W numerze. Spis treści:

Transkrypt

1 Spis treści: W numerze Biuro Szczecińskiej Izby Pielęgniarek i Położnych Szczecin, ul. Ks. Bogusława 30 czynne od poniedziałku do czwartku w godz w trzecią sobotę miesiąca w godz Sekretariat tel tel./fax: sipip@sipip.szczecin.pl Secjalista ds. administracyjno - biurowych tel Dyżury Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej w drugą środę miesiąca w godz Posiedzenie Komisji ds. kształcenia pierwszy wtorek miesiąca o godz Prezydium spotyka się co trzy tygodnie - w środę o godz Prawnik Izby I, III i V poniedziałek miesiąca w godz II, IV poniedziałek miesiąca w godz Wizyty proszę umawiać w sekretariacie Izby Komisja ds. położnych spotyka się w drugi czwartek miesiąca godz Sekretarz Rady tel poniedziałki w godz od wtorku do czwartku w godz Kasa Izby tel od poniedziałku do czwartku wypłaty z kasy: poniedziałek, środa, czwartek Główna Księgowa tel od wtorku do czwartku Skarbnik tel poniedziałek, środa, czwartek w godz Dział prawa wykonywania zawodu tel poniedziałek , wtorek środa , czwartek Piątek jest dniem bez interesanta Nordea Bank Polska S.A. POB Szczecin II Nr konta: Kalendarium Uwagi do projektu ustawy o działalności medycznej Wyrok Trybunału Konstytucyjnego BHP przy ręcznych pracach transportowych Odpowiedź Ministerstwa Zdrowia Stanowisko NRPiP w sprawie dopalaczy Dr Anna Hajduk ekspertem Stanowiska PTP Jakość życia pacjentów po amputacjach kończyn dolnych...17 Relacja z konferencji w Pogorzelicy Stowarzyszenie SOS dla Rodziny Opieka gerontopsychiatryczna w Niemczech Relacja z konferencji w Poznaniu Warsztaty PTP w Suwałkach Mój dyżur - wspomnienia z pracy w Islandii Opinie konsultantów Opinia NRPiP Opinie prawne Rozporządzenie Ministra Zdrowia z r Wywiad z mgr Tamarą Karpetą Konkurs Pielęgniarka Roku Konkurs na pracę magisterską Zaproszenie na konferencję Kondolencje Zachęcamy do korzystania z forum dyskusyjnego. Ma ono służyć wymianie wiedzy, doświadczenia oraz możliwości rozwiązywania bieżących zdarzeń. W mojej ocenie może być dla nas nieocenionym źródłem wszystkich wiadomości, którymi chcemy się podzielić z innymi. Forum to bedzie żyło tylko dzięki aktywności naszych grup zawodowych, dlatego zachęcam do pisania. Maria Matusiak Adres forum: Wydawca: Rada Szczecińskiej Izby Pielęgniarek i Położnych Szczecin, ul. Księcia Bogusława 30, tel tel./fax: REGON Redaguje zespół: Helena Gąsior, Izabela Piasecka, Ewa Kacprzak, Urszula Karpowicz, Gabriela Hofman. Zdjęcia: ze zbiorów redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania nadsyłanych materiałów oraz zmiany tytułów, nie zwraca materiałów nie zamówionych i nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń. Redakcja przyjmuje i zamieszcza odpłatnie wszelkie ogłoszenia i reklamy. Nakład 1600 szt. Druk ukończono: r. Do użytku wewnętrznego Egzemplarze bezpłatne dla członków SIPiP. W wolnej sprzedaży - 2,50 zł 1

2 K A L E N D A R I U M K A L E N D A R I U M K A L E N D A R I U M K A L E N D A R I U M K A L E N D Sierpień 2010 Październik Posiedzenie Komisji socjalnej Egzamin po przerwie w wykonywaniu zawodu położnej Posiedzenie Komisji ds. kształcenia zawodowego Posiedzenie Prezydium Posiedzenie Prezydium Wrzesień Posiedzenie komisji socjalnej Egzamin po przerwie w wykonywaniu zawodu pielęgniarki Posiedzenie komisji ds. kształcenia zawodowego pielęgniarek i położnych Posiedzenie komisji ds. szpitalnictwa Posiedzenie Okręgowej Komisji Rewizyjnej Posiedzenie Komisji ds. nadzoru nad wykonywaniem indywidualnych/grupowych praktyk pielęgniarskich/położniczych Posiedzenie Komisji ds. pielęgniarstwa pediatrycznego Posiedzenie Komisji ds. biuletynu Posiedzenie Komisji położnych Posiedzenie Komisji ds. medycyny szkolnej Posiedzenie Rady SIPiP Posiedzenie Komisji ds. kształcenia i doskonalenia zawodowego pielęgniarek i położnych Spotkanie Zespołu ds. pielęgniarstwa chirurgicznego Posiedzenie Komisji socjalnej Posiedzenie Komisji położnych Egzamin po 5-letniej przerwie w wykonywaniu zawodu pielęgniarki/położnej Posiedzenie Komisji ds. kształcenia Posiedzenie Komisji szpitalnictwa Posiedzenie Prezydium SIPiP Posiedzenie Komisji ds. nadzoru nad wykonywanie praktyk pielęgniarskich/ położniczych Posiedzenie Komisji pediatrycznej Posiedzenie Komisji ds. jakości w ochronie zdrowia Posiedzenie Komisji położnych Posiedzenie Komisji ds. medycyny szkolnej Posiedzenie Komisji etyki Posiedzenie Komisji ds. biuletynu Posiedzenie Prezydium SIPiP Listopad Egzamin po 5-letniej przerwie w wykonywaniu zawodu pielęgniarki Posiedzenie Komisji ds. kształcenia Posiedzenie Komisji ds. szpitalnictwa Spotkanie Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki o/zachodniopomorski Posiedzenie Komisji położnych PODZIĘKOWANIA... nawet najlepszy mentor nie jest w stanie przekazać wiedzy i doświadczenia tak, jak przekaże je tobie przyjaciel... Piotr S. Tworzymy młody, ale szybko rozwijający się zespół. Mimo wielu nowych wyzwań i przeszkód po drodze - wspieramy się wzajemnie. Razem zdobywamy nowe doświadczenia, dzielimy się sukcesami. Wam, moje Koleżanki Pielęgniarki, szczególnie dziękuję. Dziękuję Agnieszce, Ani, Joasi, Ewie Koleżankom specjalistom pielęgniarstwa Piotr S. 2

3 A - UWAGI DO PROJEKTU USTAWY 3

4 4

5 5

6 6 SYTUACJA W PIELĘGNIARSTWIE...

