykłady wspierania przedsiębiorczości i innowacyjności podejmowane są w nieco ponad 21% gmin, głównie gmin miejskich (oprócz Poznania przede wszystkim w podregionie kaliskim i pilskim). Inicjatyw takich nie podejmowano w podregionie konińskim. Zachęcanie przedsiębiorstw do tworzenia sieci współpracy oraz wspieranie klasterów sektorowych (2.1.3) oraz Wspieranie współpracy pomiędzy 5 O ile pierwsze trzy typy informacji z tab są stosunkowo proste do opracowania, o tyle trzy pozostałe są kłopotliwe i bardziej angaŝują personel urzędu.

7 7 przedsiębiorstwami a instytucjami wsparcia i sektorem B+R (2.1.4) moŝna zaliczyć do najwaŝniejszych zadań w ramach zapewnienia zwiększenia zdolności przedsiębiorstw Wielkopolski do wprowadzania innowacji. Działania te są jednak bardzo trudne, a ich efekty znacznie oddalone w czasie. Nasilenie działań w ramach realizacji celów i nastąpiło w 2007r., głównie dzięki zmianie nastawiania przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego. W październiku 2007 zorganizowano Wielkopolski Tydzień Innowacji, podczas którego prezentowano wiele udanych rozwiązań zarówno z Wielkopolski, jak i innych regionów, takŝe spoza Polski. Sesje poświęcone tworzeniu klastrów, wskazujące bariery, ale teŝ zalety tworzenia sieci powiązań wpisują się w realizację celu (oraz w ograniczonym zakresie promowanie tworzenia powiązań ). WaŜnym działaniem na rzecz tworzenia klastrów jest wprowadzenie do WRPO Działania 1.6. Ponadto realizowane są projekty Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej i Agencji Rozwoju Regionalnego dotyczące identyfikacji miejsc, które mogą być potencjalnie źródłem tworzenia inicjatyw klastrowych. W zakresie wspierania innowacyjności, w tym tworzenia klastrów, wyróŝnić naleŝy takie organizacje, jak Izba Przemysłowo Handlowa Południowej Wielkopolski w Ostrowie Wielkopolskim czy Agencję Rozwoju Północnej Wielkopolski w Pile (np. projekt FAKIR), które prowadzą coraz intensywniejsze akcje informacyjne oraz działania organizacyjne na rzecz tworzenia sieci powiązań. Podobną rolę w Lesznie spełnia Centrum Innowacji i Transferu Technologii. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe są to inicjatywy oddolne, na razie nie traktowane jako elementy regionalnego systemu innowacyjnego, realizujące zadania na poziomie subregionalnym. W Pile podejmowane są ponadto próby tworzenia powiązań współpracy pomiędzy duŝymi firmami z kapitałem zagranicznym (Philips) a regionalnymi MŚP, podobnie jak w przypadku Volkswagena w Poznaniu (cel 2.1.6). lecz w duŝej mierze mają one charakter oddolny Zwiększanie umiejętności kadr w przedsiębiorstwach Zwiększanie umiejętności kadr jest jednym z najbardziej efektywnych sposobów osiągania wyŝszego poziomu innowacyjności w przedsiębiorstwach. Prowadzi to do sprawniejszego działania i łatwiejszego przystosowywania się do procesów innowacyjnych. Jak wykazują badania na tym polu wiele do zrobienia mają zarówno gminy, jak i przedsiębiorstwa.

8 8 Cel ten oceniono łącznie ze względu na bliskoznaczność działań dla jego realizacji wymienionych w RSI. Ankietowane samorządy przyznały, Ŝe ich działania na rzecz ułatwiania przedsiębiorstwom dostępu do specjalistycznych szkoleń menedŝerskich, stymulowania firm w stosowaniu zaawansowanych technik zarządzania innowacjami oraz zachęcania przedsiębiorstw do wprowadzania systemów jakości zarządzania zasobami ludzkimi, są bardzo ograniczone. W zaleŝności od rodzaju szkoleń, które brane były pod uwagę, tylko 14% - 27% samorządów szkolenia takie inicjowało na swoim terenie. TakŜe tylko 20% gmin wielkopolskich zachęcało przedsiębiorców do wdraŝania nowoczesnych technologii i patentów. Zaznaczyć tutaj naleŝy, Ŝe w podregionie pilskim jednak aŝ 60% gmin takie próby podejmowało. Ponadto zaledwie 12% gmin wskazywało na działania, których celem było zachęcanie przedsiębiorców do wprowadzania systemów i certyfikatów jakości w zakresie organizacji i zarządzania zasobami ludzkimi. Z drugiej strony przedsiębiorstwa nie wykazują większych potrzeb w zakresie omawianych w celu 2.2 działań i szkoleń. Przedsiębiorstwa prowadzą podstawowe szkolenia we własnym zakresie, jednak nie czynią tego regularnie. W ponad 40% firm nie prowadzono szkoleń z języków obcych, komputerowych i dotyczących projektów wsparcia finansowego z UE. Kursy takie prowadzi się tam sporadycznie. Szkolenia szczególnie istotne dla innowacyjności nie są prowadzone przez 40-60% firm. Przykładowo na 183 badanych przedsiębiorstw w 2006 r. aŝ 57% nie prowadziło szkoleń dotyczących zarządzania innowacjami, a zaledwie 25% prowadziło je sporadycznie, najczęściej jeden raz w roku. Zachęcanie firm do wprowadzania nowoczesnych technologii i metod zarządzania innowacjami nie jest proste. Firmy te oczekują spełnienia wielu potrzeb w zakresie szkoleń lub wsparcia finansowania i promocji nowych produktów, które zapewnią im rozwój. Spełnienie tych potrzeb leŝy w części poza moŝliwościami wewnętrznymi przedsiębiorstw. Tab Obszary potrzeb wsparcia zgłaszanych przez przedsiębiorstwa (w %) Obszary potrzeb Podregiony Poznań poznański kaliski pilski koniński Ogółem 1. Rozwój nowego produktu/ procesu 24,5 36,2 55,2 30,0 52,6 37,1 2 Zarządzanie innowacjami 16,3 29,0 34,5 30,0 36,8 27,4 3. Zarządzanie i kontrola jakości 14,3 30,4 17,2 40,0 21,1 24,2 4. WdroŜenie nowego systemu informatycznego 22,4 10,1 24,1 25,0 0,0 16,1 5. Wyszukiwanie partnerów 32,7 39,1 44,8 20,0 26,3 34,9 6. Zarządzanie dostawami i zapasami 16,3 20,3 13,8 30,0 26,3 19,9 7. Procesy kontroli i sterowania 14,3 18,8 24,1 30,0 15,8 19,4 8. Marketing/udział w rynku 32,7 27,5 34,5 20,0 31,6 29,6 9. Eksport 32,7 31,9 41,4 35,0 42,1 34,9

