dom zgromadzeń, modlitwy, nauki
|
|
- Daniel Podgórski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Judaizm
2 Synagoga Synagoga (bożnica) to dom zgromadzeń, modlitwy, nauki. Pierwsze synagogi powstawały w czasie niewoli babilońskiej W diasporach, gdzie Żydzi się osiedlali, budowali synagogę. Synagoga jest miejscem modlitw, studiowania Tory oraz zebrań gminy żydowskiej
3 Tanach TaNaCh to określenie będące akronimem od hebrajskich słów: Tora = Prawo, Newiim = Prorocy, Ketuwim = Pisma. Słowa te są nazwami części składających się na Biblię Hebrajską. Biblia Hebrajska (żydowskie określenie Starego Testamentu) uważana jest za fundament judaizmu. Tworzą ją księgi powstałe w ciągu około tysiąca lat pomiędzy rokiem 1200 a 150 p.n.e. Pierwszą częścią Tanachu jest Tora (Prawo, Pięcioksiąg Mojżesza), drugą częścią są Newiim (Prorocy), a trzecią stanowią Ketuwim (Pisma). Tora składa się z pięciu ksiąg: Księgi Rodzaju (po hebrajsku Bereszit), Księgi Wyjścia (Szemot), Księgi Kapłańskiej (Wajikra), Księgi Liczb (Bamidbar), Księgi Powtórzonego Prawa (Dewarim). Na Newiim składa się 21 ksiąg prorockich, między innymi Księga Jozuego, pierwsza i druga Księga Samuela, Księgi Królewskie, Księga Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela. Do Ketuwim należy 13 tekstów, między innymi Pieśń nad Pieśniami, Księga Psalmów, Księga Przysłów, Lamentacje Jeremiasza, Księga Estery.
4 Talmud W tradycji judaistycznej istnieje pojęcie Tory ustnej, na którą składają się rozwinięcia i komentarze, przekazywane w formie ustnej, a następnie spisane w Talmudzie. Talmud (w języku hebrajskim słowo to oznacza naukę) jest zbiorem wielu utworów, które są dziełem różnych autorów. Tworzono go przez ponad tysiąc lat od VI w. p.n.e. do VI w. n.e. Talmud reguluje żydowskie życie w najdrobniejszych szczegółach. Przeplatają się w nim dwa nurty: halacha, czyli przepisy prawne i religijne oraz hagada, czyli interpretacje i objaśnienia tekstu biblijnego. Na Talmud składają się Miszna i Gemara.
5 Atrybuty religijne
6 Mezuza Jest to niewielki, ozdobny, prostokątny futerał, w którym umieszcza się zwitek pergaminu zawierający przepisane ręcznie dwa wersety z Tory (Pwt 6, 4-9 i 11, 13-12), stanowiące zarazem fragment tekstu codziennej modlitwy Szma Izrael (hebr. Słuchaj Izraelu). Mezuzę przytwierdza się do prawej framugi drzwi w górnej jej części, pod pewnym nachyleniem, co stanowi dosłowne wypełnienie nakazu wypisywania imienia Boga na odrzwiach domu (Pwt 6,9 i 11,20). Przybicie mezuzy do framugi następuje w chwili wprowadzenia się do domu i towarzyszy mu odmówienie błogosławieństwa. Do obyczaju należy dotykanie lub całowanie mezuzy przy wchodzeniu lub wychodzeniu z domu.
7 Tałes Znak na ubiorze. Ten czworokątny, biały szal modlitewny, z czarnymi, granatowymi lub czerwonymi pasami, zakładają Żydzi w czasie porannych modlitw. Wielu Żydów nakłada tałes także w czasie nabożeństw w synagodze. Wykonany jest z wełny, bawełny lub jedwabiu. Na rogach szaty umieszczone są frędzle, tzw. cicit, które mają przypominać o tym, że człowiek powinien kierować swe myśli nieustannie ku Bogu i powstrzymywać się od grzesznych skłonności. Nakaz wiązania cicit pochodzi z Księgi Liczb (Lb 15, i Pwt 22,12). Niektórzy Żydzi ortodoksyjni noszą na co dzień pod ubraniem jego mniejszą odmianę, tzw. tałes kutn [jid. mały płaszcz, hebr. tallit katan].
8 Tefilin Znaki, które należy podczas modlitwy zakładać na czoło i na ramię, zgodnie z nakazem zawartym w Księdze Powtórzonego Prawa (Pwt 6,8). Na tefilin składają się dwa czarne, skórzane pudełeczka zawierające ręcznie przepisane fragmenty Tory Wj 13, 1-10; 11, 16; Pwt 6, 4-9; 11, Filakterie zakładają dorośli mężczyźni podczas modlitw porannych w synagodze w dni powszednie. Zgodnie z tradycją zakładanie tefilin ma wpajać pokorę i zapewniać długie życie
9 Nakrycia głowy Nakrycie głowy ma przypominać wyznawcom judaizmu o bożej obecności, jest wyrazem szacunku dla stwórcy. Najczęściej spotykanym nakryciem głowy jest jarmułka [tur. kaptur, po hebrajsku: kipa]. Jest to mała, okrągła czapeczka, zakrywająca tylko wierzch głowy. Zamężne Żydówki są z kolei zobowiązane do przykrywania włosów. Najbardziej ortodoksyjne kobiety, szczególnie chasydki, tuż po ślubie golą włosy i nakładają chustki lub peruki. Jest to znak skromności i pokory.
10 Świeczniki Świeczniki są istotnym atrybutem judaizmu, ponieważ światło pełni w judaizmie bardzo ważną rolę. Było pierwszą stworzoną przez Boga rzeczą, która wprowadzała ład w chaosie. Jest też symbolem Bożej obecności. Do najbardziej charakterystycznych świeczników żydowskich należą menora, chanukija oraz świecznik szabatowy.
11 Menora [hebr. świecznik, kandelabr] jest to świecznik siedmioramienny, znany od czasów wędrówki Izraelitów przez pustynię.. Menora symbolizuje boską mądrość. Malowidła i płaskorzeźby przedstawiające ten świecznik można spotkać na nagrobkach i w synagogach. Obecnie menora jest godłem państwa Izrael. Chanukija jest ośmioramienną wersją menory, używaną w czasie święta Chanuka na pamiątkę cudu, który wydarzył się w Świątyni Jerozolimskiej, w okresie powstania Machabeuszy. W ciągu ośmiu dni trwania święta codziennie zapala się jedną świecę. Światła palą się zarówno w domu, jak i w synagodze. Znakiem rozpoczęcia szabatu jest zapalanie świec szabatowych przez panią domu w piątkowy wieczór. Kobieta, około 20 minut przed zmierzchem, zapala dwie świece, odmawiając przy tym błogosławieństwo. Jest to jeden z podstawowych obowiązków religijnych żydowskiej kobiety. W świeczniku szabatowym powinny znajdować się świece takiej długości, aby możliwe było podtrzymanie płomienia do momentu zakończenia uroczystego posiłku.
12 Zasady i ceremoniały
13 Koszerność Koszerność [koszer jid. nadający się, właściwy, odpowiedni, po hebrajsku kaszer] Określenie to stosuje się do pokarmów, które zostały przygotowane zgodnie z żydowskimi regułami odżywania. Do najważniejszych zasad należą: - zakaz spożywania krwi - spożywanie tylko tych zwierząt, które według Tory zostały określone jako rytualnie czyste (są to zwierzęta należące do parzystokopytnych i przeżuwaczy, ryby, które posiadają płetwy i łuski oraz ptaki z wyjątkiem drapieżnych i śpiewających) i zostały zabite w sposób rytualny (przez przeszkolonego do tego celu rzeźnika szocheta, przy pomocy odpowiednich cięć wykonywanych specjalnym nożem) - oddzielanie potraw mięsnych od potraw mlecznych
14 Termin koszer odnosi się również do przedmiotów i może być także używany potocznie, w szerszym znaczeniu, jako określenie czystości i zgodnosci z żydowskim prawem. Przeciwieństwem przymiotnika koszerny jest słowo trefny. Współcześnie produkty koszerne oznaczane są specjalnymi certyfikatami wystawianymi przez sprawujących nadzór rabinów. Koszerna żywność dzieli się na 3 grupy: pokarmy mięsne, mleczne i parve obojętne, neutralne (np. owoce, warzywa, produkty zbożowe).
15 Obrzezanie Obrzezanie [po hebrajsku brit mila, dosłownie znaczy: znak przymierza] Zwyczaj ten sięga czasów Abrahama i wynika z nakazu zapisanego w Księdze Rodzaju (Rdz 17, 11-12). Polega on na usuwaniu części napletka ośmiodniowemu noworodkowi płci męskiej. Akt ten stanowi symbol Przymierza, jakie Bóg zawarł z Abrahamem. Tego rytualnego zabiegu dokonuje mężczyzna specjalnie do tego przeszkolony mohel. W czasie obrzędu chłopca na kolanach trzyma sandak, czyli zaproszony przez rodziców mężczyzna, dla którego funkcja ta stanowi wielki zaszczyt. Według tradycji w uroczystości obrzezania uczestniczy też prorok Eliasz, dla którego przygotowuje się specjalny fotel. Pod koniec ceremonii dziecku zostaje nadane hebrajskie imię. Obrzezanie jest również warunkiem koniecznym konwersji mężczyzny na judaizm
16 Bar Micwa Nazwa ta odnosi się zarówno do chłopca, który ukończył 13 lat i jeden dzień i według prawa żydowskiego stał się w tym momencie człowiekiem dorosłym, jak i do uroczystości związanej z tym wydarzeniem. Dorosły chłopiec może od tego momentu wchodzić w skład minjanu (czyli 10 dorosłych Żydów, których obecność jest konieczna do odprawiania wszelkich nabożeństw publicznych) i zakładać tefilin do porannej modlitwy. Uroczystość bar micwy odbywa się w synagodze w pierwszą sobotę po trzynastych urodzinach chłopca. Wtedy po raz pierwszy zostaje on wywołany do czytania Tory. Po nabożeństwie w synagodze uroczystość jest kontynuowana w domu chłopca, gdzie wygłasza on specjalnie przygotowane na tę okazję przemówienie.
17 Dziewczęta według prawa żydowskiego stają się dorosłymi po ukończeniu dwunastego roku życia i jednego dnia, ale w środowiskach ortodoksyjnych Żydów nie towarzyszy temu żaden obrzęd. Jedynie w synagogach reformowanych i konserwatywnych (od końca XIX w.) obchodzi się uroczystość zwaną bat micwa (hebr. córka przykazania).
18 Ślub Obowiązkiem religijnego Żyda, w myśl przepisów zawartych w Biblii, jest ożenić się i posiadać potomstwo. Małżeństwa wśród Żydów niegdyś zawierano w bardzo młodym wieku, a pary były kojarzone przez swata (nazywanego w języku jidysz szadchen). Aby ślub był prawomocny musi odbyć się publicznie i należy spisać rodzaj intercyzy, będącej moralnym i materialnym zabezpieczeniem żony, zagwarantowanym jej przez męża. Dokument taki nosi nazwę ketuba. Uroczystość zaślubin nie musi odbywać się w synagodze, ale w miejscu, gdzie się dokonuje powinien być wzniesiony specjalny baldachim, tzw. chupa, pod którą doprowadzani są nowożeńcy. Wejście pod chupę interpretuje się jako wejście do domu oblubieńca.
19 Śmierć i pogrzeb Zgodnie z tradycją żydowską w chwili stwierdzenia zgonu zmarłemu zamyka się oczy. W niektórych kręgach kładziono także na powiekach zmarłego gliniane skorupki. Aby upewnić się, że dana osoba na pewno nie oddycha, przykładano pod nos piórko.
20 Przygotowaniem zmarłego do pochówku (czyli obmywaniem ciała, owijaniem go w białe szaty) zajmuje się specjalne stowarzyszenie, tzw. Chewra Kadisza. Na miejsce wiecznego spoczynku zmarłego odprowadza kondukt pogrzebowy. Tradycyjnie nieboszczyków chowano bezpośrednio w ziemi, używanie trumien rozpowszechniło się stosunkowo późno. Do grobu starano się też wrzucić garść ziemi z Palestyny. Po zasypaniu grobu syn zmarłego odmawia kadisz, czyli modlitwę wysławiającą Boga i zawierającą prośby o pokój i szczęśliwe życie.
21 Cmentarz żydowski w języku polskim nazywany jest potocznie kirkutem (lub w niektórych regionach kierkowem), zaś Żydzi nazywają go bet olam, co znaczy dom wieczności. Na nagrobkach (zwanych przez Żydów macewami) umieszczane są inskrypcje w języku hebrajskim zwykle zawierają imię osoby zmarłej i imię jej ojca, funkcję pełnioną w gminie, datę śmierci oraz szereg zwrotów pochwalnych i lamentacji. Zwyczajowo Żydzi zapalają na grobach świece oraz kładą kamienie. Nie kładzie się na grobach kwiatów, ponieważ według tradycji zmarłym nie należy przynosić niczego, co jest żywe. Odwiedzający groby znanych i cenionych w danej społeczności osób np. wielkich rabinów, często kładą na nich niewielkie kartki, tzw. kwitelech, zawierające prośby do Boga, ponieważ według żydowskich wierzeń, pośrednictwo zmarłych pomaga w spełnianiu próśb.
22 Pogrzeb Uroczystości powinny odbyć się jak najszybciej do 24 godzin Przy ciele pozostawiano świece, wylewano wodę z naczyń, zasłaniano lustra Istniało przekonanie, że Żydów chowano w pozycji na siedząco, by szybciej wstać w momencie przybycia Mesjasza
23 Ceremonia pogrzebowa Podchodzenie pod synagogę Jeżeli ktoś zobaczy kondukt żałobny powinien choć na chwilę do niego dołączyć Kerija rozdzieranie szat Wynajmowane płaczki Kadosz
24 Żałoba Przez Sziwę (pierwszy tydzień) żałobnicy nie mogą się wtedy strzyc, golić, wykonywać żadnych czynności pielęgnacyjnych dla przyjemności. Nie można nosić obuwia ze skóry, wykonywać żadnej pracy, należy siedzieć na niskim stołku, zasłania się lustra. Należy się również powstrzymać od wychodzenia z domu, studiowania Tory. Zabronione są stosunki małżeńskie. W czasie tego okresu żałobnikiem zajmują się sąsiedzi (odwiedzają go, przynoszą posiłki
25 Cmentarz Nagrobki tumbowe lub tumbowo-skrzyniowe Macewy Ohel budynek lub ogrodzenie dla cadyków W tradycji żydowskiej grób jest miejscem wiecznego spoczynku; nie należy naruszać grobu czy przenosić ciała Każdy zmarły chowany jest osobno Na nagrobkach (zwanych przez Żydów macewami) umieszczane są inskrypcje w języku hebrajskim zwykle zawierają imię osoby zmarłej i imię jej ojca, funkcję pełnioną w gminie, datę śmierci oraz szereg zwrotów pochwalnych i lamentacji.
26 Symbole nagrobne 1. Dłonie symbol cohenów (kapłanów); groby zwykle umieszczono blisko muru cmentarza, gdyż nie mogą oni wchodzić na cmentarz 2. Dzban i misa symbol lewitów (pomocnicy cohenów); m.in. obmywali im dłonie 3. Świeczniki nagrobek kobiecy 4. Korona symbol władzy, doskonałej reputacji, autorytecie i poważaniu jakim darzono zmarłego 5. Lew związane z plemieniem Judy oraz imieniem zmarłego: Jehuda, Arie, Lejb 6. Jeleń symbol dążenia ku Bogu oraz nawiązanie do imion Cwi, Hirsz, Naftali 7. Ptaki symbolizują dusze ludzkie oraz odpowiadają imionom kobiet Fajga, Cipora
27 8. księga, biblioteczka nagrobki uczonych, zajmujących się studiowaniem Tory, Talmudu, ludzi mądrych, 9. Złamane drzewo, klepsydra, kolumna symbol kruchości życia, często na nagrobkach ludzi młodych lub tych, którzy odeszli przedwcześnie 10. Rozety symbol astralny (stosowany jako dekoracja) 11. Symbole związane z zawodami np. lancet (lekarz), nożyczk (krawiec)
28 Język żydowski
29 hebrajski język Biblii, uważany przez Żydów za język święty. Należy on do grupy języków semickich. Alfabet hebrajski składa się z 22 znaków spółgłoskowych. Samogłoski zaznaczane są za pomocą kropek i kresek pod spółgłoskami. Każda spółgłoska posiada również wartość liczbową. Hebrajski przez długi czas pozostawał językiem modlitwy i tekstów religijnych, a jego znajomość wśród mas ludności żydowskiej była znikoma. Większość Żydów posługiwała się w tym okresie mową nieżydowskiego otoczenia lub językami jidysz i ladino.
30 jidisz jidysz był językiem używanym na co dzień. Posługiwali się nim Żydzi aszkenazyjscy (czyli ci, którzy zamieszkiwali tereny Europy Środkowo Wschodniej). Język jidysz zapisuje się za pomocą alfabetu hebrajskiego, lecz powstał on na bazie języka niemieckiego, przejmując dużą część niemieckiego słownictwa oraz jego składnię. Zawiera także wiele słów hebrajskich i słowiańskich. Niemal do końca XIX wieku nie był w ogóle uważany za odrębny język uznawano go za żargon, mowę ludzi prostych, niewykształconych.
31 Na początku XX wieku nastąpił prawdziwy rozkwit prozy i poezji w jidysz. Prasa w tym języku miała ogromny zasięg i cieszyła się popularnością wśród mas żydowskich. Polska była, obok USA i ZSRR, jednym z najważniejszych ośrodków literatury jidysz. Rozwój ten zahamowała II wojna światowa. Obecnie niewiele osób posługuje się tym językiem.
32 ladino Zwany również judeo-hiszpańskim, Ladino to język używany przez Żydów sefardyjskich, zamieszkujących głównie tereny Hiszpanii i niektórych krajów wybrzeża Morza Śródziemnego. Powstał na bazie języków romańskich (hiszpańskiego, kastylijskiego) i języka hebrajskiego. Zapisywany był za pomocą alfabetu hebrajskiego, w późniejszym okresie również alfabetem łacińskim.
33 Kalendarz i święta żydowskie
34 Kalendarz hebrajski Święta żydowskie obchodzone są według kalendarza hebrajskiego (utworzonego w VI w. p. n. e.). Według tradycji, kalendarz żydowski odmierza czas od stworzenia świata, więc przyjęta data początkowa jest o 3760 lat wcześniejsza od powszechnie przyjętej w świecie chrześcijańskim. Rok liturgiczny zaczyna się wiosną (miesiąc nisan), a świecki jesienią (miesiąc tiszri). Nazwy miesięcy wywodzą się z tradycji babilońskiej. Dni tygodnia, z wyjątkiem szabatu, nie mają nazw własnych, kolejne dni zostały ponumerowane. Tydzień rozpoczyna się w niedzielę (dzień pierwszy), a kończy w szabat. Dobę liczy się od zmierzchu do zmierzchu.
35
36 Szabat Szabat [w jęz. jidysz szabas lub szabes; po hebrajsku znaczy odpoczynek] Najważniejsze święto w tradycji żydowskiej. Upamiętnia siódmy dzień tygodnia, w którym Bóg odpoczywał po stworzeniu świata. W związku z tym należy w tym dniu powstrzymać się od wszelkiej pracy. Szereg zakazanych czynności i prac został bardzo szczegółowo opisany.
37 Zgodnie z kalendarzem hebrajskim, szabat rozpoczyna się w piątek tuż po zachodzie słońca i trwa do sobotniego wieczora. Początek szabatu wyznacza ceremonia zapalenia świec przez kobietę około 20 minut przed zmierzchem. Jest to jeden z najważniejszych obowiązków religijnych kobiety. Po zapaleniu świec odmawia ona błogosławieństwo i modlitwę za domowników.
38 Mężczyźni witają szabat w synagodze podczas wieczornego nabożeństwa. Po powrocie do domu odmawiają kidusz - modlitwę nad kielichem wina. W czasie wspólnego posiłku, na który przygotowuje się najsmaczniejsze potrawy, panuje radosna atmosfera. Czyta się fragmenty Tory, studiuje Talmud i śpiewa religijne pieśni. Zakończenie świętego dnia wieńczy uroczystość hawdali [hebr. różnica, oddzielenie], w czasie której odmawia się błogosławieństwo nad kielichem wina, światłem i wonnościami. Zgaszenie świec używanych do błogosławieństwa symbolizuje koniec czasu świętego i rozpoczęcie nowego tygodnia.
39 Rosz Haszana Święto upamiętniające akt stworzenia świata przez Boga. Obchodzone jest również jako uroczystość żydowskiego Nowego Roku. Rosz Haszana ma w tradycji żydowskiej szczególne znaczenie, gdyż w tym dniu rozpoczyna się 10 dni pokutnych (tzw. straszne dni, hebr. jamim noraim), w czasie których Żydzi modlą się, żałują za grzechy oraz proszą o chleb powszedni i długie życie. W synagogach rozbrzmiewa dźwięk rogu baraniego - szofaru (stąd inna nazwa tego święta Święto Trąbek), który ma wzywać grzeszników do skruchy.
40 Na znak ufności w Boże miłosierdzie, Żydzi zakładają najelegantsze stroje i świętują radośnie. Do tradycyjnych zwyczajów, obowiązujących w czasie tego święta, należy spożywanie głowy ryby lub barana, by w nowym roku znaleźć się na czele, a nie w ogonie. Przygotowuje się również inne, bardzo słodkie dania, między innymi jabłka maczane w miodzie. Dość powszechnym zwyczajem wśród Żydów aszkenazyjskich była ceremonia taszlich, polegająca na wyrzucaniu okruchów nad brzegiem wody, symbolizującym oczyszczenie z grzechów (Księga Micheasza 7,19: Ulituje się znowu nad nami, zetrze nasze nieprawości i wrzuci w głębokości morskie wszystkie nasze grzechy. ).
41 Jom Kipur Święto uważane za najpoważniejsze w wymiarze duchowym, ponieważ według tradycji właśnie w tym dniu Mojżesz zszedł z Synaju z drugimi Tablicami Praw i oznajmił, że Bóg przebaczył ludowi Izraela kult złotego cielca. Właśnie dlatego Jom Kipur jest świętem, podczas którego można oczyścić się z grzechów i uzyskać przebaczenie.
42 Istnieje kilka zwyczajów kultywowanych w przeddzień święta. Po pierwsze wyjaśnia się nieporozumienia z bliźnimi i wynagradza wyrządzone krzywdy. Po drugie rozdaje się ubogim jałmużnę i składa ofiarę na cele dobroczynne. Ponadto mężczyźni udają się do mykwy, by dokonać rytualnego oczyszczenia. Przed świętem należy zjeść suty posiłek, gdyż w Jom Kipur obowiązuje post. Tego dnia należy powstrzymać się od pracy. Nakazuje się także rezygnację ze wszystkich cielesnych przyjemności.
43 Sukot Jedno z trzech świąt pielgrzymich. Święta pielgrzymie to święta, w czasie których w okresie starożytnym Żydzi pielgrzymowali do Świątyni w Jerozolimie, aby złożyć w ofierze płody swych pól. Do tych świąt zalicza się Pesach, Szawuot i Sukot. Sukot upamiętnia wędrówkę przez pustynię, kiedy to Żydzi musieli mieszkać w namiotach i szałasach.
44 W czasie święta Sukot, mężczyźni modlą się i spożywają posiłki w szałasach [hebr. suka] stawianych w ogrodzie, na podwórzu, niekiedy na balkonie lub tarasie. Jest to także święto dziękczynienia za plony i zwracania się do Boga z prośbą o urodzaj na następny rok. W czasie Sukot panuje radosny nastrój, spożywa się słodkie posiłki oraz spore ilości wina.
45 Chanuka Nazywana jest także świętem świateł i trwa 8 dni. Święto Chanuka zostało ustanowione na pamiątkę cudu, jaki wydarzył się w 165 r. p. n. e., kiedy żydowscy powstańcy pod wodzą Judy Machabeusza zwyciężyli nad panującymi wówczas w Palestynie Seleucydami. Seleucydzi narzucili Żydom religię hellenistyczną i zbezcześcili Świątynię Jerozolimską, wznosząc w niej pogański ołtarz i poświęcając Zeusowi Olimpijskiemu. Zwycięskim Machabeuszom udało się wznowić kult świątynny. Wiązało się to między innymi z zapaleniem menory, do czego potrzebna była specjalnie oczyszczona oliwa, ale znaleziono jedynie jej mały dzbanuszek. Wówczas stał się cud, gdyż oliwa, której powinno wystarczyć zaledwie na jeden dzień, paliła się przez osiem dni, czyli tyle, ile potrzeba było ażeby wytłoczyć nową. Dlatego charakterystycznym elementem święta jest zapalanie świateł w ośmioramiennym świeczniku zwanym chanukiją (każdego dnia zapala się jedną świecę). Światła palą się zarówno w domu, jak i w synagodze. W czasie Chanuki wolno pracować. Święto ma bardzo radosny charakter: dzieci obdarowywane są prezentami, zaś dorośli mogą grać w karty, czego na co dzień żydowska tradycja zakazuje.
46 Purim Święto, które w odróżnieniu od pozostałych, nie nawiązuje do dziejów narodu wybranego, lecz ma charakter ludowy. Upamiętnia ono cudowne ocalenie Żydów mieszkających w Persji od zagłady. Według zapisu w Księdze Estery (Estera była żoną króla perskiego Achaszwerosa), wrogo nastawiony do Żydów doradca króla Haman planował się ich pozbyć. Esterze i jej wujowi Mordechajowi, o których żydowskim pochodzeniu wiedział tylko Haman, udało się ujawnić spisek i ocalić Żydów. Dlatego też święto ma bardzo radosny charakter, mówi się nawet, że jest najweselszym ze wszystkich świąt żydowskich. Do zwyczajów należy odczytywanie fragmentu Księgi Estery w synagodze, spożywanie świątecznego posiłku, w trakcie którego dozwolone jest spożywanie większych ilości alkoholu, organizowanie maskarad i balów, a także przebieranie się, również w ubrania płci przeciwnej. Ze świętem związana jest tradycja odgrywania purim szpil (jid. sztuka purymowa), w której przebrane dzieci lub dorośli przedstawiają, często w sposób humorystyczny, historię Estery.
47 Pesach Jedno z najstarszych świąt żydowskich Nazwa nawiązuje do ostatniej z dziesięciu plag egipskich, czyli zagłady wszystkich pierworodnych dzieci, która ominęła domy żydowskie, ponieważ ich drzwi zostały, zgodnie z Bożym nakazem, pomazane krwią baranka. Pesach upamiętnia wybawienie ludu Izraela z niewoli egipskiej, a także symbolizuje ostateczne odkupienie świata po nadejściu Mesjasza.
48 Pesach trwa siedem dni, podczas których należy spożywać macę ((jest to pieczywo sporządzone bez zakwasu, z samej mąki i wody), która ma przypominać o tym, że gdy Izraelici w pośpiechu opuszczali Egipt, nie mieli czasu na sporządzenie zaczynu na chleb. Najważniejszą częścią święta jest wieczerza spożywana pierwszego wieczoru tzw. seder [hebr. porządek]. Ta uroczysta i obfita kolacja ma swój porządek kolejność spożywania poszczególnych pokarmów jest ściśle określona, każda czynność ma głębokie uzasadnienie. Jednym z rozpowszechnionych zwyczajów jest zostawianie wolnego miejsca i kielicha wina dla proroka Eliasza. W czasie sederu odczytuje się Hagadę, czyli książkę zawierającą opowieści o wyjściu Żydów z Egiptu, błogosławieństwa, modlitwy, opowiastki alegoryczne oraz zagadki.
49 Szawuot Święto następujące siedem tygodni po Pesach (stąd jego nazwa) W starożytności miało ono charakter typowo rolniczy i także należało do świąt pielgrzymich. Jednak obecnie Szawuot upamiętnia przede wszystkim dzień, w którym według tradycji żydowskiej, Mojżesz otrzymał na Synaju Torę. Główną ceremonią jest odczytywanie Dekalogu w udekorowanej roślinami i kwiatami synagodze. Czytana jest również Księga Rut, ponieważ opisane w niej wydarzenia miały miejsce w trakcie żniw, a ponadto opowiadają o kobiecie, która z własnej woli przyjęła judaizm. Podczas tego święta spożywa się głównie pokarmy mleczne i miód..
50 Tradycyjny strój żydowski Od XVI w. czarne bekiety i chałaty Uczesanie w postaci długich bród i pejsów
51 Część tekstów zaczerpniętych z programu edukacyjnego Holokaust. Historia i Zagłada Żydów opracowanego przez Żydowskie Muzeum Galicja w Krakowie.
dom zgromadzeń, modlitwy, nauki
Judaizm Synagoga Synagoga (bożnica) to dom zgromadzeń, modlitwy, nauki. Pierwsze synagogi powstawały w czasie niewoli babilońskiej W diasporach, gdzie Żydzi się osiedlali, budowali synagogę. Synagoga jest
Bardziej szczegółowoReligia Judaizm religia Żydów, jest religią monoteistyczną, opierającą się na wierze w jednego Boga Jahwe. Jej założycielem był Mojżesz, wyprowadzając
Religia Judaizm religia Żydów, jest religią monoteistyczną, opierającą się na wierze w jednego Boga Jahwe. Jej założycielem był Mojżesz, wyprowadzający Izraelitów z Egiptu. To od jego imienia judaizm bywa
Bardziej szczegółowoJUDAIZM PODSTAWY WIARY
JUDAIZM PODSTAWY WIARY JØDEDOMMENS LÆRE Według żydów istnieje tylko jeden bóg. Wszyscy żydzi muszą przestrzegać Dziesięciu przykazań. Najważniejsze księgi w judaizmie to Tora i Talmud, w których spisane
Bardziej szczegółowoGra miejska Śladami chełmskiego sztetla - zadania ZADANIE I
ZADANIE I Jom Kippur (hebr. י ום כ פ ור - Dzień Pojednania) - jedno z najważniejszych świąt żydowskich o charakterze pokutnym. Żydzi przygotowują się do tego święta podczas dni pokuty dzielących go od
Bardziej szczegółowoJudaika religijne. Pomoc w wyrażaniu wiary. Hagada
Judaika religijne Pomoc w wyrażaniu wiary. Hagada Elementy judaizmu. 1. Doktryna dotycząca Boga, wszechświata i człowieka. 2. Moralność w wymiarze indywidualnym i społecznym. 3. Porządek rytuałów, zwyczajów,
Bardziej szczegółowoStarsi bracia w wierze plan lekcji dla młodzieży
Starsi bracia w wierze plan lekcji dla młodzieży Autor: Maciek Zabierowski (Centrum Żydowskie w Oświęcimiu) Grupa docelowa: Miejsce: Czas trwania: Cele: Rezultaty edukacyjne: wiek 16-19 lat wielkość 15-30
Bardziej szczegółowoARKA PRZYMIERZA skrzynia, w której w czasach biblijnych przechowywane były tablice z dziesięciorgiem przykazań.
Słowniczek pojęć związanych z kulturą żydowską Aneks do broszury Przywróćmy Pamięć materiały edukacyjne ARKA PRZYMIERZA skrzynia, w której w czasach biblijnych przechowywane były tablice z dziesięciorgiem
Bardziej szczegółowoSłowniczek podstawowych pojęć związanych z kulturą żydowską
Słowniczek podstawowych pojęć związanych z kulturą żydowską ARKA PRZYMIERZA skrzynia, w której w czasach biblijnych przechowywane były tablice z dziesięciorgiem przykazań. ARON HA-KODESZ (hebr. święta
Bardziej szczegółowoJUDAIZM. Gwiazda Dawida (zwana też Tarczą Dawida), Magen Dawid דוד,מגן narodowy symbol Izraela
JUDAIZM JUDAIZM religia monoteistyczna, której podstawą jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko Stwórcą świata,
Bardziej szczegółowoJudaizm - religia monoteistyczna, ukształtowana w II tysiącleciu p.n.e.; stanowi religię narodowążydów. Jest też pierwszą religią abrahamową.
SYMBOLE JUDAIZMU Judaizm - religia monoteistyczna, ukształtowana w II tysiącleciu p.n.e.; stanowi religię narodowążydów. Jest też pierwszą religią abrahamową. Jej wyznawcy znajdują się na całym świecie,
Bardziej szczegółowoSzkoła Dialogu - porozumienie bez barier
Katarzyna Szlęzak Szkoła Dialogu - porozumienie bez barier Katarzyna Szlęzak Absolwentka filologii angielskiej w Wyższej Szkole Umiejętności w Kielcach. Od 10 lat nauczyciel języka angielskiego w gminie
Bardziej szczegółowo2.RELIGIA ŻYDÓW OKRES DRUGIEJ ŚWIĄTYNI
2.RELIGIA ŻYDÓW OKRES DRUGIEJ ŚWIĄTYNI 2.2. ŚWIĄTYNIA IX SESJA APOLOGETYCZNA OŻARÓW 2017 MAŁGORZATA PASTEWKA architekt malgpastewka@wp.pl 2. RELIGIA ŻYDÓW 2.0. ORGANIZACJA KULTU JUDAIZM religia monoteistyczna.
Bardziej szczegółowoPodążając ich śladem plan lekcji dla młodzieży
Podążając ich śladem plan lekcji dla młodzieży Grupa docelowa: Miejsce: Czas trwania: Cele: wiek 16-19 lat wielkość 15-30 osób Centrum Oświęcimia spacer śladami społeczności żydowskiej miasta 90-120 min.
Bardziej szczegółowoRajd - "Śladami historii Sławkowskich Żydów"
Rajd - "Śladami historii Sławkowskich Żydów" 26 listopada zabrałam PDDW "Złoci", do której również należę, na rajd - "Historia Sławkowskich Żydów". Całość rozpoczęliśmy o 10.00 pod Muzeum w Sławkowie.
Bardziej szczegółowoAnną Hamerla Romanem Hamerla Przybliżenie Kultury Żydowskiej.
W dniu 20. 11.2015r. kolejny raz uczestniczyliśmy w spotkaniu z panią Anną Hamerla i panem Romanem Hamerla. To spotkanie miało niecodzienny charakter, ponieważ czas przeznaczony w tym dniu na lekcję historii
Bardziej szczegółowoSŁOWNIK TERMINÓW ŻYDOWSKICH
SŁOWNIK TERMINÓW ŻYDOWSKICH Afikoman ostatni kawałek chleba przaśnego, spożywanego w czasie wieczerzy paschalnej. Aron Ha Kodesz (święta skrzynia), zwana również Arką Przymierza, w synagodze szafa ołtarzowa,
Bardziej szczegółowoJUDAIZM, A OBSŁUGA GOŚCIA W HOTELU
JUDAIZM, A OBSŁUGA GOŚCIA W HOTELU Spis treści 1.Judaizm Historia judaizmu Sztuka Judaizm w Polsce Prawo religijne Bar i bat micwa Modlitwy żydowskie Koszerność Szabat Synagoga Święta żydowskie 2.Obsługa
Bardziej szczegółowoWielki Tydzień. Niedziela Palmowa
Wielki Tydzień Niedziela Palmowa Niedziela Palmowa rozpoczyna Wielki Tydzień, w którym obchodzi się pamiątkę Męki śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Każdy chrześcijanin powinien dołożyć wszelkich starań,
Bardziej szczegółowoParafialna Liga Biblijna 2016/2017 Parafia Niepokalanego Serca Maryi Panny w Leśniewie. Nazwisko rodziny: KARTA PYTAŃ I ODPOWIEDZI ZESTAW 6
Nazwisko rodziny: Adres:.... KARTA PYTAŃ I ODPOWIEDZI ZESTAW 6 Księga Wyjścia 1. Wadi-Gharandel to przypuszczalnie nazwa jakiej miejscowości, do której dotarli Izraelici? 2. Żaby, komary, chrząszcze, muchy,
Bardziej szczegółowoświętością życia dawać dowód żywej wiary. W Niedzielę Palmową, Kościół obchodzi pamiątkę wjazdu Pana Jezusa do Jerozolimy, dla dokonania paschalnej
Wielki Tydzień Ostatnie dni Wielkiego Postu od Niedzieli Palmowej do wieczora Wielkiego Czwartku, a następnie Triduum Paschalne to Wielki Tydzień. Najstarsze świadectwa o liturgii Wielkiego Tygodnia pochodzą
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ. Temat zajęć: Poznajemy święta żydowskie
Strona1 SCENARIUSZ ZAJĘĆ Temat zajęć: Poznajemy święta żydowskie Obszar nauczania: III etap edukacyjny (gimnazjum) Czas: 1 godzina lekcyjna Treści nauczania zgodne z podstawą programową: Uczeń wymienia
Bardziej szczegółowoTytuł: Zabytki kultury żydowskiej na ziemiach polskich Tradycje i zwyczaje żydowskie
Tytuł: Zabytki kultury żydowskiej na ziemiach polskich Tradycje i zwyczaje żydowskie Scenariusz pochodzi z publikacji Wspólna przeszłość, wspólna przyszłość Program: Ślady Przeszłości Rodzaj materiału:
Bardziej szczegółowoŻydzi Dlaczego warto o nich mówić?
Żydzi Dlaczego warto o nich mówić? Mamy wspólną wielowiekową historię Mają bogatą kulturę, tradycję i sztukę. Warto je poznać! Jan Paweł II nazwał ich starszymi braćmi w wierze. Czas zapomnieć o nieporozumieniach
Bardziej szczegółowoPISMO HEBRAJSKIE - PRZYKŁADY
PISMO HEBRAJSKIE - PRZYKŁADY Pochodzenie języka hebrajskiego Język hebrajski należy do rodziny języków semickich, starożytnych języków, które rozwinęły się na terenie Bliskiego Wschodu. Naukowcy sądzą,
Bardziej szczegółowoIII PRZYKAZANIE - źródła. YouCat KKK
- źródła YouCat 362 366 KKK 2168 2195 - brzmienie Wj 20, 8-11 Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest szabatem ku
Bardziej szczegółowoKALENDARZ ŻYDOWSKI LISTA MIESIĘCY ŻYDOWSKICH:
ŚWIĘTA ŻYDOWSKIE KALENDARZ ŻYDOWSKI Czy wiecie, że nie wszyscy korzystają z kalendarza, w którym rok ma 365 lub 366 dni? I że nie dla wszystkich trwa właśnie rok 2014? Żydzi od starożytności posługują
Bardziej szczegółowoGimnazjum Klasa III, temat 41
Duchowny katolicki w szatach liturgicznych. Mnich buddyjski z misą jałmużną. Rabin czytający modlitwę w synagodze w Moskwie. Imam Wielkiego Meczetu w Kuwejcie. Duchowni hinduscy podczas rytuału ofiarowania
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE W ZAKRESIE IV KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ. Zaproszeni przez Boga z serii Drogi przymierza
WYMAGANIA EDUKACYJNE W ZAKRESIE IV KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ Zaproszeni przez Boga z serii Drogi przymierza Wymagania edukacyjne śródroczne Ocena celująca Ocenę celującą przewiduję dla uczniów przejawiających
Bardziej szczegółowoMateriały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form
Materiały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form Nasze zajęcia w ramach Szkoły Dialogu odbyły się 27 i 28 kwietnia oraz 26 i 27 maja. Nauczyły nas one sporo
Bardziej szczegółowoGenealogia żydowskich nazwisk rodowych. (Uwagi ogólne)
Genealogia żydowskich nazwisk rodowych. (Uwagi ogólne) Genealogia żydowskich nazwisk rodowych w myśl przepisów o księgach stanu cywilnego (w tym metrykalnych) nie jest tak odległa jak by się początkowo
Bardziej szczegółowoedukacja oferta dla grup zorganizowanych
edukacja oferta dla grup zorganizowanych REGULAMIN dokumentowania zajęć edukacyjnych i spotkań muzealnych oraz zwiedzania ekspozycji muzealnych w Muzeum Podlaskim w Białymstoku MUZEUM W TYKOCINIE ZAPRASZA
Bardziej szczegółowoList do Galatów KRĄG BIBLIJNY
List do Galatów KRĄG BIBLIJNY Tomasz Kiesling Piłai 2016 Duchu Święty, który oświecasz serca i umysły nasze, dodaj nam zdolności i ochoty, by nasza nauka była dla nas pożytkiem doczesnym i wiecznym. Przez
Bardziej szczegółowoPRZYBYTEK STÓŁ Z CHLEBAMI MENORA UMYWALNIA OŁTARZ
PRZYBYTEK 95 Powstał on w czasie, kiedy Izraelici jak już wiesz wędrowali po pustyni. Mieszkali wtedy w namiotach i wciąż wędrowali, dlatego Pan Bóg kazał im zbudować dla siebie również namiot, który mogliby
Bardziej szczegółowowww.awans.net Publikacje nauczycieli Halina Chmielewska Test sprawdzający Historia, klasa V, I półrocze (do podręcznika A to historia!
www.awans.net Publikacje nauczycieli Halina Chmielewska Test sprawdzający Historia, klasa V, I półrocze (do podręcznika A to historia! ) Praca opublikowana w Internetowym Serwisie Oświatowym Awans.net
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO JUDAIZMIE DLA POLICJANTÓW
PRZEWODNIK PO JUDAIZMIE DLA POLICJANTÓW Publikacja Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. SPIS TREŚCI opracowanie: Anna Zielińska projekt graficzny: David Sypniewski redakcja: Małgorzata Rokicka podziękowania
Bardziej szczegółowoWstęp i lista uproszczonych przykazań
Dekalog jest uważany za trzon zasad moralnych religii judeochrześcijańskiej. Jest to jedyny dokument napisany własnoręcznie przez boga. Jednakże nawet skrócona analiza przykazań dekalogu ujawnia poważne
Bardziej szczegółowoIII PRZYKAZANIE - źródła. YouCat KKK
- źródła YouCat 362 366 KKK 2168 2195 - brzmienie Wj 20, 8-11 Pwt 5, 12-15 Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest
Bardziej szczegółowoO tym jak ludu rzesza szła pod wodzą Mojżesza
O tym jak ludu rzesza szła pod wodzą Mojżesza Wprowadzenie Film Interaktywne ćwiczenia mul medialne Podsumowanie Słowniczek Dla nauczyciela Wprowadzenie Religia starożytnych Żydów to jeden z najstarszych
Bardziej szczegółowoLITURGIA DOMOWA. Modlitwy w rodzinach na niedziele Adwentu Spis treści. Gliwice 2016 [Do użytku wewnętrznego]
Spis treści LITURGIA DOMOWA Wprowadzenie do Liturgii Domowej na Adwent 2016 r.... 2 Spotkania na niedziele Adwentu: I Niedziela Adwentu [A]... 3 II Niedziela Adwentu [A]... 4 III Niedziela Adwentu [A]...
Bardziej szczegółowoPRZYWRÓĆMY PAMIĘĆ. materiały edukacyjne
PRZYWRÓĆMY PAMIĘĆ materiały edukacyjne Warszawa 2005 1 Drodzy Uczniowie, Polska jest dzisiaj państwem jednego narodu, którego większość wyznaje jedną religię. Łatwo jest przez to zapomnieć, że jeszcze
Bardziej szczegółowoJOZUE NASTĘPCĄ MOJŻESZA
JOZUE NASTĘPCĄ MOJŻESZA 101 Czy pamiętasz historię Mojżesza? To On był główną postacią w kontaktach narodu Izraelskiego z Panem Bogiem. Mojżesz chodził po pustyni z narodem Izraelskim przez 40 lat. Był
Bardziej szczegółowoięć Przywróćmy Pamięć materiały edukacyjne
przywróć- my a- ięć Przywróćmy Pamięć materiały edukacyjne Drodzy Uczniowie, Polska jest dzisiaj państwem, którego większość obywateli wyznaje jedną religię. Łatwo jest przez to zapomnieć, że jeszcze lat
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO JUDAIZMIE. DLA POLICJANTÓW edycja 2
PRZEWODNIK PO JUDAIZMIE DLA POLICJANTÓW edycja 2 Publikacja Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. opracowanie: Anna Zielińska projekt graficzny: David Sypniewski redakcja: Małgorzata Rokicka podziękowania
Bardziej szczegółowoPodstawowym celem istnienia meczetów jest umożliwienie muzułmanom wspólnej rytualnej modlitwy (salat). Oczywiście, meczety mogą być wykorzystywane
Islam Podstawowym celem istnienia meczetów jest umożliwienie muzułmanom wspólnej rytualnej modlitwy (salat). Oczywiście, meczety mogą być wykorzystywane także w innych celach jako miejsca spotkań, czy
Bardziej szczegółowoDeklaracja zasad judaizmu postępowego w Polsce
Deklaracja zasad judaizmu postępowego w Polsce Judaizm postępowy, którego nastawienie charakteryzują reforma i liberalizm, to największy ruch w światowej żydowskiej wspólnocie religijnej. Wywodzi się on
Bardziej szczegółowoTradycje Świąt Bożego Narodzenia
Tradycje Świąteczne OPRACOWAŁA Julia Wilk Klasa VI d 1 Wieczerza wigilijna, pierwsza gwiazdka Polską wieczerzę wigilijną charakteryzują postne potrawy, spożywane po zachodzie słońca. Ich rodzaj i kolejność
Bardziej szczegółowoTradycje żydowskie od urodzenia do śmierci
Wstęp Tradycja i religia żydowska obfituje w szereg zwyczajów związanych z biegiem życia człowieka od jego narodzin do śmierci. Jest ich tak wiele, iż skupimy się jedynie na wybranych najciekawszych i
Bardziej szczegółowoWirtualny Sztetl - Muzeum Historii Żydów Polskich. www.sztetl.org.pl
Wirtualny Sztetl - Muzeum Historii Żydów Polskich www.sztetl.org.pl Zwyczaje żydowskie od narodzin do śmierci Kraków, Ślub i wesele żydowskie S. Wieselberga i panny Wohl, Zdjęcie ze zbiorów Narodowego
Bardziej szczegółowoHistoria i kultura żydowska - warsztaty
Historia i kultura żydowska - warsztaty 1. Wstęp Podział na grupy. Witamy wszystkich na lekcji poświęconej chełmskim Żydom realizowanej w ramach projektu CEO Sefer- opowieści o polskich Żydach. Temat dzisiejszych
Bardziej szczegółowoNa świecie żyje dzisiaj około 7 miliardów ludzi. Żyją w różnych krajach, o różnym stopniu rozwoju cywilizacyjnego, i w różnych religiach, także
Na świecie żyje dzisiaj około 7 miliardów ludzi. Żyją w różnych krajach, o różnym stopniu rozwoju cywilizacyjnego, i w różnych religiach, także ateiści, czyli ludzie niewierzący- tak przynajmniej się określają.
Bardziej szczegółowoIII PRZYKAZANIE - źródła. YouCat KKK
- źródła YouCat 362 366 KKK 2168 2195 - brzmienie Wj 20, 8-11 Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest szabatem ku
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA Z RELIGII. I. Czy przyjaźnię się z Panem Jezusem? Ocena Dobra
WYMAGANIA Z RELIGII I. Czy przyjaźnię się z Panem Jezusem? Niedostateczna Dopuszczająca Dostateczna Dobra bardzo dobra Celująca Wykazuje rażący brak wiadomości programowych klasy IV. Wykazuje zupełny brak
Bardziej szczegółowoEtapy historii zbawienia KSIĘGI, BOHATEROWIE, DATY, WYDARZENIA
Etapy historii zbawienia KSIĘGI, BOHATEROWIE, DATY, WYDARZENIA Etapy historii zbawienia Zdobycie Ziemi Obiecanej i czasy Sędziów Patriarchowie i pobyt w Egipcie 1 Prehistoria biblijna 2 3 Wyjście z Egiptu
Bardziej szczegółowoPismo Święte to zbiór ksiąg Nowego i Starego Testamentu, uznanych przez Kościół za natchnione i stanowiących wraz z Tradycją jeden depozyt wiary i
PISMO ŚWIĘTE. Pismo Święte to zbiór ksiąg Nowego i Starego Testamentu, uznanych przez Kościół za natchnione i stanowiących wraz z Tradycją jeden depozyt wiary i jedną regułę wiary. Natchnienie- (łac. Inspiratio)
Bardziej szczegółowoCzłowiek stworzony do szczęścia
Człowiek stworzony do szczęścia 8 1 Cele katechetyczne wymagania ogólne: ukazanie teologicznego i literackiego sensu opisu stworzenia świata z Rdz 2, 4b 10.15 25; przypomnienie nauki Bożej o szczególnej
Bardziej szczegółowoPrzyjaźń. z Bogiem. Gimnazjum kl. I, Temat 60
Przyjaźń z Bogiem Grzech pierworodny Zestaw 1 Liturgia światła A oto znów przemówił do nich Jezus tymi słowami: «Ja jestem światłością świata. Kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie
Bardziej szczegółowo1. Skąd wzięła się Biblia?
1. Skąd wzięła się Biblia? Wprowadzenie do historii powstawania ksiąg biblijnych od etapu przekazu ustnego, poprzez proces spisywania i redakcji, do powstania księgi i umiejscowienia jej w kanonie Biblii.
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSYEM OCENIANIA RELIGIA PRAWOSŁAWNA
PRZEDMIOTOWY SYSYEM OCENIANIA RELIGIA PRAWOSŁAWNA Klasy I-III Stopień celujący (6) Uczeń spełnia wymagania określone w zakresie oceny bardzo dobrej. Wykazuje się wiadomościami szczegółowymi z zakresu wymagań
Bardziej szczegółowoDEKALOG gdzie szukać informacji? YouCat KKK
gdzie szukać informacji? YouCat 348 351 KKK 2052 2082 Jacek Salij Dekalog o. Adam Szustak, Konferencje o Dekalogu Valerio Bocci Dziesięć przykazań wyjaśniane dzieciom Wiesława Lewandowska Pan Bóg nie robi
Bardziej szczegółowoZESPÓŁ SZKÓŁ NR. 1 im. JANA PAWŁA II W BEŁŻYCACH. SZKOŁA PODSTAWOWA KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII
ZESPÓŁ SZKÓŁ NR. 1 im. JANA PAWŁA II W BEŁŻYCACH. SZKOŁA PODSTAWOWA KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą. KLASA IV Program AZ-2-01/10. Ocena dopuszczająca
Bardziej szczegółowoSłowniczek wybranych terminów z kultury żydowskiej
Słowniczek wybranych terminów z kultury żydowskiej Użyte skróty: aram. - aramejski, aszk. - aszkenazyjski, gr. - grecki, hebr. - hebrajski, jid. - jidysz, niem. - niemiecki, sef. - sefardyjski, żyd. -
Bardziej szczegółowoCele nauczania w ramach przedmiotu - religia.
Cele nauczania w ramach przedmiotu - religia. Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci i młodzieży. Obejmuje przede wszystkim wyjaśnianie nauki chrześcijańskiej, podawanej w sposób systematyczny i całościowy
Bardziej szczegółowoProrok Mohammed często siedział samotnie w jaskini Hira, niedaleko Mekki. Modlił się tam i głęboko rozmyślał. Prosił Stwórcę niebios i ziemi, aby
Prorok Mohammed często siedział samotnie w jaskini Hira, niedaleko Mekki. Modlił się tam i głęboko rozmyślał. Prosił Stwórcę niebios i ziemi, aby odpowedział na pytania, które mu przychodziły do głowy.
Bardziej szczegółowoKierunek: JUDAISTYKA. STUDIA STACJONARNE I-go STOPNIA (LICENCJACKIE) ROK AKAD. 2014/2015
Kierunek: JUDAISTYKA STUDIA STACJNARNE I-go STPNIA (LICENCJACKIE) RK AKAD. 2014/2015 I RK STUDIÓW, I semestr: Lp. Nazwa modułu 1. Dzieje starożytnego Izraela 2. Wstęp do badań judaistycznych 3. Wstęp do
Bardziej szczegółowoKsięga Rut KRĄG BIBLIJNY
Księga Rut KRĄG BIBLIJNY Tomasz Kiesling Piła 2016 Duchu Święty, który oświecasz serca i umysły nasze, dodaj nam zdolności i ochoty, by nasza nauka była dla nas pożytkiem doczesnym i wiecznym. Przez Chrystusa,
Bardziej szczegółowoŻydowskie Święto Tygodni (hebr. Chag ha Szawuot) lub Dzień Pierwocin, Pierwszych Owoców (hebr. Jom ha Bikkurim). 5
Wprowadzenie Księga Wyjścia zajmuje bardzo ważne miejsce wśród pism świętych Starego Testamentu. Do opisanych w niej wydarzeń będą się odwoływać wszyscy prorocy i pisarze natchnieni Biblii hebrajskiej,
Bardziej szczegółowostyczeń :2831 Niedziela Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Szabat d grudzień 2017 luty gru lut 2 lut 3 lut
styczeń 2018 wsch 7:38 31 gru 2017 1 3:25 2 3 4 5 zach 15:52 6 wsch 7:35 7 8 9 10 11 12 zach 16:01 13 wsch 7:30 14 15 16 3:1817 18 19 zach 16:12 20 wsch 7:22 21 22 23 24 25 26 zach 16:23 27 28 29 30 14:2831
Bardziej szczegółowoJak czytać i rozumieć Pismo Święte? Podstawowe zasady. (YC 14-19)
Jak czytać i rozumieć Pismo Święte? Podstawowe zasady. (YC 14-19) Mój pierwszy nauczyciel języka hebrajskiego bił mnie linijką po dłoni, gdy ośmieliłem się dotknąć palcem świętych liter Pięcioksięgu. (R.
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA Z RELIGII NA POSZCZEGÓLNE OCENY W KLASIE IV
WYMAGANIA Z RELIGII NA POSZCZEGÓLNE OCENY W KLASIE IV Rozdział I Żyję w przyjaźni z Jezusem - charakteryzuje postawę przyjaciela Jezusa - wymienia warunki przyjaźni z Jezusem praktykowanie pierwszych piątków
Bardziej szczegółowoKOŚCIÓŁ IDŹ TY ZA MNIE
SPOTKANIE 6 KOŚCIÓŁ Dla ułatwienia poszczególne zadania oznaczone są symbolami. Legenda pozwoli Ci łatwo zorientować się w znaczeniu tych symboli: IDŹ TY ZA MNIE Pewien mężczyzna miał zwyczaj mówić w każdą
Bardziej szczegółowoLITURGIA DOMOWA. Modlitwy w rodzinach na niedziele Adwentu Spis treści. Gliwice 2017 [Do użytku wewnętrznego]
Spis treści LITURGIA DOMOWA Wstęp do Liturgii Domowej w Okresie Adwentu 2017 r.... 2 Spotkania na niedziele Adwentu: I Niedziela Adwentu [B]... 3 II Niedziela Adwentu [B]... 4 III Niedziela Adwentu [B]...
Bardziej szczegółowoCzy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31)
Lekcja 5 na 4 listopada 2017 Czy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31) W dniu 31 października 1517 r. Marcin Luter zawiesił swoje dziewięćdziesiąt pięć
Bardziej szczegółowoBIBLIJNY KONKURS TEMATYCZNY DZIEJE PRZYMIERZA
BIBLIJNY KONKURS TEMATYCZNY DZIEJE PRZYMIERZA dla uczniów dotychczasowych gimnazjów i klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa małopolskiego w roku szkolnym 2018/2019
Bardziej szczegółowoBIBLIJNY KONKURS TEMATYCZNY DZIEJE PRZYMIERZA
BIBLIJNY KONKURS TEMATYCZNY DZIEJE PRZYMIERZA dla uczniów dotychczasowych gimnazjów i klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa małopolskiego w roku szkolnym 2018/2019
Bardziej szczegółowoKim jest Baranek Wielkanocny? Zapraszamy na wykład.
Kim jest Baranek Wielkanocny? Zapraszamy na wykład. BIBLIA Pismo Św. Słowo Boże Autentyczny przekaz od Boga Przepisy higieniczne, dietetyczne Starego Testamentu Demokracja, ochrona praw zwierząt zawarte
Bardziej szczegółowoNAUCZMY SIĘ TOLERANCJI
NAUCZMY SIĘ TOLERANCJI 22 października 2015 roku, uczniowie klas 3d oraz 3f Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 93 im. Księżnej Izabeli Czartoryskiej w Warszawie wraz z wychowawcami (p. E. Świercz
Bardziej szczegółowoTemat: Sakrament chrztu świętego
Temat: Sakrament chrztu świętego UWAGA! Do spotkania należy przygotować obrzędy chrztu świętego (powinny być dostępne w zakrystii) oraz w miarę możliwości drugą część spotkania przeprowadzić w kościele
Bardziej szczegółowo1 Zagadnienia wstępne
1 Zagadnienia wstępne 2 W ramach powtórki księgi protokanoniczne pisma, które od początku były uznawane przez wszystkie gminy chrześcijańskie za natchnione protokanoniczność nie oznacza, że księgi te mają
Bardziej szczegółowoŚCIEŻKA ZWIEDZANIA: Tysiąc lat w godzinę
ŚCIEŻKA ZWIEDZANIA: Tysiąc lat w godzinę 1 1. Brakteat Galeria 2: Pierwsze spotkania, 965 1500 POLIN. Tradycyjnie monety te były bite jednostronnie. Hebrajskie inskrypcje na nich monetarnej kraju. Obejrzyj
Bardziej szczegółowoReligie świata. Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe skrytka pocztowa Gdańsk 52
Religie świata Rozdajemy grupom plansze do gry w bingo. Czytamy losowo wybrane definicje haseł, a następnie odkładamy je na bok, by po skończonej rozgrywce móc sprawdzić, które z nich wystąpiły w grze.