7 7

8 WYROK TK W dniu 18 października 2010 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie przynależności do samorządu zawodowego oraz sankcji dożywotniego pozbawienia prawa do wykonywania zawodu. Sygnatura: K 1/09 Dożywotni skutek sankcji wydalenia z samorządu zawodowego jest niezgodny z konstytucją. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: I 1. Art. 65 ust. 2c ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych w zakresie, w jakim zawiera sformułowanie bez prawa ubiegania się o ponowny wpis, 2. Art. 82 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze w zakresie, w jakim zawiera sformułowanie bez prawa ubiegania się o ponowny wpis, 3. Art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych, 4. Art. 44 ust. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych w zakresie, w jakim zawiera sformułowanie bez prawa ubiegania się o ponowny wpis, 5. Art. 51 ust. 3 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych w zakresie, w jakim zawiera sformułowanie bez prawa ubiegania się o ponowne uzyskanie prawa wykonywania zawodu lekarza weterynarii, a) są zgodne z art. 32 ust. 1 konstytucji, b) są niezgodne z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji. II 1. Art. 46 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich, 2. Art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej, 3. Art. 21 pkt 4 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów są zgodne z art. 32 ust. 1 i art. 65 ust. 1 konstytucji. III Art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów: a) jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji, b) przez to, że pomija zasady zatarcia wpisu o ukaraniu karą dyscyplinarną skreślenia z listy członków izby, jest niezgodny z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji. IV Art. 10 ust. 2 w związku z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w związku z art. 82 ust. 2 ustawy - Prawo o adwokaturze, o której mowa w części I pkt 2, i w związku z art. 65 ust. 2c ustawy o radcach prawnych, o której mowa w części I pkt 1, jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji. V Przepis wymieniony w części III wyroku traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie. W związku ze złożeniem przez Zastępcę Rzecznika Praw Obywatelskich na rozprawie oświadczenia o cofnięciu wniosku co do przepisów przewidujących obowiązkową przynależność do samorządów zawodowych, postępowanie w tym zakresie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 39 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Pozostałe zaskarżone przepisy, dotyczące skutków kary pozbawienia prawa wykonywania zawodu, można podzielić na cztery grupy. 8

9 1. Regulacje, z których bezpośrednio wynika zakaz ubiegania się o ponowne prawo wykonywania zawodu publicznego przez osoby pozbawione go wskutek orzeczenia sądu dyscyplinarnego: art. 82 ust. 2 prawa o adwokaturze, art. 65 ust. 2c ustawy o radcach prawnych, art. 44 ust. 2 ustawy o samorządzie pielęgniarek, art. 51 ust. 3 ustawy o lekarzach weterynarii i art. 24 ust. 7 ustawy o rzecznikach patentowych. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, mając na uwadze treść uzasadnienia wniosku Rzecznika należy uznać, że przepisy te budzą jego wątpliwości w zakresie, w jakim zawierają sformułowanie bez prawa ubiegania się o ponowny wpis lub bez prawa ubiegania się o ponowne uzyskanie prawa wykonywania zawodu lekarza weterynarii, a jedynie art. 24 ust. 7 ustawy o rzecznikach patentowych został zaskarżony w całości. Trybunał Konstytucyjny zauważył, że przepisy te przyczyniają się do eliminacji z zawodów zaufania publicznego osób, które w przeszłości wykonywały go w sposób nienależyty, są więc przydatne dla ochrony praw i wolności potencjalnych klientów tych osób w rozumieniu art. 31 ust. 3 konstytucji. Nie spełniają jednak drugiego elementu zasady proporcjonalności - bez trudu można wskazać inne możliwości osiągnięcia wymienionego wyżej celu, które nie wymagałyby odebrania osobom usuniętym z samorządów zawodowych prawa do ubiegania się o ponowne przyjęcie do tych korporacji. Wystarczyłoby poddanie osób ubiegających się o wykonywanie zawodu ocenie pod względem dawania rękojmi należytego wykonywania zawodu oraz nieskazitelnego charakteru i/lub wprowadzenie wymogu ponownego zdania egzaminu zawodowego lub odbycia odpowiedniego szkolenia. Badane rozwiązania są natomiast nadmiernie rygorystyczne. Powodują one, że osoby wydalone z samorządów zawodowych nigdy - nawet po upływie wielu lat i całkowitym odstąpieniu od tych czynów, które spowodowały ich ukaranie, oraz naprawieniu ich skutków - nie mają szansy na rehabilitację i powrót do zawodu. Budzi to wątpliwości z punktu widzenia godności tych osób, która (w myśl art. 30 konstytucji) jest nienaruszalna i powinna być szanowana przez władze publiczne. Jak wykazały w swoich pismach samorządy zawodowe, taki sam dożywotni skutek ma bowiem usunięcie z korporacji zarówno z powodu niepłacenia składek, jak i popełnienia poważnego nadużycia zawodu kosztem zdrowia, życia, wolności lub majątku klientów. Trybunał uznał, że omówione przepisy są niezgodne z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji. 2. Regulacje, na które składają się przepisy wymieniające karę pozbawienia prawa do wykonywania zawodu w katalogu kar dyscyplinarnych, zakwestionowane przez Rzecznika zakresowo: art. 46 ust. 1 pkt 4 ustawy o izbach aptekarskich, art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy o diagnostyce laboratoryjnej i art. 21 pkt 4 ustawy o psychologach. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, regulacje te nie tylko nie wykluczają możliwości składania wniosku o przywrócenie do zawodu przez osoby dyscyplinarnie wydalone z samorządów zawodowych, ale w ogóle nie regulują żadnych skutków proceduralnych kary wydalenia z korporacji. Mając na uwadze, że wnioskodawca nie kwestionuje samej kary pozbawienia prawa wykonywania zawodu (a do tego w istocie ogranicza się treść zaskarżonych przepisów) należy uznać, że są one zgodne z art. 65 ust. 1 konstytucji. Skoro nie zawierają one żadnych ograniczeń dla praw konstytucyjnych, zbędna jest ich ocena z punktu widzenia art. 31 ust. 3 konstytucji. 3. Art. 55 ust. 2 ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów przewiduje natomiast, że kara skreślenia z listy członków izby nie podlega zatarciu. W rezultacie ukarane osoby mogą wprawdzie pracować w zawodzie, lecz nie mogą wykonywać samodzielnych funkcji technicznych i projektowych. Wydane w stosunku do nich orzeczenie dyscyplinarne bezterminowo pozostaje w obrocie prawnym i stanowi stale aktualną materialnoprawną przesłankę skreślenia z listy członków izby. Przepis ten ma więc podobny skutek - jak uznane za niekonstytucyjne - regulacje odmawiające prawa do ubiegania się o ponowne przyjęcie do samorządów zawodowych. Stosując odpowiednio przedstawioną wcześniej argumentację, należy więc uznać, że art. 55 ust. 2 ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów w zakresie, w jakim pomija zasady zatarcia wpisu o ukaraniu karą dyscyplinarną skreślenia z listy członków izby, jest niezgodny z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji. 4. Zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej odpowiedzialność dyscyplinarna prawników zagranicznych jest uregulowana w sposób dualistyczny: co do zasady obowiązują w tym zakresie przepisy prawa o adwokaturze lub ustawy o radcach prawnych (w zależności od tego, na którą listę dany prawnik jest wpisany), odrębnie regulowane są jedynie kary dyscyplinarne. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich wobec tego przepisu wynikają bezpośrednio ze - wskazanych jako przepisy związkowe - art. 82 ust. 2 prawa o adwokaturze i art. 65 ust. 2 c ustawy o radcach prawnych. Z uwagi na to, że Trybunał uznał te przepisy za niekonstytucyjne, cel wniosku 9

10 R P O został osiągnięty. Postępowanie w zakresie zbadania konstytucyjności art. 10 ust. 2 ustawy o prawnikach zagranicznych powinno więc zostać umorzone na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK ze względu na zbędność wydania wyroku. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, przepisy dotyczące skutków kary skreślenia z listy korporacyjnej są także niezgodne z art. 32 ust. 1 konstytucji, ponieważ ustawodawca zróżnicował w ramach całej grupy społecznie doniosłych zawodów skutki orzeczenia tej samej kary. Trybunał nie podzielił tego zarzutu. Na podstawie zaskarżonych przepisów nie da się bowiem wyodrębnić grupy, w ramach której - zdaniem wnioskodawcy - dochodzi do niekonstytucyjnych zróżnicowań. Zawarte w nich regulacje co do kary pozbawienia prawa do wykonywania zawodu (skreślenia z listy korporacyjnej) i jej skutków w sferze zatarcia oraz możliwości ubiegania się o przywrócenie do samorządu zawodowego są takie same dla wszystkich osób wykonujących dany zawód. Wszyscy adresaci zaskarżonych przepisów są więc traktowani jednakowo. Przepisy są więc zgodne z art. 32 ust. 1 konstytucji. Rozprawie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński. Źródło: Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego 10

11 11

12 Stanowisko Prezydium Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych z dnia 14 października 2010 r. w sprawie poparcia działań rządu RP w zakresie walki z dopalaczami Prezydium Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych reprezentujące samorząd zawodowy pielęgniarek i położnych w Polsce wyraża zdecydowane poparcie dla działań Rządu RP w zakresie wprowadzenia regulacji prawnych ograniczających dostęp do substancji psychoaktywnych (dopalaczy). Projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przygotowany przez Ministerstwo Zdrowia zakłada wprowadzenie regulacji prawnych mających na celu m.in. ograniczenie handlu tzw. dopalaczami i zakaz reklamowania produktów spożywczych poprzez sugerowanie, że zawierają one właściwości środków odurzających. W opinii Prezydium NRPiP wprowadzenie powyższych regulacji jest konieczne, gdyż stanowi istotny krok w celu ograniczenia dostępu do dopalaczy i zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli, co jest szczególnie ważne w kontekście aktualnych dramatycznych wydarzeń opisywanych w środkach masowego przekazu. W związku z powyższym w tej tak istotnej kwestii samorząd zawodowy pielęgniarek i położnych wyraża poparcie dla działań podejmowanych przez rząd RP. Sekretarz NRPiP Tomasz Niewiadomski Prezes NRPiP Elżbieta Buczkowska 12

13 DR ANNA HAJDUK EKSPERTEM 13

14 Symbolika zawodowa w pielęgniarstwie ma długą tradycję i stanowi bardzo istotny element naszej zawodowej kultury. Podstawowe symbole zawodowe w pielęgniarstwie, takie jak: pielęgniarski czepek, mundur, lampka oliwna, tekst przyrzeczenia/ślubowania (np. przyrzeczenie im. Florencji Nightingale) i hymn pielęgniarski, jak również nasz zawodowy ceremoniał spełniają wiele funkcji ważnych zarówno dla naszej grupy zawodowej, jak też dla współpracowników i samych pacjentów. Poprzez symbole zawodowe komunikujemy pacjentom, ich rodzinom, współpracownikom i całemu społeczeństwu, kim jest pielęgniarka i pielęgniarstwo, jakie wartości są istotne w zawodzie pielęgniarki i czego możemy od pielęgniarki oczekiwać (Catanzaro A., 2002; Mason D.J. & Buhler-Wilkerson K., 2004). Posługiwanie się symbolami pozwala na umocnienie zaufania, jakim społeczeństwo obdarowuje pielęgniarki. Symbole pielęgniarstwa wprowadzone do procesu edukacji zawodowej kształtują identyfikację z zawodem, nawiązują do historii zawodu, podkreślają humanistyczny i społeczny charakter naszej profesji. Poznawanie symboli zawodowych i kojarzenie ich z centralnymi wartościami pielęgniarstwa wpływa na kształtowanie właściwej postawy zawodowej w kontakcie z drugim człowiekiem. W trosce o budowanie tożsamości i dumy zawodowej oraz uznając znaczenie pokazywania bogatej historii pielęgniarstwa PTP stoi na stanowisku, że każda uczelnia kształcąca pielęgniarki powinna prezentować symbolikę zawodową pielęgniarstwa podczas głównych ceremonii zawodowych znanych jako czepkowanie czy wręczanie dyplomów. Tło Wykorzystywanie symboliki i organizowanie ceremonii zawodowych w trakcie procesu kształcenia pielęgniarek służy socjalizacji zawodowej studentów. Przekazujemy im w ten sposób określony zestaw wartości i norm zawodowych. Przyswojenie tych norm przekłada się na chęć ich urzeczywistniania w praktyce. Ma to szczególne znaczenie po okresie zmian w systemie kształcenia pielęgniarek. Przeniesienie edukacji pielęgniarek do uniwersytetów czy wyższych szkół zawodowych wymusiło zmiany nie tylko w programach kształcenia, ale również w metodach ich realizacji (Du Toit D., 1995). Współcześnie obserwujemy powrót do ceremoniału zawodowego w pielęgniarstwie i kultywowania symboliki zawodowej pielęgniarstwa na całym świecie. Ceremonie zawodowe mają wymiar psychologiczno-socjologiczny i są pomocne w przejściu z etapu bycia uczniem do etapu bycia adeptem sztuki pielęgniarskiej (Hawkins P., Redding S.R., 2004). Uczestnictwo w ukształtowanych historycznie ceremoniach pielęgniarskich jednoczy nasze środowisko zawodowe na całym świecie. Najważniejsze z nich to: ceremonia czepkowania; ceremonia wręczania dyplomów; obchody Międzynarodowego Dnia Pielęgniarki; Symbole i ceremonie zawodowe, choć wydają się być przestarzałe, mają swój głęboki sens. Informują społeczeństwo, że pielęgniarstwo nie jest tylko prostym rzemiosłem, czy wyłącznie formą zarobkowania, ale że jest w działalności pielęgniarek obecny głębszy, symboliczny wymiar (Watson J., 1999). Dzięki symbolom, możliwe jest stworzenie wspólnej przestrzeni łączącej młodsze i starsze pokolenia pielęgniarek. Podkreśla się, że powinno się pozostawić symbole i ceremonie zawodowe w procesie edukacji pielęgniarek, choć można zmienić ich organizację, dając wyraz temu, że rozwijają się razem z nami. Zachowanie pielęgniarskiej symboliki nie jest propozycją opozycji względem nauki i rozwoju naukowego, ale propozycją ich uzupełnienia (Catanzaro A., 2002). Celebrowanie uroczystości zawodowych z wykorzystaniem symboliki pielęgniarstwa pozwala na tworzenie swoistej więzi z wielowiekową tradycją pielęgniarstwa oraz uczy szacunku do tej tradycji. 14

15 Przestrzeganie zaleceń terapeutycznych (compliance, obecnie częściej używane adherence) stanowi jeden z podstawowych warunków skuteczności stosowanej terapii. Ma to szczególne znaczenie w przypadku chorób przewlekłych. Przestrzeganie zaleceń terapeutycznych wiąże się nie tylko z przyjmowaniem przepisanych leków, ale także ze stosowaniem zalecanej diety, zaleconym zmniejszeniem masy ciała czy w ogóle zmianą stylu życia konieczną w danej jednostce chorobowej. Wśród form nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych można wyróżnić (Raport o przestrzeganiu zaleceń terapeutycznych przez polskich pacjentów, 2010): Nierealizowanie recept; Nierozpoczynanie leczenia; Opóźnianie rozpoczęcia leczenia; Nieświadome pomijanie pojedynczych dawek leku; Świadome pomijanie pojedynczych dawek leku; Systematyczna zmiana częstości dawkowania leku; Okresowe przyjmowanie zmniejszonej /zwiększonej liczby dawek leku; Wakacje od leków; Przedwczesne kończenie kuracji; Przerwanie leczenia przewlekłego. Do tego trzeba także dodać nieprzestrzeganie zalecanej diety, brak zalecanej eliminacji używek czy brak zalecanej aktywności fizycznej. Skutki nieprzestrzegania zaleceń to przede wszystkim brak efektów terapeutycznych i przez to brak poprawy zdrowia oraz niska jakość życia. Dodatkowo należy wspomnieć o kosztach związanych z nieprzestrzeganiem zaleceń terapeutycznych, które w Polsce można oszacować na ok. 6 mld rocznie (Raport o przestrzeganiu zaleceń terapeutycznych przez polskich pacjentów, 2010). Wśród wielu czynników determinujących nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych należy wymienić brak odpowiedniej edukacji pacjenta na temat ważności terapii, jej przebiegu i stylu życia z daną jednostką chorobową. Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie stoi na stanowisku, że pielęgniarki mogą i powinny odgrywać kluczową rolę w przygotowaniu pacjenta do przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Pielęgniarki zostały przygotowane do przekazywania pacjentowi wiedzy i wyuczenia odpowiednich umiejętności niezbędnych do wprowadzenia zaleceń terapii i zmiany stylu życia w danej jednostce chorobowej. Mają z pacjentem najczęstszy i najbliższy kontakt, co umożliwia wypracowanie właściwej motywacji do przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Tło Jak wynika z badań, w USA tylko 51% pacjentów leczonych na nadciśnienie przestrzega zaleconej terapii. W grupie pacjentów z depresją jedynie 40%-70% przyjmuje antydepresanty. Australijscy pacjenci z astmą tyko w 43% biorą przepisane leki (WHO, 2003). W Europie, w grupie pacjentów z cukrzycą, tylko 28% osiąga dobrą kontrolę glikemii. W USA tylko 2% dorosłych pacjentów z cukrzycą przestrzega wszystkich zaleceń terapeutycznych niezbędnych w skutecznej terapii cukrzycy (WHO, 2003). 15

16 Okazuje się, że w samej tylko kuracji antybiotykowej, blisko 40% pacjentów czyni odstępstwa od reżimu przyjmowania leków (Kardas P, Devine S., Golembesky A., Roberts R, 2005). W Polsce, tylko 65% chorych przewlekle deklaruje, że zawsze przyjmuje wszystkie zalecone dawki leków. Co czwarty chory przewlekle nie stosuje się do zaleceń lekarza i zdarzają mu się sytuacje wykorzystania tylko części przepisanego opakowania lub też wykorzystania niektórych lub tylko jednego z przepisanych leków (Raport o przestrzeganiu zaleceń terapeutycznych przez polskich pacjentów, 2010). Podstawowym czynnikiem decydującym o przestrzeganiu zaleceń terapeutycznych jest zaufanie pacjenta do pracownika ochrony zdrowia oraz systemy wsparcia zarówno ze strony personelu medycznego, jak i najbliższych. Włączenie pielęgniarek w proces przygotowania pacjentów do przestrzegania zaleceń terapeutycznych jest szczególnie ważny, gdyż pielęgniarka cieszy się dużym uznaniem społeczeństwa (CBOS, 2009). Pacjenci na ogół czują się bardziej zrelaksowani w relacji z pielęgniarkami i łatwiej jest im komunikować swoje problemy. Pielęgniarka pomaga zrozumieć pacjentowi to, co powiedział lekarz, dlaczego przyjmowanie przepisanych leków ma znaczenie, jak je przyjmować i co zmienić w swoich zachowaniach zdrowotnych (Miaskowski Ch., Shockney L., Chlebowski R.T., 2008). Według zaleceń ICN, pielęgniarska strategia poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych powinna obejmować: ocenę przestrzegania zaleceń terapeutycznych z wykorzystaniem pytań, w których nie ma znamion straszenia pacjenta; pytanie o efekty uboczne terapii i ich wpływ na jakość życia pacjenta; edukowanie pacjentów na temat ich choroby, znaczenia przestrzegania zaleceń terapeutycznych, pozytywnych aspektów przestrzegania zaleceń terapeutycznych, możliwych skutkach ubocznych i jak sobie z nimi radzić; sugerowanie i wskazywanie pacjentowi różnych metod i środków przypominania o zaleceniach terapeutycznych (np. o wzięciu lekarstwa); nagradzanie i wzmacnianie pozytywnych zachowań np. poprzez pokazywanie pozytywnych efektów klinicznych przestrzegania zaleceń terapeutycznych jak obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, obniżenie poziomu cukru we krwi; zachęcanie pacjenta do podtrzymywania relacji terapeutycznych z pracownikiem ochrony zdrowia oraz do kontaktu z grupami wsparcia (WHO, 2003). Działania, które mogą poprawić przestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów chorych przewlekle to m.in. uproszczenie stosowanej terapii, edukacja, przypomnienia, samokontrola, poradnictwo, terapia rodzinna, terapia psychologiczna, interwencja kryzysowa, kontrolne kontakty telefoniczne i inne formy aktywnej pomocy. Pojedyncze interwencje mają jednak skuteczność daleką od oczekiwań, dlatego najlepiej łączyć te działania, zwiększając w ten sposób ich efektywność (Haynes RB, Ackloo E, Sahota N, i wsp. 2008). Poprawa przestrzegania zaleceń terapeutycznych może mieć znacznie większe dla poprawy zdrowia populacji aniżeli poprawa samych metod leczenia (Haynes RB., 2001). Dlatego należy zwracać uwagę na ten problem oraz zintensyfikować działania wszystkich przedstawicieli zespołu terapeutycznego a szczególnie pielęgniarek, w celu edukowania pacjenta na temat zalecanej terapii oraz wspierania go podczas je stosowania. Warszawa, 22 września 2010 r. 16

17 Jakość życia pacjentów po amputacjach kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic 1 Izabela Napieracz-Trzosek, 2 Bożena Gorzkowicz 1 Studenckie Towarzystwo Naukowe Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Ratownictwa Medycznego PAM, NZOZ Zdrowie Dębno. 2 Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego PAM Adres korespondencyjny: Izabela Napieracz-Trzosek ul. Demokracji 22, Dębno; Tel: ; iza.maciek1999@interia.pl Streszczenie Wstęp W ostatnich latach jakość życia w naukach medycznych cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Dzięki temu znaczenia nabiera nie tylko samo leczenie, ale przeprowadzenie go w sposób pozwalający pacjentom utrzymać zadowalającą ich jakość życia. Takie podejście jest ściśle związane ze zmieniającym się spojrzeniem medycyny na pacjenta, które przyjmuje holistyczny i empiryczny wymiar. W znacznym stopniu jest uzależniona od wcześniejszych doświadczeń i przeżyć jednostki, pełnionych ról społecznych, a także podejścia do własnej choroby i zaakceptowania jej skutków. Pacjenci po amputacji kończyn z powodu miażdżycy tętnic stanowią grupę osób, której życie ulega diametralnej zmianie, a co za tym idzie również jego jakość. Cel pracy Celem pracy jest ocena jakości życia pacjentów po odjęciu kończyny dolnej w przebiegu miażdżycy. Materiał i metody Badania przeprowadzono na grupie 80 osób po amputacji kończyn z przyczyny miażdżycy tętnic. W grupie tej znalazło się 40 ankietowanych z Polski i 40 z Niemiec. Do badań użyto kwestionariusza ankiety własnej konstrukcji oraz standaryzowanego kwestionariusza SF 36. Ocenę poziomu jakości życia przeprowadzono po kilkakrotnym pogrupowaniu pacjentów pod względem: narodowości, posiadania i używania protezy, pozostawania czynnym zawodowo, występowania dolegliwości ze strony kikuta oraz pojawiających się trudności w funkcjonowaniu. Wyniki i wnioski Pacjenci pochodzący z Niemiec znacznie lepiej oceniali jakość swojego życia, niż polscy respondenci, w zakresie: sprawności fizycznej, bólu, witalności, funkcjonowania społecznego oraz stanu psychicznego. Niepełnosprawni z protezą, aktywni zawodowo oraz bez dolegliwości kikuta cechowali się znacznie wyższą jakością życia we wszystkich badanych podskalach. Pacjenci skarżący się na trudności w poruszaniu się, jakie dostrzegali w swoim otoczeniu, znacznie gorzej oceniali jakość życia we wszystkich sferach za wyjątkiem funkcjonowania emocjonalnego. W ramach tej podskali wszyscy ankietowani cechowali się podobną jakością życia, bez względu na trudności w środowisku. Słowa kluczowe: jakość życia, amputacja, miażdżycowe zwężenie tętnic. Wstęp Jakość życia jest pojęciem od dawna funkcjonującym w naukach społecznych. Jednak jego forma i sens uległy przez lata dużym przemianom. W naukach medycznych to zjawisko funkcjonuje od lat 60 XX wieku. Zwłaszcza w obecnej formie, pozwalającej na dopełnienie całego procesu leczenia. Staje się kluczem otwierającym drzwi dla możliwości holistycznego podejścia do pacjenta, jego choroby i życia z nią przez kolejne lata. Do niedawna centrum działań medycznych skupiało się na uzyskaniu jak najlepszych efektów leczenia. Taki biomedyczny (tradycyjny) sposób postępowania nie skupiał się na pacjencie, lecz na jego chorobie. Wydłużało to czas przeżycia chorych, ale tak naprawdę miało się nijak do ich dalszego życia, możliwości funkcjonowania w środowisku i pełnienia ról społecznych, jakie obejmowali dotychczas [1, 2]. Różnorodność rozumienia zagadnienia stała się przyczyną mnogości jego interpretacji i rozbieżności w definiowaniu. Jednak pomimo posiadania tak wielu wymiarów, w tym między innymi: społecznego, filozoficznego, medycznego, kulturowego czy też ekonomicznego, posiada jedną wspólną cechę dotyczy optymalnej jakości. Zgodne jest też stanowisko, że podstawą przy określaniu jakości życia jest analiza determinantów zarówno subiektywnych, jak i obiektywnych [3, 4]. Każdy człowiek przyzna, że najcenniejszą z wartości jest życie. To dar, jaki nieodzownie wszyscy otrzymujemy, a naszym obowiązkiem jest jedynie dbanie o to najwyższe dla nas dobro. Często jednak ten obowiązek wiąże się z nieustanną walką z bardzo trudną do zaakceptowania rzeczywistością. Jest też wartością spójną dla wszystkich kultur i wyznań, które dążą do stwarzania warunków stałego podnoszenia jakości życia. Określa stopień zaspokojenia tak niematerialnych, jak i materialnych potrzeb zarówno jednostek, jak i grup społecznych, co daje w równej mierze poczucie bezpieczeństwa, samorealizacji i współżycia w środowisku [5]. Przez lata zdrowie było mierzone tylko w negatywnym odniesieniu, czyli jako choroba, oraz jedynie w bardzo wąskim zakresie. Rokowania opierano wyłącznie na odsetku śmiertelności, a także na zachorowalności na daną chorobę oraz ciężkości jej przebiegu uwzględniając stan kliniczny i wyniki laboratoryjne. Oceniano odchylenia od zdrowia, ale nigdy nie poszukiwano wskaźników dobrego zdrowia. Obecnie na podstawie analizy piśmiennictwa ocenia się, że pomiar i ocena jakości życia stały się nieodłącznym elementem całego procesu terapeutycznego, a szczególnie ważny staje się w przypadku przewlekłych chorób. Dzieje się tak w związku z negatywnym ich wpływem na psychiczne, fizyczne, społeczne, rodzinne, zdrowotne i emocjonalne elementy życia. Bardzo ważne jest również określenie czynników odpowiedzialnych za obniżenie zadowolenia z życia, a co za tym idzie wdrożenie postępowania mającego na celu przywrócenie choremu optymalnego funkcjonowania zarówno w sferze psychicznej, jak i fizycznej oraz społecznej [4]. Amputacja kończyny jest jednym z najbardziej drastycznych zabiegów. Dotyczy najczęściej pacjentów z IV stopniem niedokrwienia według klasyfikacji Fontaine a. Przez jednych uważana jest za zabieg okaleczający, a przez innych za naprawczy dający możliwość poprawy dotychczasowej jakości życia poprzez wykorzystanie protezy. Krytyczne niedokrwienie kończyny poprzedzone jest najczęściej długim okresem pogarszania się istniejących objawów choroby jak chromanie przestankowe, a także spoczynkowe bóle nocne. Występuje martwica palców lub stopy a także pojawiają się owrzodzenia troficzne. Skurczowe ciśnienie mierzone na wysokości kostki jest niższe niż 50 mmhg, natomiast w przypadku osób chorujących na cukrzycę mierzone na paluchu nie przekracza 30 mmhg [6, 7]. 17

18 Cel pracy Celem pracy była ocena jakości życia pacjentów po amputacji kończyn z powodu miażdżycy tętnic. Materiał i metody Materiał obejmuje 80 pacjentów w tym po 40 z Polski i z Niemiec. W Polsce badania przeprowadzone były w SP ZOZ Szpital Powiatowy w Sulęcinie, Samodzielnym Publicznym Szpitalu Wojewódzkim w Gorzowie Wielkopolskim, Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Nowy Szpital w Kostrzynie nad Odrą, SP ZOZ Szpital Powiatowy w Słubicach, SP ZOZ Szpital Powiatowy w Dębnie oraz w Klinice Chirurgii Naczyniowej Ogólnej i Angiologii PAM w Szczecnie. Badania w Niemczech dotyczyły pacjentów Ambulantes Rehabilitationszentrum Dusseldorf, Uniklinik Dusseldorf, Klinikum Duisburg, ZAR Berlin GmbH. Czas jaki upłyną od zabiegu był różny, od miesiąca do powyżej roku. Dobór ankietowanych pacjentów odbywał się metodą losową. Przed wypełnieniem ankiety chorzy byli informowani o celowości badań, a także wyrazili zgodę i chęć wzięcia w nich udziału. Badania były przeprowadzane od września 2009 roku do kwietnia 2010 roku. Właściwe badania zostały poprzedzone badaniami pilotażowymi na sześciu pacjentach, po których to badaniach naniesiono zmiany we własnym kwestionariuszu ankiety. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Do badań wykorzystano narzędzia badawcze: ankietę własną, standaryzowany kwestionariusz SF-36 do badania jakości życia. Podczas analizy statystycznej posłużono się testem U Manna-Whitneya dla porównania dwóch prób niezależnych. Badaniu poddano ocenę jakości życia we wszystkich podskalach (według kwestionariusza SF 36) ze względu na narodowość pacjentów to, czy korzystali oni z protezy, ich aktywność zawodową, trudności dostrzegane w otoczeniu, a także dolegliwości kikuta. O występowaniu istotnej różnicy między dwiema grupami pacjentów świadczyło prawdopodobieństwo p mniejsze lub równe poziomowi istotności. W analizie przyjęty został poziom istotności p = 0,05. Ogólną charakterystykę pacjentów wykonano w oparciu o wskaźnik struktury. Miarą tą oraz testem niezależności Chi-kwadrat posłużono się również w celu przedstawienia wybranych informacji zebranych w toku badania ankietowego. Również i w tym przypadku o występowaniu istotnych różnic pomiędzy dwiema badanymi grupami świadczyło prawdopodobieństwo p mniejsze lub równe poziomowi istotności. Wszelkie przekształcenia i kodowania materiału badawczego, a także wyliczenia i analizę istotności różnic przeprowadzono przy wykorzystaniu arkusza kalkulacyjnego MS EXCEL 2007 oraz odpowiednich modułów pakietu STA- TISTICA 7.1 PL. Wyniki Spośród 80 ankietowanych osób 50% pochodziło z Polski i 50% z Niemiec, w tym w każdej grupie co czwarta osoba była kobietą (10 osób, tj. 25%), mężczyźni w liczbie 30 osób stanowili 75%. Większość Polaków objętych badaniem było w wieku od 41 do 60 lat (30 osób, tj. 75% grupy). Grupa ta była również najliczniejsza w przypadku niemieckich respondentów (28 osób, tj. 70%). Kwestionariusze ankiet wypełniło znacznie mniej osób w wieku powyżej 60 roku życia (6 Polaków i 8 Niemców, czyli odpowiednio 15% oraz 20%). Co dziesiąty ankietowany, bez względu na narodowość, miał mniej niż 40 lat (po 4 osoby, tj. 10%). Większość pacjentów niemieckich biorących udział w badaniu ankietowym mieszkała w mieście powyżej 50 tysięcy osób (24 osoby, tj. 60%). Co czwarty Polak wskazał ten wariant odpowiedzi (10 osób, tj. 25%). Tyle samo respondentów liczyła polska grupa pochodząca z miasta o wielkości od 20 do 50 tysięcy mieszkańców. Tej wielkości miejscowość stanowiła miasto rodzinne siedmiu ankietowanych Niemców (17,5%). Również 7 osób z grupy niemieckiej (17,5%) zamieszkiwała miasto do 20 tysięcy osób. Wśród polskich pacjentów grupa ta okazał się natomiast najliczniejsza (12 osób, tj. 30%). Na wsi mieszkało dwóch Niemców (5%) oraz co piąty Polak (8 osób, tj. 20%). 30% Polaków i 32,5% Niemców miało amputowaną kończynę na wysokości uda. Natomiast na wysokości podudzia 70% Polaków i 67,5% Niemców. Wśród Polaków przyczyny amputacji plasowały się mniej więcej na jednakowym poziomie. Zbyt późno podjęte leczenie stanowiło 52,5%, natomiast brak rezultatów dotychczasowego leczenia to 47,5%. W przypadku Niemieckich ankietowanych aż 85% amputacji to efekt braku rezultatów dotychczasowego leczenia i tylko 6% spowodowane było zbyt późnym podjęciem leczenia. Badania wykazały, że istnieje wysoce istotna statystycznie zależność (p<0.0001) pomiędzy krajem z jakiego pochodzili ankietowani a przyczyną, która doprowadziła do odjęcia kończyny. Podobnie oceniana przez pacjentów skuteczności rehabilitacji wykazuje istotną zależność w związku z narodowością ankietowanych. Obywatele Niemiec dużo lepiej ocenili przeprowadzoną rehabilitację. Ryc 1. Polscy ankietowani, którzy gorzej ocenili skuteczność rehabilitacji również niżej oceniają swoje możliwości sprawnościowe. Blisko połowa z nich nie była zadowolona ze swoich możliwości sprawnościowych (19 osób, tj. 47,5% grupy). Ta grupa osób stanowiła wyraźną mniejszość w przypadku obywateli Niemiec (5 osób, tj. 12,5%). Zdecydowana większość niemieckich pacjentów była zadowolona ze swojej sprawności (35 osób, tj. 87,5%). Porównując czas, kiedy rozpoczęto rehabilitację pojawiają się istotne różnice pomiędzy pacjentami z Polski i z Niemiec. Odpowiedzi obywateli Niemiec wskazywały, że rehabilitacja w większości przypadków (60%) rozpoczynana jest jeszcze przed zabiegiem a tylko u 40% bezpośrednio po zabiegu. Wśród ankietowanych z Polski w 42,5% rehabilitacja rozpoczynana jest zarówno przed jak i po zabiegu, w 2,5% na zlecenie lekarza rodzinnego lub specjalisty. Niestety zdarza się również (10% badanych), że w ogóle nie jest prowadzona. Ankietowanych z obu krajów poproszono również o ocenę dostępności do dobrej opieki medycznej. Wyniki pokazują istotną statystycznie zależność, p <0,0001, wykazując, że obywatele Niemiec z większa łatwością uzyskują ten dostęp. Tab. 1. W badanej grupie pacjenci, którzy bardzo dobrze i dobrze ocenili przebieg rehabilitacji (22,5% i 12,5%) mają niewielkie trudności w wykonywaniu czynności codziennych. Odsetek tych trudności rośnie wraz ze spadkiem oceny przebiegu rehabilitacji. W korelacji tej poziom istotności wynosi (p<0,0001). Badając tą samą cechę z uwzględnieniem kraju z jakiego pochodzili ankietowani istotna statystycznie zależność pojawia się zarówno w przypadku Polaków (p<0,0001) jak i obywateli Niemiec (p<0,0007). Z badań wynika, że istnieje zależność (p<0,0085) pomiędzy odbieraniem własnego wyglądu a płcią ankietowanych. Zależność ta pojawia się jedynie wśród respondentów z Polski (p<0,0147), natomiast wśród Niemieckich badanych nie pojawia się (p>2,22222). Ocenie poddano również wpływ, jaki ma odbieranie własnego wyglądu na częstość występowania negatywnych nastrojów. Z badań wynika, że istnieje statystycznie istotna zależność po- 18

