Oddziaływanie farm wiatrowych na zdrowie człowieka - przegląd badań

Transkrypt

1 Oddziaływanie farm wiatrowych na zdrowie człowieka - przegląd badań Bożena Mroczek Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

2 Metoda: Ograniczenia Evidence-Based Medicine (EBM) (Guyatt i wsp., 2008; Kurpas&Mroczek 2013; McCunney, Mundt, 2014). W przypadku narażenia oddziaływania farm wiatrowych przeprowadzenie badań typu RCT (randomized controlled trial) jest niemożliwe badani i badacze znają czynnik narażenia. Zgodnie z wytycznymi EBM (Evidence-Based Medicine) dla uzyskania rekomendacji o jak najwyższym poziomie należałoby analizować i przeprowadzać high quality cohort studies lub case-control studies (oba typy badań z grupą kontrolną). Wyszukiwano hasła "wind farm"+ "health effects" w Thomson Reuters Web of Knowledge SM oraz poprzez wyszukiwarkę Google. Publikacje w czasopismach recenzowanych, pozycjach zwartych recenzowanych, dokumenty na stronach www, na które powołują się przeciwnicy farm wiatrowych.

3 O czym trzeba powiedzieć? 1. Efekt nowości - Dlaczego energetyka wiatrowa budzi tak wiele kontrowersji? 2. Efekt akustyczny. Stresory środowiskowe a strefa oddziaływania farm wiatrowych. 1. Efekty nieakustyczne. Efekt wizualny, Postawa, Aspekt ekonomiczny, Jakość środowiska 2. Wpływ obecności farm wiatrowych w okolicy zamieszkania na zdrowie i jakość życia mieszkańców (strefa oddziaływania farm wiatrowych).

4 Efekt nowości. Farmy wiatrowe stresor środowiskowy Nie ma znaczenia jaka jest zmiana, ale sama zmiana w środowisku otaczającym związana jest ze zgłaszanymi efektami zdrowotnymi (Lazarus, 1977, 2002; Hobfoll 1989, 2006; Bowling, 2006; Mroczek, 2013). Stosunek człowieka do środowiska i postrzeganie sąsiadów w środowisku społecznym może wpływać na zdrowie (Bowling, 2006). Wraz ze wzrostem liczby narażonych osób rośnie, opór społeczny dla takich widocznych źródeł dźwięku - główna przeszkoda na drodze do rozwoju energetyki wiatrowej (Van den Berg i wsp., 2008)

5 Efekty nieakustyczne: Efekt wizualny. Postawa. Aspekt ekonomiczny. Jakość środowiska Oczekiwanie zmiany sytuacji społeczno-ekonomicznej gminy; osobistych korzyści z tytułu dzierżawy gruntu, poprawy sytuacji finansowej rodziny oraz uzyskania pracy; Postawa NIMBY vs. YIMBY Bezpieczeństwo osobiste Estetyka krajobrazu Spadek wartości gruntów i nieruchomości Zagrożenia dla środowiska

6 Wpływ na zdrowie ocena stanu zdrowia i jakości życia Strefa oddziaływania farm wiatrowych - Odległość; Etap inwestycji; Mity; Efekty akustyczne: Hałas, Infradźwięki, Efekty nieakustyczne: Efekt wizualny, Postawa, Aspekt ekonomiczny, Jakość środowiska, Zdrowie: zaburzenia snu; irytacja; somatyczne objawy stresu (Krogh et al., 2011); zaostrzenie chorób przewlekłych (Van den Berg, 2004), jakość życia (Mroczek, 2015) Wg wytycznych WHO (Night Noise Guidelines for Europe) z 2008r. określono, że niezależnie od źródła limit hałasu nie powinien przekraczać 40 db, co koresponduje z poziomem dźwięków generowanych przez cichą ulicę w zamieszkałym rejonie (WHO, 2008).

7 Strefa oddziaływania farm wiatrowych Odległość zabudowań mieszkalnych od inwestycji na różnym etapie: Etap inwestycji planowania - od pomiarów wiatru do konsultacji społecznych Realizacja inwestycji Etap inwestycji wpływa niekorzystnie na samoocenę stanu zdrowia (GH) oraz ograniczająco na energię i witalność (VT). Inwestycja na etapie konsultacji wzbudza lęk, zdenerwowanie i złość. Nasilenie odczuwania lęku i irytacji maleje wraz z postępem inwestycji (Mroczek, 2014)

8 Zgłaszane problemy zdrowotne Zaburzenia snu o o o o trudności w zasypaniu przebudzenia w nocy uczucie zmęczenia rano przedwczesne budzenie się o senność dzienna Irytacja (choroba środowiskowa) Lęk, złość, zaburzenia depresyjne Somatyczne objawy stresu

9 Efekty akustyczne: Hałas. Percepcja hałasu Percepcja hałasu szczególna wrażliwość; postawa wobec źródła dźwięku, wobec środowiska i własności; Słyszalność pracy turbin wiatrowych zależy od wielu czynników, w tym od ilości hałasu w danym otoczeniu (Wind, 2007). Pedersen i Waye (2004) - aspekt wizualny, nastawienie do samej obecności turbin wiatrowych i wrażliwość na dźwięk mogą warunkować przeżywanie przez respondentów hałasu wytwarzanego przez turbiny wiatrowe Pedersen et al. (2007) potwierdzili, że zależność między hałasem generowanym przez WT i jego percepcją przez człowieka jest zjawiskiem wielowymiarowym, indywidualnym, zależnym od cech osobowości i stopnia trudności z zaakceptowaniem zmian zachodzących w otoczeniu. Pedersen i Larsman (2008) wnioskowali, że opinia negatywna na temat turbin wiatrowych może być bardziej związana z subiektywnym aspektem estetycznym niż ze stymulacją słuchowo-wizualną.

10 Efekty akustyczne: Hałas. Percepcja hałasu Dźwięki pracy turbin wiatrowych nie stanowią zagrożenia utraty słuchu lub innego negatywnego wpływu na zdrowie (CCA, 2015). Nie ma dowodów, że słyszalne dźwięki emitowane przez turbiny wiatrowe mają jakikolwiek bezpośredni efekt fizjologiczny u ludzi (van den Berg, 2004; Colby i wsp., 2009; CCA, 2015). Ludzie postrzegają, oceniają i reagują na zakłócenia środowiska w czasie snu (Dang-Vu et al., 2010). U niektórych ludzi odgłosy pracy turbin mogą powodować irytację (CCA, 2015). Potwierdzono linearny wzrost liczby respondentów zgłaszających irytację wraz ze wzrostem natężenia hałasu (Pederson, Waye, 2004; Pederson, Waye, 2007).

11 Efekty akustyczne: Hałas. Zaburzenia snu Pedersen i Person Waye (2004) - 16% respondentów spośród mieszkających w pobliżu turbin wiatrowych, na terenie gdzie hałas określano na poziomie 35 db LAeq, zgłaszało zaburzenia snu (wybudzanie i trudności z ponownym zaśnięciem). Van den Berg et alp., (2008) - nawet przy najmniejszym poziomie hałasu 20% respondentów zgłaszało zaburzenia snu co najmniej w ciągu jednej nocy w miesiącu (Van den Berg i wsp., 2008). Shepherd et al. (2010) - Nowa Zelandia - stwierdzono, że pierwotnym skutkiem efektu farm wiatrowych na zdrowie jest ich uciążliwość i pogorszenie jakości snu.

12 Efekty akustyczne: Hałas. Zaburzenia snu Sen ludzi jest zakłócany przez pracujące WT (Bakker i inni, 2012;. Kuwanoet al., 2013; Nissenbaum i wsp 2012.; Onakpoya et al, 2015.; Pawlaczyk-Łuszczyńska i wsp 2014 r.; Pedersen i Persson Waye, 2004; Shepherd et al., 2011). Zmiany średnich wartości zmiennych snu nie były związane z odległością od WT, ale były silnie związane z czynnikami subiektywnymi, takimi jak stosunek do WT, efekt wizualny i troska o wartości nieruchomości (Jalali et al., 2016; Bakker i inni, 2012; Pawlaczyk-Łuszczyńska et al., 2014; Pedersen i Persson Waye, 2007, 2004; Wolsink et al., 1993). Na podstawie obecnych badań, nie można przyjąć, że samoocena zaburzeń snu jest spowodowana bezpośrednio przez hałas WT, czy raczej inne czynniki odgrywają w tych zaburzeniach istotną rolę.

13 Zaburzenia snu trudności w zasypianiu (Mroczek, 2014) Prawie codziennie: GB 201 (16%) GK 125 (11%) W każdym miesiącu: GB 161 (13%) GK 246 (21.4%) p = Rzadko: GB 368 (30%) GK 415 (36%) Nigdy: GB 522 (42%) GK 365 (32%)

14 Efekt TW problemy zdrowotne. Zaburzenia snu Zaburzenia snu wzrastały przy nasilaniu hałasu i u osób negatywnie nastawionych do WT (Pedersen et al.,2009) Nie znaleziono związku pomiędzy zaburzeniami snu i hałasu dla poziomu hałasu poniżej 46dB (A) (Michaud et al., 2015). Zaburzenia snu występowały częściej u osób żyjących bliżej WT niż u osób mieszkających dalej (Krogh i inni, 2011; Kuwano et al.,2013.; Nissenbaum et al., 2012; Paller 2014; Shepherd et al., 2011). Ludzie, którzy są zaniepokojeni zagrożeniem inwestycji dla środowiska są bardziej skłonni do zgłaszania objawów zdrowotnych (McMahan i Meyer, 1995; Moffatt et al., 2000; Petrie et al, 2001; Petrie i Broadbent, 2005; Claeson et al., 2013; Taylor et al., 2013; Michaud et al., 2015). Korelacja pomiędzy zgłaszaniem obaw o zdrowie związanymi z efektami WT, zaburzeniami snu i odczuwaniem stresu (Magami et al.,2014; Onakpoya et al., 2015)

15 Efekty akustyczne: Hałas. Zaburzenia snu Jalali et al, Wyniki analizy wskazują, że uczestnicy zgłaszali gorszą jakość snu gdy: mieli negatywny stosunek do WTS, mieli obawy dotyczące dewaluacji własności (gruntów), jeśli widzieli turbiny ze swoich własności (domów). Badanie prospektywne dostarcza dowodów na rolę różnic indywidualnych i czynników psychologicznych w zgłaszaniu zaburzeń snu przez ludzi mieszkających w pobliżu WT. WNIOSEK: Na podstawie obecnych badań, nie można przyjąć, że samoocena zaburzeń snu jest spowodowana bezpośrednio przez hałas WT, czy raczej inne czynniki odgrywają w tych zaburzeniach istotną rolę.

16 Choroba środowiskowa irytacja annoyance Henningsen & Priebe, Nie jest jednostką chorobową, wynika z subiektywnego postrzegania danego dźwięku bądź źródła dźwięku (Pedersen, Waye, 2004;2007;2008; Pedersen et al., 2007; Pedersen, Larsman, 2008; Pedersen et al., 2009). Percepcja problemów w otoczeniu niższe oceny zdrowia (Henningsen i Priebe, 2003; Tazaki M, Landlaw, 2006; Leventhall et al., 2008; Pedersen, 2011; Mroczek, 2013; Knopper eta al., 2014; Onakpoya i wsp., 2015; CCA, 2015).

17 Efekty akustyczne: Hałas. Annoyance Dźwięki pracy turbin wiatrowych nie stanowią zagrożenia utraty słuchu lub innego negatywnego wpływu na zdrowie (CCA, 2015), a u niektórych ludzi odgłosy pracy turbin mogą powodować irytację. Nie ma jednak dowodów na to, że słyszalne dźwięki emitowane przez turbiny wiatrowe mają jakikolwiek bezpośredni efekt fizjologiczny u ludzi (van den Berg, 2004; Colby i wsp., 2009; CCA, 2015). Potwierdzono linearny wzrost liczby respondentów zgłaszających irytację wraz ze wzrostem natężenia hałasu (Pedersen&Persson Waye, 2004, 2007). Mieszkańcy zgłaszali świsty, gwizdy, głośne i pulsujące lub tylko pulsujące dźwięki - były to cechy najbardziej skorelowane z irytacją w konsekwencji hałasu turbin wiatrowych wśród respondentów, którzy zauważyli hałas w środowisku otaczającym budynki mieszkalne (Leventhall, 2006)