Bardziej szczegółowoKALENDARZ DAT I OKRESÓW LITURGICZNYCH
KALENDARZ DAT I OKRESÓW LITURGICZNYCH 1. KALENDARZ OKRESÓW LITURGICZNYCH W KOŚCIELE KATOLICKIM 2012-2111 2. KALENDARZ DIECEZJI POLSKICH - 2013-02-28 3. WPROWADZENIA TEOLOGICZNO PASTORALNE DO KSIĄG LITURGICZNYCH
Bardziej szczegółowoRok liturgiczny (kościelny)
Rok liturgiczny (kościelny) Adwent Okres Narodzenia Pańskiego Okres zwykły cz. I Wielki Post Triduum Paschalne Okres Wielkanocny Okres zwykły cz. II Przeczytajcie fragment Składu apostolskiego. Jakie fakty
Bardziej szczegółowoKierunek: JUDAISTYKA. STUDIA STACJONARNE I-go STOPNIA (LICENCJACKIE) Rok akad. 2016/2017
Kierunek: UDAISTYKA STUDIA STACNARNE I-go STPNIA (LICENCACKIE) Rok akad. 2016/2017 I RK STUDIÓW, I semestr: Z Nazwa modułu Nazwa przedmiotu Rodzaj zajęć /F Forma zaliczenia Liczba godzin H Dzieje starożytnego
Bardziej szczegółowoPismo Święte podstawowym źródłem treści w programach. Kościoła Zielonoświątkowego w RP
Pismo Święte podstawowym źródłem treści w programach nauczania biblijnego Kościoła Zielonoświątkowego w RP Podstawa Programowa katechezy zielonoświątkowej Za podstawowe źródło treści oraz główną przesłankę
Bardziej szczegółowo1) Zapalenie świecy i wypowiedzenie słów Światło Chrystusa (uczestnicy odpowiadają Bogu niech będą dzięki ).
Temat: Struktura Mszy Świętej Modlitwa Eucharystyczna. Do spotkania należy przygotować: świecę, zapałki, porozcinaną tabelkę z ostatniej strony potrzebną do aktywizacji grupy, długopisy i kartki do konkursu.
Bardziej szczegółowoWSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA. Chronologia Geografia Treść Przesłanie
WSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA Chronologia Geografia Treść Przesłanie Historia zbawienia jest to historia świata i człowieka widziane z perspektywy relacji z Bogiem. definicja Chronologia historii zbawienia
Bardziej szczegółowoHinduizm uznaje, że każda wiara, która prowadzi do Boga, jest dobra.
HINDUIZM Hinduizm jest religią monoteistyczną polegającą na tym, że cześć oddaje się jednemu bogu, który przejawia się pod postaciami wcieleń i żeńskiej energii. Hinduizm uznaje, że każda wiara, która
Bardziej szczegółowoPODSTAWA PROGRAMOWA NAUCZANIA RELIGII PRAWOSŁANEJ POLSKIEGO AUTOKEFALICZNEGO KOŚCIOŁA PRAWOSŁAWNEGO SZKOŁA PODSTAWOWA
PODSTAWA PROGRAMOWA NAUCZANIA RELIGII PRAWOSŁANEJ POLSKIEGO AUTOKEFALICZNEGO KOŚCIOŁA PRAWOSŁAWNEGO SZKOŁA PODSTAWOWA Szkoła podstawowa Etap I Klasy I- III Cele katechetyczne: 1. Zachęcanie do aktywnego
Bardziej szczegółowoCo możemy wyczytać na nekropoliach chrześcijańskich i kirkutach. Praca z tekstami źródłowymi
Co możemy wyczytać na nekropoliach chrześcijańskich i kirkutach. Praca z tekstami źródłowymi mgr Elżbieta Straszak mgr Anna Hiller straszak@womczest.edu.pl hiller@womczest.edu.pl Kierunki polityki oświatowej
Bardziej szczegółowoRomowie lub Cyganie są grupą etniczną pochodzenia indyjskiego, której członkowie zamieszkują większość państw świata. Stanowią społeczność wysoce
Romowie lub Cyganie są grupą etniczną pochodzenia indyjskiego, której członkowie zamieszkują większość państw świata. Stanowią społeczność wysoce zróżnicowaną pod względem językowym oraz kulturowym. Mimo
Bardziej szczegółowoExodus dla chrześcijan
Exodus dla Żydów Fundament ich tożsamości religijnej i narodowej. Najważniejsze święta związane są z Exodusem: Pascha i Święto Przaśników Święto Tygodni (Szawuot) Święto Namiotów (Sukkot) Byliśmy niewolnikami
Bardziej szczegółowoCzas warsztatu: 60 min. Grupa docelowa: młodzież gimnazjalna lub licealna. Ilość uczestników: 30 osób. Po warsztatach uczestnicy będą umieć:
Śladami Żydów na Lubelszczyźnie Warsztat dla młodzieży gimnazjalnej lub licealnej Cmentarz żydowski Ośrodek Brama Grodzka Teatr NN. Lublin 2011 Opracowanie: Dominika Majuk, Milena Migut Warsztat powinien
Bardziej szczegółowoZespół Szkół nr 21 w Bydgoszczy. Informacja zwrotna RELIGIA szkoła podstawowa klasa 4
Zespół Szkół nr 21 w Bydgoszczy Informacja zwrotna RELIGIA szkoła podstawowa klasa 4 Opracowanie: mgr Violetta Kujacińska mgr Małgorzata Lewandowska Zasady: IZ może być ustna lub pisemna, IZ pisemną przekazujemy
Bardziej szczegółowoJAK PRZECZYTAĆ BIBLIĘ W 1 ROK? PROPOZYCJA CZYTAŃ.
JAK PRZECZYTAĆ BIBLIĘ W 1 ROK? PROPOZYCJA CZYTAŃ. Jest to propozycja przeczytania całego Pisma Świętego w ciągu roku kalendarzowego (przeczytania, a nie modlitwy Słowem Bożym!). W zależności od tempa czytania,
Bardziej szczegółowoChrześcijaństwo skupia w sobie wiele odłamów, które powstały przez lata, opierający się jednak na jednej nauce Jezusa Chrystusa.
Chrześcijaństwo Chrześcijaństwo jest jedną z głównych religii monoteistycznych wyznawanych na całym świecie. Jest to największa religia pod względem wyznawców, którzy stanowią 1/3 całej populacji. Najliczniej
Bardziej szczegółowoPLAN OBOWIĄZUJĄCY W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 WSZYSTKE ROCZNIKI STUDIÓW. Studia licencjackie
PLAN BWIĄZUĄCY W RKU AKADEMICKIM 2018/2019 WSZYSTKE RCZNIKI STUDIÓW Studia licencjackie I rok licencjat, I semestr Z Nazwa modułu H Dzieje starożytnego Izraela K Kultura żydowska wybrane zagadnienia udaizm
Bardziej szczegółowoWizja tronu. Objawienie 4:1-3, 5, starców. Objawienie 4:4. Cztery postacie. Objawienie 4:6-8. Zapieczętowana księga.
Lekcja 4 na 26. stycznia 2019 W Objawieniu są cztery serie po siedem elementów: 7 kościołów, 7 pieczęci, 7 trąbek i 7 plag. Rozdziały 4 i 5 są wstępem do drugiego, siedmiu pieczęci. Najważniejszymi pytaniami
Bardziej szczegółowoS y m b o l i k a n a g r o b k ó w
S y m b o l i k a n a g r o b k ó w Od czasów biblijnych, w tradycji żydowskiej istnieje nakaz zaznaczania miejsc pochówku zmarłych. Łączy się to zarówno z czczeniem pamięci zmarłego, jak też z koniecznością
Bardziej szczegółowoPROJEKT MEZUZY DLA MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH
... Kiedy prorok Eliasz będzie miał obwieścić przyjście Mesjasza, gdzie stanie, by zadąć w barani róg?... Właśnie tu, na rogu Gęsiej i Nalewek... Bowiem właśnie tu jest największa na świecie koncentracja
Bardziej szczegółowoArchidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY. Komentarze do niedzielnej liturgii słowa
Archidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY Komentarze do niedzielnej liturgii słowa Poznań 2008/2009 17 18 II Niedziela Wielkanocna 19 kwietnia 2009 Dz 4,32-35 Ps 118 1 J 5,1-6 J 20,19-31
Bardziej szczegółowo