9 9 10. Zatrudnianie personelu 16,3 21,7 6,9 25,0 5,3 16,7 11. Edukacja/szkolenia 38,8 34,8 48,3 25,0 26,3 36,0 12. Wsparcie finansowe 36,7 44,9 62,1 55,0 57,9 47,8 13. Patenty i ochrona praw własności 26,5 20,3 20,7 20,0 15,8 21,5 Potrzeby wsparcia dla przedsiębiorstw ujęto w 13 obszarów, spośród których dominują potrzeby wsparcia finansowego, rozwoju nowego produktu, oraz w zakresie szkoleń i edukacji i poszukiwania partnerów gospodarczych (tab. 4.3). Okazuje się, Ŝe w przypadku 8 obszarów pond 25% przedsiębiorstw deklaruje potrzebę wsparcia zewnętrznego, co jest waŝnym sygnałem dla władz samorządowych i współpracujących organizacji, dla których znajomość zakresu zainteresowania wsparciem ze strony firm ma istotne znaczenie praktyczne. Istnieje teŝ moŝliwość utrzymania tempa rozwoju rynku szkoleń i usług dla przedsiębiorstw, dla których trudno jest zapewnić podnoszenie poziomu własnych kadr w oparciu o zasoby wewnętrzne. Warto zauwaŝyć, Ŝe największy procent firm deklarujących potrzebę wsparcia wystąpił w podregionie konińskim i kaliskim, głównie w małych przedsiębiorstwach zatrudniających do 49 pracowników. Wspieranie zwiększania umiejętności kadr w przedsiębiorstwach (cel 2.2). napotyka na trudności związane głównie z problemami organizacyjnymi i finansowymi. Trudności te mogą wynikać m.in. z postawy przedsiębiorców, którzy nie wykazują większego zainteresowania szkoleniami podnoszącymi umiejętności własnych kadr realizowanymi za pomocą zewnętrznych szkoleń. Władze gminne z kolei, biorąc pod uwagę swój słaby stan przygotowania do zadań związanych ze stymulowaniem innowacyjności w skali makroregionalnej czują się mniej kompetentne do pobudzania rozwoju i doskonalenia bardzo zróŝnicowanych umiejętności kadr w przedsiębiorstwach (tab. 4.4). Trzeba zaznaczyć, Ŝe władze samorządowe często nie dysponują wystarczającą wiedzą o poziomie innowacyjnym lokalnego środowiska przedsiębiorstw. Tab.4.4. Realizacja wybranych działań planowanych w ramach celu 2.2RSI w latach przez gminy w województwie (w %) Podregion Działania Celu 2.2 RSI Ułatwienie dostępu przedsiębiorstw do specjalistycznych szkoleń i kursów rozwijających umiejętności menedŝerskie oraz myślenie strategiczne wśród kadr zarządzających i właścicieli firm Wspieranie i promocja akcji szkoleniowych dla pracowników firm w zakresie stosowanych technologii Stymulowanie firm do stosowania zaawansowanych technik zarządzania innowacjami Poznań poznańs ki kaliski pilski koniński Ogółem Tak 10,7 9,1 28,6 20,0 15,4 Nie 25,0 0,0 28,6 20,0 19,2 Nie 3,6 0,0 0,0 0,0 1,9

