Objawy pozajelitowe nieswoistych chorób zapalnych jelit

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Objawy pozajelitowe nieswoistych chorób zapalnych jelit"

Stefan Marciniak
8 lat temu
Przeglądów:

1 Objawy pozajelitowe nieswoistych chorób zapalnych jelit Grażyna Rydzewska, Magdalena Pawlik Klinika Chorób Wewnętrznych i Gastroenterologii CSK MSWiA w Warszawie

2 Objawy pozajelitowe nieswoistych chorób zapalnych jelit IBD typowo zajmują przewód pokarmowy, ale- 6-47% chorych cierpi z powodu zajęcia innych narządów i układów

3 Objawy pozajelitowe nieswoistych chorób zapalnych jelit Manifestacje pozajelitowe: - mogą wyprzedzać objawy IBD - mogą wystąpić w okresie remisji IBD: zgorzelinowe zapalenie skóry, zap. błony naczyniowej oka, zap. stawów kręgosłupa, PSC - mogą towarzyszyć zaostrzeniu IBD: rumień guzowaty, zap. nadtwardówki, afty w j. ustnej, niektóre postacie zap. stawów obwodowych

4 Bydgoszcz 2009

5 Zmiany oczne w IBD Zapalenie nadtwardówki ( episcleritis ) Przebieg bezobjawowy lub skargi na palenie i pieczenie Przedmiotowo: nastrzyknięcie naczyń ciała rzęskowego i widoczne zmiany zapalne w nadtwardówce Leczenie: ogólne choroby zasadniczej i miejscowo steroidy Bydgoszcz 2009

nastrzyknięcie naczyń ciała rzęskowego i widoczne zmiany zapalne w

6 Zmiany oczne w IBD Zapalenie błony naczyniowej oka (uveitis/iritis) Podstępny początek, przewlekły przebieg, bóle gałek ocznych, nieostre widzenie swiatłowstręt, bóle głowy, 4- krotnie częściej u kobiet niż mężczyzn Przedmiotowo: zmiany zapalne w przednim odcinku błony naczyniowej oka, zmętnienie rogówki, zapalenie spojówek Steroidoterapia ogólnie i miejscowo Zmiany mogą wyprzedzać objawy IBD Konieczna pomoc okulisty

niż mężczyzn Przedmiotowo: zmiany zapalne w przednim odcinku błony naczyniowej oka, zmętnienie rogówki,

7 Inne rzadko obserwowane zmiany oczne u pacjentów z IBD Zaćma, zwłaszcza u pacjentów leczonych sterydami Zakrzep żyły centralnej oka i zapalenie naczyń siatkówki Podnabłonkowa keratopatia Obwodowy wrzód rogówki, nacieki w rogówce Bydgoszcz 2009

żyły centralnej oka i zapalenie naczyń siatkówki

8 Manifestacja skórna IBD - rumień guzowaty ( erythema nodosum) Najczęściej spotykana zmiana skórna w IBD Typowo: płasko-wyniosły, twardy, tkliwy przy dotyku guz o barwie sinoczerwonej, zlokalizowany na podudziach po stronie prostowników Zwykle : korelacja z aktywnością IBD Leczenie jak choroby podstawowej, b. dobry efekt po steroidach ogólnoustr.

sinoczerwonej, zlokalizowany na podudziach po stronie prostowników Zwykle : korelacja

9 Manifestacja skórna IBD - zgorzelinowe zapalenie skóry (pyoderma gangrenosum) Korelacja z aktywnością IBD w 50% przypadków Lokalizacja w każdej okolicy ciała Leczenie : wysokie dawki sterydów ogólnie prednizon mg/dobę, pulsy z metyloprednizolonu, leki immunosupresyjne (w tym cyklosporyna), miejscowo: steroidy, cromoglycat, dapson, tacrolimus oraz plazmafereza, hiperbaryczny tlen. Infliximab w opornych na leczenie zmianach. Bydgoszcz 2009

mg/dobę, pulsy z metyloprednizolonu, leki immunosupresyjne (w tym cyklosporyna), miejscowo: steroidy,

10 Zgorzelinowe zapalenie skóry Bydgoszcz 2009

11 Zgorzelinowe zapalenie skóry - historia prawdziwa, odpowiedź na leczenie inflixymabem Bydgoszcz 2009

12 Inne zmiany skórne u pacjentów z IBD Łuszczyca występuje częściej u pacjentów z chorobą Crohna (10%) niż w ogólnej populacji (2,9%) Odklejanie się naskórka pęcherzowe, nabyte (epidemolysis bullosa aquisita) Zapalenie martwicze naczyń krwionośnych skóry Zmiany przerzutowe w chorobie L-C (metastatic Crohn disease). W biopsji guzków nieserowaciejąca ziarnina Bydgoszcz 2009

(epidemolysis bullosa aquisita) Zapalenie martwicze naczyń krwionośnych skóry Zmiany

