Mechanizmy powstawania bólu

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Mechanizmy powstawania bólu"

Transkrypt

1 Małgorzata Malec - Milewska Mechanizmy powstawania bólu Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii CMKP RYNIA

2 Ból jest nieprzyjemnym doznaniem zmysłowym i emocjonalnym związanym z aktualnie występującym lub zagrażającym uszkodzeniem tkanek, albo też odczuciem opisywanym w kategoriach takiego uszkodzenia. International Association for the Study of Pain, 1979

3 Proces nocycepcji KORA MÓZGOWA PERCEPCJA MODULACJA WZGORZE WDR PRZEWODZENIE DRG TRANSDUKCJA Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

4 BÓL RECEPTOROWY NIE-RECEPTOROWY normalny" ( somatyczny, trzewny ) FIZJOLOGICZNY KLINICZNY NEUROPATYCZNY PSYCHOGENNY Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

5 Ból ostry funkcja ostrzegawczoobronna terapia uśmierzenie bólu Ostry ból, występujący w czasie urazu lub choroby, inicjuje odpowiedź układu nerwowego ( zmiany w krążeniu oraz oddychaniu ), która pomaga utrzymać ustrojowi homeostazę w okresie rozwoju procesu patologicznego, a celem jest przystosowanie organizmu do działań o charakterze walki lub ucieczki ". Jednakże utrzymywanie się tych zmian przez dłuższy okres czasu (brak uśmierzenia bólu), jest przyczyną występowania wielu powikłań. wg. Wordliczek J.

6 USZKODZENIE TKANEK BÓL KLINICZNY ZAPALENIE ZAPALENIE NEUROGENNE SENSYTYZACJA OBWODOWA HT- nocyceptory LT nocyceptory AKTYWACJA ZAKOŃCZEŃ WSPÓŁCZULNYCH SENSYTYZACJA OŚRODKOWA neuronów OUN aktywacja motorycznych neuronów Mózg generowanie zachowań i odczuć bólowych Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

7 kora mózgowa wzgórze I II III IV V VI VII IX C Ad VIII Róg przedni Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

8 Inhibitory aktywacji cytokin TNF IL-1 PG DRG PG SP NO EAA Nocycepcja w OUN agoniści receptorów opioidowych NO Aktywatory Endogennego Układu układu A-N NA EAA PG SP EAA antagoniści receptora NMDA ekspresja Mg ++ Mg MgSO4 MgSO4 ++ NO SP PG mglur Blokery VOCC PG PLC PG DAG PKC IP3 RE Inhibitory COX AA Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007 genów depolaryzacja Ca Inhibitory NOS NO EAA Blokery Blokery NO kanałów NO VOCC Na + droga rdzeniowo-wzgórzowa

9 Ośrodkowa sensytyzacja DRG A d C SP EAA NMDA mglur mglur NMDA mglur ekspresja genów NMDA NMDA NMDA Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

10 ZMIANY NEURO- ENDOKRYNNE Uraz ZMIANY BEHAWIORALNE POBUDZENIE UKŁADU WSPÓŁCZULNEGO UŁATWIENIE TRANSMISJI INFORMACJI NOCYCEPTYWNEJ ZASTÓJ w KRĄŻENIU ŻYLNYM ZAKRZEPICA ŻYŁ GŁĘBOKICH ISCHEMIA MIĘŚNIA SERCA ROZWÓJ NADWRAŻLIWOŚCI OBWODOWEJ ( w ranie ) UNIERUCHOMIENIE UPOŚLEDZENIE WENTYLACJI PŁUC ZALEGANIE WYDZIELINY w DROGACH ODDECHOWYCH BÓL WIEŃCOWY ZMIANY NEURO- PLASTYCZNE w O.U.N. NIEDOTLENIENIE OBWODOWA HIPERALGEZJA ODRUCHOWY WZROST NAPIĘCIA MIĘŚNIOWEGO obrona mięśniowa ZMIANY NEUROHUMORALNE DEPRESJA NIEDODMA LĘK BEZSENNOŚĆ BEZRADNOŚĆ ZAPALENIE PŁUC Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

11 Ból przewlekły Nie spełnia roli ostrzegawczo-obronnej Ze względu na charakter i objawy jest chorobą samą w sobie Wielokierunkowe postępowanie terapeutyczne Leczenie bólu Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

12 BÓL PRZEWLEKŁY: RODZAJE BÓLU kryterium miejsca powstawania RECEPTOROWY: NIERECEPTOROWY: Choroba zwyrodnieniowa Osteoporoza Ból naczyniowy Bóle głowy Bóle trzewne Ból nowotworowy Fibromialgia? Neuropatyczny Psychogenny Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

13 Rodzaje bólu Receptorowy Zapalny Devor Textbook of Pain 1999 Dellemijn P. Pain 1999 Neuropatyczny Neurogenny Deaferentacja CRPS - ZWBM

14 Ból neurogenny z komponentem receptorowym i zapalnym ucisk korzenia (protruzja krążka międzykręgowego) półpasiec Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

15 Ból neuropatyczny z deaferentacji polineuropatia cukrzycowa neuralgia popółpaścowa awulsja splotu ramiennego przetrwały ból pooperacyjny ból fantomowy ból ośrodkowy Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

16 Ból przewlekły receptorowy Choroba zwyrodnieniowa Osteoporoza Ból naczyniowy Bóle głowy Bóle trzewne Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

17 Ból receptorowy Ból Modulacja wstępująca Modulacja zstępująca Róg tylny Drogi rdzeniowowzgórzowe Zwój rdzeniowy uraz Nerw obwodowy Obwodowe nocyceptory Tortora G, Grabowski SR. Principles of Anatomy and Physiology. 10th ed.2003

18 Unerwienie stawu Torebka stawowa Ścięgna Więzadła Błona maziowa Okostna Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

19 Unerwienie stawów Włókna: B (10%) A, Ad (20%) C (70%) 80 % zakończeń włókien C to śpiące receptory Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

20 BÓL PRZEWLEKŁY - RECEPTOROWY ZAPALNY uszkodzenie tkanek Kolzenburg M. IASP Nicea 2000 odczyn zapalny mediatory stanu zapalnego - obniżenie progu pobudliwości nocyceptorów - sumowanie przestrzenne i czasowe bodźców - aktywacja śpiących receptorów - pączkowanie nowych włókien Właściwości nocyceptorów wracają do normy po wygojeniu tkanek!!