10 10 Zachęcanie przedsiębiorstw do wprowadzania systemów jakości w zakresie organizacji i zarządzania zespołami ludzkimi Nie 10,7 9,1 14,3 20,0 11,5 Cel operacyjny 2.2 moŝna uznać za realizowany w latach w zadowalającym zakresie, choć deklaracje władz dotyczące określenia poziomu wsparcia umiejętności kadr w przedsiębiorstwach (tab. 4.4) nieco ograniczają pozytywną ocenę. Wsparcie Ŝadnego z działań nie przekracza 20% w deklaracjach przedstawicieli samorządów. Natomiast znaczną aktywnością w tym zakresie odznaczają się instytucje wsparcia przedsiębiorczości (izby, agencje rozwoju itp.) Rozwój bazy technicznej przedsiębiorstw Badania przedsiębiorstw wykazały, Ŝe w 2006 roku rozwój ich bazy technicznej przejawiał się poprzez zakupy: wyposaŝenia i aparatury związanej z innowacją (69,1%) oraz zewnętrznej technologii (know-how) związanej bezpośrednio z procesem (produktem) innowacyjnym (27,1%). Z korzystnym wpływem - z punktu widzenia wzrostu innowacyjności - na bazę techniczną moŝna wiązać takŝe ich zaangaŝowanie przedsiębiorstw w tworzenie od podstaw własnego działu badawczorozwojowego (10,6%) oraz jego rozwijanie w tych firmach, które posiadały tego rodzaju działy juŝ wcześniej (34%). Tab Motywy wprowadzania przez firmy innowacji związane z bazą techniczną przedsiębiorstw w 2006 roku (w %) Znaczenie Podregiony Motywy Ogółem motywu Poznań poznański kaliski pilski koniński WaŜne 40,5 24,7 17,2 30,0 10,0 26,1 Konieczność wypełnienia Bardzo waŝne 16,7 18,2 17,2 15,0 30,0 18,6 regulacji Niska elastyczność produkcji Wysoka materiałochłonność Wysoka energochłonność Negatywne oddziaływanie na środowisko Decydujące 9,5 10,4 10,3 0,0 10,0 9,0 WaŜne 40,5 24,7 17,2 30,0 10,0 26,1 Bardzo waŝne 16,7 18,2 17,2 15,0 30,0 18,6 Decydujące 9,5 10,4 10,3 0,0 10,0 9,0 WaŜne 21,40 26,0 27,6 30,0 15,0 24,5 Bardzo waŝne 26,2 20,8 27,6 15,0 10,0 21,3 Decydujące 0,0 5,2 0,0 0,0 10,0 3,2 WaŜne 19,0 28,6 27,6 30,0 20,0 25,5 Bardzo waŝne 11,9 14,3 17,2 10,0 10,0 13,3 Decydujące 2,4 3,9 0,0 0,0 5,0 2,7 WaŜne 21,4 20,8 17,2 20,0 15,0 19,7 Bardzo waŝne 11,9 7,8 3,4 10,0 5,0 8,0 Decydujące 4,8 1,3 0,0 0,0 5,0 2,1 Na podstawie analizy głównych przyczyn tworzenia i wprowadzenia innowacji w firmach moŝna stwierdzić, Ŝe rozwój bazy technicznej ma wśród nich duŝe znaczenie (tab. 4.5). Zewnętrzne wsparcie rozwoju bazy technicznej jest najwaŝniejsze dla wprowadzenia innowacji procesowych, które mają duŝe znaczenie dla budowania przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw (jak wskazują badania większe niŝ innowacje produktowe). Większość firm (61,7%) wprowadziła nowy

11 11 proces, ale tylko w 25,5% przedsiębiorstw został on stworzony wewnątrz. Niespełna 6% firm zakupiła opatentowane technologie, pozostałe zaś wprowadziły nowy proces wyłącznie dzięki innym podmiotom (6,9%) lub we współpracy z innymi podmiotami (23,4%). Innowacje procesowe stanowiły przede wszystkim zmodernizowane, wcześniej stosowane technologie, które wprowadzono w 43,6% firm. Absolutnie nowe technologie wprowadziło jedynie 9% firm. Większość badanych samorządów gminnych (75%), przy projektowaniu nowych inwestycji komunalnych bierze pod uwagę poziom innowacyjności zastosowanych rozwiązań, ale oznacza to, Ŝe pozostałe 25% gmin nie w pełni wykorzystuje swoje moŝliwości, które wynikają z przysługującej im pozycji ustawowej. NaleŜy takŝe podkreślić dość duŝe zróŝnicowanie w wykorzystywaniu kryterium innowacyjności w nowych projektach komunalnych, w podregionach. Oprócz Poznania do znaczenia innowacyjnych projektów komunalnych przywiązywały duŝą wagę samorządy w podregionie pilskim (87,5% gmin), w podregionie konińskim (80% gmin) oraz w podregionie poznańskim 75%, natomiast w podregionie kaliskim jedynie 63,6% gmin. Badania wykazały takŝe, Ŝe w ramach pod-regionów występuje zróŝnicowanie zaangaŝowania samorządów w zwiększenie dostępności do środków finansowych dla przedsiębiorstw na rozwój ich bazy technicznej. Wsparcie dotacji na zakup nowoczesnych technologii i urządzeń zadeklarowały jedynie gminy podregionu poznańskiego. Ale popularność ego rodzaju wsparcia działalności innowacyjnej pośród pozostałych rodzajów wsparcia było stosunkowo niewielkie (3,6% gmin wspiera działalność innowacyjną w taki sposób). Z funduszy europejskich korzystało 42% badanych firm, przy czym w podregionie kaliskim aŝ 55,2%, a w podregionie konińskim jedynie 30%. W strukturze wykorzystanych funduszy dominowały środki mające wpływ na poprawę bazy technicznej. Wykorzystanie środków na dofinansowanie zakupu maszyn, budynków, rozbudowy firmy i komputeryzację 6 zadeklarowało 22,3% firm (naleŝy zauwaŝyć stosunkowo niewielkie zróŝnicowanie wykorzystania europejskich funduszy na tego rodzaju cele między podregionami). Dość duŝe znaczenie w opinii firm miało wykorzystanie środków wsparcia UE przeznaczonych na poprawę jakości procesu produkcyjnego (związane z certyfikacją norm jakości i wprowadzeniem zarządzania zintegrowanego) 7. 6 Pozycja ta uwzględnia równieŝ przeznaczenie części środków na nowe miejsca pracy. 7 Na ten cel środki unijne wykorzystało 9,6% firm, z tym,ŝe w podregionie kaliskim było ich aŝ 17,2%).