13 Zmiany stawowe w IBD ZZSK (u mężczyzn z L-C -2,7%), zmiany niezależne od aktywności IBD Zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych (bezobjawowe u 4-18%) Leczenie- reumatolog Zapalenie stawów obwodowych Artropatia typu I - pojedyncze duże stawy obwodowe (najczęściej kolanowe), zmiany niesymetryczne, samoograniczające, często w zaostrzeniach choroby zasadniczej, mogą wyprzedzać objawy jelitowe, leczenie jak ch. podstawowa Artropatia typu II - zmiany wielostawowe, symetryczne, drobnych stawów, zwykle niezależnie od aktywności IBD, nawracające, przewlekłe, w leczeniu pomoc reumatologa (objawowo, fizjoterapia)

samoograniczające, często w zaostrzeniach choroby zasadniczej, mogą wyprzedzać objawy jelitowe, leczenie jak ch.

14 Osteopenia i osteoporoza u pacjentów z IBD Aktywność IBD jak i leczenie sterydami mogą mieć wpływ na obniżenie gęstości masy kostnej Osteoporoza u 15% pacjentów z IBD Ryzyko złamań o 40 % większe w grupie pacjentów z IBD niż w ogólnej populacji Diagnostyka densytometria, diagnostyka laboratoryjna: poziom wapnia w surowicy i moczu, badanie morfologii, kreatyniny, fosfatazy zasadowej, poziomu wit 25-OHD, elektroforeza białek surowicy, poziom testosteronu czy PTH Bydgoszcz 2009

populacji Diagnostyka densytometria, diagnostyka laboratoryjna: poziom wapnia w surowicy i moczu, badanie morfologii,

15 Osteopenia i osteoporoza u pacjentów z IBD Densytometria- wskazania - zaawansowany wiek - płeć żeńska - hipogonadyzm - niskie BMI - steroidoterapia powyżej 3 miesięcy - palenie papierosów - niedobór wit. D - dodatni wywiad rodzinny - przebyte złamania niskoenergetyczne CO NAJMNIEJ 1 CZYNNIK RYZYKA-WSKAZANIE DO BADANIA, POWTÓRNIE PO 2-3 LATACH LECZENIA STEROIDOTERAPIA- BADANIE CO ROK

16 Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC) 90% pacjentów z PCS choruje na colitis ulcerosa U 50-75% obecność autoprzeciwciał panca Brak dowodów na skuteczne leczenie farmakologiczne, TRANSPLANTACJA! Palenie papierosów zwiększa ryzyko zachorowania na raka (cholangiocarcinoma, hepatocellular carcinoma) u chorych z zaawansowanym PSC

leczenie farmakologiczne, TRANSPLANTACJA!

17 Inne choroby wątroby i dróg żółciowych u pacjentów z IBD Stłuszczenie wątroby 50% nieprawidłowych wyników biopsji wątroby, istotne znaczenie w etiologii- złe odżywianie i steroidoterapia, często korelacja z aktywnością IBD Kamica pęcherzyka żółciowego u 13 do 34% pacjentów ze zmianami w illeum terminale i po resekcjach tego odcinka jelita- zaburzenia cyklu wątrobowojelitowego kwasów żółciowych Ziarniniakowatość wątroby- powikłanie choroby Crohna (wzrost aktywności enzymów cholestazy, nieserowaciejące ziarniniaki w badaniu mikroskopowym) Amyloidoza wątroby u 0,9% pacjentów z chorobą Crohna i 0,07% z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego Ropień wątroby, może być pierwszym objawem choroby Crohna Bydgoszcz 2009

zaburzenia cyklu wątrobowojelitowego kwasów żółciowych Ziarniniakowatość wątroby- powikłanie choroby Crohna (wzrost aktywności enzymów cholestazy, nieserowaciejące ziarniniaki w

18 Hepatotoksyczne działanie leków 5ASA- wzrost aktywności enzymów wątrobowych azatiopryna- bezobjawowy wzrost aktywności aminotransferaz(u 5%), zakrzepica żylna, 6-merkaptopuryna- wzrost aktywności enzymów wątrobowych metotreksat stłuszczenie, zwłóknienie, marskość wątroby zależne od całkowitej dawki leku Bydgoszcz 2009

żylna, 6-merkaptopuryna- wzrost aktywności enzymów wątrobowych metotreksat

19 Choroby trzustki u pacjentów z IBD Zwiększona aktywność amylazy i lipazy w surowicy, bezobjawowa u 14 % pacjentów, często bez związku z aktywnością choroby jelit Ozt - możliwe uboczne działanie leków : azatiopryna, sulfasalazyna, mesalazyna Przewlekłe zapalenie trzustki (idiopatyczne - autoimmunologiczne?), u pacjentów z L-C częściej również z zajęciem dróg żółciowych, znacznym ubytkiem masy ciała, zwężeniem przewodu Wirsunga Guzowate zmiany zapalne w trzustce współistniejące z IBD autoimmunologiczne zt?

zapalenie trzustki (idiopatyczne - autoimmunologiczne?

