RAPORT Z EWALUACJI PROBLEMOWEJ: Efekty

Transkrypt

1 Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty RAPORT Z EWALUACJI PROBLEMOWEJ: Efekty XXXIX Liceum Ogólnokształcące Warszawa Mazowiecki Kurator Oświaty Kuratorium Oświaty w Warszawie

2 Przebieg ewaluacji: Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w szkole (lub placówce) przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Raport z ewaluacji problemowej dotyczy jednego z przedstawionych poniżej obszarów. Ewaluacja polega na zbieraniu i analizowaniu informacji: o efektach działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki (na podstawie danych informujących o wynikach pracy szkoły (lub placówki) odzwierciedlonych w umiejętnościach, zachowaniach, postawach, działaniach uczniów i w osiąganych przez nich rezultatach na różnego rodzaju testach, egzaminach), o procesach zachodzących w szkole lub placówce (na podstawie danych, które informują o procesach i działaniach zachodzących i podejmowanych w szkole (lub placówce), a decydujących o sposobie funkcjonowania, charakterze szkoły (lub placówki) i przede wszystkim prowadzących do pożądanych efektów), o funkcjonowaniu szkoły lub placówki w środowisku lokalnym, w szczególności w zakresie współpracy z rodzicami uczniów (na podstawie danych informujących o sposobie współpracy ze środowiskiem i funkcjonowaniu w środowisku oraz wykorzystaniu tych zasobów w procesie nauczania i uczenia się), o zarządzaniu szkołą lub placówką (na podstawie danych informujących o sposobach zarządzania decydujących o jakości działań podejmowanych w szkole lub placówce). Ewaluacja ma na celu zebranie informacji i ustalenie poziomu spełniania przez szkołę lub placówkę wymagań zawartych w załączniku do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. Szkoła lub placówka może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. 2 / 23

3 Opis metodologii: Badanie zostało zrealizowane w dniach przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli Michał Jędrzejewski, Urszula Biskup. W trakcie ewaluacji w placówce zbierano informacje pochodzące z wielu źródeł - dyrektora, uczących w szkole nauczycieli, innych pracowników, uczniów, rodziców, partnerów szkoły i przedstawicieli organu prowadzącego. Do gromadzenia danych wykorzystano metody ilościowe (ankiety w wersji elektronicznej i papierowej), jakościowe (wywiady indywidualne, grupowe, obserwację i analizę źródeł zastanych). Zestawienie metod, technik doboru próby i liczby osób, które wzięły udział w badaniach znajduje się w tabeli poniżej. Wywiady grupowe zostały przeprowadzone po realizacji i analizie ankiet, pełniąc wobec nich funkcję wyjaśniającą. Kategoria badanych/źródła danych Dyrektor szkoły Nauczyciele Pracownicy niepedagogiczni Uczniowie Rodzice Partnerzy szkoły, przedstawiciele organu prowadzącego Metoda/technika Sposób doboru próby Wielkość próby/liczba obserwowanych jednostek Indywidualny wywiad nd nd pogłębiony Ankieta elektroniczna (CAWI) nd nd Ankieta elektroniczna (CAWI) Badanie na próbie pełnej 26 "Szkoła, w której pracuję" Wywiad grupowy Nauczyciele zróżnicowani pod 12 zogniskowany (FGI) względem stażu, nauczanego przedmiotu i pracy w zespołach zadaniowych oraz pedagog szkolny Wywiad grupowy Pracownicy inni niż 7 zogniskowany (FGI) nauczyciele Ankieta elektroniczna (CAWI) "Moja szkoła" Ankieta elektroniczna (CAWI) "Mój dzień" Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Ankieta audytoryjna (PAPI) Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Badanie na próbie pełnej uczniów klas rok niższych od najstarszych Badanie na próbie pełnej uczniów najstarszych klas Przedstawiciele trzech ostatnich roczników, dobrani losowo oraz przedstawiciele samorządu szkolnego Przedstawiciele rady rodziców i rad klasowych, reprezentujący różne roczniki oraz wszyscy chętni Badanie na próbie pełnej rodziców uczniów klas rok niższych od najstarszych Przedstawiciele organu prowadzącego i instytucji wskazanych przez dyrektora jako partnerzy Obserwacja zajęć 9 Obserwacja zajęć pozalekcyjnych Obserwacja szkoły Na zewnątrz, przed i po nd lekcjach, podczas przerw, podczas zajęć pozalekcyjnych Analiza danych zastanych / 23

4 Informacja o placówce Nazwa placówki Patron Typ placówki Miejscowość Ulica XXXIX Liceum Ogólnokształcące im. Lotnictwa Polskiego Liceum ogólnokształcące Warszawa Zuga Numer 16 Kod pocztowy Urząd pocztowy Warszawa Telefon Fax Www Regon Publiczność Kategoria uczniów Charakter publiczna Dzieci lub młodzież brak specyfiki Uczniowie, wychow., słuchacze 304 Oddziały 11 Nauczyciele pełnozatrudnieni 28 Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy) 9 Nauczyciele niepełnozat._(w etatach) 5 Średnia liczba uczących się w oddziale Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela Województwo Powiat Gmina Typ gminy MAZOWIECKIE Warszawa Warszawa gmina miejska, miasto stołeczne Liczba mieszkańców Wysokość wydatków na oświatę Stopa bezrobocia 4 / 23

5 Wprowadzenie: obraz placówki XXXIX Liceum Ogólnokształcące im. Lotnictwa Polskiego w Warszawie jest publiczną placówką prowadzoną przez m.st. Warszawę. Lokalizacja na terenie Dzielnicy Bielany wpływa na dostępność liceum dla młodzieży z Warszawy i miejscowości podwarszawskich. Od dwóch lat szkoła mieści się w budynku z lat trzydziestych XX wieku, będącym pod opieką konserwatora zabytków m. st. Warszawy przy ul. Zuga 16. Wszystkie pomieszczenia są estetycznie urządzone. Liceum dysponuje odpowiednią bazą lokalową i sportową. Funkcjonuje stołówka, co jest szczególnie ważne dla uczniów klas sportowych i dojeżdżających. Priorytetem XXXIX LO w Warszawie jest rozwijanie uzdolnień sportowych uczniów (klasy sportowe) oraz postaw patriotycznych i obywatelskich. Szkoła stwarza młodzieży warunki do wszechstronnego rozwoju: intelektualnego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, dając im możliwości czynnego uczestniczenia w podejmowaniu różnych form aktywności na rzecz własnego rozwoju. Ogromną rolę spełnia bardzo dobrze funkcjonująca biblioteka szkolna. Uczniowie mają możliwość nabywania wiadomości i umiejętności zgodnie z podstawą programową. Prowadzona jest analiza porównawcza wyników sprawdzianów, egzaminów próbnych i egzaminów zewnętrznych. Liceum zapewnia możliwość korzystania z zajęć dodatkowych (koło taneczne, ekologiczne, teatralne), fakultetów przygotowujących uczniów do egzaminu maturalnego oraz zajęć wyrównawczych. Nauczyciele organizują wycieczki edukacyjne, wyjazdy integracyjne, zajęcia w terenie, projekty edukacyjne, w tym międzynarodowe. Wpływa to na atrakcyjność zajęć proponowanych przez szkołę. W opiniach rodziców, szkoła spełnia ich oczekiwania w zakresie edukacji, a także wspierania w wychowaniu młodzieży. Zdaniem 79% ankietowanych rodziców, nauczyciele okazują wiarę w możliwości ich dzieci. W szkole są diagnozowane i analizowane osiągnięcia uczniów, uwzględniające ich możliwości rozwojowe. Uczniowie potwierdzają, że zajęcia lekcyjne w szkole są dostosowane do ich możliwości. Nauczyciele pomagają uczniom w realizacji zgłaszanych przez nich inicjatyw (np. otrzęsiny i ślubowanie klas pierwszych, konkurs Lotniki ), w podejmowaniu różnorodnych akcji charytatywnych. Zdecydowana większość uczniów czuje się w szkole bezpiecznie. Młodzież zna normy postępowania i zasady właściwego zachowania w szkole. Większość je przestrzega. Respektują normy społeczne we wzajemnych relacjach pomiędzy sobą oraz z nauczycielami i innymi pracownikami szkoły. W podejmowaniu działań eliminujących zagrożenia i wspierających zachowania społecznie pożądane, szkoła kieruje się zasadą, że najważniejsza jest profilaktyka (zapobieganie) i przygotowanie młodzieży do dokonywania wyborów właściwych zachowań. Liceum realizuje więc programy profilaktyczne, współpracuje z instytucjami wspomagającymi szkołę, z rodzicami, a także w uzasadnionych przypadkach korzysta z pomocy specjalistów. Szkoła jest otwarta na współpracę z różnymi instytucjami funkcjonującymi w środowisku lokalnym, m. im. z Klubem Sportowym Legia Warszawa, Stowarzyszeniem Przyjaciół 3 Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej. 5 / 23

6 Wyniki ewaluacji: Obszar: Efekty Wymaganie: Analizuje się wyniki sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe Komentarz: W szkole przeprowadzana jest analiza wyników egzaminów zewnętrznych w celu poprawy jakości pracy szkoły. Do analizy wyników sprawdzianu i egzaminów wykorzystuje się metody ilościowe i jakościowe oraz różnorodne strategie analizy. Wdrażane wnioski przyczyniają się do wzrostu efektów kształcenia. W szkole przeprowadzana jest analiza wyników egzaminów zewnętrznych Dyrektor wskazał, że szkoła dokonuje analizy wyników egzaminów zewnętrznych na poziomie wyników pojedynczych uczniów oraz zespołów klasowych. Wszyscy ankietowani nauczyciele (26) podali, że znają wnioski z analizy wyników egzaminów zewnętrznych z poprzedniego roku szkolnego. Nauczyciele w wywiadzie wskazali przykłady dokonywanych analiz, tj. analizę ilościową, jakościową oraz kontekstową. Porównywane są wyniki egzaminów zewnętrznych z wynikami uczniów uzyskiwanymi na egzaminach próbnych. Stosowana jest także analiza indywidualna dotycząca każdego ucznia. Analizowane są wyniki uzyskane w szkole, porównawczo w klasach na poziomie i z każdego przedmiotu. Nauczyciele porównują wyniki szkoły z wynikami innych szkół, z którymi współpracują. Omawiają z uczniami arkusze egzaminacyjne pod kątem stopnia opanowania umiejętności i wiadomości oraz trudności poszczególnych zadań, łatwości zadań egzaminacyjnych, formułują wnioski. Jako przykład analizy kontekstowej, wskazali badanie wpływu uwarunkowań indywidualnych i środowiskowych na wyniki uczniów mających trudności w nauce. Nauczyciele podkreślili, że w maju 2011 r. analizowali z uczącymi wyniki egzaminów maturalnych, porozumiewając się za pomocą Internetu i portali społecznościowych. Analiza jest prowadzona w celu poprawy jakości pracy szkoły Zdaniem dyrektora, celem prowadzonych analiz jest: a) określenie poziomu osiągnięć uczniów na egzaminie maturalnym - w części ustnej i pisemnej, b) ustalenie zależności między ocenianiem wewnętrznym z zewnętrznym, c) ustalenie mocnych i słabych stron wyników kształcenia, d) wykorzystanie wniosków z analizy do planowania pracy szkoły i nauczycieli, szczególnie w zakresie poprawy wyników z matematyki. W opinii nauczycieli udzielających wywiadu, analiza wyników egzaminów zewnętrznych służy podnoszeniu jakości nauczania. Pomaga podjąć decyzję, na co położyć nacisk w procesie dydaktycznym. Zdaniem nauczycieli, uczniowie nie osiągają wysokich wyników z matematyki, ponieważ większość uczniów ma uzdolnienia humanistyczne i sportowe. Ich zdaniem, należy podnieść wyniki egzaminów zewnętrznych w zakresie przedmiotów ścisłych. Służy temu analiza zadań, które sprawiają uczniom trudności. Najtrudniejsze są zadania, w których muszą udowodnić tezę. Uczniowie koncentrują się na zadaniach zamkniętych, dlatego nauczyciele doskonalą umiejętności rozwiązywania zadań otwartych. Zdaniem uczących, wdrażane wnioski z analizy osiągnięć uczniów, przekładają się na wzrost efektów kształcenia, na co wskazują wyniki próbnych egzaminów maturalnych przeprowadzonych w szkole w ostatnich dwóch latach. Nauczyciele przedmiotów przyrodniczych poświadczyli, że na lekcjach geografii położono nacisk na pracę z mapą. Praca przyniosła efekty i wyniki poprawiły się. Pozostali nauczyciele uczestniczący w wywiadzie poruszyli następujące kwestie: a) na języku polskim analiza sprawdzianów wewnętrznych służy doskonaleniu umiejętności czytania ze zrozumieniem i stosowania odniesień do kontekstów, b) korelacja z innymi przedmiotami najczęściej dotyczy języka polskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, geografii, edukacji prozdrowotnej i ekologicznej - organizowane są lekcje panelowe. Wnioski z analizy są wdrażane Dyrektor wskazał przykłady wdrożonych wniosków pochodzących z analiz wyników egzaminów zewnętrznych, są to: a) zwiększenie wymiaru godzin matematyki w szkolnych planach nauczania, b) organizacja zajęć wyrównawczych z matematyki i języków obcych, c) realizowanie dodatkowych zajęć przygotowujących 6 / 23

7 do egzaminu maturalnego (w klasach trzecich), d) rozszerzenie oferty zajęć pozalekcyjnych prowadzonych przez Internet, e) prowadzenie konsultacji dla uczniów z trudnościami edukacyjnymi w ramach godzin realizowanych zgodnie z art. 42 Karty Nauczyciela, f) realizacja (w ostatnich 2 latach) indywidualnego toku nauczania z następujących przedmiotów: wychowania fizycznego, matematyki, fizyki, języka polskiego i angielskiego, g) przygotowanie uczniów do udziału w konkursach i olimpiadach przedmiotowych (np. finalista konkursu z języka angielskiego, I miejsce w XXVI ogólnopolskim konkursie recytacji poezji i prozy Aleksandra Puszkina i Adama Mickiewicza tytuł laureata konkursu). Dyrektor zilustrował wypowiedź dokumentacją: Plan poprawy efektywności kształcenia w XXXIX LO im. Lotnictwa Polskiego w roku szkolnym 2011/2012 opracowany dla wszystkich przedmiotów w zakresie zajęć ruchowych, z języka polskiego, z przedmiotów przyrodniczych i ścisłych. Ankietowani nauczyciele podali, że wnioski z analizy wyników egzaminów zewnętrznych wykorzystują do: a) zmiany konstrukcji zajęć, zwiększenia liczby typów zadań z którymi uczniowie mieli problemy w zakresie wiedzy i umiejętności, b) zwiększenia ilości ćwiczeń na lekcji z zakresu materiału, który został najsłabiej opanowany, c) planowania zajęć powtórzeniowych, d) modyfikacji treści sprawdzianów, egzaminów próbnych, prac domowych e) prowadzenia ćwiczeń umiejętnego gospodarowania czasem w trakcie egzaminu i prac klasowych, f) rozwijania określonych umiejętności poprzez zmianę organizacji lekcji i metod pracy z uczniami, (np. stosowanie metod problemowych na zajęciach z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych), f) do planowania programu zajęć w kolejnym roku szkolnym. W szkole stosuje się jakościowe i ilościowe metody analizy Dyrektor wskazał, że ilościowo analizowane są: a) wyniki uczniów, poszczególnych oddziałów, szkoły, b) indywidualne wyniki na poziomie pojedynczych uczniów uzyskane na egzaminie maturalnym, c) wyniki egzaminu maturalnego z podziałem na poszczególne przedmioty, d) wyniki uczniów, oddziałów, przedmiotów w skali staninowej, d) zgodność stopni szkolnych z wynikami egzaminów zewnętrznych, e) rozkład wyników w szkole i ogólna punktacja klas, f) efektywność zdawalności egzaminów maturalnych, g) porównanie wyników liceum z wynikami uzyskanymi w dzielnicy powiecie, województwie i kraju na podstawie wyników opracowanych przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną, wskaźniki wyniku końcowego i edukacyjnej wartości dodanej, obliczony na podstawie danych z lat z przedmiotów humanistycznych, matematyczno-przyrodniczych i matematyki. Szkoła wykorzystuje analizator matur - kompleksowe narzędzie do analizowania egzaminów zewnętrznych (na poziomie pojedynczych uczniów, zespołów klasowych, przedmiotów, całej szkoły, nauczycieli). Szkoła prowadzi ewaluację wewnętrzną. Dyrektor w ankiecie podał, że w zakresie analizy jakościowej określa się liczbę uzyskanych punktów za poszczególne zadania egzaminacyjne, łatwość testu dla oddziału, dla ucznia oraz łatwość zadań, odnosząc do konkretnego przedmiotu (zestawienia poziomu trudności arkuszy w formie tabel i ich interpretacja, często opis). Ponadto analizuje się zagadnienia stwarzające uczniom największe problemy, treści oraz umiejętności dobrze przyswojone przez uczniów (opisowa analiza opanowanych umiejętności i kompetencji w poszczególnych zadaniach egzaminacyjnych ). Dyrektor podał, że prowadzona jest analiza kontekstowa wyników, tj.: uwarunkowania środowiskowe (współdziałanie rodziców ze szkołą, stosunek rodziców do nauki, system rodzinny), czynniki indywidualne (inteligencje, stan zdrowia, nieobecności na zajęciach, uzdolnienia kierunkowe), czynniki pedagogiczne (programy nauczania, podręczniki, pomoce dydaktyczne, ocenianie osiągnięć uczniów, organizacja zajęć pozalekcyjnych, stosunek nauczycieli do uczniów, system motywowania uczniów przez nauczycieli). Analiza dokumentacji wskazała, że z egzaminu zewnętrznego analizuje się następujące dane ilościowe i jakościowe. Ilościowo analizowane są: pozycja szkoły i poszczególnych uczniów, rozkład wyników w przedziałach staninowych po egzaminach dla poszczególnych oddziałów, przedmiotów, poziomów - podstawowego i rozszerzonego oraz osiągnięć poszczególnych uczniów ( Wyniki egzaminu z poszczególnych przedmiotów z roku 2011 wg danych OKE, Zestawienie wyników w przedziałach staninowych i średnia szkoły w latach ). Podczas analizy stosowane są różne strategie, stosują różne strategie: analiza indywidualna osiągnięć poszczególnych uczniów i analiza porównawcza w klasach. Jakościowo analizowany jest poziom łatwości zadań dla oddziału i szkoły, analiza łatwości czynności w zadaniach ( Wyniki egzaminu maturalnego z roku 2011 wg danych OKE, zdawalność egzaminu maturalnego w sesji wiosennej i poprawkowej ). Szkoła ponadto analizuje wyniki egzaminu z uwzględnieniem czynników indywidualnych, szkolnych, środowiskowych. Wdrażane wnioski przyczyniają się do wzrostu efektów kształcenia Zdaniem dyrektora, do wzrostu efektów kształcenia, w tym i poprzednim roku szkolnym, przyczyniły się następujące działania: a) wprowadzenie większej liczby egzaminów próbnych z przedmiotów egzaminacyjnych w ostatnich dwóch latach spowodowało wzrost wyników nauczania z języków obcych, b) dostosowanie oferty zajęć pozalekcyjnych do potrzeb uczniów (zajęć realizowanych z godzin zgodnie z art. 42 Karty Nauczyciela) umożliwiło doskonalenie umiejętności wymaganych na egzaminie maturalnym m.in. w zakresie korzystania 7 / 23

8 z informacji oraz wykorzystywania wiedzy w praktyce, c) prowadzenie zajęć wyrównawczych przygotowujących do egzaminu maturalnego (np. z biologii i języka angielskiego), d) dokonano zmian w planie zajęć ucznia (m.in.: dodano do siatki godzin ucznia 1 godzinę z matematyki, co spowodowało wzrost wyników z egzaminu maturalnego w ostatnich 2 latach), e) motywowanie uczniów do nauki poprzez zwiększenie udziału w olimpiadach (np. w olimpiadzie z języka angielskiego w tym roku szkolnym 2011/2012 wzięło udział 18 osób, w poprzednim roku szkolnym tylko 2: "Protokół z etapu szkolnego 36 Ogólnopolskiej Olimpiady z języka angielskiego") i różnego typu konkursach przyczyniło się do osiągania sukcesów uczniów i szkoły (np. kwalifikacja do etapu okręgowego Olimpiady Wiedzy o Polsce i świecie współczesnym, współorganizowanie i udział uczniów w konkursie historycznym - III Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej, dyplom w konkursie międzyprzedmiotowym Spółdzielczość mieszkaniowa w Dzielnicy Warszawa Bielany ), f) zaznajomienie uczniów z formalną stroną egzaminu zewnętrznego i wymaganiami z poszczególnych przedmiotów spowodowało zmniejszenie stresu wywołanego egzaminem zewnętrznym (ćwiczenia radzenia sobie ze stresem). Nauczyciele w wywiadzie (12) podkreślili, że w tym i poprzednim roku szkolnym, podjęli następujące działania wynikające w wniosków z analiz wyników egzaminów zewnętrznych, przyczyniające się do wzrostu efektów kształcenia, tj.: a) doskonalenie czytania ze zrozumieniem i kształtowanie nawyku liczenia słów w wypracowaniu (minimum 250 słów, kryteria ocen podane są zgodnie z wymaganiami egzaminacyjnymi na języku polskim, b) zwiększenie liczby godzin z matematyki i biologii, języka polskiego, c) na matematyce organizacja sprawdzianów, na których uczniowie korzystają z zestawu wzorów obowiązujących na maturze, d) rozwiązywanie testów egzaminacyjnych z przedmiotów humanistycznych i ścisłych, zwrócenie uwagi na zagadnienia podstawowe, które są niezbędne do dalszego toku kształcenia, e) korelowanie wiedzy z zakresu ekologii i ochrony środowiska i praktyczne wykorzystanie doświadczeń z chemii. Ponadto dokonanie zmian w rozkładach materiału, tj. organizowanie więcej godzin na powtórzenie materiału ze szczególnym uwzględnieniem pytania otwarte i zamkniętych, stopniowanie trudności zadań, na sprawdzianach i maturach próbnych, omawianie prac klasowych i udzielanie prawidłowych odpowiedzi w celu poprawy wyników kolejnych sprawdzianów oraz stosowanie indywidualizacji procesu nauczania i wprowadzenie wiele zajęć ogólnorozwojowych (np. na zajęciach z wychowania fizycznego). Wyniki nauczania, zdaniem partnerów i organu prowadzącego (7), są na tym samym poziomie, z niektórych przedmiotów widać ich wzrost. Dotyczy to przede wszystkim zdawalności egzaminu maturalnego. Szkoła, zdaniem partnerów, wykorzystuje walory wychowawcze sportu, bardzo duże znaczenie wychowawcze ma współpraca szkoły ze środowiskiem i organizacjami pozarządowymi. Podali, że młodzież odnosi sukcesy w konkursach i zawodach sportowych na szczeblu krajowym i międzynarodowym (np. I miejsce w konkursie poezji Puszkina). Zdaniem partnerów, młodzież zachowuje się kulturalnie i nie ma większych problemów z dyscypliną, są kształtowane postawy obywatelskie. Podkreślają, że dostrzegają związek kształcenia obywatelskiego z jakością edukacji. Szkoła rozwija uczestnictwo uczniów w życiu kulturalnym (zajęcia taneczne, warsztaty dziennikarskie). Zdaniem partnerów, kadra pedagogiczna dobrze przygotowuje młodzież do egzaminów maturalnych (współpraca ze szkołami ponadgimnazjalnymi w Dzielnicy Bielany w komisjach egzaminacyjnych). Dodali, że w ocenie efektów pracy szkoły należy uwzględnić dane kontekstowe ciągłe przeprowadzki i reorganizacje nie mają dobrego wpływu na wyniki szkoły. Ponadto: Uczniowie uzdolnieni mają możliwość rozwijania się, osiągają sukcesy w sporcie i w nauce, kończą szkołę i zdają maturę, odnoszą sukcesy w olimpiadzie zdrowego życia - widoczna jest inspiracja szkoły. Ich zdaniem, uczniowie dojeżdżający wymagają szczególnej opieki i ją otrzymują. W szkole jest stołówka i młodzież ma zapewnione posiłki. Powyższe dane potwierdza analiza dokumentacji. Zapisy w dziennikach zajęć pozalekcyjnych w roku szkolnym 2010/2011 i 2011/2012 wskazują, że nauczyciele na zajęciach pozalekcyjnych utrwalają wiedzę i umiejętności z działów, które najsłabiej wypadły na egzaminie maturalnym (np. z języka polskiego, biologii, matematyki). Konstruują testy wzór egzaminacyjnych z działów, które najsłabiej wypadły na egzaminie maturalnym lub wykorzystują gotowe (zapisy w dziennikach zajęć kl. IIIe i d z matematyki, języka polskiego i angielskiego, geografii, biologii, w roku szkolnym 2010/2011, np.: Dżuma w Neapolu - test czytanie ze zrozumieniem, Rozwiązywanie testów maturalnych, Arkusz maturalny - rozwiązywanie zadań, Rozwiązywanie zadań maturalnych z ewolucjonizmu ). Zwiększono udział uczniów w uroczystościach szkolnych (dodatkowe punkty z zachowania, oceny z języka polskiego i historii). Efektem jest coraz więcej osób chętnych do udziału w przedsięwzięciach szkolnych (dziennik zajęć artystyczno- teatralnych 2011/2012). Poziom spełniania wymagania: B 8 / 23

9 Wymaganie: Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności Komentarz: W szkole diagnozuje się i analizuje osiągnięcia uczniów, uwzględniając możliwości rozwojowe uczniów uzdolnionych. Szkoła formułuje wnioski z analizy osiągnięć uczniów i wdraża je. Dostrzegane są możliwości uzyskiwania przez uczniów lepszych wyników w nauce. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności zgodne z podstawą programową Ankietowani nauczyciele wskazują, że w poprzednim roku szkolnym w stosunkowo dużym stopniu uczniowie osiągnęli wiadomości i umiejętności opisane w podstawie programowej. Rozkład głosów był następujący: 11 z 26 (42%) ocenia badane osiągnięcia na 5 (w 8-punktowej skali ocen), 8 z 26 (30%) ocenia badane osiągnięcia na 6, natomiast 6 z 26 (23%) ocenia na 7. Nie pojawiły się żadne odpowiedzi skrajne. Partnerzy i samorząd wskazali szczególnie istotne umiejętności nabywane przez uczniów w szkole: posługiwanie się językami obcymi, rozwijanie umiejętności sportowych, rozwijanych przy współpracy z Klubem Sportowym Legia Warszawa, postaw obywatelskich oraz przygotowanie uczniów zdolnych do udziału w olimpiadach przedmiotowych i konkursach. Dokumentacja szkoły (Księga Protokołów Rady Pedagogicznej - Zestawienie promocji uczniów ) podaje wyniki klasyfikacji za rok szkolny 2008/2009, 2009/2010, 2010/2011 w zestawieniu tabelarycznym. O nabywaniu wiedzy i umiejętności zgodnie z podstawą programową świadczą wyniki roczne uczniów, które wskazują, że na przestrzeni 3 lat zwiększyła się liczba uczniów bez ocen niedostatecznych. W roku szkolnym 2008/2009 odsetek niepromowanych wyniósł 7,5% (26 na 303 uczniów w szkole), w roku 2009/2010-6,9% (21 uczniów na 301), a w roku 2010/2011-4% (14 uczniów na 310). W roku szkolnym 20110/2011 nieco zmniejszyła się ilość egzaminów poprawkowych z 48 do 45, natomiast w roku szkolnym 2009/2010 w stosunku do roku szkolnego 2008/2009 zwiększyła z 26 do 48. W ostatnich 3 latach najwięcej egzaminów poprawkowych uczniowie zdawali z matematyki i języka angielskiego (po 24), języka rosyjskiego(10), języka polskiego (8), języka niemieckiego (5), geografii (4). Wzrosła liczba uczniów promowanych z wyróżnieniem z 2% ogółu społeczności szkolnej w 2009/2010 do 3.3% w roku szkolnym 2010/2011. Mimo realizacji zajęć dodatkowych (np. realizowanych z art. 42 Karty Nauczyciela), fakultetów przygotowujących do egzaminu maturalnego, zajęć wyrównawczych i prowadzonych konsultacji, ilość egzaminów poprawkowych jest znaczna. W latach uczniowie odnosili sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych. Z zapisów w dziennikach kół przedmiotowych wynika, że do konkursów i olimpiad w roku szkolnym 2010/2011 i 2011/2012 przygotowywało się z historii i wiedzy o społeczeństwie - 18 uczniów, z biologii - 7 uczniów, z języka polskiego - 12 uczniów, z języka angielskiego - 2 uczniów, z języka rosyjskiego 1 uczeń. Obserwacje zajęć (9) z przedmiotów ścisłych i humanistycznych oraz analiza dokumentacji wskazują, że nauczyciele prowadzą większość zajęć zgodnie z planem nauczania. W szkole jest prowadzony monitoring realizacji podstaw programowych w ramach pełnionego nadzoru dyrektora szkoły, m.in. poprzez: a) obowiązkowe sprawozdania każdego nauczyciela o realizacji podstawy programowej, b) kontrolę rozkładów materiału, c) obserwacje lekcji, d) wnioski dyrektora z obserwacji zajęć pod kątem realizacji podstaw programowych. Dyrektor podał, że podstawa programowa jest realizowana zgodnie z planem "czasowym" (zapis w kartach hospitacji zajęć). Odnotowano, iż szkoła posiada szkolny wykaz podręczników i szkolny wykaz programów nauczania dopuszczonych do użytku. Z przedstawionych dokumentów wynika, że w roku szkolnym 2010/2011 była prowadzona w klasach drugich ewaluacja wewnętrzna w obszarze Realizacja podstawy programowej z języka polskiego, matematyki i języka angielskiego (badania ankietowe wśród uczniów i nauczycieli oraz wywiad z dyrektorem). Sporządzono raport i przedstawiono wnioski: 1) Uczniowie w większości uważają, że lekcje, w których uczestniczyli, pomogły poszerzyć i uporządkować ich wiedzę w zakresie języka polskiego i angielskiego (opinia 85-88% ankietowanych), matematyki (opinia 57%). 2) Pozytywnie oceniany jest sposób przekazywania wiedzy przez nauczycieli: uczniowie uważają, że wiadomości przedstawiane są w sposób przystępny i zrozumiały (język polski 83%, matematyka 30%, język angielski- 87%), a lekcje prowadzone są w sposób interesujący (odpowiednio: 77%, 36%, 85%). Uczniowie klas II dobrze oceniają przygotowanie nauczycieli do lekcji twierdzących odpowiedzi udzieliło 92% (język polski), 68% (matematyka), 90% język angielski osób. 3) Niepokojący jest brak wiedzy wśród uczniów liceum o możliwościach zastosowania w praktyce wiadomości uzyskanych podczas lekcji. Na pytanie, czy lekcje pomogły rozwinąć umiejętności praktyczne, twierdząco odpowiedziało 87% (język polski) i 60% (język angielski) 48% (matematyka). 4) Wyniki ewaluacji wewnętrznej wskazały, że niewielu ankietowanych uczniów korzysta z oferty zajęć pozalekcyjnych przyznają oni, że zwykle uczestniczą w takich zajęciach celem poprawy sprawdzianu, choć niekiedy przychodzą również po pomoc w zrozumieniu lekcji czy w odrobieniu pracy domowej. 5) 1/3 badanych 9 / 23

10 licealistów uczestniczy w zajęciach przygotowujących do egzaminu maturalnego. 6) Wszyscy ankietowani nauczyciele zadeklarowali, że w roku szkolnym 2010/2011 została zrealizowana podstawa programowa, a z zagadnieniami w niej zawartymi uczniowie radzą sobie dobrze (45%) lub w miarę dobrze (55%). 7) W opinii nauczycieli problemy, które pojawiały się podczas realizacji podstawy programowej, dotyczyły: w zakresie matematyki - opanowanie równań kwadratowych i nierówności kwadratowych, z geografii - zagadnień z geografii fizycznej, z języka angielskiego opanowanie zasad gramatycznych gramatycznej i poprawne używanie jej w zadaniach. 8) Uczniowie w większości przypadków są przygotowani do lekcji, ale nie odrabiają prac domowych (ten problem pojawia się już w klasach pierwszych i trwa aż do ostatnich klas liceum) i coraz mniej wysiłku wkładają w samodzielną naukę. 9) W raporcie z ewaluacji wewnętrznej wskazano sposoby wspomagające uczniów w opanowaniu podstaw programowych. Są one następujące: a) rozłożenie materiału nauczania na 2 lub 3 lata, b) dostosowanie metod i form pracy do możliwości uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, c) łączenie treści z innymi przedmiotami (korelacje międzyprzedmiotowe), stosowanie ciekawych oraz różnorodnych metod i form pracy. W szkole analizuje się osiągnięcia uczniów Dyrektor i większość ankietowanych nauczycieli (24 z 26), wskazali, że w szkole analizują osiągnięcia wszystkich uczniów. Dyrektor wymienił przykłady prowadzonych analiz: wymagań edukacyjnych i możliwości uczniów, wyników sprawdzianów, prac klasowych, egzaminów zewnętrznych i próbnych, zajęć pozalekcyjnych i projektów edukacyjnych (np. międzynarodowy program E-Twining). Dyrektor wskazał, że nauczyciele na początku i na koniec roku szkolnego dokonują oceny funkcjonowania ucznia w zespole klasowym w celu określenia słabych i mocnych stron, co pozwala na wspomaganie młodzieży w rozwoju. Analizują osiągane wyniki nauczania każdego ucznia na radzie klasyfikacyjnej i przedstawiają rodzicom. Dokonuje się również analizy osiągnięć uczniów z poszczególnych przedmiotów. W szkole sporządzane są zbiorcze zestawienia tabelaryczne ocen z konkretnego przedmiotu. Dyrektor zilustrował wypowiedź dokumentami: Zestawienie wyników nauczania Księga Protokołów Rady Pedagogicznej z 24 czerwca 2010r, Wyniki klasyfikacja śródrocznej w roku szkolnym 2011/2012, Protokoły posiedzenia zespołu nauczycieli z przedmiotów humanistycznych, ścisłych i przyrodniczych. Protokoły Rady Rodziców z r. i r. Na podstawie analizy wyników nauczania wyłoniono uczniów, którzy osiągnęli najwyższe wyniki nauczania. Rada Rodziców 6 uczniom przyznała nagrody pieniężne za bardzo dobre wyniki w nauce i zachowaniu, co potwierdza dokumentacja. W szkole są udokumentowane analizy wyników nauczania i osiągnięć uczniów, tj: a) analiza wyników testów diagnozujących umiejętności ucznia po gimnazjum, porównanie wyników egzaminów maturalnych próbnych i zewnętrznych, (np. Operon), zarówno ustnych, jak i pisemnych, na poziomie podstawowym i rozszerzonym, b) sprawdzianów wiadomości, c) wyników nauczania i zachowania, klasyfikacja śródroczna i końcoworoczna, d) osiągnięć uczniów w konkursach, olimpiadach przedmiotowych, sportowych ("Osiągnięcia uczniów w konkursach w latach "). Nauczyciele dodali, że dokonują analizy wyników nauczania uczniów klas pierwszych, biorąc pod uwagę wyniki sprawdzianów, testów diagnostycznych (np. Połowa drogi ). Od roku 2009 taka analiza przygotowywana jest dla każdego ucznia, co zdaniem dyrektora pozwala zaplanować działania dydaktyczne z każdego przedmiotu. Analiza wyników konkursów sportowych, wskazuje, że uczniowie osiągają coraz wyższe wyniki: a) na szczeblu dzielnicowym (np. I, II, III miejsce w piłce koszykowej chłopców, siatkowej dziewcząt i chłopców), b) na szczeblu miasta (I m. w turnieju z okazji święta Brygady Rakietowej-2009/2010, I m w Mistrzostwie Warszawy w XII Turnieju piłki plażowej SLS w kategorii dziewcząt), c) krajowym (I m. w Mistrzostwach Polski Juniorów Starszych-2009/2010) oraz międzynarodowym (V m. Mistrzostwa Świata w unihokeju-2010/2011 i 2011/12). Na podstawie prowadzonych analiz sformułowano wnioski do dalszej pracy, m.in.: a) rozpoznania zainteresowań uczniów w celu ich aktywizowania do udziału w konkursach, b) zachęcanie młodzieży do autoprezentacji swoich pasji na forum klasy i szkoły, c) motywowanie uczniów do nauki i uzupełniania zaległości, osiągania lepszych wyników niż ocena dostateczna, d) wzbudzanie ambicji młodzieży, zachęcania do wykonywania prac dodatkowych, e) uatrakcyjnienie form zajęć poprzez projekcje filmów, spektakli, poszerzenia programu o treści ponadprogramowe, stosowanie korelacji treści z różnych przedmiotów, f) dostosowanie metod nauczania i poziomu wymagań do potrzeb uczniów oraz wykorzystywanie metod aktywizujących (praca w grupach, dyskusje panelowe), g) wybór programu i podręcznika pod kątem możliwości intelektualnych uczniów, h) opracowanie programów indywidualnych dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, h) niwelowanie nieobecności i spóźnień, i) podnoszenia frekwencji na zajęciach lekcyjnych i dodatkowych. Na podstawie analizy kontekstowej wskazano przyczyny wpływające na niski procent uczniów osiągających sukces z przedmiotów przyrodniczych, tj: a) indywidualne (sytuacja rodzinna, poziom intelektualny, absencja na zajęciach, stan zdrowia, czas, jaki uczeń przeznacza na naukę, b) środowiskowe (zmiany środowiska rówieśniczego, brak współdziałania rodziców ze szkołą (Protokoły z posiedzenia zespołu przyrodniczego). Rodzice w wywiadzie wskazali, że szkoła nie radzi sobie z niską frekwencją i dużą liczbą uczniów z ocenami 10 / 23