19 między odbieraniem własnego wyglądu a częstością przeżywania negatywnych nastrojów zarówno wśród kobiet (p<0,0008) jak i mężczyzn (p<0,0001). Badając tą samą zależność ale dodatkowo dokonując podziału ze względu na narodowość okazuje się, że zależność występuje jedynie wśród Polskich kobiet (p<0,0074), natomiast brak jej w przypadku kobiet niemieckich (p>0,2733). Analizując ankietowanych mężczyzn okazuje się, że zarówno w przypadku Polaków jak i Niemców istnieje duża statystycznie zależność w obu przypadkach ( p<0,0001). Oceny jakości życia dokonano przy pomocy standaryzowanego kwestionariusza SF-36. Wyniki pogrupowano w następujące skale: PF- sprawność fizyczna, RP- ograniczenie co-dziennych czynności z powodu stanu zdrowia fizycznego, BP- ból, GH- ogólny stan zdrowia, V- witalność, SF- funkcjonowanie społeczne, REfunkcjonowanie emocjonalne, MH- stan psychiczny. Następnie zbadano, czy narodowość respondentów miała wpływ na ocenę ich jakości życia. W procesie weryfikacji posłużono się testem U Manna-Whitneya. Pacjenci biorący udział w badaniu ankietowym najwyżej oceniali jakość życia w zakresie ogólnego stanu zdrowia (GH). Średnia ocena przyznana w badanej grupie wyniosła 84,33 punkty, wśród polskich pacjentów odnotowano przeciętny wynik na poziomie 79,75 punktów, a wśród niemieckich respondentów 88,9 punktów. Odchylenie standardowe wyniosło odpowiednio 39,97 oraz 41,84 i 37,98 punktów. Najniższą średnią notę jakości życia badani wykazali oceniając swoją sprawność fizyczną (PF). W całej grupie objętej analizą średnia wartość wyniosła 28,38 +/- 26,80 punktów, wśród polskich pacjentów 21,38 +/- 24,39 punktów, a w grupie niemieckich badanych 35,38 +/- 27,56 punktów. Na podstawie wyników zamieszczonych w tabeli 2 stwierdzono statystycznie istotną (p < 0,05) różnicę między polskimi, a niemieckimi pacjentami po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic pod względem oceny jakości życia w zakresie: sprawności fizycznej (PF), bólu (BP), witalności (V), funkcjonowania społecznego (SF), stanu psychicznego (MH). Zaobserwowano, iż polscy pacjenci znacznie gorzej oceniali swoją sprawność fizyczną, aniżeli respondenci pochodzący z Niemiec. Wyraźnie większe wartości oceny dotyczące bólu wśród niemieckich pacjentów oznaczają, iż ta grupa osób znacznie rzadziej odczuwała w życiu niedogodności związane z bólem. Respondentom polskim natomiast uczucie bólu sprawiało znacznie większe trudności. Badani pochodzący z Niemiec znacznie wyżej oceniali swoją witalność, aniżeli pacjenci poddani amputacji kończyn dolnych w Polsce. Jakość życia w ramach funkcjonowania społecznego Niemców okazała się również znacznie wyższa, niż w przypadku pacjentów polskich. Niemieccy pacjenci po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic znacznie lepiej oceniali swój stan psychiczny, niż respondenci z Polski. W przypadku ograniczeń w wykonywaniu czynności dnia codziennego spowodowanych stanem zdrowia fizycznego (RP), ogólnego stanu zdrowia (GH) oraz funkcjonowania emocjonalnego (RE), Polacy i Niemcy oceniali swą jakość życia w podobnym stopniu. Tab. 2. PF- Sprawność fizyczna, RP- rola ograniczeń fizycznych, BP- ból fizyczny, GH- ogólne zdrowie, V- witalność, SF- funkcjonowanie społeczne, RE- rola ograniczeń emocjonalnych, MH- stan psychiczny. Tab. 3. Analogiczne badanie przeprowadzono w celu zbadania, czy korzystanie z protezy ma wpływ na ocenę jakości życia pacjentów po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic (tab. 3). Oceny jakości życia pacjentów korzystających z protezy i tych, którzy jej nie używają różnią się statystycznie istotnie w każdej sferze życia (we wszystkich przypadkach p < 0,05). Osoby żyjące z protezą cechowały się znacznie wyższą jakością życia, niż pacjenci nie stosujący tego typu rozwiązania. Stosowanie protezy znacznie poprawiało jakość życia pacjentów mieszkających w Polsce we wszystkich analizowanych sferach (p < 0,05). Podobną sytuacje zaobserwowano wśród niemieckich respondentów. Aktywność zawodowa również okazała się istotnie wpływać na ocenę jakości życia we wszystkich badanych podskalach (p < 0,05). Osoby pracujące zarobkowo charakteryzowały się znacznie wyższą jakością życia w każdej ze sfer, niż pacjenci utrzymujący się ze świadczeń rentowych lub emerytalnych. Tab. 4. Mieszkający w Polsce pacjenci po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic, którzy wykonywali pracę zarobkową, wykazywali znacznie wyższą jakość życia we wszystkich analizowanych podskalach, niż osoby utrzymujące się z renty bądź emerytury (p < 0,05). W przypadku osób mieszkających w Niemczech, stwierdzono, iż wykonywanie pracy zarobkowej znacznie podnosi jakość życia pacjentów po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic w sferze sprawności fizycznej, ograniczeń wykonywania codziennych czynności spowodowanych stanem zdrowia fizycznego, ogólnego stanu zdrowia, witalności, a także funkcjonowania emocjonalnego (p < 0,05). Nie potwierdzono natomiast wpływu podjęcia pracy na ocenę bólu, funkcjonowania społecznego, czy stanu psychicznego (p > 0,05). Występowanie w otoczeniu pacjentów trudności wynikających z ich niepełnosprawności istotnie wpływa na niemal każdą dziedzinę ich życia (p < 0,05). Wyjątek stanowiło funkcjonowanie emocjonalne (p > 0,05). Utrudnienia w otoczeniu nie wpływały na jakość życia polskich pacjentów (wszystkie p > 0,05) po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic. Wśród niemieckich obywateli, napotykane trudności w otoczeniu pacjentów po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic znacznie obniżały jakość ich życia w sferze sprawności fizycznej (p < 0,05). Czynnik ten wpływał również negatywnie na ocenę ogólnego stanu zdrowia badanych przy poziomie istotności równym 0,056. Nie potwierdzono natomiast istotnego znaczenia napotykania trudności związanych z niepełnosprawnością w otoczeniu w przypadku jakości życia w pozostałych sferach (p > 0,05). Tab. 5. Tab. 5. W kolejnym etapie zbadano wpływ dolegliwości kikuta na jakość życia pacjentów po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic. Ze względu na zbyt małą liczbę przypadków z analizy wykluczono następujące grupy: odczuwanie przykurczy 1 osoba (1,3% ogółu badanych), odczuwanie bólu oraz przykurczy 8 osób (10%). Pacjenci z tej grupy zostali włączeni do respondentów skarżących się na ból kikuta, inne dolegliwości 5 osób (6,3%). Wpływ dolegliwości kikuta na jakość życia okazał się statystycznie istotny w każdej z badanych podskal (wszystkie p < 0,05). Pacjenci, którzy nie zgłaszali bólu kikuta znacznie lepiej oceniali jakość swojego życia we wszystkich sferach, niż osoby odczuwające tego typu niedogodności. Tab