21 Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007 Ból receptorowy - choroba zwyrodnieniowa stawów. Osteoartroza (OA) Polega na postępującej utracie chrząstki stawowej, której towarzyszy niedostateczna odbudowa chrząstki, przebudowa podchrzęstnej warstwy kości oraz tworzenie się osteofitów.

22 Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007 Choroba zwyrodnieniowa stawów - epidemiologia Ponad 60% osób > 35 roku życia skarży się na okresowe dolegliwości stawowe 10% osób > 55 roku życia cierpi na OA kolan -1/4 - ciężkie upośledzenie, odsetek większy niż w jakimkolwiek innym zespole chorobowym U 75% osób > 70 roku życia występują radiologiczne objawy OA

23 Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007 Ból neuropatyczny - ból zainicjowany lub spowodowany pierwotnym uszkodzeniem lub dysfunkcją układu nerwowego Ból neurogenny: tylko w zasięgu uszkodzonego nerwu zaburzenia czucia mogą nie występować charakter przejściowy Ból neuropatyczny utrwalony z deaferentacj: charakter trwały dolegliwości poza zasięgiem uszkodzonego nerwu ból w obszarze hypoestezji Wieloobjawowe miejscowe zespoły bólowe: odruchowa dystrofia współczulna kauzalgia Ból ośrodkowy: Rdzeniowy Wzgórzowy

24 Przyczyny kliniczne bólu neuropatycznego Obwodowe przyczyny Uraz np. zabieg chir., ucisk nerwu, amputacja Zaburzenia metaboliczne np. cukrzyca, mocznica, ch. nowotworowa Zakażenia np. Herpes zoster (półpasiec), HIV Toksycze - np. chemoterapeutyki, alkohol Zaburzenia naczyniowe np. toczeń rumieniowaty, zap. guzkowate tętnic Niedobory odżywiania np. awitaminozy: niaciny, tiaminy, pyridoksyny Bezpośredni wpływ nowotworu np. przerzuty, naciekanie Ośrodkowe przyczyny Udar mózgu Uszkodzenie rdzenia kręgowego SM Guzy OUN Wall PD, Melzack R (Eds). Textbook of pain. 4th Ed. 1999; Galer BS, Dworkin RH (Eds) A clinical guide to neuropathic pain. 2000: Woolf CJ et al. Lancet. 1999;353:

25 bóle poprzedzające czynniki psychiczne, stres skłonność genetyczna plastyczność neuronalna miejsce uszkodzenia czynnik uszkadzający wiek Dobrogowski J, Wordliczek J. Leczenie bólu, 2007

26 Ból neuropatyczny neuron AUN B A DRG Ból samoistny C Efapsy alodynia, ból zależny od ukł. współczulnego wg. Dobrogowski J, Wordliczek J

27 Ból neuropatyczny Złożony mechanizm powstawania NGF NGF NGF NGF Kanały Na TTX -R NGF NGF NGF Patologiczne unerwienie współczulne efapsy Kanały Ca VSCCs Neuron nieuszkodzony Wzgórze Kora DRG RT Sensytyzacja Facilitacja Aktywność samoistna Osłabienie zstępujących mech. kontroli: GABA NA, 5-HT3 Cholinerg. Opioidy CCK -B wg. Dobrogowski J, Wordliczek J

28 ... prawo do ulgi w cierpieniu jest jednym z podstawowych praw człowieka, konieczne jest zatem uświadomienie społeczeństwu, że ma prawo oczekiwać od personelu medycznego wypełnienia tego prawa... Pacjenci i ich rodziny powinni być poinformowani, że ból może być skutecznie i bezpiecznie leczony. (poziom I, wg. EBM)

29 BÓL jako PIĄTY PARAMETR ŻYCIOWY W 1995 roku, Amerykańskie Tow. Bólu uznało ból za piąty parametr życiowo-ważny Gdyby ból oceniać z takim samym zapałem jak inne parametry życiowe, byłoby dużo większe prawdopodobieństwo, iż byłby on prawidłowo leczony. Należy szkolić lekarzy i pielęgniarki, by traktowali ból jako parametr życiowy Jakość opieki polega na tym, by ból mierzyć i leczyć brak bólu ból nie do zniesienia Dr James Campbell Przewodniczący Amerykańskiego Towarzystwa Badania Bólu

30 Przyczyny bólu przewlekłego podatność i oporność na wszelkie formy leczenia w tym leczenia opioidami Choroba zwyrodnieniowa stawów Bóle krzyża Choroby reumatyczne Bóle naczyniowe Bóle trzewne (np. PZT) Ból neuropatyczny Fibromialgia Bóle krocza? Bóle psychogenne wg. J. Wordliczek

31 Wielokierunkowe leczenie bólu przewlekłego FARMAKOTERAPIA: ustalenie skutecznej kombinacji leków: testy farmakologiczne W wybranych przypadkach BLOKADY i NEUROLIZY ZABIEGI NEUROCHIRURGICZNE Dekompresja Neurodestrukcja Neurostymulacja REHABILITACJA dążenie do uzyskania samowystarczalności poprawa jakości życia TENS, EAK mobilizacja zstępujących mechanizmów kontroli bólu TERAPIA PSYCHOLOGICZNA modulowanie pamięci bólowej J. Wordliczek, J Dobrogowski, Leczenie bólu, PZWL Warszawa, 2007

32 Pamiętaj!!! o odmienności leczenia różnych zespołów bólu przewlekłego

Ewaluacja badań medycznych według EBM (medycyny opartej na dowodach naukowych) poziomy wiarygodności... 613 Wykaz skrótów... 613

Ewaluacja badań medycznych według EBM (medycyny opartej na dowodach naukowych) poziomy wiarygodności... 613 Wykaz skrótów... 613 IX 1. MECHANIZMY POWSTAWANIA BÓLU Jerzy Wordliczek, Jan Dobrogowski... 1 Patomechanizm bólu ostrego... 3 Patomechanizm bólu przewlekłego... 9 Ból neuropatyczny... 10 Ośrodkowa sensytyzacja... 15 2. METODY

Bardziej szczegółowo

CZYNNOŚĆ BŁĘDNIKA, MECHANORECEPTORÓW I BÓL A D R I A N A S C H E T Z

CZYNNOŚĆ BŁĘDNIKA, MECHANORECEPTORÓW I BÓL A D R I A N A S C H E T Z CZYNNOŚĆ BŁĘDNIKA, MECHANORECEPTORÓW I BÓL A D R I A N A S C H E T Z NARZĄD CORTIEGO RZĘSKI ZEWNĘTRZNA KOMÓREK SŁUCHOWYCH JORASZ, U., WYKŁADY Z PSYCHOAKUSTYKI, WYDAWNICTWO NAUKOWE UAM, POZNAŃ 1998

Bardziej szczegółowo

Spis treści ZASADY WYKONYWANIA REGIONALNYCH BLOKAD NERWÓW. Przedmowa... Przedmowa do wydania polskiego... Wstęp... Autorzy...

