ORGANIZACJE KATOLICKIE W PARAFIACH DEKANATU OSTROŁĘCKEIGO

Transkrypt

1 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG Ks. Witld Jemielity" RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG W kresie międzywjennym nastąpił rzwój rganizacji katlickich, dawniej istniejących i nwych. W latach trzydziestych rganizacje te zstały skupine w jednej, zwanej Akcją Katlicką, przy zachwaniu pewnej drębnś w wypełnianiu swich celów ustawwych. Autr zamierza mówić zagadnienie w ramach dekanatu strłęckieg, który liczył czternaśe parafii: Czarnia, Czerwin, Dąbrówka, Kadzidł, Kleczkw, Lipniki, Łyse, Myszyniec, Nwa Wieś, strłęka, Piski, Rzekuń, Trszyn i Zalas. W mawianym czasie należały ne d diecezji łmżyńskiej. W Archiwum Diecezjalnym w Łmży zachwały się akta tych parafii, z wyjątkiem Rzekunia i Trszyna'. W pracwaniu zstaną przedstawine rganizacje pczynając d najstarszych, na ile zachwały się nich dane w Archiwum. Autr nie mawia rganizacji szklnych. BRACTW RÓŻAŃCA. Czarnia r., 1926 r., 1934 r. -jest Bractw Różańcwe. Dąbrówka r. - jest Bractw Różańcwe, załżne d czasów niepamiętnych, skupia 60 sób, w niedziele i święprf. zwyczajny. Wiceprezes Łmżyńskieg Twarzystwa Naukweg im. Wagów. 1 W Archiwum Diecezjalnym w Łmży (skrót: ArŁm), w Zesple: Parafie kresu międzywjenneg, mawiane parafie psiadają sygnatury: Czarnia 9, Czerwin 10, Dąbrówka 14, Kadzidł 26, Kleczkw 28, Lipniki 38, Łyse 43, Myszyniec 47, Nwa Wieś 49, strłęka 53 i 54, Piski 49, Zalas

2 KS. WITLD JEMIELITY ta śpiewają różaniec i pieśni, składki człnkwskiej nie chcą płać. Kleczkw r., 1926r., 1931 r. - jest Bractw Różańcwe. Lipniki r. - jest Bractw Różańcwe, liczy kł 200 sób. Myszyniec r. - Bractw Różańca liczy 200 człnów; , 178, 179r. - są tak zwani braa i sistry różańca, śpiewają różaniec i twarzyszą ze światłem w prcesji z Najświętszym Sakramentem; 1938 r. - jest Bractw Różańcwe. Nwa Wieś. 1926r. - prbszcz prsił biskupa kanniczną legalizację Bractwa Różańcweg. strłęka r. - jest Bractw Matki Bskiej Różańcwej, liczy 300 sób; 1931 r. - jest Bractw św. Różańca. Piski r. - jest Bractw Różańca d 1717 r., liczy 302 miejscwych i 25 z bcych parafii, wpiswe 2 zł i składka rczna 2 zł; 1926 r. - jest Bractw Różańcwe d 1717 r., ani śladu erekcji, becnie człnków nie psiada 2. Ż Y WY RÓŻANIEC. Czarnia 1932 r.-w parafii jest 50 kółekżyweg Różańca; 1934 r. - prbszcz prsi biskupa nminacje na dyrektra Unii Żyweg Różańca i kanniczną erekcję tejże Unii. Czerwin r. - Żywy Różaniec. Lipniki r. - jest żywy Różaniec. Łyse r. - jest Żywy Różaniec. Myszyniec r. - cała parafia jest zrganizwana w Kółkach Różańcwych Żyweg Różańca. Księża dwiedzają pszczególne kółka w każdej wsi i miewają tam dpwiednie pgadanki, dwiedzają w niedziele p nabżeństwie. Nwa Wieś r. - są kółka różańcwe. Zalas r. - jest Żywy Różaniec 3. W 1934 r. Kuria pinfrmwała prbszczów tym, że winni psiadać nminację na Dyrektra Żyweg Różańca, a gdzie jest Unia Żyweg Różańca, t nminacje na Dyrektra tejże Unii. Jeśli zaś istnieje w parafii kannicznie erygwane Bractw Różańcwe, wówczas Prmtr Bractwa jest Dyrektrem Unii Żyweg Różańca na mcy sameg prawa. W 1936 r. Kuria pdała d wiadmś, że d stycznia wychdzi kwartalnik Infrmatr Różańcwy" 4. 2 ArŁm, sygn. 9 k. 9, sygn. 14 k. 10, sygn. 28 k. 9, , sygn. 38 k. 23, sygn. 43 k. 9, sygn. 47 k. 172, sygn. 49 k 31, 53 k. 9, 110, sygn. 59 k. 14,35. 3 ArŁm, sygn. 9 k. 57, 178, sygn. 10 k. 192, sygn. 38 k. 23, sygn. 47 k. 159, sygn. 49 k. 50. sygn. 78 k Rzprządzenia Urzędwe Kurii Diecezjalnej (skrót: RUŁKD) 1934 s. 181, 1936 s

3 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKE1G TRZECI ZAKN ŚW. FRANCISZKA. Czarnia r. - jest 200 człnków, 1926 r mężczyzn i 120 kbiet. Czerwin r. - są nieliczne sby, jest III Zakn. Dąbrówka r. - tercjarzy i tercjarek kł 100. Kadzidł r. - jest 1395 mężczyzn i kbiet. Kleczkw r sby 1931 r. - jest III Zakn. Lipniki r. -jest III Zakn. Łyse r sób, r. -sątercjarze. Myszyniec 1926 r. - jest 200 sób żyjących nie według ustaw tercjarskich, ksiądz prsi biskupa pzwlenie na zaprwadzenie kanniczne kngregacji tercjarskiej (w tym rku i w latach następnych również inni prbszczwie prsili t biskupa). Nwa Wieś r. - 1 mężczyzna i 39 kbiet,. 1926r. - kilkaset pbżnych kbiet. strłęka r., 1931 r. - jest III Zakn. Piski r. - 1 mężczyzna, kilka kbiet i panien. Załas r sby, 1932 r sby 5. BRACTW TRÓJCY PRZENAJŚWIĘTSZEJ. Czerwin r. - jest d dawna, 343 sby, 1926 r. - jest 6. ARCYBRACTW NAJŚWIĘTSZEG SAKRAMENTU. Czarnia r. - jest. Kleczkw r. - jest. strłęka r. - jest. Czerwin r. - jest d 1906 r. Nwa Wieś r sby 7. STWARZYSZENIE PAŃ MIŁSIERDZIA pd wezwaniem Św. Wincenteg a Paul. W grudniu 1929r. bp Łukmski wystswał d diecezjan list pasterski na temat gólnej biedy ludzi i ich ptrzeb. Pleł duchwieństwu, aby załżyli przy swich kśłach parafialnych bractw dbrczynne pd nazwą: Stwarzyszenie Pań Miłsierdzia pd wezwaniem św. Wincenteg a Paul, i aby dknali erekcji kannicznej bractwa. W 1937 r. biskup stwierdził, że w latach ubiegłych akcja dbrczynna przeprwadzna przez Stwarzyszenie św. Wincenteg a Paul przynisła wielką ulgę ubgim i bezrbtnym. Znów są ptrzeby z racji nieurdzaju w tym rku. Niech księża zachęcą Stwarzyszenie 5 ArŁm, sygn. 9 k. 9, 57, sygn. 10 k. 22, 192, sygn. 14 k. 10, sygn. 26 k. 30, sygn. 28 k. 9, sygn. 38 k. 45, sygn. 43 k. 9, sygn. 49 k. 8, 25, sygn. 53 k. 110, sygn. 59 k. 12, sygn. 78 k. 13,44. 6 ArŁm, sygn. 10 k ArŁm, sygn. 9 k. 9, sygn. 10 k. 15, sygn. 28 k. 9, sygn. 49 k