18 Efekty akustyczne: Hałas. Annoyance van der Berg (2008) potwierdził, że dźwięk generowany przez turbiny wiatrowe był najistotniejszą przyczyną irytacji i zaburzeń snu. Równocześnie zauważa się, że irytacja jest związana z czynnikami subiektywnymi: efektami wizualnymi, nastawieniem do farm wiatrowych, osobniczą wrażliwością na hałas w stopniu istotniejszym niż z hałasem generowanym przez turbiny wiatrowe (WHO, 2004; Leventhall et al., 2008; Chatham-Kent Public Health Unit, 2008; Minnesota Department of Health Environmental Health Division, 2009; CMOH, 2010; Australian Government, 2010; Mroczek, 2014; CCA, 2015; Bakker et al., 2012; McCunney'a&Mundt, 2014;. Pawlaczyk-Łuszczyńska et al, 2014; Pedersen&Persson Waye, 2004). Wskaźniki irytacji były silniej związane z samodzielnie zgłaszanymi zaburzeniami snu niż hałas (Bakker i wsp 2012;. McCunney'a&Mundt, 2014;. Pawlaczyk-Łuszczyńska et al, 2014; Pedersen &Waye Persson, 2004).

19 Ocena zdrowia psychicznego (MH) Bliska odległość domu od farmy wiatrowej potęguje lęk i złość (Mroczek, 2014)

20 Annonyance (irytacja; poddenerwowanie) czyli Wind Turbine Syndrome (WTS) Colby, tzw. Syndrom Turbin Wiatrowych uznano aktualnie za źle zinterpretowane objawy reakcji na podenerwowanie (annoyance) odgłosami emitowanymi przez WT. Dowody na występowanie tzw. choroby wibroakustycznej nie są wiarygodne przy poziomie dźwięków emitowanych przez elektrownie wiatrowe (Colby, 2009). Uważa się że symptomy WTS mają podłoże w stresie wywołanym zmianą w najbliższym otoczeniu (Renawable UK, 2010).

21 Aspekt ekonomiczny ocena stanu zdrowia i jakości życia (QOL) Troska o wartości nieruchomości - problem w społecznościach (Mroczek 2013, 2015; Jalali et al., 2016) Mieszkańcy, którzy czerpali korzyści ekonomiczne z obecności w ich pobliżu WT(dzierżawa gruntu, praca) wykazywali statystycznie istotnie niższe poziomy irytacji i wyższe oceny QOL w porównaniu z respondentami, którzy nie czerpali takich korzyści, niezależnie od poziomu hałasu (Pedersen et al., 2009; Mroczek et al., 2013). Mieszkańcy, którzy uznali, że nowa inwestycja w okolicy zamieszkania nie przyniesie zmiany ich statusu społeczno-ekonomicznego (SES) najniżej ocenili ogólny stan zdrowia (Mroczek, 2014).

22 Jakość życia Najniższe oceny jakości życia korespondują z odległością domu od WT, słyszalnością hałasu, efektami wizualnymi, niskim poziomem akceptacji dla inwestycji, również u osób mieszkających na terenach, gdzie planowano inwestycję lub inwestycja była w trakcie budowy (Muzet, 2005; Bowling 1999; Pedersen E eta al., 2008, 2007, 2004; Sheperd et al 2010; Mroczek et al., 2012, 2015; Nissenbaum et al., 2012; Paller, 2014) Mieszkanie w strefie oddziaływania farm wiatrowych szczególnie u osób nastawionych negatywnie do energetyki wiatrowej wpływa obniżająco na ocenę ogólną zdrowia psychicznego (MH wg. SF-36). (Mroczek et al., 2012, 2015) Uzyskiwanie osobistych korzyści ekonomicznych z tytułu dzierżawy gruntu, a także oczekiwanie zmian społeczno-ekonomicznych dla mieszkańców gminy jest czynnikiem podwyższającym jakość życia w komponencie psychicznym (MH) (Mroczek et al., 2012, 2015).