Spis treści ZASADY WYKONYWANIA REGIONALNYCH BLOKAD NERWÓW. Przedmowa... Przedmowa do wydania polskiego... Wstęp... Autorzy... Spis treści Przedmowa................................................ Przedmowa do wydania polskiego.............................. Wstęp.................................................... Autorzy...................................................

Bardziej szczegółowo

Zespół S u d e cka /

Zespół S u d e cka / ANDRZEJ ZYLUK Zespół S u d e cka / algodystrofia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE prof. dr hab. n. med. A N D R Z E J Z Y L U K Zespół Sudecka / a lg o d y s tro fia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE & PZWL Spis

Bardziej szczegółowo

Wzór sylabusa przedmiotu

Wzór sylabusa przedmiotu Wzór sylabusa przedmiotu 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne):

Bardziej szczegółowo

Wzór sylabusa przedmiotu

Wzór sylabusa przedmiotu Wzór sylabusa przedmiotu 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne):

Bardziej szczegółowo

Wzór sylabusa przedmiotu

Wzór sylabusa przedmiotu Wzór sylabusa przedmiotu 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne):

Bardziej szczegółowo

Lp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi

Lp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6

Bardziej szczegółowo

Zenz, Strumpf Willweber-Strumpf. Leczenie Bólu PRZEWODNIK KIESZONKOWY. Redakcja wydania I polskiego. Jerzy Wordliczek. Polska.

Zenz, Strumpf Willweber-Strumpf. Leczenie Bólu PRZEWODNIK KIESZONKOWY. Redakcja wydania I polskiego. Jerzy Wordliczek. Polska. Zenz, Strumpf Willweber-Strumpf Leczenie Bólu PRZEWODNIK KIESZONKOWY Redakcja wydania I polskiego Jerzy Wordliczek MedPharm Polska Leczenie lbóln przewodnik kieszonkowy Michael Zenz Michael Strum pf t

Bardziej szczegółowo

Renata Zajączkowska, Małgorzata Przysada Szpital Wojewódzki Nr 2 w Rzeszowie

Renata Zajączkowska, Małgorzata Przysada Szpital Wojewódzki Nr 2 w Rzeszowie Renata Zajączkowska, Małgorzata Przysada Szpital Wojewódzki Nr 2 w Rzeszowie Jednym z najczęstszych powodów braku satysfakcji pacjenta po przeprowadzonym zabiegu jest ból pooperacyjny 1... 1. Nakahashi

Bardziej szczegółowo

80% pacjentów zgłasza się do lekarza z powodu dolegliwości bólowych

80% pacjentów zgłasza się do lekarza z powodu dolegliwości bólowych 80% pacjentów zgłasza się do lekarza z powodu dolegliwości bólowych 1 / 87/ 164 2 Ból ma znaczenie ochronne: informuje o niebezpieczeństwie, chroni przed nadmiernym obciążeniem czy zakresem ruchu, podkreśla

Bardziej szczegółowo

Katalog usług AZ MED Sp. z o.o.

Katalog usług AZ MED Sp. z o.o. Katalog usług AZ MED Sp. z o.o. Oferujemy leczenie bólu bez względu na jego pochodzenie i przyczyny AZ MED Informacje ogólne W zakresie działaności AZ MED Sp. z o.o. działają poradnie: leczenia bólu (neurologia,ortopedia

Bardziej szczegółowo

TEMATYKA WYKŁADÓW Z PATOLOGII FIZJOTERAPIA

TEMATYKA WYKŁADÓW Z PATOLOGII FIZJOTERAPIA TEMATYKA WYKŁADÓW Z PATOLOGII FIZJOTERAPIA 2017-2018 Prof. dr hab. med. Jolanta Jaworek Środa 14.00-16.30 WYKŁAD NR 1-25.X.2017 1. Niewydolność krążenia pochodzenia sercowego: definicja, epidemiologia,

Bardziej szczegółowo

Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie

Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie W dniach 12 i 1 stycznia 2007 roku w Kazimierzu Dolnym n. Wisłą Zespól Ekspertów Polskiego Towarzystwa Badania Bólu oraz

Bardziej szczegółowo

Podstaw y rehabilitacji dla studentów m edycyny

Podstaw y rehabilitacji dla studentów m edycyny Podstaw y rehabilitacji dla studentów m edycyny Redakcja naukowa prof. dr hab. n. k. f. Zdzisława Wrzosek dr n. med. Janusz Bolanowski Warszawa Wydawnictwo Lekarskie PZWL Spis treści Wstęp - Zdzisława

Bardziej szczegółowo

Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska

Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rehabilitacja medyczna Rehabilitacja medyczna to dziedzina medycyny

Bardziej szczegółowo

FIZJOTERAPIA II stopień

FIZJOTERAPIA II stopień Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Społecznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu dyplomowego na kierunku FIZJOTERAPIA II stopień ROK AKADEMICKI

Bardziej szczegółowo

Kraków, 3 stycznia 2018 r.

Kraków, 3 stycznia 2018 r. Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Prof. dr hab. med. Jan Dobrogowski 31-531 Kraków, ul. Śniadeckich 10 tel/fax: (012) 424 77 94 Kraków, 3 stycznia 2018 r.

Bardziej szczegółowo

Leki przeciwbólowe (analgetica)

Leki przeciwbólowe (analgetica) 255 Rozdział 11 (analgetica) 11.1. Definicje bólu Ból to odczucie subiektywne, trudne do pełnego zdefiniowania. Powstaje na skutek uświadomienia (u człowieka) dotarcia do mózgu impulsów nerwowych, wywołanych

Bardziej szczegółowo

- w przypadku leczenia onkologicznego Małe zabiegi klatki piersiowej X konieczność spełnienia warunków określonych w zał.