11 niedostatecznymi uczniów na zajęciach, szczególnie w klasach pierwszych: A oto przykładowe wypowiedzi rodziców: Ktoś kto ma 7 ocen niedostatecznych powinien polec, Może szkoła daje za dużo szans. Analiza osiągnięć szkolnych uwzględnia możliwości rozwojowe uczniów Dyrektor wskazał, że w szkole analizuje się opinie wydane przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne celem dostosowania wymagań i modyfikacji programu nauczania. Na zebraniach nauczycieli uczących w danej klasie wychowawca przedstawia wielospecjalistyczną ocenę funkcjonowania ucznia. Pedagog prowadzi obserwacje i wywiady, analizuje opinie psychologiczne uczniów dyslektycznych (30 opinii w zakresie dysleksji w roku szkolnym 2011/2012), omawia zalecenia poradni psychologiczno- pedagogicznych. Dyrektor podał, że pedagog zapoznał nauczycieli ze wskazaniami do pracy zawartymi w opiniach psychologicznych, m.in.: wydłużanie czasu pracy na sprawdzianach, różnicowania prac domowych, dostosowanie wymagań edukacyjnych, form i metod pracy do możliwości uczniów, organizowanie indywidualnej pomocy nauczyciela (np. konsultacje), organizowanie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dla uczniów i rodziców (pedagog, psycholog, logopeda). Powyższe dane są zgodne z wynikami ewaluacji wewnętrznej. Dyrektor podał, że w bieżącym roku szkolnym 2 uczniów realizuje nauczanie indywidualne (24 godziny tygodniowo). Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi są kierowani na zajęcia specjalistyczne do poradni psychologiczno-pedagogicznej (m.in. na terapię pedagogiczną). W poradni psychologiczno-pedagogicznej diagnozowane są uzdolnienia i zainteresowania uczniów w celu realizacji indywidualnego toku nauczania. W bieżącym roku szkolnym 2 uczniów realizuje indywidualny tok nauczania z języka angielskiego. Dyrektor wskazał, że nauczyciele kierują uczniów na zajęcia wyrównujące w celu wyrównywania braków, rozwijania zainteresowań i przygotowania do konkursów (na zajęciach z godzin realizowanych zgodnie z art. 42 Karty Nauczyciela). Dyrektor podał, że nauczyciele języka polskiego dostosowali wymagania edukacyjne do potrzeb uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, co potwierdziła analiza dokumentacji i obserwacja zajęć (rozkłady materiału i przedmiotowy system oceniania). Zaplanowano, iż pod koniec roku szkolnego 2011/2012 zostaną opracowane Karty Indywidualnych Potrzeb Ucznia, Indywidualne Programy Edukacyjno-Terapeutycznych oraz Plan Działań Wspierających (szkolenie: Konstruowanie indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych oraz programów działań wspierających dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się - zapis w Księdze Protokołów z r.). Dyrektor dodał, że na spotkaniach z rodzicami omawiane są osiągane przez uczniów wyniki w nauce, na bieżąco są odnoszone do ich możliwości. Na koniec roku szkolnego dokonywana jest całościowa ocena rozwoju ucznia i ewaluacja podejmowanych działań oraz opracowywane są wnioski do pracy na kolejny rok, które są uwzględniane do planowania dalszej pracy. Dyrektor stwierdził, że w szkole określa się możliwości rozwojowe uczniów na podstawie analizy opinii wydawanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, obserwacji i wywiadów prowadzonych z uczniami i rodzicami podczas rekrutacji do szkoły oraz testów kompetencji z poszczególnych przedmiotów na wejściu (np. z języka polskiego, angielskiego i matematyki) oraz testu kompetencji i umiejętności z języka polskiego i matematyki na półmetku (w Połowie drogi ). Ponadto pedagog prowadzi diagnozę predyspozycji zawodowych uczniów. Nauczyciele w wywiadzie podali, że osiągnięcia szkolne uczniów są analizowane z uwzględnieniem ich możliwości rozwojowych w następujący sposób: a) dostosowanie czasu przyswojenia wiedzy do możliwości psychofizycznych ucznia (np. trudności z czytaniem), b) zmotywowanie rodziców do współpracy ze specjalistami (np. logopedą w celu poprawy wady wymowy ucznia), c) dobór zadań na sprawdzianie do możliwości percepcyjnych ucznia, d) wydłużenie czasu wykonywania zadań dla uczniów, którzy wolniej pracują, e) doskonalenie pracy z uczniem zdolnym f) na zajęciach z wychowania fizycznego nauczyciele oceniają uczniów wg możliwości rozwojowych (np. za postawę i zaangażowanie na zajęciach). Jak wynika z 2 z 9 z obserwowanych zajęć, nauczyciel indywidualizował ćwiczenia, dostosowując je do możliwości uczniów (brak dostosowań w większości rozkładów materiału). Indywidualizacja była stosowana na zajęciach pozalekcyjnych, uczeń z trudnościami w nauce był wspierany przez uczącego, przy jego pomocy utrwalał słownictwo i gramatykę. Na 2 z 9 zajęć nie wystąpiła ocena aktywności uczniów na lekcji. W szkole formułuje się wnioski z analizy osiągnięć uczących się Według nauczycieli udzielających wywiadu z analizy osiągnięć uczących się zostały wyciągnięte następujące wnioski: a) zwiększenie ilości rozwiązywanych zadań z arkuszy egzaminacyjnych, b) motywowanie uczniów do pracy dobrymi ocenami za zaangażowanie i postawę, c) w miarę możliwości umożliwienie wykonywania prac domowych pod nadzorem nauczycieli, d) promowanie aktywności na lekcjach matematyki. Ankietowani uczniowie (klasy drugie) podkreślili, że zajęcia, w których uczestniczyli w szkole, były średnio trudne. Rozkład głosów był następujący: 33 z 83 (40%) ocenia trudność zajęć na 5 (w 8-punktowej skali ocen), 16 z 83 (20%) ocenia trudność zajęć na 4, zaś 14 z 83 (17%) ocenia ją na 6. Odpowiedzi skrajne były nieliczne i stanowiły 11 / 23

12 kilka procent ogółu wypowiedzi (bardzo łatwe - 2,4%, bardzo trudne - 3,6%). Odnosząc się do zajęć, w których uczniowie uczestniczyli w szkole w dniu badania, stwierdzili, że były średnio łatwe. Rozkład głosów był następujący: 16 z 66 (40%) ocenia trudność zajęć na 4 (w 8-punktowej skali ocen), po 14 osób (po 21%) ocenia trudność zajęć na 3 lub 5, zaś 10 uczniów (15%) oceniło tę trudność na 6. Dla nikogo zajęcia nie okazały się bardzo trudne, tylko 4 (6%) uczniów było zdania, iż zajęcia były bardzo łatwe. Odpowiedzi skrajne były nieliczne i stanowiły kilka procent ogółu wypowiedzi (bardzo łatwe - 2,4%, bardzo trudne - 3,6%). Zdaniem 53 z 66 badanych uczniów (80%), zajęcia lekcyjne, w których uczestniczyli w dniu badania były dostosowane do ich możliwości (rozkład głosów: tak, dość często - 41, tak, bardzo często - 12), a przeciwnego zdania było 13 z 66 (tak, bardzo rzadko-9, nie, wcale - 4). Nauczyciele dostrzegają możliwości uzyskania lepszych wyników przez uczniów Zdaniem ankietowanych nauczycieli, uczniowie są w większości zdyscyplinowani. 19 z 26 (73%) nauczycieli oceniło zdyscyplinowanie na 7 (w 8-punktowej skali). Żaden nauczyciel nie stwierdził braku dyscypliny, zaś 4 nauczycieli (15%) oceniło to zdyscyplinowanie maksymalnie. Z kolei chęć do nauki uczniów została oceniona przez nauczycieli stosunkowo wysoko. 15 z 26 (58%) nauczycieli oceniło chęć do nauki swoich uczniów na 6 (w 8-punktowej skali). Po 5 ankietowanych nauczycieli, oceniło tę chęć odpowiednio na poziomie 5 lub 7 (po 19%). Nie pojawiły się natomiast skrajne oceny. Średnio wysoko nauczyciele oceniali poprawę uzyskiwanych wyników swoich uczniów. 19 z 26 (73%) stwierdziło, że uczniowie uzyskują lepsze wyniki przypisując im ocenę 6 (w 8-punktowej skali). Spośród ankietowanych, 5 (19%) nauczycieli wskazało natomiast ocenę 7. Nie pojawiły się skrajne oceny. Na średnio wysokim poziomie nauczyciele ocenili także inicjatywę uczniowską. 12 z 28 (46%) przypisało jej ocenę 6 (w 8-punktowej skali), zaś 10 (38%) ocenę 5 (w 8-punktowej skali). Również w tym przypadku nie pojawiła się skrajna ocena negatywna (zaprzeczająca pojawieniu się przejawów własnej inicjatywy uczniowskiej). Jednak z drugiej strony zdaniem jednego nauczyciela przejawy tej inicjatywy zasługują na ocenę maksymalną. Również średnio wysoko oceniono zaangażowanie i aktywność uczniów. Zdaniem 11z 26 (42%) ankietowanych nauczycieli należy jej przypisać ocenę 6 (w 8-punktowej skali), zaś zdaniem 9 (35%) powinna być to ocena 5. Także w tym obszarze nie pojawiły się oceny skrajne. Uczniowie podczas wywiadu mówili, że nauczyciele motywują ich do brania udziału w różnych konkursach, występach artystycznych i w imprezach sportowych. Mówią im często: jesteś zdolny dasz radę, udzielają pochwał słownych, motywują. Stwierdzili, że jest dawana szansa poprawy oceny i pomoc w nauce. Inni dodali, że uczniowie tworzą fora internetowe (np. zadania dla chętnych na platformie edukacyjnej Moodle). Nauczyciele okazują swoją wiarę w uczniów, starają się im pomagać w rozwijaniu zainteresowań i uzdolnień. Podali różne przykłady wskazujące na motywowanie ich do pracy. Odnotowano różne głosy: Uczniowie otrzymują plusy - jako motywację, ale za niewykonane zadania - minusy, Nauczyciele poświęcają często swój prywatny czas, żeby pomóc uczniom w nauce i wyjaśnić niezrozumiały materiał, Lekcja kończy się oceną, punktowaniem, często nauczyciele dziękują uczniom za aktywność na zajęciach, Nauczyciele wierzą, że jedynki nas motywują, a to nas demotywuje, Główna przyczyną ocen niedostatecznych jest brak zaangażowania uczniów i lenistwo, Można dostać ocenę niedostateczną za brak aktywności na lekcji, Nauczyciele powierzają zadania zaufanym osobom, nie lubią eksperymentować. Obawiają się powierzyć poważne zadanie niesprawdzonemu uczniowi. W badaniu ankietowym 50 z 56 rodziców (79%) stwierdziło, że nauczyciele wierzą w uczniów. Również w wywiadzie rodzice wskazali, że nauczyciele okazują swoją wiarę w uczniów. Motywują ich do pracy, dzielą materiał na części, chwalą i wyróżniają. Zależy im na sukcesach uczniów, np. wystąpili o przyznanie indywidualnego toku nauczania dla ucznia uzdolnionego matematycznie. Ważna, zdaniem rodziców, jest osoba wychowawcy mobilizuje dzieci, usiłuje zmotywować rodziców do aktywnego uczestnictwa w życiu klasy i szkoły. Rodzice nie spotkali się z przypadkami negatywnymi. Wskazują niepożądane zachowania, m.in. palenie i wagary. Były również inne głosy: Rodzice są niedostępni, nie przychodzą na zebrania, To rodzice nie chcą pomóc dzieciom, nie zawsze poważnie podchodzą do problemu, Brak chęci rodziców do stałej współpracy ze szkołą. W szkole wdraża się wnioski z analizy osiągnięć uczących się Dyrektor wskazał, że wnioski z analiz osiągnięć uczących się są wdrażane i podaje przykłady wdrożonych wniosków: a) kształcenie tych kompetencji, które na egzaminie maturalnym wypadają słabo (np. czytanie ze zrozumieniem, wykonywanie prac wg instrukcji, praca z tekstem źródłowym, z mikroskopem), b) modyfikacja oferty kół zainteresowań (na niektórych zaproponowanych zajęciach pozalekcyjnych zauważono zbyt małą frekwencję), c) doskonalenie oceniania różnych form aktywności i zachowania uczniów, g) wzbogacenie oferty konkursów (np. konkurs poezji i piosenki obcojęzycznej), e) rozwijanie współpracy z rodzicami (częstsze informowanie rodziców o wynikach sprawdzianów, np. telefoniczne). Nauczyciele uczestniczący w wywiadzie wskazali prowadzone działania edukacyjne, m.in. organizowanie konkursów i olimpiad przedmiotowych ( Od dwóch lat mamy olimpijczyków z Wiedzy o Polsce i świecie 12 / 23

13 współczesnym. Mimo, że etap szkolny olimpiady przeprowadzono bardzo rygorystycznie, uczniowie zakwalifikowali się do eliminacji okręgowych ). Wskazali, że dodatkowo nieodpłatnie prowadzą zajęcia z uczniami i pomagają im w realizacji trudniejszych zadań. Innym przykładem podanym przez nauczycieli jest zwiększenie rangi oceny z próbnego egzaminu maturalnego oraz wprowadzenie zmodyfikowanych sprawdzianów z poszczególnych przedmiotów, co miało korzystny wpływ na zmniejszenie liczby ocen niedostatecznych (np. z historii). Wdrażanie wniosków przyczynia się do wzrostu efektów kształcenia W ankiecie dyrektor przedstawił działania nauczycieli wynikające z analiz wyników egzaminów, przyczyniające się do wzrostu efektów kształcenia. Należą do nich: a) plany poprawy efektów kształcenia z nauczanego przedmiotu, dokonanie zmian w szkolnym planie nauczania (wprowadzenie dodatkowej godziny matematyki z godzin dyrektorskich), zorganizowanie większej liczby godzin na powtórzenie materiału oraz zwiększenie liczby egzaminów próbnych. Efektem jest wzrost zdawalności i średnich wyników z egzaminu maturalnego z matematyki. Świadczą o tym wyniki egzaminów zewnętrznych, oceny semestralne i roczne. Przykładem są wyniki nauczania uzyskane przez uczniów w ostatnich 3 latach i wyniki egzaminów zewnętrznych w skali staninowej z poszczególnych przedmiotów na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Wyniki egzaminów zewnętrznych w skali staninowej w latach mieszczą się odpowiednio w przedziałach: a) język polski: niżej średniej, niżej średniej, średni, b) język angielski: średni, średni, średni, c) język niemiecki: średni; 2010 PP- średni; średni, d) język rosyjski: wysoki, średni, powyżej średniej, e) historia: poniżej średniej, 2010 poniżej średniej, powyżej średniej, f) wiedza o społeczeństwie: średni, średni, średni, g) matematyka: niżej średniej, poniżej średniej, średni, h) fizyka: niski, powyżej średniej, i) chemia: niski, niski, j) biologia: średni, poniżej średniej, 2011-średni, k) geografia: średni, 2010 średni, poniżej średniej. Z przeprowadzonych badań wynika: a) w ostatnich 3 latach ( ) utrzymano wyniki na egzaminach zewnętrznych w zakresie podstawowym w przedziałach: średni - z języka angielskiego, niemieckiego, wiedzy o społeczeństwie i biologii (za wyjątkiem 2010-poniżej średniej) oraz w przedziale niski - z chemii, b) szkoła podwyższyła wyniki z egzaminów zewnętrznych w przedziałach: poniżej średniej do powyżej średniej - z historii, z poniżej średniej do średniej" - z matematyki, z niski do powyżej średniej - z fizyki, c) obniżyła wyniki z geografii w przedziale z średniej do poniżej średniej. Wyniki egzaminów zewnętrznych w skali staninowej w latach mieszczą się odpowiednio w przedziałach: a) język polski: bardzo niski, powyżej średniej powyżej średniej b) język angielski: niżej średniej, 2010 niski, niżej średniej e) historia: bardzo niski, bardzo niski f) wiedza o społeczeństwie: niżej średniej, bardzo niski, 2011-niski g) matematyka: 2009 niski, 2010 niżej średniej, niski h) fizyka: niski, chemia: bardzo niski, j) biologia: bardzo niski, bardzo niski, 2011-niski, k) geografia: niżej średniej, niżej średniej, średni Przeprowadzone badanie wskazuje: a) szkoła podwyższyła wyniki z egzaminów zewnętrznych w przedziale bardzo niski do powyżej średniej - z języka polskiego, z niżej średniej do średni - z geografii, b) liceum otrzymało najniższe wyniki w ostatnich 3 latach ( ) na egzaminach zewnętrznych w zakresie rozszerzonym w przedziałach: niżej średniej - z języka angielskiego, bardzo niski i niski - z biologii oraz wiedzo o społeczeństwie (za wyjątkiem 2010-bardzo niski), niski i niżej średniej - z fizyki i matematyki, bardzo niski - z historii i chemii, c) uczniowie nie przystępowali do egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym w latach z języka niemieckiego, rosyjskiego, fizyki (2010 i 2011), chemii (2009 i 2011). Jak wynika z analizy dokumentacji, w szkole uczniowie wybierają na egzaminie maturalnym jako przedmiot dodatkowy najczęściej: geografię i biologię, a najrzadziej- chemię i fizykę. Analiza wskazuje średnie wyniki z egzaminu maturalnego na przestrzeni ostatnich trzech lat ( ) następująco: 1) W roku szkolnym 2008/2009 do egzaminu maturalnego przystąpiło 84 uczniów, świadectwa dojrzałości otrzymało 69, co dało zdawalność - 82,14 %. W sesji poprawkowej zdawalność osiągnęła 93%. 2) W roku szkolnym 2009/2010 do egzaminu przystąpiło 73 uczniów, świadectwa dojrzałości uzyskało 57 zdających. 13 / 23

14 Dało to zdawalność 78,08 %, a w sesji poprawkowej zdawalność osiągnęła 93,15%. 3) Tendencję zniżkową pokazują wyniki roku szkolnego 2010/2011. Zaobserwowano zarówno spadek liczby uczniów jak i jak i obniżenie odsetka zdawalności. Wynosiły one odpowiednio- na 69 uczniów 52 otrzymało świadectwa dojrzałości, co stanowi %. W sesji poprawkowej zdawalność osiągnęła 91,3%, co stanowi również najniższy wynik na przestrzeni 3 analizowanych lat. 4) Najwyższe wyniki egzaminu maturalnego szkoła miała w roku 2009 i 2011, najniższe w Pozycja szkoły ze względu na wskaźniki wyniku końcowego i edukacyjnej wartości dodanej, obliczone na podstawie danych z lat z przedmiotów humanistycznych, matematyczno-przyrodniczych i matematyki, plasują XXXIX Liceum Ogólnokształcące im. Lotnictwa Polskiego w Warszawie, ul. Zuga 16 w przedziale ujemnym najniższym w zakresie 90% szkół tego typu w kraju (EWD maturalne). Poziom spełniania wymagania: C Wymaganie: Uczniowie są aktywni Komentarz: Uczniowie są samodzielni w podejmowaniu różnorodnych aktywności na rzecz własnego rozwoju i rozwoju szkoły. W szkole realizuje się działania zainicjowane przez uczniów. Uczniowie są zaangażowani w zajęcia organizowane przez szkołę Zdaniem 15 z 26 (58%) ankietowanych nauczycieli należy stosunkowo wysoko ocenić zaangażowanie uczniów w prowadzone przez nich zajęcia, oceniając to zaangażowanie na 6 (w 8-punktowej skali). Po 5 z 26 (po 19%) nauczycieli wskazało odpowiednio ocenę 5 lub 7. Spośród skrajnych ocen pojawiła się tylko jedna pozytywna na poziomie 8. W opinii nauczycieli udzielających wywiadu uczniowie są aktywizowani poprzez: wykorzystywanie różnorodnych form i metod pracy na lekcji (m.in. aktywizujących, laboratoryjnych, problemowych) oraz stosowanie zachęt słownych. Nauczyciele wskazali inne przykłady: m.in. wykorzystują środki audiowizualne (język angielski, np. płyty CD z tekstami czytanymi przez lektorów i teksty modnych piosenek), prezentacje multimedialne i filmy (język polski), zachęcają do dyskusji (historia i WOS), rozwijają umiejętności i zainteresowania sportowe. Na stronie internetowej szkoły są zamieszczone informacje o sukcesach uczniów. Dodatkową motywacją dla uczniów są stypendia za wyniki w nauce wyjazdy, obozy. W opinii 44 z 83 (53%) ankietowanych uczniów, niektóre zajęcia są wciągające, ale zdarza się to dość rzadko. 31 z 81 (37%) ankietowanych wskazało, że duża część zajęć (choć nie wszystkie) są wciągające i angażują mnie, a 3 z 83 (4%) ankietowanych wybrało odpowiedź prawie wszystkie lub wszystkie zajęcia bardzo mnie angażują. Przeciwnego zdania było 5 z 83 ankietowanych uczniów (6%), którzy wskazali, że zajęcia w ogóle nie są wciągające i angażujące. Podobnie ocenili zajęcia uczniowie klas trzecich wypowiadający się na temat zajęć odbywających się w dniu badania. Zdaniem 35 z 66 (53%) duża część zajęć (choć nie wszystkie) jest wciągająca i angażuje mnie, 24 z 66 (36%) uważa, że niektóre zajęcia są wciągające, ale zdarza się to dość rzadko, a zdaniem 4 z 66 (6%) wszystkie lub niemal wszystkie zajęcia bardzo mnie angażują, tylko nieliczne są nudne. Nie potwierdziło tej opinii 3 z 66 badanych (5%), ich zdaniem zajęcia w ogóle nie są wciągające i angażujące. Zdaniem 39 z 56 (70%) ankietowanych rodziców, ich dzieci raczej chętnie angażują się w zajęcia, zdecydowanie chętnie odpowiedziało 12 z 56 (21% ). 4 osoby z 56 (7%) wybrały odpowiedź "raczej niechętnie", 1 osoba (1.79%) odpowiedziała zdecydowanie niechętnie" Jak wynika z 4 z 9 obserwacji, cała klasa jest zaangażowana w zajęcia, na 3 z 9 większość uczniów, 2 z 9 - duża grupa (około połowy) uczniów. Na większości zajęć (8 z 9 ) zaobserwowano, że aktywność uczniów ma związek z działaniami nauczyciela. Działania podejmowane przez nauczycieli na wszystkich zajęciach angażują większość uczniów. Aktywność uczniów pobudzały prośby o odpowiedź i praca z w małych grupach oraz prezentacja wniosków i ich zapis na tablicy (wykorzystano karty pracy i referat przygotowany przez ucznia). Na zajęciach z języków obcych uczniowie pracowali indywidualnie i w parach Utrwalali poprawną wymowę nowo wprowadzonych słów. Konsultowali rozwiązania z nauczycielem. Nauczyciel stosował metody polisensoryczne i zachęcał do aktywności poprzez różne formy i metody pracy. Na zdecydowanej większości zajęć (7 z 9 ) uczniowie byli motywowani do pracy oceną za aktywność na koniec zajęć. Stworzono szansę udziału w projektach międzynarodowych, np. udział w projekcie e Twining -"Traditions, habits, customs and culture in Europe, kontakt internetowy uczniów liceum ze szkołą w Rumunii). Młodzież korzysta z konsultacji z nauczycielami przy pomocy portalu Moodle, do którego link jest na stronie internetowej szkoły. W trakcie zajęć z wychowania fizycznego nauczyciel kierował 14 / 23