4 KS. WITLD JEMIEIITY jak i sby wspierające d pmcy ptrzebującym 8. W aktach parafii dekanatu strłęckieg nie ma wzmianek tym Stwarzyszeniu. ARCYBRACTW NAJŚWIĘTSZEG SERCA JEZUSA. strłęka r. - jest. Kadzidł. Zstał erygwane w 1927 r., liczy sióstr 103, składka miesięczna wynsi 20 gr., ksiądz zaleł płwie człnków prenumeratę pisemka 9. STWARZYSZENIE MŁDZIEŻY PLSKIEJ. Bp St. Łukmski w dekretach pwizytacyjnych z 1931 i 1932 r. pisał: Czarnia r. Ueszyłem się, gdy znalazłem parafialne SMP męskie i żeńskie, które aby rzwijały się craz więcej dla dbra tej młdzieży raz na pmc Kśła i rdziców. W becnych niebezpiecznych czasach rganizwanie młdzieży pd sztandarem religijnym i światwym jest bardz ptrzebne, aby uchrnić młdzież przed złymi wpływami. Dąbrówka r. Pragnę mieć w tej parafii, jak już są w innych SMP. Zachęcam tak ks. prbszcza jak młdzież d zrganizwania tych Stwarzyszeń i zapisywania ich d związku diecezjalneg. Kadzidł Ueszył mnie widk młdzieży zrganizwanej w SMP. Pragnąłbym, aby wszystka młdzież należała d teg Stwarzyszenia. Kleczkw becne czasy są niebezpieczne szczególnie dla młdzieży. Wyągają p nią ręce różni ludzie, różne partie, różne rganizacje. Pragną ne zawładnąć młdzieżą, aby jej użyć dla przeprwadzenia celów prywatnych lub religijnś wrgich. Dlateg nawłuję młdzież, aby się skupiła w SMP, które t Stwarzyszenie plecam ks. prbszczwi załżyć, tak jak n istnieje już w innych parafiach. Lipniki Nie zastałem w parafii SMP, czyli Stwarzyszenia, które jak wybitnie katlickie ma pmagać duszpasterzwi, rdzicm i samej młdzieży w dbrym religijnym jej wychwaniu. Gdy już prawie wszystkie parafie t Stwarzyszenie psiadają, nie mże między nimi zabraknąć parafii Lipniki, b parafia ta byłaby pzbawina jedneg z najskuteczniejszych śrdków d umralnienia młdzieży. Łyse Dla młdzieży jest knieczne SMP, mające za zadanie wychwać dbrych katlików, dbrych dzie względem rdziców i dbrych bywateli. Ufam, że także w parafii Łyse takie Stwarzyszenie niebawem pwsta- 8 RUŁKD 1929 s. I, 1937 s ArŁm, sygn. 26 k. 41, sygn. 53 k

5 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG nie. Myszyniec r. Dla religijnś parafian przyczyniają się różne bractwa raz SMP. Pierwsze pielęgnują przede wszystkim mdlitwę, drugie bk mdlitwy jeszcze chrześjańskie wychwanie młdzieży. Przy rzwju bractw i SMP będzie się w parafii dbrze dział i przewrtnść nie znajdzie d niej dstępu. Zalas r. Jest ptrzeba łączenia się w bractwa i stwarzyszenia religijne, aby przez nie nabywali i pgłębiali pbżnść. Młdzież pwinna mieć swje SMP Plecam załżyć SMP, jeśli t jest mżliwe. W 1931 r. w parafii Nwa Wieś istniały dwie straże gniwe, które, zdaniem prbszcz były jedncześnie Stwarzyszeniem Młdzieży Katlickiej. Ksiądz trzymał z Kurii puczenie, aby prwadził młdzież według statutu Stwarzyszenia Młdzieży Plskiej, jakklwiek ta sama młdzież mże także należeć d straży gniwej l0. ARCYBRACTW MATEK CHRZEŚCIJAŃSKICH. Zaprwadził je w 1929 r. bp Łukmski. Pisał d diecezjan, że zadaniem Arcybractwa jest puczanie matek spsbach dbreg prwadzenia dzie raz pbudzania ich d mdlitwy łaski Bże dla całej rdziny. Na czele arcybractwa w parafii sti dyrektr i rada, w skład której wchdzą: przewdnicząca, jej zastępczyni, sekretarka i skarbniczki. Człnkiem arcybractwa mże być każda niewiasta, mężatka, wdwa, bezdzietna. Przyjęe d arcybractwa dknuje się urczyśe w kśele. Nw przyjęta sba zstanie zapisana d księgi i trzyma kartę wpiswą. Na cmiesięcznych sptkaniach jest mdlitwa, czytanie duchwne lub nauka wychwaniu dzie, zbiera się składkę dbrwlną na wspieranie ubgich i chrych matek. Raz d rku jest walne zebranie". W frmularzu wizytacji biskupich był pytanie dtyczące teg arcybractwa, c świadczy zaintereswaniu nim biskupa. W 1931 r. w Czarni, w 1933 r. w parafii Nwej Wsi biskup plecał załżyć t Arcybractw, 1931 r. istniał n w Dąbrówce, Kadzidle, strłęce, Piskach. W 1938 r. wikariusz z Kadzidła miewał d kbiet pgadanki wychwaniu dzie i knferencje w kśele, panie psiadały ma- 10 ArŁm, sygn. 9 k. 57, sygn. 14 k. 68. sygn. 26 k. 83, sygn. 28 k. 63, sygn. 38 k. 25, sygn. 43 k. 144, sygn. 47 k. 122, sygn. 49 k. 51, 58, sygn. 78 k. 51. " RUŁKD 1929 s. 51, 1930 s

6 KS. WITLD JEMIELITY leńkie dyplmiki". Ksiądz zaznaczył, iż była t inna rganizacja niż Katlickie Stwarzyszenie Kbiet 12. INNE BRACTWA. Myszyniec r. Straż Hnrwa Najświętszeg Serca Jezusa. Apstlstw Mdlitwy. Kleczkw r. Św. Anny r. Kółk Stwarzyszenia Służek Maryi. Kółka marilgiczne dzie 17. strłęka r. Bractw św. Wincenteg. Bractw Miłsierdzia. Kadzidł r. Jest statut z 1778 r. Są w niewielkiej liczbie, przeważnie starsze kbiety. W 1933 r. prbszcz z Myszyńca prsił biskupa kanniczna erekcję Bractwa Gdziny Świętej. trzymał dpwiedź, iż wbec istnienia na terenie jeg parafii już pięu stwarzyszeń religijnych, a wśród nich nawet dwóch pkrewnych, nie jest wskazane zaprwadzać jeszcze jedn, raczej należy intensywnej rzwijać już istniejące 13. ZWIĄZEK KATLICKI. Związek Katlicki zstał załżny w 1906 r. Dążył d para na nauce Chrystusa wszelkich bjawów żya w dziedzinie duchwej, spłecznej i eknmicznej. Pdbnie z w 1906 r. pwstał Stwarzyszenie Rbtników Chrześjańskich. Według statutu, miał n na celu pdniesienie stanu rbtniczeg pd względem religijn-mralnym, umysłwym, spłecznym i nardwym 14. W frmularzu wizytacji biskupiej 1914 r. był pytanie: Czy jest w parafii Związek Katlicki i inne stwarzyszenia pdbnych celach, ile człnków liczy Związek i jakie instytucje ppiera 15. Czerwin 1914 r. - nie ma. Kadzidł - nie ma. Myszyniec - nie ma 16. W 1932 r. w strłęce ks. Walter rganizwał Stwarzyszenie Rbtników Chrześjańskich. Miał nadzieję, że spśród becnych w mieśe kilku- 12 ArŁm, sygn. 10 k.!20, syan. 14 k. 83, sygn. 26 k. 233, sygn. 49 k. 50, sygn. 53 k ArŁm, sygn. 9 k. 57, sygn. 26 k. 33, sygn. 28 k. 9, sygn. 38 k. 117, sygn. 47 k r. Bender, Chrześjańska myśl i działalnść spłeczna w zabrze rsyjskim w latach , w: Histria katlicyzmu spłeczneg w Plsce. Warszawa s. 219, ArŁm, sygn. 10 k ArŁm. sygn. 10 k. 14, sygn. 26 k. 30, sygn. 38 k

7 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG set rbtników swój akces d Stwarzyszenie mże zgłsić kilkudziesięu, w Wjechwicach był jej 40 człnków' 7. DZIEŁ RZKRZEWIANIA WIARY. W 1927 r. bp Łukmski przekazał wiernym zachętę papieża, by zapisywali się d istniejąceg Stwarzyszenia pd nazwą Dzieł Rzkrzewiania Wiary". d siebie biskup ddał, iż należy utwrzyć parafialne kła Dzieła Rzkrzewiana Wiary i zbierać fiary na misje zagraniczne. Dzieł Rzkrzewiana Wiary bejmuje trzy rganizacje śśle i zgdnie z sbą złączne: a) Związek Misyjny Duchwieństwa, b) Dzieł Rzkrzewiania Wiary dla drsłych, c) Dzieł Dzieęctwa Pana Jezusa dla dzie. Dla starszych jest czaspism Pbudka misyjna" miesięcznik, dla dzie Rczniki Dzieła św. Dzieęctwa Pana Jezusa" dwumiesięcznik 18. W aktach parafii dekanatu strłęckieg nie wspminan tej rganizacji. AKCJA KATLICKA. Zadania Akcji Katlickiej sfrmułwał papież Pius XI w encyklice Ubi arcan z 1922 r., pstulując dnwienie żya katlickieg w rdzinie i spłeczeństwie przez chrystianizację wszystkich dziedzin żya. rganizacyjne rzwiązania Akcji Katlickiej dstswywan d warunków pszczególnych krajów. W 1930 r. w Plsce erygwan Naczelny Instytut Akcji Katlickiej z siedzibą W Pznaniu. W latach rdynariusze pszczególnych diecezji pwływali diecezjalne instytuty Akcji katlickiej. Najniższą kmórką rganizacyjną była Parafialna Akcja Katlicka w zarządzie której zasiadał asystent kśelny, prezes, wiceprezes i sekretarz. Człnkami zarządu byli prezesi stwarzyszeń Akcji Katlickiej: Stwarzyszenia Mężów, Kbiet, Młdzieży Męskiej i Młdzieży Żeńskiej, pnadt przedstawiele stwarzyszeń pmcniczych. rganizacje te pwstały z przekształcenia i dstswania d celów Akcji Katlickiej istniejących rganizacji 19. W 1929 r. bp Łukmski pisał d wiernych swjej diecezji tym, że Akcja Katlicka dtyczy silniejszeg zesplenia świeckich z duchwieństwem dla brny i wzmcnienia zasad katlickich w żyu jednstek i w działaniu publicznym. W tym celu mają się p- 17 ArŁm, sygn. 53 k I8 RUŁKD 1927 s W. Zdaniewicz, Akcja Katlicka, w: Histria katlicyzmu spłeczneg w Plsce, Warszawa 1981, s. 419, 424,

8 KS. WITLD JEMIELITY łączyć wszystkie rganizacje katlickie w jeden wielki Związek Akcji. Dekret załżenia Akcji Katlickiej w diecezji łmżyńskiej pdpisał biskup 21 września 1931 r. Między innymi biskup zaznaczył, że Zarząd Parafialnej Akcji Katlickiej nie mże się wtrącać d wewnętrznych spraw rganizacji przyjętych d Akcji Katlickiej 20. W frmularzu wizyty dziekana w parafii był pytanie: Czy jest Zarząd Parafialnej Akcji Katlickiej. Piski r. - jest. Dąbrówka r. - nie ma, 1936 r. - jest 21. t przykład władz terenwej Akcji Katlickiej w 1938 r. w parafii Myszyniec: Zarząd Męski: prezes Ignacy Kzn, skarbnik Tefil Kuraś,.naczelnik Józef Brzstek, sekretarz Franszek Drężek i gspdarz Franszek Szewczyk. Zarząd Żeński: prezeska Anna Zawrtna, skarbniczka Ludwika Zdzieszkówna, gspdyni Antnina Rrkówna, sekretarka Lekadia lbrysiówna, biblitekarka Waleria Brzstkówna i naczelniczka Marianna Drzdówna. ba Zarządy prsiły biskupa pzstawieniem w parafii ich patrna, ks. Rgalskieg, który przez półtra miesiąca zrganizwał pnad 150 druhów i 250 druhen. Jeg dejśe słabi te Stwarzyszenia, tymczasem prawie każda wiska była i jest jeszcze napełnina Strzelcem, tym nieustannym wrgiem naszeg Stwarzyszenia". Bp Łukmski jednak zabrał wikariusza z Myszyńca. Na piśmie Zarządu widniała pieczęć, w śrdku kła był napis GTÓW", wkół kła STWARZYSZENIE PLSKIEJ MŁDZIEŻY MĘSKIEJ W DĄBRWACH" 22. Stwarzyszenia psiadały swój sztandar. Dnia 19 maja 1935 r. ddziały Męski i Żeński Akcji Katlickiej w Czarni (razem 168 człnków) urządzały pświęcenie sztandaru. Na t pświęcenia miał przybyć pnad 1000 młdzieży z Myszyńca, Kadzidła i Czarni. Prezes Józef Młynwski, prezeska Wernika Zapadka i asystent ks. Rmuald Jałbrzykwski prsili biskupa błgsławieństw 23. W czaspiśmie Akcja Katlicka Diecezji Łmżyńskiej" w 1934 r. wskazan na dniesienie się d innych rganizacji religijnych, czytamy: 20 RUŁKD 1929 S. 16, 1931 s s. 6, 135, 179, 1933 s. 26, 1934 s. 157, 179, 1935 s. 20, 53, 105, 125, 136, 1936 s. 33, 1938 s ArŁm, sygn. 14 k. 134, 151, 59 k ArŁm, sygn. 47 k ArŁm, sygn. 9 k