20 Dyskusja Zagadnienia jakości życia są obecnie intensywnie i prężnie rozwijającą się dziedziną w naukach medycznych. Stają się jednym z najistotniejszych wykładników mówiących o skuteczności leczenia. W przypadku osób przewlekle chorych, a do takich między innymi zaliczyć należy pacjentów po amputacji kończyn z przyczyn miażdżycy tętnic, którym choroba w znacznym stopniu uniemożliwiła realizację celów życiowych, działania podnoszące jakość życia pozwalają przeistoczyć się z biorców pomocy medyczno-socjalnej w osoby o względnie zadawalającym poziomie egzystencji. Współczesne holistyczne podejście do pacjenta diametralne zmienia wizerunek medycyny. Obecnie ważniejsze od szczycenia się możliwością wydłużenia ludzkiego życia staje się pytanie, czy jest to życie w pełnym tego słowa znaczeniu. Celem działań medyków stała się analiza czynników kształtujących przyszłość człowieka przewlekle chorego [8]. Nie można jednak zapominać, że ocena jakości życia ma nie tylko wymiar obiektywny, ale w głównej mierze subiektywny i zależy od samych badanych. Przeprowadzając badania zawsze należy uwzględnić szereg czynników wpływających na to zagadnienie. Zaliczyć można tu ogólne warunki społeczno-bytowe, dostępność i jakość usług medycznych, średni poziom życia społeczeństwa w danym regionie jak również demograficzne w tym płeć, wiek, wykształcenie, warunki bytowe czy stan rodzinny [8]. Polscy respondenci znacznie gorzej ocenili swoją sprawność fizyczną, aniżeli respondenci pochodzący z Niemiec. Wiązać się to może z odmiennie prowadzoną i inaczej ocenianą przez pacjentów rehabilitacją w obu krajach. Statystycznie istotne różnice dotyczyły również dostępu do dobrej opieki medycznej. Korelując tę ocenę z zadowoleniem pacjentów z przeprowadzonej rehabilitacji, a w konsekwencji posługiwaniem się protezą pojawia się statystycznie istotna zależność zarówno wśród obywateli Polski i Niemiec. Wynika z niej, iż pacjenci mający łatwiejszy dostęp do dobrej opieki medycznej lepiej oceniający przebieg rehabilitacji, częściej używają protezy. Wśród polskich badanych codziennie protezą posługuje się 37,5% pacjentów, a wśród niemieckich aż 57,5%. Natomiast częściowo protezę wykorzystuje 7,5% ankietowanych z Polski i 17,5% z Niemiec. Wśród innych autorów również zaznaczany jest fakt, że nierówny dostęp do dobrej opieki medycznej może wpływać na umiejętności pacjentów wynikające z jakości świadczonych usług rehabilitacyjnych [9]. Szczygielska-Majewska wykazuje w swoich badaniach, że tylko 30% spośród ankietowanych w badanej przez nią grupie było usprawnianych w ośrodkach rehabilitacyjnych, z czego tylko 45,9% wyraziło swoje zadowolenie z usprawniania [10]. Badając współczesne problemy amputacji w chorobach naczyń porusza między innymi problem jakości życia tych pacjentów. Podkreślany jest fakt, iż zabieg amputacji diametralnie zmienia sytuację społeczną i ekonomiczną chorych. Dlatego też w perspektywie zabiegu zawsze należy brać pod uwagę dalsze życie pacjenta. W związku z tym prawidłowo przebiegająca rehabilitacja rozpoczynająca się jeszcze przed zabiegiem, uwzględniająca zarówno przygotowanie fizyczne jak i psychiczne pacjenta do odjęcia kończyny jest jednym z nieodzownych elementów powodzenia procesu leczenia. Również kompleksowy program leczenia wymaga stałej współpracy interdyscyplinarnego zespołu. Ponadto zabieg amputacji przedstawiany jest w innym świetle, a mianowicie jako akt wytworzenia nowego narządu jakim jest kikut, który dzięki odpowiedniemu zaprotegowaniu maksymalnie skompensuje funkcje utraconej kończyny [11]. Legro i wsp. także podkreślają, iż wcześnie rozpoczęta i dobrze prowadzona rehabilitacja pacjentów po amputacji kończyn dolnych pozwala na szybki powrót do codziennego życia poprzez maksymalne wykorzystanie funkcji protezy [12]. W badaniach własnych pacjentów korzystających z protezy cechuje znacznie wyższa jakość życia, niż osoby bez protezy. Dotyczy to wszystkich analizowanych sfer życia zarówno respondentów z Polski jak i z Niemiec. Pacjenci posługujący się protezą codziennie (43,75%) oraz sporadycznie (8,75%), uważają się za osoby samodzielne w wykonywaniu czynności codziennych. W celu poprawy jakości życia pacjentów nawet w przypadku działania niekorzystnych czynników, w 68% wszechstronna rehabilitacja o wysokim poziomie świadczonych usług zapewnia sukces [13]. Tederko i wsp. uważają, że prawidłowa rehabilitacja i edukacja pacjentów po amputacji kończyny dolnej pozwala w dużej mierze na przywrócenie pacjentom w maksymalnie możliwym stopniu samodzielnego funkcjonowania oraz czynne włączenie w życie społeczne, a tym samym poprawę jakości życia [14]. Najlepsze efekty daje wprowadzenie programów terapeutycznych jeszcze przed zabiegiem operacyjnym. Dzięki temu w dużym stopniu można zabezpieczyć pacjenta przed niepożądanymi reakcjami na inwalidztwo. W przeciwnym wypadku aktywność funkcjonalna i społeczna znacząco ulega obniżeniu. Pacjenci zaczynają odczuwać brak swobody w poruszaniu się, co ogranicza ich życie prywatne, społeczne jak i zawodowe [15]. Wyodrębniono szereg czynników mających wpływ na poprawę poziomu życia pacjentów po amputacji kończyny, a wśród nich fakt pozostawania aktywnym zawodowo [10]. Badania własne wykazały, że osoby które powróciły aktywnie do życia społecznego poprzez pozostawanie czynnym zawodowo charakteryzowały się znacznie wyższą jakością życia. W przypadku respondentów z Polski wyższa jakość życia dotyczyła wszystkich analizowanych podskal. Natomiast w przypadku osób mieszkających w Niemczech stwierdzono, że wykonywanie pracy zarobkowej znacznie podnosi jakość życia pacjentów po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic w sferze sprawności fizycznej, ograniczeń wykonywania codziennych czynności spowodowanych stanem zdrowia fizycznego, ogólnego stanu zdrowia, witalności a także funkcjonowania emocjonalnego. Należy także dodać, że wśród badanych osób z Niemiec 37,5% pozostawała czynna zawodowo, natomiast z Polski jedynie 17,5%. Zupełnie innym problem, z którym borykają się ludzie po amputacji kończyn dolnych, są kłopoty dnia codziennego wynikających z trudności pojawiających się w ich otoczeniu. Głównie dotyczą one barier architektonicznych. Pacjenci deklarują, że często potrzebna jest pomoc innych ludzi. I choć czasami znikoma, to jednak bardzo krepująca [16]. Z toku badań własnych wynika, że pojawiające się trudności w otoczeniu pacjentów po amputacji kończyn dolnych z powodu miażdżycy tętnic, istotnie wpływają na niemal każdą dziedzinę życia istotnie pogarszając jego jakość. Zaskakujące jest, że badając ten sam czynnik przy uwzględnieniu narodowości okazuje się, iż wśród polskich respondentów napotykających na trudności w otoczeniu wynikające z niepełnosprawności nie wpływają one w istotny statystycznie sposób na jakość życia. Natomiast wśród niemieckich obywateli obniżyły one jakość życia w sferze sprawności fizycznej, a także ocenę ogólnego stanu zdrowia badanych przy poziomie istotności równym Z powodu dolegliwości kikuta znacznie obniża się poziom życia pacjentów. Dotyczy to zarówno przykurczów, bólów fantomowych jak i bólu samej rany pooperacyjnej [9]. Ból fantomowy i ból samego kikuta może o 10-15% zmniejszyć szanse na protezowanie pacjentów a tym samym obniżyć ich poziom życia [17]. W przeprowadzonych badaniach respondenci, którzy nie 20