- w przypadku leczenia onkologicznego Małe zabiegi klatki piersiowej X konieczność spełnienia warunków określonych w zał. Katalog grup Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 81/2014/DSOZ Załącznik nr 1a do zarządzenia Nr 89/2013/DSOZ produktu Nazwa Uwagi A31 5.51.01.0001031 Choroby nerwów obwodowych A32 5.51.01.0001032 Choroby

Bardziej szczegółowo

- obrzęk po złamaniu kości oraz zwichnięciach i skręceniach stawów, - ostre zapalenie tkanek miękkich okołostawowych (ścięgien, torebki stawowej,

- obrzęk po złamaniu kości oraz zwichnięciach i skręceniach stawów, - ostre zapalenie tkanek miękkich okołostawowych (ścięgien, torebki stawowej, Fizykoterapia jest działem lecznictwa, w którym stosuje się występujące w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne, jak czynniki termiczne, promieniowanie Słońca oraz czynniki fizyczne wytworzone przez różnego

Bardziej szczegółowo

Michał Dwornik 1, Aleksandra Marek 2, Aleksander Kłosiewicz 2, Katarzyna Wasiak 1, Maria Kłoda 1,3, Anna Koseska 4, Bartosz Kaczyński 5

Michał Dwornik 1, Aleksandra Marek 2, Aleksander Kłosiewicz 2, Katarzyna Wasiak 1, Maria Kłoda 1,3, Anna Koseska 4, Bartosz Kaczyński 5 Michał Dwornik 1, Aleksandra Marek 2, Aleksander Kłosiewicz 2, Katarzyna Wasiak 1, Maria Kłoda 1,3, Anna Koseska 4, Bartosz Kaczyński 5 Ocena zmian napięcia mięśniowego po zabiegach trakcji manualnej u

Bardziej szczegółowo

WYKAZ ŚWIADCZEŃ W POSZCZEGÓLNYCH KOMÓRKACH ORGANIZACYJNYCH SZPITALA ODDZIAŁ WEWNĘTRZNO - KARDIOLOGICZNY

WYKAZ ŚWIADCZEŃ W POSZCZEGÓLNYCH KOMÓRKACH ORGANIZACYJNYCH SZPITALA ODDZIAŁ WEWNĘTRZNO - KARDIOLOGICZNY WYKAZ ŚWIADCZEŃ W POSZCZEGÓLNYCH KOMÓRKACH ORGANIZACYJNYCH SZPITALA ODDZIAŁ WEWNĘTRZNO - KARDIOLOGICZNY Kod usługi Nazwa usługi A26 ZABIEGI ZWALCZAJĄCE BÓL 1NA UKŁADZIE 5.51.01.0001026 WSPÓŁCZULNYM 5.51.01.0001031

Bardziej szczegółowo

Ból z tkanki nerwowej a ból odbierany przez tkankę nerwową - dwa sposoby terapeutyczne

Ból z tkanki nerwowej a ból odbierany przez tkankę nerwową - dwa sposoby terapeutyczne Ból z tkanki nerwowej a ból odbierany przez tkankę nerwową - dwa sposoby terapeutyczne Dr n. med. Michał Dwornik Ból z tkanki nerwowej Rdzeń kręgowy Zwoje współczulne Korzenie rdzeniowe Nerwy rdzeniowe

Bardziej szczegółowo

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY KRĘGOSŁUP Cechy dzięki którym chroni rdzeń : Elastyczność połączeń międzykręgowych sprężystości krążków Krzywizny kręgosłupa Obszerne światło kanału kręgowego i OBWODOWY UKŁAD NERWOWY Nerwy łączą się z

Bardziej szczegółowo

CZY WIEMY WSZYSTKO NA TEMAT BÓLU U CHORYCH NA NOWOTWORY RÓŻNE RODZAJE BÓLU I OCENA KLINICZNA

CZY WIEMY WSZYSTKO NA TEMAT BÓLU U CHORYCH NA NOWOTWORY RÓŻNE RODZAJE BÓLU I OCENA KLINICZNA CZY WIEMY WSZYSTKO NA TEMAT BÓLU U CHORYCH NA NOWOTWORY RÓŻNE RODZAJE BÓLU I OCENA KLINICZNA Wojciech Leppert Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Bardziej szczegółowo

Zespoły bólowe kręgosłupa

Zespoły bólowe kręgosłupa Zespoły bólowe kręgosłupa W około 70-80% przypadków pierwszego spotkania pacjenta i lekarza nie daje ustalić się dokładnie przyczyny bólów kręgosłupa. Świadczy to o złożoności tego problemu. Mimo tego

Bardziej szczegółowo

WYKAZ LITERATURY PODSTAWOWEJ I UZUPEŁNIAJĄCEJ DO MODUŁÓW KSZTAŁCENIA NA STUDIACH PODYPLOMOWYCH Medycyna bólu

WYKAZ LITERATURY PODSTAWOWEJ I UZUPEŁNIAJĄCEJ DO MODUŁÓW KSZTAŁCENIA NA STUDIACH PODYPLOMOWYCH Medycyna bólu WYKAZ LITERATURY PODSTAWOWEJ I UZUPEŁNIAJĄCEJ DO MODUŁÓW KSZTAŁCENIA NA STUDIACH PODYPLOMOWYCH Medycyna bólu MODUŁ 1. Mechanizmy powstawania bólu 3. Dobrogowski J., Leczenie bólu, J. Wordliczek, PZWL,

Bardziej szczegółowo

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019 Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im Z i J Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

MIGRENY. Henryk Dyczek 2010

MIGRENY. Henryk Dyczek 2010 MIGRENY Henryk Dyczek 2010 Wstęp http://zdrowie.flink.pl/migrenowe_bole_glowy.php Migrenowe bóle głowy stanowią problem epidemiologiczny, diagnostyczny i terapeutyczny. Powszechnie występuje niedostateczna

Bardziej szczegółowo

Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Żylna choroba zakrzepowozatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną

Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Mikołaj Majkowicz Zakład Psychologii Klinicznej Katedry Chorób Psychicznych AMG Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną Główną cechą zaburzeń pod postacią

Bardziej szczegółowo

Patofizjologia i klasyfikacja bólu

Patofizjologia i klasyfikacja bólu ISSN 1734 5251 www.neuroedu.pl OFICJALNE PORTALE INTERNETOWE PTN www.ptneuro.pl Patofizjologia i klasyfikacja bólu Jan Dobrogowski 1, 2, Renata Zajączkowska 3, 4, Julian Dutka 5, Jerzy Wordliczek 1, 2

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku

Bardziej szczegółowo

Informacja dla pacjentów

Informacja dla pacjentów info Informacja dla pacjentów ze szpiczakiem mnogim leczonych bortezomibem Polineuropatia indukowana bortezomibem Konsultacja merytoryczna: Prof. dr hab. Lidia Usnarska-Zubkiewicz Katedra i Klinika Hematologii,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH

PROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH PROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH Student w ramach realizacji praktyki klinicznej w danej specjalizacji dostępnej w wybranej placówce medycznej, powinien odbywać ją w

Bardziej szczegółowo

pt.: "Efekt i skuteczność metody termolezji pulsacyjnej monopolarnej w leczeniu bólu

pt.: Efekt i skuteczność metody termolezji pulsacyjnej monopolarnej w leczeniu bólu Dr hab. n. med. Łukasz Szarpak Zakład Medycyny Ratunkowej Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa, 2018-08-09 OCENA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ lekarza medycyny Wojciecha Nierodzińskiego pt.: "Efekt i skuteczność

Bardziej szczegółowo

TEMATYKA WYKŁADÓW Z PATOLOGII PIELĘGNIARSTWO

TEMATYKA WYKŁADÓW Z PATOLOGII PIELĘGNIARSTWO TEMATYKA WYKŁADÓW Z PATOLOGII PIELĘGNIARSTWO 2016-2017 WYKŁAD NR 1 6. X. 2016 I Wprowadzenie do patofizjologii 1. Pojęcia: zdrowie, choroba, etiologia, patogeneza, symptomatologia 2. Etapy i klasyfikacja

Bardziej szczegółowo

Spis treści Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Biologiczne uwarunkowania procesu starzenia Starzenie na poziomie narządowym

Spis treści Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Biologiczne uwarunkowania procesu starzenia Starzenie na poziomie narządowym Spis treści CZĘŚĆ OGÓLNA 11. Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Laura Wołowicka... 3 Wybrane informacje demograficzne... 3 Światowe tendencje demograficzne... 4 Europejskie badania demograficzne...

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: MEDYCYNA BÓLU Typ studiów: niestacjonarne, doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 K_W02

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY PRAWNE. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich

PODSTAWY PRAWNE. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich LEKI 75+ PODSTAWY PRAWNE Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich Resort zdrowia opublikował zmiany w wykazie leków refundowanych,

Bardziej szczegółowo

Śmierć mózgu. Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM

Śmierć mózgu. Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM Śmierć mózgu Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM Proces śmierci Przerwanie czynności neurologicznych OUN Zatrzymanie czynności serca Zatrzymanie czynności oddechowej Śmierć

Bardziej szczegółowo

ZEPTER INTERNATIONAL POLAND R E G I O N A L M E E T I N G B R A N D M E D I C A L ZEPTER INTERNATIONAL POLAND REGIONAL MEETING WARSZAWA, 15-11-2013

ZEPTER INTERNATIONAL POLAND R E G I O N A L M E E T I N G B R A N D M E D I C A L ZEPTER INTERNATIONAL POLAND REGIONAL MEETING WARSZAWA, 15-11-2013 ZEPTER INTERNATIONAL POLAND R E G I O N A L M E E T I N G B R A N D M E D I C A L ZEPTER INTERNATIONAL POLAND REGIONAL MEETING WARSZAWA, 15-11-2013 Ewolucja BIOPTRON BIOPTRON MedAll Nr 1 wśród Terapii

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Kierunek studiów: Fizjoterapia

Bardziej szczegółowo

Dyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010

Dyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010 Dyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010 Definicja - 1 Dyskopatia szerokie pojęcie obejmujące schorzenia krążka międzykręgowego. W większości przypadków jest to pierwszy z etapów choroby zwyrodnieniowej

Bardziej szczegółowo

Ból stawów i mięśni w wieku starszym punkt widzenia reumatologa

Ból stawów i mięśni w wieku starszym punkt widzenia reumatologa Ból stawów i mięśni w wieku starszym punkt widzenia reumatologa Mariusz Korkosz Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii UJ CM Oddział Reumatologii Kliniki Chorób Wewnętrznych Szpitala Uniwersyteckiego

Bardziej szczegółowo

Tematy seminariów z Neurologii dla V roku Kierunku Lekarskiego realizowane w Klinice Neurochirurgii:

Tematy seminariów z Neurologii dla V roku Kierunku Lekarskiego realizowane w Klinice Neurochirurgii: Tematyka zajęć i zaliczenie z Neurologii - plik pdf do pobrania Neurochirurgia Do zajęć seminaryjnych student jest zobowiązany przygotować wiedzę teoretyczną zgodnie ze słowami kluczowymi do danego tematu.

Bardziej szczegółowo

Oddział Chorób Wewnętrznych - ARION Szpitale sp. z o.o. Zespół Opieki Zdrowotnej w Biłgoraju

Oddział Chorób Wewnętrznych - ARION Szpitale sp. z o.o. Zespół Opieki Zdrowotnej w Biłgoraju Nazwa świadczenia A26 zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym A31 choroby nerwów obwodowych A32 choroby mięśni A33 zaburzenia równowagi A34c guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni A34d guzy

Bardziej szczegółowo

Rwę kulszową najczęściej wywołuje patologia krążka międzykręgowego, w większości przypadków dotyczy poziomu L4 lub L5.

Rwę kulszową najczęściej wywołuje patologia krążka międzykręgowego, w większości przypadków dotyczy poziomu L4 lub L5. Czy to na pewno rwa kulszowa? Jednym z najczęstszych powodów zgłaszania się pacjentów do terapeuty jest zespół bólowy kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym (L-S). Często pacjent ma zdiagnozowaną rwę

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz... 13

ROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz... 13 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz...... 13 ROZDZIAŁ 2 CELE ZNIECZULENIA I MOŻLIWOŚCI WSPÓŁCZESNEJ ANESTEZJOLOGII

Bardziej szczegółowo

TERAPIA FALĄ UDERZENIOWĄ

TERAPIA FALĄ UDERZENIOWĄ TERAPIA FALĄ UDERZENIOWĄ Jest nowoczesną, wysoce efektywną metodą leczenia. Fale uderzeniowe przyspieszają proces zdrowienia poprzez stymulację metabolizmu i pobudzenie cyrkulacji krwi, rozpuszczenie zwapniałych

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie neuromobilizacji w leczeniu uszkodzeń nerwów obwodowych. Piotr Pietras Michał Dwornik

Zastosowanie neuromobilizacji w leczeniu uszkodzeń nerwów obwodowych. Piotr Pietras Michał Dwornik Zastosowanie neuromobilizacji w leczeniu uszkodzeń nerwów obwodowych Piotr Pietras Michał Dwornik Terapia manualna - wstęp Medycyna manualna jest nauką o diagnozowaniu i leczeniu odwracalnych zaburzeń

Bardziej szczegółowo

Priorytety w zakresie leczenia bólu w Polsce Posiedzenie Sejmowej Komisji 24 IX 2015 Projekt wystąpienia

Priorytety w zakresie leczenia bólu w Polsce Posiedzenie Sejmowej Komisji 24 IX 2015 Projekt wystąpienia Prof. dr hab. Jan Dobrogowski Prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu Priorytety w zakresie leczenia bólu w Polsce Posiedzenie Sejmowej Komisji 24 IX 2015 Projekt wystąpienia Ból jest najczęstszym objawem

Bardziej szczegółowo

Praca zbiorowa pod redakcją. Macieja Koselaka. Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie

Praca zbiorowa pod redakcją. Macieja Koselaka. Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie Praca zbiorowa pod redakcją Macieja Koselaka Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie Maciej Koselak PODSTAWY PODOLOGII KOSMETYCZNEJ W arszaw a 2014 Rozdział I 1.1.