9 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG W skład Akcji Katlickiej wchdzą tylk cztery rganizacje: Katlickie Stwarzyszenia Mężów, Kbiet, Młdzieży Męskiej i Żeńskiej. Lecz nie jest wykluczna, wszem pżądana, ptrzeba i knieczna pmc i współpraca rganizacji religijnych: Żyweg Różańca, Tercjarstwa, Apstlstwa Mdlitwy, Arcybractwa Matek Chrześjańskich, Stwarzyszenia Pań św. Wincenteg a Paul. Głównie Żywy Różaniec jak rganizacja stanwa pwinien być dbrze zrganizwanym przedszklem Akcji Katlickiej. rganizacje katlickie mają wychwywać i przygtwywać apstłów świeckich d Akcji Katlickiej w każdej parafii. Zarządy Parafialne Akcji Katlickiej będą usilnie ppierać rganizacje religijne, mieć z nimi stały kntakt i wspierać się wzajemnie we wszystkich pczynaniach i pracach nad wyrbieniem i pdniesieniem pzimu żya wewnętrzneg. Katlicki frnt ma być zwarty i mcny. W tym czaspiśmie, wychdzącym raz na miesiąc, mżna prześledzić działalnść Akcji Katlickiej: pwstawanie klejnych ddziałów Mężów, Kbiet, Młdzieży Męskiej i Żeńskiej, władze centralne i pszczególnych ddziałów, zawdy sprtwe, akademie, wystawy, przebieg urczystś kśelnych i cywilnych z udziałem człnków Akcji Katlickiej. Miesięcznik wychdził d września 1934 r. d wjny, liczył kł 20 strn. Cała Akcja Katlicka bchdziła swje święt patrnalne w urczystść Chrystusa Króla, ddziały Młdzieży Męskiej i Żeńskiej na św. Stanisława Kstkę. Wszystkich zachęcan d spwiedzi i kmunii, a p nabżeństwie d udziału w przygtwanej akademii 24. Stwarzyszenie Młdzieży Plskiej a ptem Stwarzyszenie Katlickie Młdzieży Męskiej i Żeńskiej urządzały akademie z kazji wydarzeń kśelnych i religijnych. W 1927 r. dbył zjazd związkwy w dniach i 2 lipca w Łmży, zjazdy kręgwe w Bargłwie 15.08, w strłęce 19.08, pświęcenia sztandarów w Łapach i Wyskiem Mazwieckiem. W 1932 r. w rcznicę biru i krnacji papieża we wszystkich parafiach zrganizwan urczystą akademie papieską, w 1932 r. t sam z racji 10-lea pntyfikatu Piusa XI, ptem w 12. rcznicę biru papieża, w święt Chrystusa Króla. dbywały się 24 Akcja Katlicka Diecezji Łmżyńskiej 1934, nr 3, s. 3. Czaspism jest dstępne w Biblitece Seminarium Duchwneg w Łmży. 51

10 KS. WITLD JEMIELITY też akademie w rcznice Cudu nad Wisłą" 25. Akacja Katlicka bchdziła swje święt patrnalne w urczystść Chrystusa Króla, ddziały Młdzieży Męskiej i Żeńskiej ddatkw na św. Stanisława Kstkę. Wszystkich zachęcan d spwiedzi i kmunii, a p nabżeństwie d udziału w akademii. Z niektórych parafii dekanatu strłęckieg są dane ilś człnków Stwarzyszenia Mężów, Kbiet, Młdzieży Męskiej i Żeńskiej. W tym zestawieniu trzeba wziąć pd uwagę liczbę wiernych w pszczególnych parafiach, drsłych i dzie. W 1938 r.: Czarnia 3666, Czerwin 4570, Dąbrówka 1454, Kadzidł 10280, Kleczkw 3310, Lipniki 3535, Łyse 3495, Myszyniec 12335, Nwa Wieś 3035, strłęka 11425, Piski 2800, Rzekuń 9130, Trszyn 3370, Zalas 3079 parafian. Najwięcej człnków liczyły Stwarzyszenia w dużych parafiach, c jest czywiste, a pśród małych parafii wyróżniały się Czarnia i Zalas. Rzwijające się liczebnie rganizacje ptrzebwały miejsca d sptkań. W frmularzu wizyt dziekana był pytanie: Czy jest w parafii Dm katlicki lub sala parafialna. Jeśli nie, gdzie dbywają się zebrania stwarzyszeń Akcji Katlickiej. t dpwiedzi. Czerwin 1935 r. - Jest sala parafialna. Dąbrówka 1937 r. - Dziekan pleca budwę sali parafialnej, której ptrzebę tak mcn dczuwają rganizacje katlickie. Kadzidł - w 1935 r. zbudwan Dm katlicki. Łyse 1934 r. - Zebrania dbywają się w jednej sali na rganistówce r. - Pnieważ stan majątku kśelneg jest dsyć dbrze pstawiny, dążymy d budwy Dmu katlickieg, któreg brak już dzisiaj parafie dczuwają. Dm takwy ułatwiłby prwadzenie ddziałów Akcji Katlickiej, b wskutek szczupłej salki niewiele sób mże w niej się pmieść. D budwy dmu przystąpin w 1938 r. Myszyniec 1938 r. - Jest sala parafialna w Dmu katlickim. Nwa Wieś 1931 r. - Prbszcz przedstawia plan budwy Dmu katlickieg, w 1935 r. - zebrania dbywały się w kancelarii parafialnej. strłęka - w 1929 r. parafia dzyskała część budynku pklasztrneg i przeznaczyła na dm parafialny. P trzymaniu wiadmś tym, biskup pisał: Nwczesne duszpasterstw p- 25 RUŁKD 1927 s. 138, 1929 s. 26, 131, 1932 s. 2, 1934 s. 5, 1936 s. 147, 171, 1938 s

11 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG C J N >> u 15 N W >n NT n r- Cl 1/1 fi f m r^ m m </i m cl t in m m u-i N N Cl t m ^r <N <N N U~1 r- f i n N VI Cl l < ) m r~ r- Cl 5J- 3- rn Rk r 1/-1 i r- U").2 n ca N % i«id N CS - Q n u-i Cl r r r-- - 'n - CS U"1 <N ND N <D y; " 'C! SH 3 tu c/i Ł> 'c s? C/D > r^ r) ^t C4 r- n C-J it- l,-ri rn cn r^ r- iri <N r r- J m r n Cl r </1 r- 'TT Cl Cl ) ca " i c ć. sy- Cl N Ci >. N ) H C/3 CS J N U") >/~i ^ >0 2 c SC > ft w " 5) ^ C/l " n" n t -id C u-l N ^ Sh g fr 3) CM 1/3 2 en" v - r- r- c «M ^ k' " -ii, N un < 30 w 5) N c/l >N ii? g 5B <N C/l. ^ P nr, N -J < e a N wi - ' s -N Sn ^ 53

12 K5. WITLD JEMIELITY trzebuje takieg dmu, ażeby w nim miały przytułek rganizacje katłick-spłeczne r. - Ptrzebny jest dekanalne dm reklekcyjny, gdzie kilka razy d rku dbywają się kursy pszczególnych ddziałów Akcji Katlickiej z całeg dekanatu. Siłą rzeczy na centrum dekanatu ąży bwiązek prwadzenia reklekcji zamkniętych z całeg terenu, i my t rbimy. Piski 1931 r. - Prbszcz grmadzi kandydatów d SMP w dmu parafialnym, 1936 r. - Dziekan pleca pkryć dachem kamienny budynek parafialny, urządzić sale gólna i pszczególne sekretariaty dla ddziałów Akcji Katlickiej. Zalas 1935 r. - Dmu i sali nie ma. Latem przy pięknej pgdzie zebrania dbywają się na cmentarzu przy kśele, w innym czasie w dmach w każdej wsi pszczególnie 26. strłęka 1936 r. - Świeccy sami przypminają nam kapłanm terminy zebrań i klejnść różnych prac. Wyrbili już bwiązkwść w Akcji Katlickiej, rzumieją celwść tej pracy. Piski 1936 r. - Dni dla Akcji Kat. Dla młdzieży męskiej i żeńskiej są wyznaczne, na zebrania przychdzą. Także są wyznaczne dni na zebrania Strnnictwa Nardweg 27. KSIĘGI. Pszczególne rganizacje prwadziły własne księgi. W frmularzu wizyt dziekana był pytanie: Czy bractwa istniejące w parafii psiadają spisy człnków, księgi prtkłów, księgi kaswe? Czy duszpasterze przedłżyli wszystkie księgi bractw i stwarzyszeń. t dpwiedzi. Czarnia 1935 r. - Przedłżył księgi Akcji Kat. Dąbrówka 1935 r. - III Zakn i Żywy Różaniec prwadzą spisy człnków i kaswe księgi. Myszyniec 1932 r. - P wizytacji parafii biskup pleł załżyć księgę zebrań Matek Chrześjańskich, III Zaknu, Różańca raz dla tych księgi kaswe. Nwa Wieś 1935 r. - Dziekan pleł prbszczwi zaprwadzić księgę zebrań Akcji Katlickiej raz ddzielnie dla ddziałów Mężów i Kbiet 28. W 1938 r. prbszcz parafii Kadzidł dmagał się d byłeg swjeg wikariusza księgwś Katlickieg Stwarzyszenia Mężów i Kbiet Chrześjańskich. Wikariusz dał dpwiedź na pstawine mu 26 ArŁm, sygn. 10 k. 166, sygn. 14 k. 102, 185, sygn. 26 k. 159, sygn. 43 k. 194, 195, 213, sygn. 47 k sygn. 49 k. 98, sygn. 49 k. 84, sygn. 54 k. 86, 226, sygn. 59 k. 106,218, sygn. 78 k ArŁm, sygn. 54 k. 226, sygn. 59 k ArŁm, sygn. 9 k. 195, 14 k. 134, sygn. 47 k. 122, sygn. 49 k

13 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG zarzuty. Pisał, że nie mógł zabrać teg, czeg d prbszcza nie trzymał. P jeg przyjeździe na wikariat d Kadzidła, plecając mu prwadzie dwa Stwarzyszenia prbszcz nie przekazał mu żadnej księgwś, ale nawet nie dał żadnych bliższych wskazówek dtyczących stanu tych rganizacji. Dla ułatwienia sbie pracy wikariusz sprządził spis Matek Chrześjańskich, które zapisywały się d rganizacji alb wykazały się psiadaniem dyplmów. C d Mężów Katlickich, t sekretarz prwadził prtkóły zebrań, nie ma natmiast innych ksiąg. Składek w tym Stwarzyszeniu nie był, chyba dbrwlne. Stwarzyszenie Matek Chrześjańskich t inna rganizacja niż Katlickie Stwarzyszenie Kbiet. W tej rganizacji nie był żadnych składek ani bwiązkwych sprawzdań. W Kurii pd tym pismem jest ntatka: Żeby na przyszłść pdbnych spraw nie był, trzeba zadbać t, aby zstały zaprwadzne dla wszystkich rganizacji parafialnych ptrzebne książki, patrzne pieczęą parafialną i pdpisem księdza prbszcza. Prbszcz pwinien przynajmniej d czasu d czasu w książki te wglądać i trszczyć się należyte ich prwadzenie 29. ŚWIATA, PRASA. W frmularzu wizyty biskupiej z 1914 r. był pytanie liczbę analfabetów w parafii. t dpwiedzi. Czarnia: Analfabetów większa płwa. Czerwin: Analfabetów becnie % parafian. Kadzidł: Nie mgę znaczyć stałej liczby analfabetów. Wiem tylk, że z gólnej liczby 2329 ludnś męskiej umie czytać 1212 z gólnej liczby 4465 żeńskiej umie czytać 2339, zaś pisać męskiej 1212 a żeńskiej 381. Reszta ludnś przypada na dzie. Kleczkw: Analfabetów kł 300. Łyse: Analfabetów 54%. Myszyniec: Wszystkich z małym wyjątkiem mżna zaliczyć d analfabetów, gdyż, jeżeli kt umie czytać, t tylk na Wybrku" d nabżeństwa. Nwa Wieś: Analfabetów bardz uzd, 1/3 czyta lich, a 2/3 t analfabe. strłęka: Analfabetów bardz duż. Piski: Analfabetów 635. Gdy ddać tych, którzy lich czytają i przeczytaneg mał rzumieją djdzie d 2000, a takich c biegle czytają jest w parafii kł 400 sób ArŁm, sygn. 26 k ArŁm, sygn. 10 k. 14, sygn. 26 k. 31, sygn. 28 k. 87, sygn. 43 k. 9, sygn. 49 k. 9, sygn. 53 k. 9, sygn. 59 k

14 KS. WITLD JEMIELITY W kresie międzywjennym Państw wprwadził bwiązek szklny dla wszystkich dzie. D rzwju światy miały włączyć się parafie przez ppieranie czytelnictwa. W frmularzu wizytacji biskupiej był pytanie: czy jest bibliteka parafialna, ile liczy książek, ile sób wypżyczył je. Czarnia: 1934 r r., bibliteki nie ma, 1937 r.: 15, czytelników 40, przeczytanych książek 15. Czerwin: 1934 r. czytelników 160, książek 60, przeczytanych 160, 1936 r. dpwiedni: 168, 70, r , 70, 108. Dąbrówka: 1934 r. -300, 20, 60, 1935 r , 5, 20, 1936 r. -310, 5, 20, 1937 r. -320, 20, 35. Kadzidł: 1937 r , 6, 50. Kleczkw: 1936 r , 46, 218 (w tym stałych 18), 1937 r , 60, 240. Nwa Wieś: 1935 r.- nie ma, 1936 r. - 50, 75, 30, 1937 r , 40, 83. strłęka: 1934 r. -492, 500, 1872, 1935 r.- 460, 216, 245, 1936 r. -438, 156, r , 625 czterkrtnie przeczytane. Piski: 1935 r , 450, 200, 1936 r , 300, 200, 1937 r , 300, 350, Zalas: r. nie ma 31. Szczególne znaczenie dla rzwju światy psiadała prasa. tytuły czaspism i ich liczbę w parafii władze kśelne pytały już przed wjną. Czarnia: 1914 r. Pism diecezjalne ludwe Mazur" 1, 1926 r. - Głs Ludu, Grudziącka, Psiew, Świątecznść, Zrza; razem d 50 egz. Sprawa Katlicką 1935 r. 70, 1937 r. 185, Żye i Praca 1934 r. 40, Pisma Maryi 80 (z 10 różnych pism). Czerwin: 1914 r. Nie ma pisma Mazur", tylk Ameryka Ech" przesyłane d jedneg parafianina. Akcja katlicka 1936 r. 5, Kierwnik Katlickie Stwarzyszenie Młdzieży 1936 r. 2, Mały Dziennik 1936 r. 12, Misje katlickie 1936 r. 14, Młda Plka 1936 r. 10, Psłaniec Serca Jezusa 1934 r. 50, 1935 r. 70, 1936 r. 20, Przyjael Młdych 1934 r. 20, 1935 r. 20, Rycerz Niepkalanej 1934 r. 70, 1935 r. 70, 1936 r. 20, Sprawa Katlicka 1935 r. 70, , 1936 r. 70, 1937 r. 70, Wyzwlenie 1937 r. 5. W 1937 r. dzienników 8, tygdników 20, miesięczników 40 egz. Dąbrówka: Akcja Katlicka 1935 r. 6, 1937 r. 5, Dzwnek III Zaknu 1935 r. 1, Gazeta dla Kbiet 1935 r. 1, 1937 r. 1, Gazeta Świąteczna 1926 r. 3, Głsy Katlickie 1934 r. 1, Młda Plka 1935 r. 31 ArŁm.sygn. 9 k. 213, 241, sygn. lk. 157, 158, 178, 179, sygn. 14 k. 114, 150, 180, 188, sygn. 26 k. 176, 276, sygn. 28 k. 136, 153, sygn. 49 k. 77, 86, 90, 106, sygn. 53 k. 165, 180, 188,

15 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG , 1937 r. 1, Msza św r. 1, 1937 r. 1, Na Wyżyny 1936 r. 1, 1937 r. I, Przyjael Młdych 1935 r. 1, 1937 r. 1, Psłaniec Matki Bskiej Saletyńskiej 1926 r. 10, 1934 r. 1, Psłaniec Serca Jezusa 1926 r. 6, 1934 r. 21, 1935 r. 33, 1937 r. 20, Przewdnik Katlicki 1934 r. 3, 1935 r. 1, 1937 r. 1, Przewdnik Katlicki z Ameryki 1934 r. 1, Rycerz Niepkalanej 1926 r. 10, 1934 r. 20, 1935 r. 20, 1937 r. 20, Sprawa Katlicka 1935 r. 15, 1936 r. 15, 1937 r. 15, Żye i Praca 1934 r! 15; w 126 r. zaznaczn prbszcz sprwadza". Kadzidł: 1914 r. Mazur. 4. W 1937 r. Kierwnik Stwarzyszeń 2, Mały Dziennik 50, Młda Plka 5, Przyjael Młdych 2, Rycerz Niepkalanej 200. Kleczkw: 1914 r. Mazur 7, Gazeta dla Kbiet 1926 r. 1, Gazeta Świąteczna 1926 r. 25, 1936 r. 11, Głs Eucharystyczny 1926 r. 1, Kółk Różańcwe 1926 r. II, 1936 r. 13, Kółk Serafickie 1936 r. 1, Królwa Apstłów 1926 r. 24, Murzynek 1926 r. 10, Psiew 1926 r. 4, Przewdnik Katlicki 1926 r. 20, Psłaniec Serca Jezusa 1926 r. 40, 1936 r. 25, Rdzina Seraficka 1926 r. 3, Słw Bże 1926 r. 48, Sprawa Katlicka 1936 r. 36, Żye i Praca 1926 r. 10, Zrza 1926 r. 7. Łyse: 1914 r. Mazur r. 1, Gazeta Grudziądzka 1934 r. 4, 1935 r. 4, 1936 r. 4, 1937 r. 2, Gazeta Świąteczna 1934 r. 4, 1935 r. 5, 1936 r. 4, 1937 r. 2, Mały Dziennik 1935 r. 5, 1936 r. 15, 1937 r. 5, Misje Katlickie 1936 r. 1, Młda Plka 1935 r. 5, 1936 r. 5, Przewdnik Katlicki 1934 r. 5, 1935 r. 5, 1936 r. 3, 1937 r. 2, Przyjael Młdzieży 1936 r. 1, Psiew 1934 r. 1 Psłaniec Serca Jezusa 1935 r. 5, 1936 r. 5, 1937 r. 1, Psłaniec św. Antnieg 1935 r. 1, 1936 r. 1, Rdzina Seraficka 1935 r. 5, 1936 r. 5, 1937 r. 6, Róża Duchwna 1935 r. 1, 1936 r. 1, Rycerz Niepkalanej 1934 r. 180, 1935 r. 120, 1936 r. 100, 1937 r. 100, Sprawa Katlicka 1935 r. 110, 1936 r. 100, 1937 r. 85, Zrza 1934 r. 2, 1935 r. 2, Żye i Praca 1934 r Myszyniec: 1914 Mazur 3 i stara się pwiększyć liczbę, ale pwli idzie, przyzwyczaili się d Gazety Świątecznej, Gazeta Świąteczna 1936 r. 10. Nwa Wieś: Gazeta Katlicka 1936 r. 104, Gazeta Świąteczna 1934 r. 6, 1935 r. 7, Młda Plka 1935 r. 3, Psłaniec Salezjański 1935 r. 2, Psłaniec Serca Jezusa 1935 r. 3, 1937 r. 12, Przyjael Młdych 1935 r. 3, Rycerz Niepkalanej 1934 r. 30, 1935 r. 30, 1937 r. 50, Sprawa Katlicka 1934 r. 41, 1935 r. 40, 1937 r. 40. strłęka: 1914 r. Mazur 3, 1926 r. ilść gazet dbrych 180, Dzwnek III Zaknu 1935 r. 60, Mały Dziennik 1934 r. 70, 1935 r. 120, Pchdnia Ser. 57

16 KS. WITLD JEMIELITY 1934 r. 27, Psłaniec Serca Jezusa 1934 r. 26, Przewdnik Katlicki 1934 r. 162, 1935 r. 135, 1936 r. 84, 1937 r. 120 Rdzina Seraficka 1934 r. 82, Rdzina Szkaplerz 1937 r. 60, Rycerz Niepkalanej 1934 r. 117, 1935 r. 485, 1936 r. 260, r. 300, Straż Hnrwa 1935 r. 72, Sprawa Katlicka 1934 r. 550, 1935 r r. 550, 1937 r. 600, Żye i Praca 1934 r. 15 (w 1935 r. zaznaczn te sprwadzają księża), w 1937 r. zaznaczn i inne wydawane przez zgrmadzenia zaknne". Piski: Mazur 1914 r. 10, w 1931 r. Gazeta Grudziądzka 2, Prawda Katlicka 1, Rycerz Niepkalanej 2, Przewdnik Katlicki 30, Żye i Praca 5, i inne. Zalas: Dzienniczek Mały 1935 r. 2, 1936 r. 2, Ech Afryki 1935 r. 10, 1936 r. 10, Gazeta Grudziądzka 1934 r. 3, 1935 r. 9, 1936 r. 9, Mały Apstł 1935 r. 10, 1936 r. 10, Murzynek 1937 r. 10, Pln 1937 r. 10, Psłaniec Serca Jezusweg 1935 r. 10, 1936 r. 10, Rycerz Niepkalanej 1935 r. 50, 1936 r. 50, Sambrna 1935 r. 1, 1936 r. 1, Sprawa Katlicka 1935 r. 20, 1936 r. 20, Świątecznść 1934 r. 4, 1935 r. 5, 1936 r. 5, Żye i Praca 1934 r. 18, 1936 r. 18 egz. 32. Pisma te sprwadzali d parafii księża. Liczne były egzemplarze wydawane w diecezji łmżyńskiej: Żye i Praca raz Sprawa Katlicka, a przychdzące spza diecezji, głównie z śrdków zaknnych: Gazeta Świąteczna, Psłaniec Serca Jezusa, Rycerz Niepkalanej, Przewdnik Katlicki. Rzprwadzeniu p parafii takiej ilś egzemplarzy sprzyjały rganizacje katlickie. W frmularzu wizyt biskupich i dziekańskich pytan też pracę nieprzychylną dla Kśła katlickieg. Księża wymieniali następujące tytuły. Dąbrówka: Gazeta Chłpska 1926 jest, Głs Nauczyelski 1934 r. 4, 1935 r. 3, Kurier Pranny 1935 r. 1, Przegląd Łmżyński 1934 r. 6, 1935 r. 4, Wyzwlenie 1932 r. 1, Zielny Sztandar 1932 r. 1. Kadzidł: 1932 r. Przychdzą gazety lewicwe, jak: Wyzwlenie, Sprawa Chłpska, Przegląd Łmżyński i inne, niekiedy z Ameryki nadsyłają książki bezbżne. Kleczkw: 1926 r. Wyzwlenie 3, Chłp Niezależny 5. Łyse: 1926r. bezbżnych i bezwstydnych książek nie 32 ArŁm, sygn. 10 k. 24, 157, 178, 179, sygn. 14 k. 28, 67, 114, 181, 188, sygn. 26 k. 230, sygn. 28 k. 21, 136, 159, sygri. 43 k. 190, 192, 208,217, sygn. 47 k. 36, sygn. 49 k. 72, 86, 106, sygn. 53 k. 36, sygn. 54 k. 166, 180, 188, 255, sygn. 59 k. 99, sygn. 78 k

17 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG ma, Frnt Rbtniczy 1936 r. 4, 1937 r. 2, Gazeta Plska 1935 r. 5, Gazeta Warszawska 1935 r. 1, Ilustrwany Kurier Cdzienny 1935 r. 2, Kurier Pranny 1936 r. 3, 1937 r. 2, Sambrna 1935 r. 1. Nwa Wieś: 1934 r. wrgich nie ma, 1936 r. bjętnych 32, 1937 r. bjętnych 44. strłęka: 1926 r. wrgich Kśłwi 8, Iskra 1934 r. 12, Dzień Dbry 1934 r. duż rznszą, 1935 r. kilkaset egzemplarzy szczególnie między rbtnikami, Błyski 1935 r. 1, raz inne czerwnaki", wrgich specjalnie nie ma, pisma katlickie znacznie pwiększyły się, natmiast wypiera się brukwca, czerwnaki, szczególniej Dzień Dbry, 1936 r. zaznaczn: w Ruchu" jest garść pism wrgich, stałych prenumeratrów nie ma, peridycznie ktś kupi, w 1937 r. zaznaczn: w kisku są lewicwe skrajne przysłane przez Ruch", duż ich nie idzie, pszczególne numery drywcz są kupwane. Zalas r. Zrza 2, Świątkwscy 2, 1935 r. Kurier Pranny 2 egz. 33. STRZELEC. Dla rganizacji katlickich knkurencyjną była rganizacja Strzelca". W 1931 r. prbszcz z strłęki infrmwał Kurię 0 tym, że ludzie Strzelca prszą g pświęcenia świetlicy. Pyta, jak ma w tym przypadku pstąpić, jest bwiem patrnem Stwarzyszenia Młdzieży Plskiej Męskiej i Żeńskiej. Młdzież ta będzie widziała, że prbszcz na równi traktuje ich Stwarzyszenie na równi ze Strzelcem. Chć jest prbszczem dla wszystkich, musi jasn pdkreślić znaczenie Stwarzyszenia Młdzieży Plskiej, na której wychwaniu Kśół buduje swją przyszłść, w przewieństwie d idelgii Strzelca, która bądź c bądź jest mglista, a właświe żadna statutw w stsunku d Kśła katlickieg. Czy pświęcenie świetlicy Strzelca nie wpłynęłby ujemnie na rzwój i prace prbszcza jak prtektra Stwarzyszenia Młdzieży Plskiej w strłęce? Kuria Łmży pleła prbszczwi dmówić pświęcenia świetlicy. W 1933 r. prbszcz z Kadzidła, pisał d biskupa tym, że już nie sierżant czy jakiś tam instruktr, ale sam starsta z strłęki zjechał d Kadzidła 1 w czasie Grzkich Żali (nabżeństw z wystawieniem Najświętszeg Sakramentu) urządził w szkle, zaraz przy kśele, zebranie Strzelców 33 ArŁm, sygn. 14 k. 28, 67, sygn. 26 k. 73, sygn. 28 k. 21, sygn. 43 k. 36 k. 192, 208, 217, sygn. 49 k. 86, 106, sygn. 53 k. 34 sygn. 78 k. 23, 70, sygn. 54 k. 166, 180, 188,

18 KS. WITLD JEMIELITY i słtysów z rkiestrą, dągając wielu ludzi d nabżeństwa. W dpwiedzi na t pism biskup zaznaczył, że prbszcz mże zwróć się z ambny d parafian z prśbą, aby w przyszłś nie brali udziału w zebraniach, które dbywają się w spsób przeszkadzający nabżeństwm w kśele. W 1933 r. prbszcz parafii z parafii Łyse infrmwał biskupa sytuacji Stwarzyszenia Młdzieży Plskiej Męskieg, niedawn załżneg, w swjej parafii. Plicja i urzędnicy gminni byli u rdziców druhów, grzili zrbieniem prtkłów karnych ile nie wypiszą synów ze Stwarzyszenia. Kilku druhów zwlnin z pracy w tartaku za należenie d tej rganizacji. Zarządzający państwwym tartakiem w Łyse, nadleśniczy Jan Milewski wzywał jca jedneg z druhów, dmagał się, aby wypisał syna ze Stwarzyszenia a zapisał d Strzelca. W przewnym razie wyrzu jca z pracy i tak sam pstąpi z innymi jcami, którzy mają synów w Stwarzyszeniu. W dpwiedzi na t pism biskup zaznaczył, że d rdziców i młdzieży nie mżna wymagać nadzwyczajnych fiar. Należy jednak prtklarnie spisać zeznania rdziców i młdzieńców grźbach plicji i nadleśniczeg. Kuria nie wykrzysta zeznań d publiczneg użytku, ale fakty takie chce mieć w swich aktach. W pół rku ptem, w Łyse Kmitet dmu ludweg im. Marszałka Piłsudskieg zwrół się d miejscweg prbszcza pświęcenie teg dmu i przemówienie racji ich święta,, Przyspsbienia i Wychwania Fizyczneg. Ksiądz pytał Kurię, jak ma w tym przypadku pstąpić. Kuria nadesłała mu gtwy tekst dpwiedzi, mianwie: Z zarządzenia władzy diecezjalnej w tym dniu bchdzi Diecezja Łmżyńska urczystść jubileuszwą dsieczy wiedeńskiej, tak jak przed dwma tygdniami pdałem d wiadmś parafian. C się tyczy pświęcenia teg dmu, muszę na razie pwstrzymać się d teg aktu religijneg z następujących pwdów: a) Nie jest ustalny właśel teg dmu, Kmitet bwiem, który g pstawił, jest czynnikiem zmiennym, b) W tym dmu dbywały się zdrżne zabawy z nadużywaniem alkhlu raz zebrania, na których miały miejsce wyeczki bradzające ężk duchwieństw katlickie, c) sby reprezentujące ten dm przeważnie nie spełniają swich bwiązków wbec Kśła. W 1934 r. prbszcz parafii Kleczkw infrmwał Kurię tym, że pdczas nabżeństwa w Kśele Strzelec urządzał ćwiczenia wjskwe. Pnadt gdy była zabawa Stwarzyszenia Młdzieży 60