15 ćwiczeniami, demonstrował poprawne wykonanie poszczególnych elementów, zwracał uwagę na błędy, pilnował poprawnego wykonania. Zachęcał do kilkakrotnego powtarzania ćwiczeń w celu ich doskonalenia. Wprowadzana indywidualizacja wykonywania ćwiczeń motorycznych pozwoliła wyrównać poziom sprawności w grupach. Nauczyciel troszczył się o bezpieczeństwo. Uczniowie z zaangażowaniem ćwiczyli. Na zajęciach z matematyki uczący sprawnie organizował wspólne działania. Wykorzystywał, przygotowane wcześniej karty pracy. Wystąpiła praca w grupach. Nauczyciel zachęcał do podjęcia wysiłku i samodzielnego rozwiązania zadania. Nauczyciel podzielił zadanie na części, aby większa liczba uczniów wzięła udział w jego rozwiązaniu. W trakcie zajęć nauczyciel indywidualizował zadania dostosowując je do możliwości uczniów. Na lekcji fizyki nauczyciel starał się stosować metodę heurezy. Uczniowie własnoręcznie wykonywali proste doświadczenia z zakresu zjawisk elektromagnetycznych, zachodzących wokół przewodnika z prądem. Użyto prostych pomocy naukowych wykonanych przez nauczyciela. Na biologii uczennica wygłosiła referat na temat AIDS. Nauczyciel zachęcał uczniów do rozmowy o tym co zapamiętali z referatu. Na zajęciach zastosowano karty pracy, stosowano stopniowanie trudności zadań. Uczniowie byli oceniani za aktywność na lekcji. W celu wspierania młodzieży z trudnościami w nauce i rozwijania zainteresowań uczniów uzdolnionych, uczniowie uczestniczą w zajęciach fakultatywnych przygotowujących do egzaminu maturalnego i zajęciach pozalekcyjnych. Uczniowie mają możliwość ćwiczyć zadania na arkuszach egzaminacyjnych oraz z przygotowanymi zestawami do ustnego egzaminu maturalnego. Ćwiczy się zadania wyboru (zamknięte) i zadania otwarte. Na zajęciach z języków obcych uczestniczą w symulowanym egzaminie ustnym. Uczniowie na zdecydowanej większości zajęć reagowali na polecenia nauczyciela w sposób pozytywny, chętnie włączali się w realizację zadań, zapisywali ćwiczenia w zeszycie lub kartach pracy. Nauczyciel za każdym razem upewniał się, czy uczniowie rozumieją polecenia lub nowe zagadnienia, wyrażał aprobatę, gdy słyszał dobrą odpowiedź. Była stosowana indywidualizacja, jeden uczeń z trudnościami w nauce był wspomagany podczas zajęć, przy pomocy nauczyciela utrwalał słownictwo i gramatykę. Uczniowie są zaangażowani w zajęcia pozalekcyjne organizowane przez szkołę Ankietowani nauczyciele stosunkowo wysoko ocenili zaangażowanie uczniów w zajęcia pozalekcyjne. 18 z 26 (69%) ankietowanych, oceniło to zaangażowanie na poziomie 6 (w 8-punktowej skali). 5 osób (19%) wskazało na ocenę 7, zaś 2 osoby oceniły badane zaangażowanie na ocenę maksymalną. Żaden nauczyciel nie stwierdził niskiego zaangażowania swoich uczniów w zajęciach pozalekcyjnych. Podczas wywiadu grupowego nauczyciele wskazali przykłady, w jaki sposób uczniowie angażują się w zajęcia pozalekcyjne, np.: biorą udział w przedstawieniach z okazji Jasełek, Studniówki, w akcjach ekologicznych i prozdrowotnych, prezentują osiągnięcia szkoły na festynach, spotkaniach z gimnazjalistami i rodzicami (Targi Bielańskie, Targi Edukacyjne EXPO, dni otwarte dla gimnazjalistów). Opinie uczniów są zróżnicowane, niektóre z nich są rozbieżne z opiniami nauczycieli. 23 z 83 uczniów (28%) uważa, że sporo zajęć (choć nie wszystkie) są interesujące, wciągające, 21 z 83 (26%) sądzi, że niektóre zajęcia są wciągające, ale zdarza się to dość rzadko, natomiast 19 z 83 (23%) wybrało odpowiedź zajęcia w ogóle nie są interesujące, wciągające. Uczniowie, którzy byli przeciwnego zdania, odpowiadali: 12 z 83 (14%) niemal wszystkie zajęcia bardzo mnie angażują, tylko nieliczne są nudne, a 8 z 83 (10%) wszystkie zajęcia są bardzo wciągające i angażujące. Podobnie ocenili zajęcia uczniowie w dniu badań. Zdaniem 24 z 66 (36%) sporo zajęć (choć nie wszystkie) są interesujące, wciągające, 18 z 66 (28%) sądzi, że niektóre zajęcia są wciągające, ale zdarza się to dość rzadko, 12 z 66 (18%) niemal wszystkie zajęcia bardzo mnie angażują, tylko nieliczne są nudne, 7 z 66 (11%) zajęcia w ogóle nie są interesujące, wciągające. Natomiast w opinii 5 z 66 (8%) badanych trzecioklasistów wszystkie zajęcia są bardzo wciągające i angażujące. Zdaniem 23 z 56 ankietowanych rodziców (41%) dzieci chętnie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych, a w opinii 26 z (46%) ich dzieci nie chodzą na zajęcia pozalekcyjne w szkole, 6 z 66 (11%) stwierdza, że chodzą, ale raczej niechętnie, a 1 chodzi, ale zdecydowanie niechętnie. Na zajęciach pozalekcyjnych (koło taneczne) uczniowie uczyli się tańca latynoamerykańskiego. Prowadzący demonstrował poszczególne figury razem z uczniami, najpierw powoli, następnie szybciej, na koniec z muzyką. Wszyscy uczestnicy zajęć ćwiczyli z wielkim zaangażowaniem. Uczący się podejmują inicjatywy dotyczące ich własnego rozwoju i rozwoju szkoły Dyrektor i ankietowani nauczyciele wskazali, że uczniowie zgłaszają w szkole propozycje działań na rzecz własnego rozwoju i rozwoju szkoły. Podali przykłady takich działań: zorganizowanie kół zainteresowań (np. koło teatralne, ekologiczne), prowadzenie strony internetowej szkoły (np. Gazetka uczniowska Oblige, galeria zdjęć, filmy). Nauczyciele dodali, że uczniowie inicjowali działania ekologiczne (np. segregacja odpadów, zbiórki makulatury, nakrętek plastikowych, baterii) i akcje charytatywne (np. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Góra 15 / 23

