Scenariusz lekcji z języka polskiego w klasie piątej. Temat: Podział liczebników ze względu na ich budowę i znaczenie.

Transkrypt

1 Czas trwania: 45 min. Scenariusz lekcji z języka polskiego w klasie piątej Temat: Podział liczebników ze względu na ich budowę i znaczenie. Cele edukacyjne: poznanie liczebników, podział wg przynależności do różnych grup, używanie liczebników w związkach z rzeczownikami, Cele operacyjne: - uczeń znajduje liczebniki w tekście, - potrafi odpowiednio postawić pytanie, - zna pytania liczebników, - zna podstawy podziału liczebników oraz ich typy, - określa typy liczebników. Metody pracy: problemowa, praktycznego działania. Środki dydaktyczne: tablice poglądowe, tekst J. Tuwima Trudny rachunek w: Wiersze dla dzieci; karty pracy, jajka niespodzianki. Przebieg lekcji: 1. Zapoznanie z celami lekcji. 2. Wyszukiwanie liczebników w tekście. Polecenie: Podkreśl wyrazy oznaczające liczbę lub kolejność czegoś. Nad każdym podkreślonym wyrazem zapisz pytanie, jakie zadałeś. (W wierszu Tuwima zmieniłam trzy wersy, aby osiągnąć zamierzony cel. Jest to lekcja z nauki o języku, a nie literatury, dlatego pozwoliłam sobie na taki zabieg.)

2 Trudny rachunek Szło raz drogą kaczek kilka Grzeczne, że aż miło: Pierwsza biała, druga czarna A trzeciej nie było (w tym miejscu było: Szły raz drogą trzy kaczuszki) Na spotkanie trojga kacząt Dwie znajome wyszły: Pierwsza z krzaków, druga z sieni, Trzecia prosto z Wisły. (tutaj było: Na spotkanie tym kaczuszkom) A już pół godziny idzie Jeszcze jedna - wesolutka, Idzie sobie, podskakuje, A ta druga smutna. (tu było: A tu jeszcze jedna idzie) Siadły wszystkie na ławeczce, Wtem dziewiąta krzyczy: Pięć nas było, a jest osiem! Kto nas wreszcie zliczy? Na to mówi jej ta trzecia: Sprawa bardzo trudna! Wyszłam pierwsza, przyszłam szósta, Teraz jestem siódma! I nie mogły się doliczyć, Nic nie wyszło z tego, Więc do domu, choć to kaczki, Wróciły gęsiego.

3 Uwaga: Zwróć uwagę, że raz z pierwszego wersu nie występuje tu w znaczeniu liczby (Zastępuje słowa: pewnego dnia, kiedyś). odczytanie przez uczniów podkreślonych wyrazów, ustalenie pytań, na które odpowiadają, sformułowanie wniosku: wyrazy, które oznaczają liczbę lub kolejność czegoś i odpowiadają na pytanie: ile?, który z kolei? to liczebniki. 3. Ustalenie, że jedną liczbę można zapisać na wiele sposobów. Ćwiczenie (karta pracy) Zapisz słowami podane cyfry, a w nawiasie pytanie, które postawiłeś. 3 kaczki (?) 3 kacząt (?) 3 kaczka (?) Wnioski: W pierwszym przypadku liczba oznacza ilość, podobnie jak i w drugim, jednak kaczki w pierwszej rubryce są dorosłe, a w drugiej niedorosłe. Pytamy o nie tak samo, ale na oznaczenie liczby istot niedorosłych, dzieci czy osób różnej płci używamy liczebników zbiorowych. z pierwszej rubryki nazywają się główne, z drugiej - zbiorowe, z trzeciej - porządkowe. Tu należy zapoznać uczniów z dwiema pozostałymi grupami liczebnikami ułamkowymi i nieokreślonym. Ćwiczenie Nasze kaczuszki z wiersza mają pewne zmartwienie. Pomóżcie im i na podstawie tekstu policz, ile ich właściwie jest. Odpowiedzi będą różne, co doprowadzi do wniosku, że nie da się liczby ustalić dokładnie. W przybliżeniu uczniowie podadzą, że było kilka kaczka. Czasami liczbę czegoś określa się tzw. sposobem na oko". Mówimy, że czegoś jest: kilka, kilkanaście itd., a liczebnik oznaczający taką nieokreśloną liczbę, nazywamy nieokreślonym.

4 Ćwiczenie Nasze kaczuszki lubią zagadki. W wypisanych wyrazach ukryły liczby od l do 9. Znajdź je i podkreśl. siedemset, dwanaście, pięćdziesiąt trzy, sto sześćdziesiąt jeden Wniosek; Wyrazy te to również liczebniki. Niektóre z nich składają się z dwóch lub nawet kilku części. Są to liczebniki złożone, pozostałe nazywają się proste. 7. Objaśnienie sposobu tworzenia liczebników złożonych. złożone podobnie jak liczby w matematyce, układają się w rzędy jedności, dziesiątek, setek itd. (duża plansza albo wycięte kaczki i magnesy na tablicę) jeden i dziesięć Gdy dawniej podawano liczbę czegoś, mówiono np.: 11-jeden na dziesięcie, co widać na rysunku (jedna kaczka na dziesięciu kaczkach). Mówiono więc: 12 - dwa na dziesięcie, 20 - dwie dziesięcie, 50 - pięć dziesięci itd. Trwało to jednak długo i było niewygodne, a ludzie lubią wszystko upraszczać, stąd także określenie nie przetrwało do dzisiaj.

5 Tablica poglądowa; 2 liczby pozostało jeden na... ś... cię jeden na dziesięcie W ten sam sposób tworzy się inne liczebniki: To n jest częścią wspólną i piszemy je raz. dwanaście, dwadzieścia, trzydziści, pięćdziesiąt, dwieście, trzysta. 8. Uzupełnianie przez uczniów tekstu: Liczebnik jest to część mowy, która odpowiada na pytania:...,.... ze względu na budowę dzielimy na... i..., a ze względu na znaczenie na:...,...,..., 9. Ćwiczenie sprawdzające. Każde dziecko losuje jajko niespodziankę", w którym są karteczki z zapisanymi liczebnikami (inne dla każdego ucznia). Należy je wpisać na kartach pracy, jak w ćwiczeniu piątym. Ocena wykonania zadania.

6 Ćwiczenie (karta pracy) A teraz przed wami rebus. Jeśli go rozwiążecie, dowiecie się, ile czasu kaczki były na spacerze. (odpowiedź: półtora) Wyjaśnienie, że liczebniki mogą też oznaczać ułamek, stąd nazwa: liczebnik ułamkowy. 4. Przedstawienie omówionych grup na wykresie, zapisanie do zeszytów: główne porządkowe zbiorowe nieokreślone ułamkowe (dwa,pięć) (drugi, piąty) (dwoje, pięcioro) (kilka, kilkanaście) (pół, półtora) Uzupełnianie tabelki liczebnikami podkreślonymi w wierszu (praca samodzielna). główne porządkowe zbiorowe nieokreślone ułamkowe Dwie, jedna, pięć Pierwsza, druga, trzeciej,... trojga kilka pół Sprawdzenie poprawności wykonania zadania. 6. Podział liczebników na proste i złożone. Autor: Elżbieta Pietraszczyk