23 Jakość życia Najniższe oceny jakości życia korespondują z: odległością domu od WT, słyszalnością hałasu, efektami wizualnymi, niskim poziomem akceptacji dla inwestycji, również u osób mieszkających na terenach, gdzie planowano inwestycję lub inwestycja była w trakcie budowy (Muzet, 2005; Bowling 1999; Pedersen E eta al., 2008, 2007, 2004; Sheperd et al 2010; Mroczek et al., 2012, 2015; Nissenbaum et al., 2012; Paller, 2014)

24 Wnioski z badań QOL Subiektywna ocena jakości życia zależy bezpośrednio od warunków zewnętrznych oraz od warunków wewnętrznych osoby. Mieszkańcy miejscowości przedinwestycyjnych są skonfliktowani wizją gratyfikacji finansowych (Mroczek, et al. 2015), akceptacją dla TW (Mroczek et al., 2012; Jalali, et al. 2016). Nie można wykluczyć równoczesnego oddziaływania kilku czynników na ocenę jakości życia, takich jak: choroby przewlekłe, problemy zdrowotne, niekorzystne czynniki socjoekonomiczne oraz występowanie stresorów środowiskowych w środowiskach wiejskim (inwestycje, konflikty społeczne) i miejskim (hałas, przeludnienie, pośpiech, światło) (Mroczek, et al. 2015).

25 Aspekty wizualne, postawy wobec farm wiatrowych Aspekt wizualny, nastawienie do samej obecności turbin wiatrowych i wrażliwość na dźwięk mogą warunkować przeżywanie przez respondentów hałasu wytwarzanego przez turbiny wiatrowe (Pedersen, Waye, 2004; Pedersen, 2011; Mroczek, 2011, 2014, 2015; CCA, 2015). Respondenci, którzy uważali, że turbiny wiatrowe są nieestetyczne częściej skarżyli się na irytację i zaburzenia snu (Petri, Broadbent, 2005; Pederson, Waye, 2007). Wniosek: opinia negatywna na temat turbin wiatrowych może być bardziej związana z subiektywnym aspektem estetycznym niż ze stymulacją słuchowo-wizualną.

26 Efekty akustyczne: Infradźwięki Nie ma dowodów na to, aby infradźwięki poniżej progu słyszalności mogły oddziaływać na fizjologię czy psychikę człowieka (Jakobsen, 2005; Leventhall i in., 2003, 2006; Rogers, 2006; CCA, 2015). W odległości większej niż 300 metrów nie występuje znaczący poziom dźwięków o niskiej częstotliwości (Jakobsen, 2005; Hellweg, Lampeter, 2009; Wind, 2010; CCA, 2015). ad Nie ma aktualnie doniesień naukowych jednoznacznie potwierdzających niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka infradźwięków i dźwięków o niskiej częstotliwości indukowanych przez TW (Hellweg, Lampeter, 2009; Todd, 2009).

27 Migotanie cienia Harding i Wilkins, 2008; Smedley et al., badali zależność między wywoływanymi efektami świetlnymi, napadami padaczki i migotaniem cienia. Wyniki badań potwierdzają, że częstotliwość migotania cienia większa niż 3Hz stwarza potencjalne ryzyko napadu padaczkowego u 1,7 ludzi na (biorąc pod uwagę jedynie fotosensytywną populację). Dla turbiny z 3 śmigłami oznacza to 60 obrotów na minutę (Harding i Wilkins,2008; Smedley et al.,2010) Uciążliwość z powodu refleksów światła WT nie ma znaczenia dla zdrowia mieszkańców (Derrick, 2008).

28 Dziękuję za uwagę Bożena Mroczek, PhD, Assoc. Prof. Manager Department of Humanities in Medicine, Pomeranian Medical University in Szczecin, Poland