16 Grosza, Paczka dla najuboższych), których celem było kształtowanie wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka, umiejętność organizacji, kontakt ze środowiskiem lokalnym. Ciekawą inicjatywą uczniowską było prowadzenie lekcji z języka angielskiego przez ucznia, inscenizowanie utworów literackich oraz prowadzenie kampanii informacyjnej dotyczącej AIDS. Uczniowie organizują pomoc uczniom słabszym w nauce, pomagają w wypożyczaniu książek w szkolnej bibliotece i wzbogacają zbiory o własne przeczytane książki. Uczestniczyli w akcjach organizowanych przez Urząd Dzielnicy Bielany (np. ochrona kasztanowców). Innym przykładem podanym przez dyrektora jest propozycja uczniów dotycząca losowania tzw. szczęśliwego numerka. W odpowiedzi na inicjatywy uczniów zorganizowano np. mistrzostwa szkoły w siatkówce, konkurs na najładniejszą dekorację świąteczną. Nauczyciele w wywiadzie dodali, że pomagają uczniom w realizacji zgłaszanych przez nich inicjatyw (np. otrzęsin), konkursów szkolnych i pozaszkolnych (np.,,piosenka o Warszawie'',,,Canto cantare u Hetmana''). Nauczyciele w wywiadzie grupowym stwierdzili, że szkoła pomaga uczniom planować własny rozwój w dłuższej perspektywie poprzez: prowadzenie orientacji zawodowej, tablice informacyjne, badania psychologiczne o potrzebach i predyspozycjach zawodowych ( aby uczniowie mogli lepiej poznać siebie ), poprzez dyskusje i rozmowy na temat wyboru kierunku kształcenia i zawodu, spotkania z absolwentami na lekcjach wychowawczych, organizowanie spotkań z rodzicami i ciekawymi ludźmi reprezentującymi różne zawody (np. z konsulem USA o możliwości podjęcia studiów i pracy w Stanach Zjednoczonych) oraz organizowanie wyjść na dni otwarte do uczelni wyższych (Politechnika Warszawska, Akademia Wychowania Fizycznego). Według uczniów, mają oni wpływ na to, co się dzieje w szkole. Tak twierdzi 46 z 83 (55 %) ankietowanych, 27 z 83 (33%) uważa, że raczej nie mają. Odmienną opinię wyraża 10 z 83 uczniów. Większość uczniów udzielających odpowiedzi w dniu badań (38 z 66, tj. 58%) wyraziło opinię, że mają wpływ na to, co się dzieje w szkole. W wywiadzie grupowym uczniowie wskazali, że w szkole mają możliwość wpływania na to, w jaki sposób się rozwijają. Podali przykłady: a) udział uczniów w różnych przedsięwzięciach edukacyjnych (np. w II edycji Warsztatów Dziennikarskich w Wyższej Szkole Informatyki, Zarządzania i Administracji, Telewizji Polsat, warsztatach filmowych - Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej, nagrania w Telewizji Polsat, Polskim Radio, konkursy zajęcia w Bielańskim Ośrodku Kultury i Rosyjskim Ośrodku Nauki i Kultury w Warszawie), b) realizowanie projektów (np. "Patrz i zmieniaj" realizowany przy współpracy z Centrum Edukacji Obywatelskiej) z przedmiotów humanistycznych i z fizyki, c) udział w spartakiadach i zawodach sportowych. Na to wskazują wypowiedzi: Uczniowie chętnie uczestniczą w zawodach sportowych, mniej chętnie w innych konkursach, Dbamy o rozwój fizyczny, bierzemy udział w różnych zawodach, organizujemy turnieje międzyklasowe, Dokuczliwy jest brak hali sportowej, boisko jest porządne, ale szkoda, że nie ma trawy - jest pokryte jest tartanem. Uczniowie dzielą się pomysłami na to, co chcieliby robić w szkole. Zgłaszali propozycje zmian dotyczących rozwoju swoich zainteresowań intelektualnych ( Sporo osób korzysta z biblioteki. Jest tam miejsce do odrabiania lekcji, można tam spędzać okienka ), integrowania klas poprzez planowanie organizacji imprez klasowych, szkolnych i wyjść do kina i teatru. Rodzice w wywiadzie grupowym oraz partnerzy i samorząd wskazali wymienione przez licealistów inicjatywy uczniowskie związane z uczeniem się i rozwojem, np. inicjowanie wyjazdów na wycieczki, (np. do Częstochowy, Oświęcimia). Ponadto, ich zdaniem, uczniowie proponują także formy spędzania wolnego czasu (wieczór filmowy, koncert muzyczny, teatr). Są współorganizatorami życia szkoły (Walentynki, wigilie klasowe, spotkaniach ze znanymi ludźmi, konkursy, akcje charytatywne). Szkoła realizuje działania zainicjowane przez uczących się Dyrektor podał, że zgłaszane przez uczniów działania są realizowane. W odpowiedzi na potrzeby uczniów w szkole zorganizowane są zajęcia fakultatywne, zajęcia dodatkowe odpowiadające na specyficzne potrzeby edukacyjne uczniów, obozy naukowe, wyjazdy integracyjne dla klas pierwszych, zajęcia realizowane w ramach godzin z art. 42 Karty Nauczyciela, udział w akcjach charytatywnych (wolontariat, zbiórka pieniędzy na dom dziecka, schronisko dla zwierząt), przygotowanie dodatkowych materiałów zamieszczanych na stronie internetowej szkoły (np. dotyczące rozgrywek sportowych). Autorem strony internetowej XXXIX LO jest uczeń obecnej II klasy. Ponadto działalność samorządowa uczniów (propozycje imprez np. Lotniki i uroczystości z okazji świąt, np. Wigilia szkolna, Dzień Nauczyciela połączony ze ślubowaniem klas pierwszych). Samorząd Uczniowski organizuje wybory do swojego prezydium, a procedura jest zawarta w statucie szkoły (regulamin). Dyrektor zilustrował dokumentem "Protokół komisji skrutacyjnej z wyborów do Samorządu Uczniowskiego. Nauczyciele dodali, że młodzież samodzielnie prowadzi dokumentację fotograficzną życia szkoły. Organizują konkurs piosenki o Warszawie. Aktywnie uczestniczą w Młodzieżowej Radzie Bielan i Warszawy. Uczniowie stwierdzili, że realizują swoje inicjatywy, m.in. związane z modernizacją strony internetowej szkoły. Świadczy o tym wypowiedź: Nasz kolega zrobił nową stronę szkoły i oprogramowanie do telebimu umieszczonego na korytarzu szkolnym. Uczniowie współtworzą stronę, zamieszczając różne materiały, sami tworzą dokumentację fotograficzną. Z inicjatywy uczniów powstała gazetka szkolna w wersji internetowej. Zbierali pieniądze i kupili najpotrzebniejsze rzeczy dla dzieci z domu dziecka. W 2010 r. urządzili zbiórkę ubrań, żywności i pieniędzy dla powodzian. Pracują, żeby mieć pieniądze, na przykład jako hostessy. Z przyczyn technicznych nie udało się uruchomienie radiowęzła. Z obserwacji placówki wynika, 16 / 23

17 że na korytarzach są umieszczone gazetki tematyczne. W czasie obserwacji placówki były eksponowane, między innymi: Nasza szkoła - wystawa fotografii, Wisława Szymborska - okolicznościowa, gazetka poświęcona Marii Skłodowskiej - Curie, gazetka obrazująca działania samorządu szkolnego i związana z problematyką preorientacji zawodowej, gazetka zatytułowana: "Zło dobrem zwyciężaj" poświęcona Błogosławionemu Księdzu Jerzemu Popiełuszce, nowości biblioteki szkolnej, aktualności teatralne i kinowe z plakatami, Są wyeksponowane gazetki i zdjęcia z wycieczek, np. z obozu integracyjnego do Bukowiny Tatrzańskiej. W jednej z pracowni są wyeksponowane się prace uczniów, m.in. plakaty, drzewo genealogiczne i inne. Na II piętrze eksponowana była galeria fotografii absolwentów z ubiegłych lat. Na stronie internetowej szkoły jest umieszczona gazetka redagowana przez uczniów "Oblige". Komitet redakcyjny składa się z uczniów klas b (I, II, III) "dziennikarskich". Artykuły mogą zamieszczać wszyscy uczniowie. W szkole wyeksponowane są dyplomy i puchary dokumentujące osiągnięcia sportowe uczniów np.: Sukcesy na szczeblu dzielnicy: I miejsce Mistrzostwa Dzielnicy w piłce siatkowej dziewcząt, II miejsce w piłce siatkowej chłopców, II miejsce w piłce nożnej chłopców. Na szczeblu miasta: I miejsce w piłce nożnej w Turnieju z okazji święta Brygady, IV miejsca w piłce plażowej chłopców i dziewcząt. Na szczeblu krajowym: Wicemistrzostwo Polski Juniorów Młodszych w piłce siatkowej. Na szczeblu międzynarodowym: III miejsce w turnieju piłki nożnej Sisters Cities Cup w Chicago. W pracowniach przedmiotowych i gabinecie dyrektora są wyeksponowane dyplomy i statuetki statuetki "Lotniki" przyznawane przez uczniów nauczycielom w różnych kategoriach. Poziom spełniania wymagania: B Wymaganie: Respektowane są normy społeczne Komentarz: Szkoła troszczy się o bezpieczeństwo uczniów. Zachowanie ich jest obserwowane, a wnioski wykorzystywane do doskonalenia działań wychowawczych, podejmowanych we współpracy z rodzicami i innymi partnerami szkoły. Uczniowie czują się bezpiecznie Większość ankietowanych uczniów twierdzi, że na terenie szkoły zarówno podczas lekcji (65 na 67) jak i podczas przerw (62 na 67), a także przebywając na terenie szkoły (np. po zajęciach pozalekcyjnych lub kiedy przychodzili na boisko) czuli się bezpiecznie. 23 na 83 ankietowanych deklarowało, że nigdy nie przebywało na terenie szkoły poza zwykłymi godzinami jej pracy, 31 na 83 twierdziło, że w ciągu ostatniego roku szkolnego zdarzyło się w szkole, że ktoś ich obrażał, wymyślał, 59, że ktoś obrażał osobę z jego klasy. O bójkach, kradzieżach, wymuszaniu pieniędzy słyszały pojedyncze osoby. 69 uczniów na 83 ankietowanych oświadczyło, że w szkole nie ma miejsc, w których czuli się mało bezpiecznie. 11 osób jako miejsce mało bezpieczne wskazało toalety. Partnerzy szkoły stwierdzili, że nie było problemów z bezpieczeństwem. Szkoła jest przyjazna. Nie było skarg do organu prowadzącego. Nie było zgłoszeń do pielęgniarki. Rodzice potwierdzili, że szkoła ma opinię bezpiecznej. Nauczyciele znają dzieci po imieniu, nie są anonimowe. Gdyby szkoła była połączona z gimnazjum, nie oddaliby swoich dzieci do tej szkoły. Niepożądane zachowania to palenie papierosów i wagary. Pracownicy niepedagogiczni twierdzą, że szkoła dba o bezpieczeństwo uczniów. W ich opinii ważny jest zainstalowany elektroniczny monitoring wizyjny wewnętrzny (na zewnątrz budynku nie ma) oraz księga osób wchodzących. Jak wynika z wywiadów z nauczycielami i pracownikami niepedagogicznymi oraz obserwacji placówki wyjścia uczniów na zewnątrz są kontrolowane, nie wychodzili sami. Ucznia wychodzącego wcześniej ze szkoły musi zwolnić wychowawca. Teren szkoły jest ogrodzony, ma dobrą lokalizację, która wpływa na wysoki poziom bezpieczeństwa. Wyposażenie szkoły jest sprawne, awarie są szybko usuwane. Na schodach zewnętrznych, prowadzących do budynku szkoły, znajdują się okleiny antypoślizgowe. Na schodach wewnętrznych także są paski antypoślizgowe. Sprzęt sportowy posiada atesty. W szkole prowadzono przeglądy pod względem bhp i ochrony p. poż. Przed rozpoczęciem roku szkolnego, były zaznaczone drogi ewakuacyjne. Instrukcje p. poż. i regulaminy są umieszczone w pracowniach i na sali gimnastycznej. Nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni pełnili na przerwach dyżury zgodnie z grafikiem dyżurów dostępnym w pokoju nauczycielskim i gabinecie dyrektora. Dyrektor kontroluje na bieżąco dyżury nauczycieli. Sporadycznie uczniowie w łazience palą papierosy, nie ma pobić, wulgaryzmy słowne występują rzadko, nie ma przejawów agresji wśród uczniów. 17 / 23