20 Układ krwiotwórczy w IBD Niedokrwistość wtórna do niedoboru żelaza, witaminy B 12, kwasu foliowego Niedokrwistość autoimmunohemolityczna Leukocytoza i trombocytoza Bydgoszcz 2009

21 Zakrzepica żylna u pacjentów z IBD i powikłania zatorowo- zakrzepowe 3-4 razy częściej u pacjentów z IBD niż w ogólnej populacji częstość wzrasta z wiekiem zakrzepica żylna częściej niż tętnicza identyfikować pacjentów z ryzykiem :hospitalizacja, cewniki naczyniowe, odwodnienie, unieruchomienie, duża aktywność zapalna,epizody zakrzepicy w przeszłości profilaktyka:heparyna drobnocząsteczkowa

22 Powikłania ze strony układu moczowo-płciowego u pacjentów z IBD Zapalenie pęcherza moczowego, często nawracające, najczęściej izolowany patogen E. coli Przetoki do pęcherza moczowego i cewki moczowej u pacjentów z chorobą Crohna Wodonercze na skutek obturacji moczowodu Kamica nerkowa (szczawianowa) Amyloidoza nerek Bydgoszcz 2009

23 Choroby serca u pacjentów z IBD Zapalenie osierdzia (w tym polekowe sulfasalazyna/mesalazyna) Zapalenie mięśnia sercowego Bydgoszcz 2009

24 Powikłania płucne u pacjentów z IBD Przyczyny: infekcje, leki, zatorowość płucna, samo w sobie IBD Rozpoznanie: posiewy, serologia, HRCT, BAL, biopsja płuca, przezoskrzelowa Złe rokowanie w chorobach śródmiąższowych płuc, zarówno polekowych jak i w przebiegu IBD Konieczne podejście interdyscyplinarne

25 Powikłania płucne - polekowe Powikłania po 5 ASA: - eozynofilowe zapalenie płuc/opłucnej: gorączka, kaszel, duszność, n-wyd oddechowa,hrct-matowa szyba, BALeozynofile powyżej 25% - nieswoiste śródmiąższowe zapalenie płuc,hrct- nacieki plamiste lub rozlane, BALlimfocyty, eozynofile poniżej 25%

26 Powikłania płucne - polekowe Powikłania po metotreksacie: - nawet po 1 dawce, do 4 tygodni od ostatniej dawki, kw. foliowy nie chroni - w badaniach obrazowych zmiany rozlane, nacieki śrómiąższowe, włóknienie, ziarniniaki

27 Powikłania płucne polekowe Powikłania po AZA: - rzadko;śródmiąższowe zapalenie płuc, - odstawienie leku zwykle daje poprawę

28 Powikłania płucne polekowe Powikłania po anty-tnfα - zwykle śródmiąższowe zapalenie płuc - zwykle u starszych, z wcześniejszymi obciążeniami płucnymi, przy jednoczesnej immunosupresji - u większości możliwość ustąpienie zmian

29 Powikłania neurologiczne u pacjentów z IBD Obwodowa neuropatia Mielopatia Miastenia Zmiany naczyniowe w OUN z taką samą częstotliwością u chorych z UC i CD, najczęściej 5-6 lat po ujawnieniu się choroby jelit i często w koincydencji z innymi pozajelitowymi manifestacjami IBD Bydgoszcz 2009

30 Podsumowanie Zapalenie dużych stawów, zapalenie tęczówki oka, rumień guzowaty pojawiają się głównie w okresach zaostrzeń ZZSK, większość powikłań ze strony wątroby i dróg żółciowych przebiega niezależnie od aktywności zapalnej choroby jelit Rzadkie pozajelitowe manifestacje wymagają różnicowania z chorobami przebiegającymi niezależnie od IBD i toksycznym działaniem leków Bydgoszcz 2009

31 Podsumowanie Istotne implikacje kliniczne wynikają z faktu 3-4 większego ryzyka zakrzepicy żylnej u chorych z IBD i o 40% większego ryzyka złamań kostnych u chorych z IBD w porównaniu z populacja ogólną Postęp w leczeniu farmakologicznym - leczenie biologiczne w pozajelitowych manifestacjach skórnych, stawowych Postęp w transplantologii (wątroby, nerek) -poprawa rokowania w zaawansowanym PSC i wtórnej amyloidozie nerek Lepsza znajomość zarówno wstępnych objawów, przebiegu choroby jak objawów pozajelitowych, czesto poprzedzających IBD może skrócić okres od wystąpienia objawów do diagnozy Bydgoszcz 2009

32 Bydgoszcz 2009

Podobne dokumenty

Aktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych jelit

Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Odział Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii Al. Dzieci Polskich 20, 04-730, Warszawa Aktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych