I ZACHOWANIA RYZYKOWNE

Transkrypt

1 I ZACHOWANIA RYZYKOWNE

2 Motywacja do zachowań ryzykownych Cele biofilne Cele autodestrukcyjne - hedonizm - kształtowanie wizerunku - ekonomia - redukcja straty - ucieczka od życia - poszukiwanie kary Wg. R. Studenskiego

3 Test Próbek Sytuacji Drogowych Pierwsza część składała się z 14 opisów różnych sytuacji drogowych związanych z przekroczeniem przepisów lub zasad ruchu drogowego. Zadaniem osób badanych było określenie stopnia niebezpieczeństwa w każdej z tych sytuacji na skali pięciostopniowej: 0 brak niebezpieczeństwa; 1 małe niebezpieczeństwo; 2 średnie niebezpieczeństwo; 3 duże niebezpieczeństwo; 4 bardzo duże niebezpieczeństwo)

4 Przykład pozycji testu: I. Na drodze prowadzącej pod górę, z linią ciągłą, jadą w tym samym kierunku dwa samochody. Kierowca drugiego, zniecierpliwiony wolną jazdą pierwszego, zaczyna manewr wyprzedzania Oceń niebezpieczeństwo takiego postępowania:

5 OCENA NIEBEZPIECZEŃSTWA SYTUACJI DROGOWYCH 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 I-A II-A III-A IV-A V-A VI-A VII-A VIII-A IX-A X-A XI-A XII-A XIII-A XIV-A

6 Do najbardziej niebezpiecznych (średnia ocena powyżej 3,5 punkta) badani zaliczyli sytuacje: A-I wyprzedzanie pod górę; A-III wyprzedzanie na przejściu dla pieszych; A-IX wyprzedzanie na zakręcie; A-XII kontynuacja jazdy mimo zmęczenia.

7 Do najmniej niebezpiecznych (średnia ocena poniżej 3 punktów) badani zaliczyli: A-II przyspieszanie mimo początku opadu deszczu; A-IV rozmawianie przez telefon komórkowy w czasie prowadzenia samochodu; A-V przekraczanie prędkości w terenie zabudowanym; A-VI nie zatrzymywanie samochodu przed niestrzeżonym przejazdem kolejowym; A-XIII przyspieszanie na widok pomarańczowych świateł na skrzyżowaniu.

8 W drugiej części testu badani mieli określić jak często zachowują się w określonych sytuacjach drogowych. Prezentowane sytuacje były odpowiednikami sytuacji z części pierwszej. Badani mieli do dyspozycji skalę: 0 nigdy; 1 jeden, dwa razy w życiu, 2 czasami; 3 często; 4 zawsze lub prawie zawsze.

9 CZĘSTOTLIWOŚĆ ZACHOWAŃ NIEBEZPIECZNYCH 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 I-B II-B III-B IV-B V-B VI-B VII-B VIII-B IX-B X-B XI-B XII-B XIII-BXIV-B

10 Najczęściej badani przyznawali się do: B-V (Przekraczania prędkości w terenie zabudowanym); B-II (Przyspieszania mimo rozpoczynającego się opadu deszczu); B-VI (Nie zatrzymywania samochodu na niestrzeżonym przejeździe kolejowym); B-XIII (Przyspieszania na widok pomarańczowych świateł); B-IV (Rozmawiania przez telefon komórkowy w czasie prowadzenia samochodu)

11 Najrzadziej przyznawali się do takich zachowań jak: B-III (Wyprzedzanie innego samochodu na przejściu dla pieszych); B-X (Jazda po wypiciu alkoholu); B-IX (Wyprzedzanie na zakręcie); B-XIV (Nie zwalnianie mimo widoku dzieci bawiących się na poboczu piłką).

12 Wskaźnik zachowań ryzykownych. Wskaźnik ten jest iloczynem oceny niebezpieczeństwa w danej sytuacji i częstotliwości stwarzania tej sytuacji przez określone zachowanie. Wskaźnik ten może przyjmować wartości: od 0 punktów, (kiedy jeden ze składników lub oba równe są zeru: np. zachowanie w danej sytuacji drogowej badany ocenia jako ryzykowne i niebezpieczne, ale nigdy go nie popełnia, albo popełnia często ale bez świadomości, że jest niebezpieczne), do 16 punktów (kiedy zarówno ocenia dane zachowanie jako ryzykowne i jednocześnie przyznaje, że zawsze tak postępuje).

13 RYZYKOWANIE W SYTUACJACH DROGOWYCH 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0

14 Podejmowanie ryzyka rozumiane tu jako świadome zachowania niebezpieczne najczęściej występują jako: V przekraczanie szybkości na terenie zabudowanym; II przyspieszanie mimo rozpoczynającego się opadu deszczu; XIII przyspieszanie na widok pomarańczowych świateł; VI nie zatrzymywanie samochodu na niestrzeżonym przejeździe kolejowym; IV rozmawianie w czasie prowadzenia samochodu przez telefon komórkowy.

15 Najrzadziej zachowania ryzykowne występowały u badanych w odniesieniu do: III wyprzedzanie na przejściu dla pieszych; X jazda po wypiciu alkoholu; XIV nie zwalnianie na widok dzieci bawiących się na poboczu piłką; IX wyprzedzanie na zakręcie.

16 ROZKŁAD WSKAŹNIKA ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH 26 Histogram (TPSD(1) 48v*78c) Ryzyko = 78*10*normal(x; 29,8205; 17,5238) Liczba obs Ryzyko

17 PŁEĆ KIEROWCÓW Zbadano: 28 mężczyzn i 50 kobiet.

18 OCENA RYZYKA PŁEĆ A OCENA NIEBEZPIECZEŃSTWA 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 K M 0,5 0 POZYCJE TESTU

19 Kobiety oceniały sytuacje drogowe jako bardziej niebezpieczne w porównaniu z ocenami mężczyzn. Istotne statystycznie różnice wystąpiły w odniesieniu do: sytuacji A-IV - kobiety oceniały rozmowę przez telefon komórkowy w trakcie prowadzenia samochodu za bardziej niebezpieczną niż mężczyźni; sytuacji A-VIII - kobiety w porównaniu z mężczyznami oceniały szybką jazdę jako bardziej niebezpieczną; sytuacji A- XIII kobiety oceniały wjeżdżanie na skrzyżowanie przy pomarańczowych światłach, jako bardziej niebezpieczne, niż było to w ocenie mężczyzn; sytuacji A-XIV kobiety widziały większe zagrożenie, niż mężczyźni w przypadku mijania dzieci bawiących się piłką.

20 PŁEĆ A CZĘSTOTLIWOŚĆ ZACHOWAŃ NIEBEZPIECZNYCH 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 K M

21 Częstotliwość zachowań niebezpiecznych jest istotnie różna u mężczyzn i kobiet w odniesieniu do: B-II mężczyźni istotnie częściej niż kobiety przyspieszają mimo, że zaczyna padać deszcz; B-VIII - mężczyźni istotnie częściej niż kobiety przyznają się do szybkiej jazdy; B-IX mężczyźni istotnie częściej, niż kobiety wyprzedają na zakrętach.

22 PŁEĆ A ZACHOWANIA RYZYKOWNE 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 K M

23 Istotne statystycznie różnice między wskaźnikami ryzyka u mężczyzn i kobiet wystąpiły w odniesieniu do sytuacji: VIII ( mężczyźni częściej przekraczają dozwoloną szybkość); IX (mężczyźni częściej wyprzedzają na zakrętach); XII (mężczyźni częściej kontynuują jazdę mimo zmęczenia, braku snu).

24 PŁEĆ A OGÓLNY WSKAŹNIK RYZYKA RYZYKO A PŁEĆ 33,00 32,00 31,00 30,00 29,00 28,00 27,00 26,00 K M

25 WNIOSKI Mężczyźni oceniają poszczególne sytuacje drogowe (związane z łamaniem przepisów) jako mniej niebezpieczne w porównaniu z oceną kobiet, a jednocześnie istotnie częściej niż kobiety łamią przepisy ruchu drogowego w tych sytuacjach. Kobiety z kolei oceniając większe niebezpieczeństwo w danej sytuacji, rzadziej do niego doprowadzają. Wskazuje to na istotną funkcję regulacyjną, jaką pełni w odniesieniu do zachowań na drodze subiektywne odczucie ryzyka (ocena sytuacji jako niebezpiecznej).

26 Wiek kierowców Utworzono dwie grupy dzieląc badanych według wieku w punkcie mediany: młodsi (wiek lat; średnia 24,5), starsi (wiek31-66 lat; średnia 44,2).

27 WIEK A OCENA NIEBEZPIECZEŃSTWA 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Mł St

28 Kierowcy starsi wiekiem w porównaniu z kierowcami młodszymi oceniali zaprezentowane im sytuacje jako bardziej niebezpieczne. Może to wynikać z faktu, że osoby starsze ogólnie przejawiają większą ostrożność zdając sobie sprawę ze swoich ograniczeń i malejących możliwości, mają też więcej doświadczenia życiowego, które skłania do rozwagi. Cechą młodości jest ekspansywność i lekceważenie niebezpieczeństwa.

29 I-B II-B III-B IV-B V-B VI-B VII-B VIII-B IX-B X-B XI-B XII-B XIII-B XIV-B WIEK A CZĘSTOTLIWOŚĆ ZACHOWAŃ NIEBEZPIECZNYCH 2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 Mł St

30 Ogólnie biorąc młodsi kierowcy częściej niż starsi popełniają różne wykroczenia drogowe, istotne różnice statystyczne wystąpiły w odniesieniu do trzech sytuacji: B-IV (młodsi kierowcy istotnie częściej, niż starsi korzystają z telefonu komórkowego w trakcie prowadzenia samochodu); B-VIII (młodsi kierowcy istotnie częściej niż starsi przekraczają dozwoloną szybkość); B-IX (młodsi kierowcy istotnie częściej niż starsi wyprzedzają na zakrętach)

31 WIEK A ZACHOWANIA RYZYKOWNE 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Mł St

32 WIEK A OGÓLNY WSKAŹNIK RYZYKA RYZYKO A WIEK Mł St

33 Ryzykują częściej kierowcy młodsi niż starsi (ogólny wskaźnik zachowań ryzykownych jest istotnie statystycznie wyższy u kierowców młodszych), a wyraźne różnice wystąpiły w odniesieniu do sytuacji: IV (używanie telefonu komórkowego w czasie prowadzenia samochodu); VIII (przekraczanie dozwolonej szybkości); IX (wyprzedzanie na zakrętach).

34 Staż w prowadzeniu samochodu. Wyróżniono dwie grupy w zależności od stażu w prowadzeniu samochodu: kierowcy z krótkim stażem (1 7 lat; średnia 3,4 lat), kierowcy z długim stażem (8 49 lat; średnia 19,7 lat).

35 STAŻ KIEROWCY A OCENA NIEBEZPIECZŃSTWA 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 dł kr

36 Różnice między kierowcami w zależności od stażu prowadzenia samochodu są w większości sytuacji nieistotne. Różnice statystycznie istotne wystąpiły w odniesieniu do sytuacji: A-I (kierowcy z dłuższym stażem oceniają wyprzedzanie pod górę jako bardziej niebezpieczne, niż kierowcy ze stażem krótszym); A-II (kierowcy z dłuższym stażem oceniają przyspieszanie w deszczu jako bardziej niebezpieczne, niż kierowcy z krótszym stażem).

37 I-B II-B III-B IV-B V-B VI-B VII-B VIII-B IX-B X-B XI-B XII-B XIII-B XIV-B STAŻ A CZĘSTOTLIWOŚĆ ZACHOWAŃ NIEBEZPIECZNYCH 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 dł kr

38 Kierowcy w zależności od długości stażu prowadzenia samochodu różnią się w częstotliwości zachowań niebezpiecznych istotnie statystycznie tylko w odniesieniu do: sytuacji B-XI (kierowcy o dłuższym stażu częściej przewożą dzieci bez wymaganego fotelika).

39 I-AB II-AB III-AB IV-AB V-AB VI-AB VII-AB VIII-AB IX-AB X-AB XI-AB XII-AB XIII-AB XIV-AB STAŻ A ZACHOWANIA RYZYKOWNE 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 dł kr

40 Różnice odnośnie zachowań ryzykownych między kierowcami o dłuższym i krótszym stażu w prowadzeniu samochodu są statystycznie istotne w przypadku sytuacji: I (wyprzedzanie pod górę); II (przyspieszanie w czasie deszczu); XI (przewożenie dzieci bez fotelika)

41 STAŻ A OGÓLNY WSKAŹNIK RYZYKA RYZYKO A STAŻ KIEROWANIA SAMOCHODEM dł kr

42 Średni wskaźnik zachowań ryzykownych na drodze jest istotnie niższy u kierowców o krótszym stażu w prowadzeniu samochodu. Można postawić hipotezę, że w miarę jak wzrasta staż w prowadzeniu samochodu: z jednej strony zwiększa się świadomość zagrożeń (niebezpieczeństwa w określonych sytuacjach drogowych), a z drugiej tendencja do ryzykowania.

43

44 SKUTKI PRĘDKOŚCI W ZDERZENIU Z PRZESZKODĄ DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

45 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ dr Ryszard Cibor