Bardziej szczegółowo

prof.zw.drhab. n. med. A N D R Z E J K W O L E K PATRONAT MERYTORYCZNY Komitet Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN

prof.zw.drhab. n. med. A N D R Z E J K W O L E K PATRONAT MERYTORYCZNY Komitet Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN PA TR ONA T MER YTOR YCZNY Komitet Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN W NEUROLOGII NEUROCHIRURGII I * a :AfM 5f^itAweplsł ' 7 4 - «-w* T r% «I ; ' -' * * «.. i i i KWOLEK -2v

Bardziej szczegółowo

Niefarmakologiczne metody leczenia bólu

Niefarmakologiczne metody leczenia bólu ISSN 1734 5251 Niefarmakologiczne metody leczenia bólu Jan Dobrogowski Zakład Badania i Leczenia Bólu, Katedra i Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Ratownictwo medyczne Kod kierunku: 12.9 Specjalność: - 1. PRZEDMIOT

Bardziej szczegółowo

Wysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych:

Wysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych: Zmęczenie Zmęczenie jako jednorodne zjawisko biologiczne o jednym podłożu i jednym mechanizmie rozwoju nie istnieje. Zmęczeniem nie jest! Zmęczenie po dniu ciężkiej pracy Zmęczenie wielogodzinną rozmową

Bardziej szczegółowo

spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16

spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 1. Rozwój i podział układu nerwowego Janusz Moryś... 17 1.1. Rozwój rdzenia kręgowego... 17

Bardziej szczegółowo

Zwalczanie bólu w przebiegu chorób nowotworowych: wczoraj dziś i jutro

Zwalczanie bólu w przebiegu chorób nowotworowych: wczoraj dziś i jutro Zwalczanie bólu w przebiegu chorób nowotworowych: wczoraj dziś i jutro Zbigniew Zylicz, MD, PhD Specjalista Medycyny Paliatywnej (UK) Palliativzentrum Hildegard, Basel, Szwajcaria Ben.zylicz@pzhi.ch Historia

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 100 Rektora UJ z 2 października 2017 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Tabela odniesienia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych

Bardziej szczegółowo

Neurobiochemiczne podstawy zachowania ruchowego (motorycznego) 21 Mechanizmy sterujące ruchami dowolnymi 23 PIŚMIENNICTWO 32

Neurobiochemiczne podstawy zachowania ruchowego (motorycznego) 21 Mechanizmy sterujące ruchami dowolnymi 23 PIŚMIENNICTWO 32 3 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA 7 8 WSTĘP 9 13 Porównawcza psychofarmakologia kliniczna 14 Klasyfikacja zaburzeń zachowania 14 Podział zachowań anomalnych 16 20 Neurobiochemiczne podstawy zachowania ruchowego

Bardziej szczegółowo

TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok III semestr V

TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok III semestr V TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA rok III semestr V PIELĘGNIARSTWO GERIATRYCZNE (80 godzin) (Oddział geriatrii) 1. Zasady i specyfika komunikowania się z osobą

Bardziej szczegółowo

Zagadkowa choroba ból całego ciała

Zagadkowa choroba ból całego ciała Zagadkowa choroba ból całego ciała Anna Błażucka specjalista neurolog Instytut Diagnostyki i Leczenia Bólu Bólprzykre doznanie związane z aktualnie występujacym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek Bólkomponent

Bardziej szczegółowo

Fizjologia czlowieka seminarium + laboratorium. M.Eng. Michal Adam Michalowski

Fizjologia czlowieka seminarium + laboratorium. M.Eng. Michal Adam Michalowski Fizjologia czlowieka seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/

Bardziej szczegółowo

e) polineuropatie 2) Zwój rdzeniowy: a) ucisk b) wyrwanie korzeni c) infekcja 3) Rdzeń kręgowy: a) stłuczenie b) guz c) przecięcie rdzenia 4) Mózg:

e) polineuropatie 2) Zwój rdzeniowy: a) ucisk b) wyrwanie korzeni c) infekcja 3) Rdzeń kręgowy: a) stłuczenie b) guz c) przecięcie rdzenia 4) Mózg: Wykaz skrótów DRG OUN NGF PHN PPN FBSS O.D.W. Skala VAS (Dorsal Root Ganglion) zwój rdzeniowy ośrodkowy układ nerwowy (Nerve Growth Factor) czynnik wzrostu nerwu (Post Herpetic Neuralgia) neuralgia popółpaścowa

Bardziej szczegółowo

Radiologia zabiegowa. Radiologia zabiegowa. Radiologia zabiegowa. dr n.med. Jolanta Meller

Radiologia zabiegowa. Radiologia zabiegowa. Radiologia zabiegowa. dr n.med. Jolanta Meller Radiologia zabiegowa dr n.med. Jolanta Meller Radiologia zabiegowa wykorzystuje metody obrazowania narządów oraz sprzęt i techniki stosowane w radiologii naczyniowej do przeprowadzania zabiegów leczniczych

Bardziej szczegółowo

Rehabilitacja i pielęgnowanie niepełnosprawnych. Dr hab. n. med. Ireneusz M. Kowalski, prof. UWM

Rehabilitacja i pielęgnowanie niepełnosprawnych. Dr hab. n. med. Ireneusz M. Kowalski, prof. UWM Kierunek: PIELĘGNIARSTWO STUDIA STACJONARNE Jednostka dydaktyczna prowadząca zajęcia: Wydział Nauk Medycznych, Katedra i Klinika Rehabilitacji z Przykliniczną Poradnią Rehabilitacyjną, Wojewódzki Szpital

Bardziej szczegółowo

Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz

Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz Rdzeń kręgowy > część ośrodkowego UN > bodźce z mózgowia do obwodowego UN > Ф 1cm, 30g, 45cm > poniżej L2: ogon koński Uszkodzenia rdzenia kręgowego

Bardziej szczegółowo

SIS SUPER INDUKCYJNA STYMULACJA

SIS SUPER INDUKCYJNA STYMULACJA SIS SUPER INDUKCYJNA STYMULACJA BTL Polska Sp. z o.o. ul. Leonidasa 49 02-239 Warszawa tel. 22 667 02 76 fax 22 667 95 39 btlnet@btlnet.pl www.btlnet.pl Wszystkie prawa zastrzeżone. Pomimo tego, że dołożyliśmy

Bardziej szczegółowo

8. Omów dermatomy i mięśnie wskaźnikowe zaopatrywane przez korzenie nerwowe

8. Omów dermatomy i mięśnie wskaźnikowe zaopatrywane przez korzenie nerwowe ZAGADNIENIA NA ZINTEGROWANY EGZAMIN ZAWODOWY UMP 2018/2019 1. Omów budowę kompleksu barkowego. 2. Omów budowę stawu łokciowego. 3. Omów budowę stawu biodrowego. 4. Omów budowę stawu kolanowego. 5. Omów

Bardziej szczegółowo

Dolorem sedare opus divinum est

Dolorem sedare opus divinum est Perspektywy rozwoju medycyny bólu w Polsce Dolorem sedare opus divinum est POLSKIE TOWARZYSTWO BADANIA BÓLU ROK ZALOŻENIA 1991 478 CZŁONKÓW CZŁONEK EFIC ODDZIAŁ IASP OD 2000 ROKU WYDAJE CZASOPISMO BÓL

Bardziej szczegółowo

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 22 grudnia 2010 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 22 grudnia 2010 r. Dziennik Ustaw Nr 253 17450 Poz. 1699 1699 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 22 grudnia 2010 r. w sprawie wykazu chorób oraz wykazu leków i wyrobów medycznych, które ze względu na te choroby są

Bardziej szczegółowo

KARTA PRODUKTU APARAT DO ULTRADŹWIĘKÓW. model ECO-US200 ECOSTIM NEUROSTIMULATION DEVICES AND ACCESSORIES ECONOVA All Rights Reserved.

KARTA PRODUKTU APARAT DO ULTRADŹWIĘKÓW. model ECO-US200 ECOSTIM NEUROSTIMULATION DEVICES AND ACCESSORIES ECONOVA All Rights Reserved. KARTA PRODUKTU APARAT DO ULTRADŹWIĘKÓW model ECO-US200 1997 All Rights Reserved. OPIS OGÓLNY skuteczny w leczeniu bólu i stanu zapalnego prosty w obsłudze do zastosowań domowych i gabinetowych PODSTAWOWE

Bardziej szczegółowo

PRĄDY IMPULSOWE JOANNA GRABSKA - CHRZĄSTOWSKA JOANNA GRABSKA-CHRZĄSTOWSKA

PRĄDY IMPULSOWE JOANNA GRABSKA - CHRZĄSTOWSKA JOANNA GRABSKA-CHRZĄSTOWSKA PRĄDY IMPULSOWE JOANNA GRABSKA - CHRZĄSTOWSKA WPŁYW PRĄDU NA ORGANIZM Ciało ludzkie -tkanki ipłyny ustrojowe -można traktować jako zespół przewodników jonowych, półprzewodników i izolatorów. Największe

Bardziej szczegółowo

Somatosensoryka. Marcin Koculak

Somatosensoryka. Marcin Koculak Somatosensoryka Marcin Koculak Systemy czucia somatycznego CZUCIE POWIERZCHNIOWE DOTYK, BÓL, TEMPERATURA CZUCIE GŁĘBOKIE PROPRIOCEPCJA MIĘŚNIE, STAWY, ŚCIĘGNA CZUCIE Z NARZĄDÓW RUCHU CZUCIE TRZEWNE WISCEROCEPCJA

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Zespół stopy cukrzycowej

AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Zespół stopy cukrzycowej AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Zespół stopy cukrzycowej PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania

Bardziej szczegółowo

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/

Bardziej szczegółowo

Etiopatogeneza: Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem

Etiopatogeneza: Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem Physiotherapy & Medicine www.pandm.org Definicja: Kręgozmyk prawdziwy jest to wada chorobowa polegająca na ześlizgu kręgów w obrębie kręgoszczeliny na poziomie L5-

Bardziej szczegółowo

Dr Jarosław Woroń. BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH Krynica 11.XII.2009

Dr Jarosław Woroń. BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH Krynica 11.XII.2009 Dr Jarosław Woroń BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH Krynica 11.XII.2009 Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii CM UJ Kraków Uniwersytecki Ośrodek Monitorowania i Badania Niepożądanych

Bardziej szczegółowo

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. I J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/ /2022 r.

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. I J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/ /2022 r. Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. I J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/18-2021/2022 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień

Bardziej szczegółowo

Paweł Małdyk. Zasady leczenia zachowawczego i operacyjnego choroby zwyrodnieniowej stawów

Paweł Małdyk. Zasady leczenia zachowawczego i operacyjnego choroby zwyrodnieniowej stawów Paweł Małdyk Zasady leczenia zachowawczego i operacyjnego choroby zwyrodnieniowej stawów Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu WUM Starzenie się narządu ruchu choroba zwyrodnieniowa

Bardziej szczegółowo

ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Otrzymano/Submitted: 24.02.2010 Poprawiono/Corrected: 17.03.2010 Zaakceptowano/Accepted: 18.03.2010 Akademia Medycyny

ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Otrzymano/Submitted: 24.02.2010 Poprawiono/Corrected: 17.03.2010 Zaakceptowano/Accepted: 18.03.2010 Akademia Medycyny ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Otrzymano/Submitted: 24.02.2010 Poprawiono/Corrected: 17.03.2010 Zaakceptowano/Accepted: 18.03.2010 Akademia Medycyny Ból The pain Katarzyna Korzeniowska 1, Edyta Szałek

Bardziej szczegółowo

ZWYRODNIENIE STAWU RAMIENNEGO (RAMIENNO - ŁOPATKOWEGO)

ZWYRODNIENIE STAWU RAMIENNEGO (RAMIENNO - ŁOPATKOWEGO) ZWYRODNIENIE STAWU RAMIENNEGO (RAMIENNO - ŁOPATKOWEGO) Luty 06, 2016 Staw ramienny (ramienno łopatkowy) utworzony jest przez wydrążenie stawowe łopatki i głowę kości ramiennej. Jako staw kulisty posiada