12 12 Uwagę zwraca jednak niski odsetek firm (53,2%), które deklarowały chęć uczestnictwa w programach badawczo - rozwojowych. Zainteresowanie istotnymi, z punktu widzenia poprawy bazy technicznej, programami rozwoju technologii zgłaszało tylko 22,6% przedsiębiorstw. Spośród róŝnorodnych finansowych instrumentów wsparcia innowacji, które w przeprowadzonych badaniach były oceniane przez firmy na rozwój ich bazy technicznej mają znaczenie zwłaszcza: kredyty preferencyjne, poŝyczki oraz linie kredytowe, gwarancje publiczne dla poŝyczek bankowych, kapitał ryzyka finansujący przedsięwzięcia istniejących firm, kapitał ryzyka finansujący przedsięwzięcia nowych firm, dotowane usługi doradcze oraz wsparcie uczestnictwa w programach finansowanych przez UE. Ocena znaczenia jakie miały one w regionie była zróŝnicowana 8 Jako najwaŝniejsze przedsiębiorstwa oceniły funkcjonujące w regionie wsparcie dla uczestnictwa w programach finansowanych przez UE (55,9%) oraz kredyty preferencyjne, poŝyczki i linie kredytowe (45,9%). DuŜe znaczenie przypisano takŝe dotowanym usługom doradczym (39,9%), a takŝe gwarancjom publicznym dla poŝyczek (30,2%) oraz kapitałowi ryzyka dla nowych (30,4%) i istniejących firm (30,2%). Warto zwrócić uwagę na niską ocenę znaczenia wyŝej wymienionych instrumentów wsparcia (poza wsparciem dla uczestnictwa w programach UE) w podregionie pilskim, w stosunku do pozostałych podregionów. W ocenie samorządów największe znaczenie, z punktu widzenia poprawy dostępu do instrumentów finansowych na inwestycje w innowacje, miały, podobnie jak w ocenie przedsiębiorstw, dwa rodzaje wsparcia: kredyty preferencyjne i poŝyczki oraz linie kredytowe, których obecność potwierdziło 59,6% gmin oraz wsparcie dla uczestnictwa w programach UE 36,5%. Za przeszkodę w realizacji innowacyjnych inwestycji moŝna uznać znikomą obecność na poziomie lokalnym kapitału ryzyka. Na występowanie obu rodzajów tego instrumentu finansowego (czyli przeznaczonego dla nowo powstałych firm oraz na ekspansję i rozwój w zakresie nowych linii produkcyjnych) deklarowało niewiele gmin (po 3,8% w odniesieniu do kaŝdego z rodzajów instrumentów) 9. Gminy nie udzielały równieŝ pomocy w objęciu udziałów przez fundusze venture capital. Nieco 8 Ocena obejmuje łączne traktowanie instrumentów jako waŝnych, bardzo waŝnych lub kluczowych. 9 W opinii samorządów gminnych kapitał ten występował tylko w podregionach poznańskim i konińskim.

13 13 większą rolę ogrywają one raczej w skali regionalnej, o czym świadczy znacznie wyŝsza ocena ich znaczenia dokonana przez przedsiębiorstwa 10. Znaczący odsetek samorządów deklarował udzielanie wsparcia firmom w postaci ułatwień dostępu do informacji dotyczących wyboru odpowiedniego instrumentu finansowania przedsięwzięć innowacyjnych 36,5% oraz pomocy doradczej w pozyskaniu grantów na unowocześnienie technologii 34,6% gmin. Takiego rodzaju wsparcia nie oferowały gminy podregionu konińskiego. Mało aktywne pod tym względem były takŝe gminy podregionu pilskiego jedynie 14,35% z nich wspierało w ten sposób firmy. Transfer technologii miał dość duŝe znaczenie dla badanych firm. Największe znaczenie jako źródło innowacji procesowej, miało wniesienie rozwiązania przez kooperanta lub dostawcę 20,7% firm. Dla 16,5% badanych przedsiębiorstw źródłem tym był zakup technologii, a dla 6,9% - zakup licencji. Niewielkie znaczenie miały tak istotne z punktu widzenia systemu innowacyjnego, zakupy wyników badań z placówek badawczo rozwojowych (3,2%) oraz innych instytucji (2,1%). Dwa ostanie źródła wykorzystywane były zwłaszcza przez firmy podregionu konińskiego (odpowiednio: 10% i 5%). Wsparcie dla mających charakter pośredniczący struktur transferu technologii było wykorzystywane przez 17,3% samorządów. Obok Poznania największy udział tego rodzaju pomocy w regionie zaznaczył się w podregionach kaliskim (27,3%) i pilskim (28,6%). Takie wsparcie nie występowało w gminach podregionu konińskiego. Najbardziej niepokojącym problemem realizacji Celu 2.3 RSI są niewystarczające działania gmin na rzecz ułatwienia dostępu przedsiębiorstw do usług transferu technologii (tab. 4.6). Tab Realizacja wybranych działań planowanych w ramach celu 2.3RSI w latach przez gminy w województwie (w %) Działania Celu 2.3 RSI Podregion Poznań poznański kaliski pilski koniński Ogółem Poprawienie dostępu przedsiębiorstw do instrumentów finansowych dla inwestycji w innowacje Tak 17,9 27,3 14,3 0,0 19,2 Ułatwienie dostępu przedsiębiorstw do usług związanych z transferem technologii Tak 7,1 9,1 0,0 0,0 7,7 Niewiele gmin deklarowało takŝe udzielanie pomocy przedsiębiorstwom w dostępie do instrumentów finansowych na inwestycje w innowacje. Wynika to nie tylko z braku 10 Jak wcześniej zauwaŝono, ponad 30 % firm uznało znaczenie tych funduszy (tak dla nowych jak i dla juŝ działających firm), jako co najmniej waŝne.

14 14 właściwie przygotowanych kadr, ale takŝe z innych barier, takich jak : czasochłonne procedury pozyskania środków, wymagania prawne i administracyjne oraz brak zaufania do instytucji finansowych. W opinii przedsiębiorstw bardzo waŝnymi są typowe dla podmiotów gospodarczych w Polsce bariery ekonomiczno-finansowe: koszty kredytu, koszty przygotowania dokumentacji oraz wymaganie dodatkowych zabezpieczeń. NaleŜy jednak zwrócić uwagę równieŝ na ogromne znaczenie barier o charakterze biurokratycznym oraz brak zaufania przedsiębiorstw do instytucji finansowych Rozwój międzyregionalnej współpracy firm Za najwaŝniejszy problem międzyregionalnej współpracy firm uznano w RSI niewystarczające wsparcie działalności eksportowej przedsiębiorstw wielkopolskich. Najczęściej stosowanym działaniem wsparcia eksportu jest pomoc w poszukiwaniu partnerów gospodarczych (tab. 4.7). Tab Działania na rzecz wsparcia eksportu deklarowane w opiniach przedsiębiorstw i przedstawicieli badanych gmin (w %) Poziom eksportu w obrotach firmy Instrumenty wsparcia eksportu brak eksportu 0, , , Ogółem firmy Ogółem gminy Pomoc we wdraŝaniu zasad tworzenia strategii eksportowych 0,0 0,0 4,5 6,7 12,3 5,3 3,30 Pomoc z znajdowaniu nowych rynków zbytu 7,4 9,6 13,6 10,0 19,3 12,8 36,1 Pomoc w promocji lokalnych produktów na rynku 3,7 7,7 9,1 3,3 10,5 7,4 42,6 międzynarodowym Pomoc w poszukiwaniu partnerów gospodarczych 7,4 15,4 13,6 10,0 15,8 13,3 54,1 Pomoc w poszukiwaniu partnerów wspierających potencjał 0,0 7,7 0,0 3,3 8,8 5,3 13,1 innowacyjny przedsiębiorstwa Gminy, w których nie wspiera się działalności eksportowej przedsiębiorstw 37,7 Poznań był w 2006r. jedynym miastem, którego władze stosowały wszystkie działania wsparcia eksportu. Znaczny poziom wsparcia oferują gminy podregionu kaliskiego, szczególnie w zakresie poszukiwania partnerów gospodarczych (80%), promowania lokalnych produktów zagranicą (70%) oraz poszukiwania nowych rynków zbytu (60%). Najczęściej wsparcie w eksporcie udzielane było znaczącym eksporterom (tab. 4.7). Do podmiotów, które pomagały przedsiębiorstwom w działalności eksportowej i we wchodzeniu na nowe rynki, zaliczyć naleŝy przede wszystkim izby (handlowe, przemysłowe i inne), powiązane przedsiębiorstwa oraz podmioty publiczne, głównie samorządowe.

15 15 Wymienione działania wsparcia eksportu w gminach podregionów pilskiego i konińskiego są stosowane częściej, niŝ w przypadku ogółu badanych gmin. NaleŜy docenić wysiłki samorządu lokalnego we wspieraniu eksportu lokalnych przedsiębiorstw. Jednak bez oddolnych inicjatyw przedsiębiorstw eksportowych na rzecz tworzenia sieci współpracy wsparcie samorządowe będzie miało ograniczone znaczenie. Przedsiębiorstwa eksportowe wykazują znaczną aktywność w zakresie podejmowania współpracy. Jednak współpraca ta ogranicza się do kooperantów (powiązania pionowe) oraz do podmiotów otoczenia biznesu spoza regionu. Wsparcie władz samorządowych jest raczej deklaratywne niŝ faktyczne. Oznacza to znaczne utrudnienia w tworzeniu klastra (klastrów) eksportowego w Wielkopolsce. Współpracę eksporterzy opierają na podwykonawstwie, lecz za typ współpracy najbardziej podnoszący poziom innowacyjności uznali oni wspólne tworzenie nowych produktów. Nasilenie współpracy z kooperantami nie idzie w parze ze współpracą z podmiotami obsługi biznesu i badawczo-naukowymi. Współpraca ta wynika bardziej z chęci unikania trudności funkcjonowania na dotychczasowych rynkach, niŝ na zmianie tych rynków, o czym moŝe świadczyć współpraca z instytucjami certyfikującymi i bankami oraz bardzo niski poziom współpracy z inkubatorami przedsiębiorczości 11 i parkami technologicznymi. NajwaŜniejszym utrudnieniem w nawiązywaniu współpracy jest brak kapitałów zarówno w przedsiębiorstwach, jak i nauce. Trudno realizację Celu 2.4 ocenić jednoznacznie. Bezpośrednie wsparcie eksportu jest często deklarowane przez władze badanych gmin. Jednak istnieje niewielka skłonność do wspierania uczestnictwa przedsiębiorstw w projektach badawczych UE (tab. 4.8). Tab Realizacja wybranych działań planowanych w ramach celu 2.4RSI w latach przez gminy w województwie (w %) Działania Celu 2.4 RSI Podregion Poznań poznański kaliski pilski koniński Ogółem Wspieranie lokalnych inicjatyw współpracy dla zwiększenia eksportu Tak 10,7 9,1 57,1 0,0 17,3 Dotacje do wspólnej promocji za granicą produktów i usług grup przedsiębiorców Nie 7,1 9,1 14,3 20,0 9,6 Zwiększenie zdolności firm do uczestnictwa w projektach badawczo-rozwojowych UE Nie 7,1 0,0 0,0 0,0 3,8 Pomoc w wyszukiwaniu partnerów zagranicznych w celu zwiększenia udziału firm z Wielkopolski w Nie 14,3 18,2 14,3 20,0 15,4 11 Choć trzeba zaznaczyć, Ŝe tego rodzaju instytucje kierują swoje usługi głównie do firm rozpoczynających działalność, a nie przedsiębiorstw rozwijających rynki i zakres działalności.

16 16 projektach badawczych UE Zastanawiająco słabym zainteresowaniem w gminach cieszyły się działania na rzecz dotacji do wspólnej promocji za granicą produktów i usług grup przedsiębiorstw (9,6%), ale w tym przypadku były one najczęstsze w podregionie konińskim (20% gmin) i podregionie pilskim (14%). Natomiast nie podejmowano takich działań w Poznaniu. Władze gmin ograniczają się do wsparcia informacyjnego eksporterów. Same przedsiębiorstwa doceniają udział izb i innych podmiotów wsparcia przedsiębiorczości i innowacyjności we wspieraniu działalności eksportowej. 4.5 Podsumowanie i rekomendacje Przeprowadzone w ramach Monitoringu RSI badania ankietowe pokazały, Ŝe dwa lata po uchwaleniu Regionalnej Strategii Innowacji dla Wielkopolski Ŝadna z zalecanych form wdraŝania Strategii w ramach celu 2. nie została zrealizowana w więcej niŝ 45% badanych gmin (tab. 4.1, 4.4, 4.6 i 4.8; w sumie w tabelach tych wskazano 20 działań). Niepodejmowanie określonych typów działań nie oznacza automatycznie niezrealizowania określonego celu operacyjnego. Z przyjętego zestawu 20 działań (w celu 2.1) tylko 4 są podejmowane częściej niŝ w 25% gmin. Najpopularniejszymi formami były wsparcie działalności doradczej, szkoleniowej i informacyjnej (cel 2.1.2), promowanie dobrego wizerunku wielkopolskich przedsiębiorstw wśród ich kooperantów krajowych i zagranicznych, promocja lokalnych przedsiębiorstw innowacyjnych w mediach oraz promowanie tworzenia powiązań współpracy pomiędzy duŝymi firmami z kapitałem zagranicznym a regionalnymi MSP. Z 20 typów działań proponowanych w RSI, uchwalonej w 2004r., do 2007 roku nie podjęto w gminach podregionu konińskiego aŝ 9 typów działań, podregionu pilskiego 6, kaliskiego 3, a w podregionie poznańskim wszystkie typy działań były podejmowane przynajmniej w jednej z badanych gmin. W Poznaniu zidentyfikowano 13 typów działań przewidzianych w ramach celu 2. Natomiast działania w stricte innowacyjnych obszarach, takich jak dostosowania firm do zaawansowanych technik zarządzania innowacjami, zwiększanie zdolności firm do uczestnictwa w projektach badawczo-rozwojowych UE oraz ułatwianie

17 17 dostępu przedsiębiorstw do usług związanych z transferem technologii, prawdopodobnie ze względu na ograniczone kompetencje pracowników urzędów gmin, wymagające specyficznych kwalifikacji technicznych, były podejmowane w bardzo ograniczonym zakresie. W latach w opiniach władz i przedsiębiorstw niewiele celów operacyjnych Celu 2 RSI udało się zrealizować. Znaczna poprawa tego stanu nastąpiła dopiero w 2007 roku, co potwierdzają oceny ekspertów 12 (tab. 4.9). Tab Syntetyczna ocena realizacji Celu Zwiększenie zdolności przedsiębiorstw do wprowadzania innowacji Oceny Cel operacyjny/działanie Ankiety 2006 Ekspertów wewn Ekspertów zewn /- +/ Przełamanie mentalnych barier innowacji i współpracy - + 3/21 20/ Promowanie dobrych wzorów i sukcesów innowacyjnych firm z regionu dla podniesienia świadomości o innowacjach - + 0/2 6/ Usługi doradcze i szkoleniowe dla przedsiębiorstw /0 5/ Zachęcanie przedsiębiorstw do tworzenia sieci współpracy oraz + + 0/3 4/1 wspieranie klasterów sektorowych Wspieranie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a instytucjami wsparcia i sektorem B+R - + (instytucje wsparcia)/ - (podmioty B+R) 1/6 1/ Promowanie dobrego wizerunku wielkopolskich przedsiębiorstw wśród ich kooperantów krajowych i zagranicznych - + 1/3 4/ Promowanie tworzenia powiązań współpracy pomiędzy duŝymi firmami z kapitałem zagranicznym a regionalnymi MSP - - 1/7 0/ Zwiększenie umiejętności kadr w przedsiębiorstwach - + 0/6 12/ Ułatwienie przedsiębiorstwom dostępu do specjalistycznych szkoleń i kursów, rozwijających umiejętności menedŝerskie oraz myślenie strategiczne wśród kadr zarządzających i właścicieli firm - + 0/0 3/ Stymulowanie firm do stosowania zaawansowanych technik zarządzania innowacjami /4 4/ Zachęcanie przedsiębiorstw do wprowadzania systemów jakości w zakresie organizacji i zarządzania zasobami ludzkimi + + 0/2 5/ Rozwój bazy technicznej przedsiębiorstw - + 1/6 10/ Wspieranie modernizacji urządzeń i procesów w przedsiębiorstwach - + 0/1 5/ Poprawienie dostępu przedsiębiorstw do instrumentów finansowych dla inwestycji w innowacje - + 0/1 5/ Ułatwianie dostępu przedsiębiorstw do usług związanych z transferem technologii - - 1/4 3/ Rozwój międzyregionalnej współpracy firm + 1/10 13/ Zwiększanie zdolności firm w funkcjonowaniu na rynku międzynarodowym + 0/3 5/ Wspieranie lokalnych inicjatyw współpracy dla zwiększenia eksportu + 0/1 7/ Zwiększanie zdolności firm do uczestnictwa w projektach badawczo-rozwojowych UE /7 0/0 Oznaczenia stosowane w tabeli: -- = Brak jakichkolwiek działań, - = Podjęto próby działań, ale jak dotąd brak widocznych efektów, + = Podjęto niektóre skuteczne działania, ++ = Wysoki stopień realizacji, czyste pole - brak aktualnych informacji 12 Ośmiu ekspertów zewnętrznych przekazało swoje opinie o realizacji celów operacyjnych, a w ich obrębie celów szczegółowych według stanu na styczeń luty 2008.

18 18 Eksperci jednoznacznie pozytywnie ocenili realizację Celu operacyjnego oraz w roku Bardzo dobrze naleŝy tez ocenić realizację Celu 2.1.1,2.3.1, oraz (tylko jedna negatywna ocena). Najsłabiej realizowany były w całym okresie wdraŝania RSI Cele 2.1.6, oraz Niewiele jest ocen wskazujących brak jakichkolwiek działań w ramach poszczególnych celów operacyjnych. Dostrzegana jest poprawa realizacji wszystkich Celów w roku 2007 w porównaniu z okresem Z celów operacyjnych najlepiej w roku 2007, w opiniach ekspertów, zrealizowany był Cel 2.2, a najgorzej 2.1, choć wszystkie cele uznać moŝna za zrealizowane. Poprawa realizacji nie tylko RSI, ale takŝe funkcjonowania regionalnego systemu innowacyjnego wymaga znacznych działań korygujących. W odniesieniu do poprawy realizacji Celu 2 RSI rekomenduje się następujące działania: 1. (Cel 2.1.2) Tworzenie oferty doradczej i szkoleniowej, ocenione najlepiej w całym badaniu, wymaga jednak lepszego dopasowania tematyki do aktualnych problemów przedsiębiorstw, szczególnie dotyczących transferu technologii. Wątpliwości moŝe budzić jednak jakość niektórych szkoleń oraz brak ewaluacji ich efektów. MoŜna rekomendować składanie oceny szkoleń przez przedsiębiorców lub uczestników i jej upublicznianie w systemie informacyjnym dotyczącym innowacji. 2. (Cel 2.1.3) Zachęcanie władz gmin do tworzenia klastrów na swoim terenie i wśród lokalnych przedsiębiorstw podnosi nie tylko poziom innowacyjności firm uczestniczących w klastrze, ale takŝe poziom przedsiębiorczości na terenie, w którym klaster funkcjonuje. W tworzeniu regionalnego systemu innowacyjnego niezbędne jest więc zidentyfikowanie wszystkich oddolnych inicjatyw na rzecz tworzenia klastrów sektorowych i innych oraz ustalenie zasad formalnego wspierania tego typu aktywności. Bardzo waŝnym aspektem tej formalizacji powinny być zasady wprowadzania produktów tworzonych w klastrze na rynki międzynarodowe. 3. (Cel i 2.1.4) Cel 2.1 będzie realizowany znacznie sprawniej przy określeniu jasnych zasad funkcjonowania regionalnego systemu innowacji. NaleŜy określić ramy ściślejszej współpracy między podmiotami wsparcia przedsiębiorczości i innowacyjności oraz podmiotami B+R, uwzględniając regionalny i ponadregionalny charakter istniejących powiązań.

19 19 4. (Cel oraz 2.4.3) Niezbędne jest przeprowadzenie inwentaryzacji podmiotów sektora B+R i określenie, które zasoby mogą być efektywnie wykorzystanie do podnoszenia poziomu innowacyjności w regionie. Dla podmiotów B+R, które ograniczyły w ostatnich latach współpracę w zakresie komercjalizacji swych badań, niezbędne jest określenie zasad zintensyfikowania moŝliwości wykorzystania zasobów na potrzeby przedsiębiorstw (np. wspólne prace badawcze, staŝe naukowe pozwalające rozwiązywać problemy przedsiębiorstw). Warto takŝe stworzyć portal, na którym przedsiębiorcy mogliby obserwować tematykę badawczą aktualnie realizowaną na uczelniach wyŝszych i w innych podmiotach sfery B+R. Pozwoliłoby to na lepsze dopasowanie badań do potrzeb rynkowych. 5. (Cel 2.1.6) Promowanie tworzenia powiązań współpracy pomiędzy duŝymi firmami z kapitałem zagranicznym a regionalnymi MŚP wymaga odpowiedzi na pytanie, na ile taka współpraca podnosi poziom innowacyjności sektora MSP w regionie. O ile bowiem małe i średnie przedsiębiorstwa dość chętnie są włączane do nowych rozwiązań logistycznych i informatycznych korporacji, o tyle istnieje niewielka skłonność w duŝych przedsiębiorstwach do transferu innowacji technicznych. Oddziaływanie duŝych przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym (ale takŝe duŝych przedsiębiorstw z kapitałem rodzimym) na małe i średnie firmy kooperujące polega takŝe na podnoszeniu jakości produkcji i poprawie organizacji pracy. NaleŜy w RSI zaznaczyć oczekiwane rezultaty takiej współpracy i wspieranie tylko tych inicjatyw, które przełoŝą się na rzeczywiste podniesienie poziomu innowacyjności w sektorze MSP. Wymaga to przyjęcia jasnego systemu hierarchizacji i oceniania projektów, szczególnie dofinansowanych z funduszy UE. 6. (Cel 2.2.2) Stymulowanie firm do stosowania zaawansowanych technik zarządzania innowacjami sprowadza się często do omawiania tematyki zarządzania, rzadko poruszając problematykę innowacji. Cel ten nie został jednoznacznie oceniony przez ekspertów, choć większość przedsiębiorstw oceniała realizację tego celu negatywnie. Na szkoleniach dotyczących kreatywnego myślenia warto odejść od przedstawiania sposobów poprawy sprzedaŝy na rzecz twórczego rozwiązywania problemów wewnętrznych (szczególnie technicznych) w przedsiębiorstwie.

20 20 7. (Cel 2.3.1) Niezbędne wydaje się podjęcie działań zmierzających do wzrostu popytu przedsiębiorstw innowacyjnych na modernizację i rozwój bazy technologicznej oraz wsparcie doradcze moŝliwości korzystania ze środków 7.PR, CIP 13 oraz PO IG. Działania doradcze tego typu mogą występować ze strony jednostek B+R oraz niektórych instytucji wsparcia innowacyjności i przedsiębiorczości (np. ARR, CIiTT, PPNT oraz niektóre JBR-y). 8. (Cel 2.3.2) NaleŜy rozwaŝyć rozszerzenie istniejącego systemu finansowania innowacji o instrumenty pozwalające szybciej pozyskać środki na inicjatywy obarczone podwyŝszonym ryzykiem (niekoniecznie tańsze). Zdarzały się bowiem wśród badanych przedsiębiorstw przypadki opóźnień moŝliwości wprowadzenia innowacji przez zbyt długotrwałe procedury konwencjonalnego pozyskiwania kredytu lub dotacji z funduszy UE. 9. (Cel 2.3.3) Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości nie przełoŝyło się w badanym okresie na intensyfikację transferu technologii. Głównym problemem jest brak doradców mogących wspierać takie transfery. W latach wysiłek tego typu instytucji powinien być ukierunkowany na działalność doradczo-usługową. 10. (Cel 2.3) Wpływ działań podejmowanych w ramach polityki innowacyjnej regionu na rzecz rozwoju bazy technicznej przedsiębiorstw wymaga stałego, corocznego monitorowania opinii przedsiębiorców w tym zakresie. 11. (Cel 2.4.3) Dotychczas prowadzone działania informacyjne na rzecz pokazania moŝliwości uczestniczenia przedsiębiorstw w międzynarodowych programach badawczych były niewystarczające. Nieco zintensyfikowano je w 2007r., ale wobec niewielkiego udziału przedsiębiorstw w międzynarodowych programach badawczych, wynikającego głównie z rozbudowanych i długotrwałych procedur oraz niewielkiego zainteresowania jednostek badawczych nie przyniosły one jeszcze widocznych rezultatów. Konieczne jest zintensyfikowanie działalności informacyjnej oraz doradczej dla firm ze strony centrów doskonałości i parków naukowo-technologicznych. 12. Działania w zakresie realizacji celów 2.1.1, uznać moŝna za wystarczające, chociaŝ naleŝy stale monitorować efektywność i skuteczność 13 Competitiveness and Innovation Programme.

21 21 szkoleń, a przede wszystkim upowszechnić zasady promowania dobrych praktyk z udziałem menadŝerów z najlepszych firm.