19 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG Plskiej w Dmu katlickim, zstali napadnię i pbi przez Strzelców. W 1939 r. prbszcz z Myszyńca pwiadmił biskupa w Łmży ultkach w parafii, i przesłał egzemplarz. Bp Łukmski z klei zwrół się w tej sprawie d biskupa we Włcławku. Pisał, że na terenie diecezji łmżyńskiej masw rzrzuca się ultki, ppierające Związek Strzelecki, pdpisane przez ks. dyrektra Brnisława Placka, z diecezji włcławskiej. Pnieważ tekst i sba pdpisaneg na ultce nasuwają wątpliwś, prsi wyjaśnienie. Biskup z Włcławka stwierdził, że ks. Placek w dbrej wierze występwał w rli kapelana Strzelca", teraz wycfał się z tej akcji. Zapytany przez Kurię, kt g upważnił d występwania w rli kapelana" dpwiedział, że urząd ten przyjął mniemając, że nminacje wychdzą z Kurii Plwej za pśrednictwem Kmendy Strzelca. Z tej krespndencji wynika, że władze kśelne zaznaczały różnice między rganizacjami parafialnymi a Strzelcem. Sama młdzież pdchdziła d teg niec inaczej. W 1933 r. w parafii Czarnia p śmier prbszcza, przy braku zaintereswania rganizacją przez jeg następcę, młdzież męska częśw przeszła d Strzelca 34. Na relacje między rganizacjami parafialnymi i innymi ddziaływały wzajemne uprzedzenia bpa Łukmskieg i władz cywilnych. W 1932 r. starsta Kulikwski z strłęki pytał miejscweg dziekana, jak n przywita w kśele wjewdę białstckieg, jak turystę" czy jak przedstawiela władzy, t znaczy w kmży, mdlitwą i przemwą. Dziekan zwrół się w tej sprawie d biskupa. Pnieważ urzędnikm państwwym w diecezji łmżyńskiej zabrnin sptykania biskupa wizytująceg parafia, pisał bp Łukmski, duchwieństw nie pwinn brać udziału w sptkaniach władz państwwych. Przet duchwieństw dekanatu strłęckieg nie weźmie udziału w przyjęu u wjewdy ani w zebraniach i bankietach dla nieg urządzanych. Wjewda' mże przybyć d kśła prywatnie, jeśli będzie sbie teg życzył 3 -. W 1938 r. bp Łukmski pisał d dziekana tym, że w Kadzidle rganizacje katlickie należące d Akcji Katlickiej nie są żywtne, natmiast działają rganizacje świeckie, jak: Strzelec, Młda Wieś, Kła 34 ArŁm, sygn. 9 k. 106, sygn. 28 k. 85, sygn. 43 k. 89, 175, 183,sygn. 47 k. 187,sygn. 53 k ArŁm, sygn. 53 k

20 KS. WITLD JEMIELITY Gspdyń Wiejskich itp., pnadt Badacze Pisma św. rzrzucają ultki antykatlickie 3 ''. BCHDY ŚWIECKIE. Bp Łukmski był przewny używaniu słwa święt" dla urczystś cywilnych. W 1935 r. pisał, że craz częśej bchdy świeckie nazywa się świętami". Dszł już d teg, że prawdziwe święta kśelne zepchnięte zstały w eń przez święta" wisny, zimy, lasu, gór, mleka, dziecka, Plesia, sprtów a nawet i zwierząt. T jest nadużye. Należy dmówić udziału i sbneg nabżeństwa w bchdzie nazwie święt". Jeśli urządzający bchód zastsują się d daneg im wyjaśnienia i bchód ma się dbyć w dzień świąteczny, główne nabżeństw należy dprawić na cześć święta katlickieg. T rzprządzenie pwtarzał biskup kilkakrtnie 37. rganizacje katlickie kresu międzywjenneg były kntynuacją dawnych bractw i stwarzyszeń mdlitewnych. W dekanae strłęckim istniały Bractwa Różańcwe, Żywy Różaniec, Kółka Różańcwe, które skupiały liczne kbiety i mężczyzn w każdej miejscwś. Na ich bazie i przeważnie z ich człnków w latach trzydziestych pwstała Akcja Katlicka. Była t rganizacja scentralizwana, bardz nagłśnina, prawie d wjny w stanie twrzenia się, przy niezbyt dużej liczbie uczestników w prównaniu d dawnych rganizacji katlickich. 36 ArŁm, sygn. 26 k RUŁKD 1935 s. 62, 1837 s. 193, 1938 s

21 RGANIZACJE KATLICKIE W PARAFIACH DEKANATU STRŁĘCKEIG ŹRÓDŁA 1. Akcja Katlicka Diecezji Łmżyńskiej 1934, nr 3, s. 3. Czaspism jest dstępne w Biblitece Seminarium Duchwneg w Łmży. 2. Archiwum Diecezjalne w Łmży (ArŁm), w Zesple: Parafie kresu międzywjenneg, mawiane parafie psiadają sygnatury: Czarnia 9, Czerwin 10, Dąbrówka 14, Kadzidł 26, Kleczkw 28, Lipniki 38, Łyse 43, Myszyniec 47, Nwa Wieś 49, strłęka 53 i 54, Piski 49, Zalas Archiwum Diecezjalne w Łmży (ArŁm,) sygn. 9 k. 9, sygn. 14 k. 10, sygn. 28 k. 9, 17, 107, sygn. 38 k. 23, sygn. 43 k. 9, sygn. 47 k. 172, sygn. 49 k 31, 9, sygn. 47 k Rzprządzenia Urzędwe Kurii Diecezjalnej (skrót: RUŁK D) 1934, Rzprządzenie Urzędwe Kurii Diecezjalnej Zdaniewicz W., Akcja Katlicka, w: Histria katlicyzmu spłeczneg w Plsce, Warszawa SUMMARY His article f the infrmatin f Cathlic rganizatins activities in strleka deanery. The censrship includes time frm the beginning f Lmzynka dicese t the utbreak f Wrld War II. The materials are based n the dcuments which are situated in the Dicese Archives in Lmza. Amng numerus rganizatins there are: The Rsary Fraternity, The Assatins f Rsary Members (The Living Rsary), The 3" 1 Franscan rder, The Assatins f Plish Yung Peple and the ther Cathlic Assatins. The authr makes a reference t secular custms the als discusses sme educatinal prblems and mentins abut reading the press, nt nly Cathlic. 63