Bardziej szczegółowo

metody leki psychologia

metody leki psychologia bólu metody metody leki leki psychologia psychologia metody leki psychologia Hans Christoph Diener Christoph Maier Współautorzy R. Baron, G. Comberg Büll, H.C. Diener, G. Dobos, M.K.H. Elies, F.B. Ensink,

Bardziej szczegółowo

ul. Belgradzka 52, 02-795 Warszawa-Ursynów tel. kom. +48 794 207 077 www.fizjoport.pl

ul. Belgradzka 52, 02-795 Warszawa-Ursynów tel. kom. +48 794 207 077 www.fizjoport.pl Coraz większa liczba pacjentów zgłasza się do fizjoterapeutów z problemami bólowymi w obrębie kręgosłupa. Często postawiona diagnoza dyskopatia, wywołuje niepokój o własne zdrowie i wątpliwości w jaki

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka

Bardziej szczegółowo

TECHNIKI KINEZYTERAPEUTYCZNE STOSOWANE W REHABILITACJI

TECHNIKI KINEZYTERAPEUTYCZNE STOSOWANE W REHABILITACJI 6 TECHNIKI KINEZYTERAPEUTYCZNE STOSOWANE W REHABILITACJI Wojciech Chydziński Kinezyterapia (kinesis ruch, therapeia leczenie) jest podstawą rehabilitacji medycznej i obejmuje całość zagadnień związanych

Bardziej szczegółowo

OSTRA NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA. Małgorzata Weryk SKN Ankona

OSTRA NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA. Małgorzata Weryk SKN Ankona OSTRA NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA Małgorzata Weryk SKN Ankona definicja Układ oddechowy nie zapewnia utrzymania prężności O2 i CO2 we krwi tętniczej w granicach uznanych za fizjologiczne PaO2 < 50 mmhg (przy

Bardziej szczegółowo

wykłady 5, ćwiczenia - 15 wykłady 5, ćwiczenia - 15 Nakład pracy studenta bilans punktów ECTS Obciążenie studenta

wykłady 5, ćwiczenia - 15 wykłady 5, ćwiczenia - 15 Nakład pracy studenta bilans punktów ECTS Obciążenie studenta Lp. Element Opis 1 Nazwa 2 Typ Podstawy fizjoterapii klinicznej w chorobach wieloukładowych w obrębie narządu ruchu obowiązkowy 3 Instytut Nauk o Zdrowiu 4 Kod PPWSZ F-P_20 Kierunek, kierunek: Fizjoterapia

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA DO REHABILITACJI UZDROWISKOWEJ W POSZCZEGÓLNYCH RODZAJACH ZAKŁADÓW LECZNICTWA UZDROWISKOWEGO

SZCZEGÓŁOWE WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA DO REHABILITACJI UZDROWISKOWEJ W POSZCZEGÓLNYCH RODZAJACH ZAKŁADÓW LECZNICTWA UZDROWISKOWEGO Załącznik nr 2 SZCZEGÓŁOWE WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA DO REHABILITACJI UZDROWISKOWEJ W POSZCZEGÓLNYCH RODZAJACH ZAKŁADÓW LECZNICTWA UZDROWISKOWEGO I. Choroby ortopedyczno-urazowe a) S12 następstwa złamań

Bardziej szczegółowo

Stopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.

Stopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja

Bardziej szczegółowo

Zabiegi fizjoterapeutyczne. SPA-Centrum «Respect»

Zabiegi fizjoterapeutyczne. SPA-Centrum «Respect» Zabiegi fizjoterapeutyczne SPA-Centrum «Respect» Usługi medyczne Nazwazabiegu Czas 1. Początkowa konsultacja lekarza ogólnego 4 min. bezpłatnie 2. Ponowna konsultacja lekarza ogólnego 30 min. bezpłatnie

Bardziej szczegółowo

Kręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza

Kręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza Kręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza Kręgozmyk (spondylolisteza) - jest to zsunięcie się kręgu do przodu (w kierunku brzucha) w stosunku do kręgu położonego poniżej. Dotyczy to

Bardziej szczegółowo

LECZENIE OTYŁOŚCI PRAWDA O WSPÓŁCZESNYCH LEKACH PRZECIW OTYŁOŚCI: CZY SĄ BEZPIECZNE I SKUTECZNE?

LECZENIE OTYŁOŚCI PRAWDA O WSPÓŁCZESNYCH LEKACH PRZECIW OTYŁOŚCI: CZY SĄ BEZPIECZNE I SKUTECZNE? LECZENIE OTYŁOŚCI PRAWDA O WSPÓŁCZESNYCH LEKACH PRZECIW OTYŁOŚCI: CZY SĄ BEZPIECZNE I SKUTECZNE? Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Główne zagadnienia problemy z wcześniejszymi

Bardziej szczegółowo

Opatentowana Terapia Pulscyjna 3D 4 programy wszystkie programy. Liczba programów leczniczych

Opatentowana Terapia Pulscyjna 3D 4 programy wszystkie programy. Liczba programów leczniczych 2017 Zestaw Lumina FS Clinic L001 Funkcja EASY CLINIC Opatentowana Terapia Pulscyjna 3D 4 programy wszystkie programy Regulowany czas zabiegu do 120 minut Natężenie od 0 do 100% programy w trybie indywidualnym

Bardziej szczegółowo

Zespół ciasnoty podbarkowej i uszkodzenie pierścienia rotatorów. Małgorzata Chochowska

Zespół ciasnoty podbarkowej i uszkodzenie pierścienia rotatorów. Małgorzata Chochowska Zespół ciasnoty podbarkowej i uszkodzenie pierścienia rotatorów Małgorzata Chochowska Zespół ciasnoty podbarkowej i uszkodzenie pierścienia rotatorów. Pierścień rotatorów stanowią ścięgna 4 mieśni: Podłopatkowego

Bardziej szczegółowo

Rejestracja Agnieszka Bednarek

Rejestracja Agnieszka Bednarek Rejestracja Agnieszka Bednarek 668706117 Fala uderzeniowa znajduje zastosowanie w rehabilitacji, medycynie sportowej i ortopedii. Jest to innowacyjna metoda, przynosząca szybkie i długotrwałe rezultaty

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym Budowa i funkcje Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym oraz integrację narządów wewnętrznych.

Bardziej szczegółowo