18 Uczniowie znają obowiązujące w szkole normy Uczniowie w wywiadzie o zasadach obowiązujących w szkole powiedzieli, że bardzo ważna jest frekwencja. Wychowawcy o nieobecnościach telefonicznie informują rodziców. Za nieobecności i palenie otrzymują ujemne punkty, (1 godzina nieobecności = -2 pkt) -18 pkt wpływa na obniżenie oceny zachowania. Ważna jest kultura osobista.139 uczniów na 149 ankietowanych stwierdziło, że zasady właściwego zachowania się w szkole są dla nich jasne, nawet jeśli nie zawsze ich przestrzegają. Oświadczyli, że szkoła odpowiada ich wymaganiom. Z obserwacji placówki wynika, że w czasie przerw uczniowie przemieszczali się, po szkole, na korytarzach i w szatni, nauczyciele reagowali na zachowania uczniów. Uczniowie mają wyodrębnione miejsca do odpoczynku w czasie przerw, przed i po lekcjach (stoliki, krzesła, ławeczki). W szkole funkcjonuje stołówka. Szkoła posiada indywidualne szafki dla uczniów rozmieszczone w szatni. W czasie przebywania w szatni, uczniowie są pod nadzorem woźnej i dyżurnego nauczyciela. Pomieszczenie szatni jest monitorowane. Podczas obserwacji nie zauważono zachowań odbiegających od normy. Partnerzy szkoły w wywiadzie stwierdzili, że młodzież w większości ma zainteresowania sportowe, a sport uczy zasad fair play. Na spotkaniach samorządowych nie było niewłaściwych zachowań. W opinii przedstawiciela poradni nie ma zastrzeżeń co do zachowania uczniów. Trenerzy także nie mają uwag. Zachowania uczniów czasem zaskakują dorosłością. W szkole prowadzona jest diagnoza zachowań uczniów i zagrożeń Dyrektor stwierdził, że w szkole prowadzona jest diagnoza zachowań uczniów i zagrożeń, co widać w dokumentacji (dziennik pedagoga, dzienniki lekcyjne, Księga Protokołów Rady Pedagogicznej, Raport z ewaluacji wewnętrznej). Wywiad z dyrektorem i nauczycielami i pracownikami niepedagogicznymi potwierdzają prowadzenie diagnozy zagrożeń w zakresie: a) bezpieczeństwa (monitoring wizyjny, dyżury nauczycieli na korytarzu, prewencja, edukacja prawna - współpraca ze strażą miejską, policją, warsztaty z rodzicami, uczniami i nauczycielami), b) poprawy frekwencji uczniów i przeciwdziałanie absencji (patrol szkolny, ścisła współpraca z pedagogiem, wychowawcami, rodzicami, nauczycielami uczącymi), c) uzależnienie od multimediów (omówienia filmów i przekazu medialnego). Dyrektor zilustrował wywiad dokumentacją pedagoga szkolnego: Diagnoza zagrożeń w XXXIX LO im. Lotnictwa Polskiego w roku szkolnym 2010/2011. Na podstawie tego dokumentu sformułowano wnioski: 1) Comiesięczna kontrola frekwencji, przesyłanie zestawień dyrektorowi. 2) Zapoznanie rodziców z wynikami diagnozy. 3) Współpraca z rodzicami, informowanie rodziców o nieobecnościach i zachowaniu uczniów. 4) Kształtowanie poczucia odpowiedzialności i obowiązkowości poprzez zajęcia psychoedukacyjne. 5) Wzmacnianie pozytywnych zachowań poprzez nagradzanie, pojedynczych uczniów jak i najlepszej klasy. Zdaniem ankietowanych rodziców 51 na 56 nauczyciele dostrzegają pozytywne zachowania uczniów. 49 na 56 stwierdza, że otrzymuje informacje na temat zagrożeń występujących w szkole, do której uczęszcza dziecko. W szkole podejmuje się działania wychowawcze mające na celu zmniejszanie zagrożeń oraz wzmacnianie pożądanych zachowań Dyrektor w wywiadzie wskazuje działania, jakie podejmuje szkoła w celu wzmacniania pożądanych zachowań uczniów, tj: a) organizacja zajęć pozalekcyjnych, Bielańskich Czwartków i innych zajęć sportowych, b) udział w projekcie szkolnym AIDS- co wiesz o tym?, c) nagradzanie uczniów (stypendia za wzorowe zachowanie i wyniki w nauce oraz za osiągnięcia sportowe; 17 stypendiów przyznano w roku szkolnym 2010/2011), d) pochwały dla uczniów podczas apeli, uroczystości szkolnych i na forum klasy, e) podziękowania i listy pochwalne dla rodziców wręczane przez dyrektora szkoły, f) udział w programach profilaktycznych prowadzonych przez Straż Miejską, Policję, Państwową Inspekcję Sanitarną i inne organizacje. W ankiecie dyrektor wymienił działania podejmowane w szkole wobec zdiagnozowanych zagrożeń: a) monitoring frekwencji uczniów, który jest prowadzony na poziomie wychowawcy, pedagoga i dyrektora szkoły, bieżące informowanie rodziców o przebiegu tych działań, b) współpraca ze strażą miejską, policją i innymi instytucjami, prowadzenie profilaktyki o tematyce zdrowotnej, prawnej, uzależnień multimedialnych, c) dyżury na korytarzach nauczycieli i pracowników obsługi, d) lekcje wychowawcze na temat agresji słownej, wulgaryzmów itp., e) prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi (np. lekcje panelowe, terenowe), zachęcenie uczniów do uczestniczenia w zajęciach, f) rozmowy uczniów z nauczycielami i pedagogiem, g) rozmowy z rodzicami uczniów, h) monitorowanie spełniania obowiązku szkolnego, i) system punktowy oceniania zachowania. Rodzice w ankiecie i wywiadzie potwierdzili powyższe oraz dodali, że dzieci uczące się w tej szkole, nie były narażone na niewłaściwe zachowania ze strony innych uczniów. Jednocześnie zauważyli, że pozytywne, pożądane 18 / 23

19 zachowania dzieci są chwalone przez nauczycieli (np. stosują pochwały słowne za udział uczniów w występach podczas imprez kulturalnych, rajdów, spotkań z lotnikami). Uczniowie otrzymują dyplomy, nagrody. Nauczyciele promują kulturalne zachowania uczniów. Uczniom wyróżniającym się pod względem zachowania dofinansowuje się wycieczki, wyjścia do kina. Zdaniem większości ankietowanych rodziców (55 na 56), nauczyciele szybko reagują na niewłaściwe zachowania uczniów. 49 na 56 z nich uważa, że pozytywne zachowania dzieci są chwalone przez nauczycieli, a w opinii 47 na 56 ankietowanych, nauczyciele szybko reagują na ryzykowne zachowania uczniów (np. sięganie po używki). 7 rodziców uważa, że nie ma takich zachowań. Pracownicy niepedagogiczni dodają, że w celu eliminacji niewłaściwych zachowań w szkole obowiązuje regulamin zachowania uczniów. Pedagog prowadzi rozmowy wychowawcze z uczniami. Podejmowanie powyższych działań potwierdza analiza dokumentacji szkolnej. W szkole prowadzi się analizę podejmowanych działań mających na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie pożądanych zachowań Nauczyciele oświadczyli, że w celu eliminowania zagrożeń i wzmacniania właściwych zachowań dokonali analizy następujących działań: prowadzili bieżącą obserwację, dzielili się wiedzą w zespołach klasowych, omawiali wnioski na posiedzeniach rady pedagogicznej na temat palenia papierosów, wulgaryzmów, słabej frekwencji, występowania licznych ocen niedostatecznych. Dokonano modyfikacji sposobu oceniania zachowania. Wychowawcy monitorowali frekwencję, opracowano system powiadamiania o nieobecnościach. Analizowano indywidualne rozmowy z uczniem, z pedagogiem szkolnym, współpracę ze strażą miejską, policją, przeprowadzono lekcje wychowawcze poświęcone profilaktyce zdrowotnej. Dyrektor deklaruje, że szkoła analizuje działania podejmowane dla eliminowania zagrożeń i wzmacniania właściwych zachowań: a) ewaluacja wewnętrzna objęła efekty dydaktyczne zajęć pozalekcyjnych i dodatkowych (analiza frekwencji, stopień zadowolenia uczniów, osiągnięte cele), b) analizowano udział uczniów w konkursach, turniejach, olimpiadach oraz uroczystościach szkolnych, c) dokonano analizy zapisów i uwag w dziennikach zajęć pozalekcyjnych z roku szkolnego 2010/2011 pod kątem zwiększenia liczebności uczniów na zajęciach. Pedagog szkolny dokonał analizy niepożądanych zachowań, czynników ryzyka i zagrożeń na podstawie ankiet przeprowadzanych wśród uczniów, nauczycieli i rodziców oraz obserwacji w szkole oraz wyjść poza szkołę. Przedstawił nauczycielom na posiedzeniu rady pedagogicznej wnioski zawarte w sprawozdaniu. Przeprowadzona była ankieta wśród uczniów dotycząca bezpieczeństwa w szkole. Omówiona została na radzie pedagogicznej. Wyniki ankiety wykazały, że uczniowie czują się bezpiecznie w szkole, poza kilkoma incydentami z przezywaniem. Z dokonanych analiz wyciągnięto następujące wnioski: a) należy kształtować poczucie odpowiedzialności, uświadamiać młodzieży jakie są konsekwencje ryzykownego zachowania, b) wskazana jest dalsza współpraca ze Strażą Miejską i z Policją w celu uświadamiania odpowiedzialności karnej za ryzykowne zachowania, c) prowadzić lekcje wychowawcze informujące o tym, gdzie szukać pomocy w trudnych momentach. Działania mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie pożądanych zachowań są w razie potrzeby modyfikowane Dyrektor stwierdził, że szkole była potrzebna modyfikacja następujących działań: a) dokonano zmiany kryteriów oceny zachowania, weryfikacji systemu punktowego w celu poszerzenia możliwości oddziaływań i dostosowania ich do aktualnych potrzeb, b) wprowadzono szczegółowy opis działań podejmowanych w przypadku nierealizowania obowiązku szkolnego i nieprzestrzegania regulaminu szkoły, c) wprowadzono nową skalę ocen wyników w nauce oraz egzaminów próbnych: Uchwałą RP z r. wchodzi w życie nowa skala oceniania wyników w nauce oraz egzaminów próbnych: ujednolicono skalę ocen ze sprawdzianów i prac klasowych ze wszystkich przedmiotów nauczania (ocena dopuszczająca od 40%), d) zmodyfikowano plany pracy wychowawcy w zakresie tematyki godzin wychowawczych (np. na temat dopalaczy, edukacji prawnej). Nauczyciele w wywiadzie potwierdzili, że w wyniku prowadzonych analiz pojawiła potrzeba modyfikacji powyższych działań. Partnerzy podkreślili dobrą współpracę ze szkołą i podejmowanie przez szkołę działań wspierających sportowców. Ze zrozumieniem są traktowane liczne wyjazdy uczniów na zgrupowania i obozy, które mają miejsce w ciągu roku szkolnego. Zaznaczali, że bardzo ważna jest stołówka, szczególnie dla dojeżdżających. Podczas modyfikacji działań wychowawczych uwzględnia się inicjatywy uczących się Dyrektor podał, że uczniowie zgłaszali propozycje do systemu punktowego w ocenianiu zachowania, zgłaszali propozycje lekcji 19 / 23

20 wychowawczych, zgłaszali swoje propozycje do samorządu uczniowskiego w sprawie organizowania różnych imprez i uroczystości. 22 na 26 ankietowanych nauczycieli wskazało, że podejmowane przez nich działania wychowawcze uwzględniały inicjatywy i opinie uczniów. 4 nauczycieli deklarowało, że w ogóle nie uwzględnia opinii uczniów. W zakresie modyfikacji działań wychowawczych uczniowie zgłaszali inicjatywy, które zostały uwzględnione: a) proponowali tematy godzin wychowawczych, b) maturzyści zaproponowali zmiany w regulaminie biblioteki, c) z inicjatywy uczniów w statucie dokonano zmiany systemu punktowego, d) uczniowie proponują sposoby organizowania uroczystości. Uczniowie stwierdzili, że mogą zgłaszać pomysły dotyczące zasad postępowania w szkole, ale nie wszystkie są uwzględniane. Na przykład uwzględniono przeliczenie procentowe ze sprawdzianów. Uczennice zbierały podpisy w sprawie obuwia, w których nie chciały chodzić po szkole - bezskutecznie. Uczniowie chcieliby, żeby można było wychodzić na przerwach na zewnątrz budynku szkoły oraz żeby koledzy nie palili łazienkach. W opinii uczniów, pani pedagog bardzo pomaga młodzieży w trudnych sytuacjach. Uczniowie prezentują zachowania zgodne z wymaganiami Nauczyciele w wywiadzie grupowym za osiągnięcie szkoły w kształtowaniu wymaganych w szkole zachowań uważają: zmniejszenie arogancji uczniów, wyegzekwowanie zmiany obuwia, szacunek do kolegów i osób dorosłych, zmniejszenie agresji słownej, przestrzeganie zasad higieny, szczególnie po zajęciach z wychowania fizycznego. Do niepożądanych zachowań uczniów, jakie zdarzają się w szkole, nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni w wywiadzie wymienili: sporadycznie używanie wulgaryzmów i palenie papierosów. Obserwacje podczas przerw wskazały, że dzieci dobrze się integrują, chodzą w trakcie przerwy po korytarzu, siedzą przy stolikach lub rozmawiają. Po dzwonku ustawiają się w rzędzie obok klasy. W czasie przerwy w jednej z ubikacji dało się wyczuć zapach papierosów, uczniów nie było. Relacje między uczniami były właściwe. Nie zaobserwowano zachowań agresywnych. Obserwacje zajęć (9) pozwoliły zauważyć, że uczniowie słuchają poleceń nauczycieli, wykonują starannie polecenia. Nauczyciele mają serdeczny stosunek do uczniów, zwracają się do nich po imieniu. Uczniowie zachowują się kulturalnie. Często używają słów: "dziękuję", "przepraszam". Uczniowie podczas zajęć zgłaszali się do odpowiedzi. Słuchali wypowiedzi nauczyciela i kolegów, nie przerywali innym. Nauczyciele kształtowali pożądane społecznie postawy poprzez swój sposób zachowania. Relacje z uczniami były życzliwe, przyjazne i sprzyjały atmosferze pracy. Uczniowie pracowali samodzielnie i w grupach, wspierali się wzajemnie. Relacje z rówieśnikami były prawidłowe. Wywiad grupowy z pracownikami niepedagogicznymi wskazał, że w szkole oczekuje się właściwego zachowania uczniów zgodnie z obowiązującymi zasadami, np. pomoc innym, stosowanie zasad grzecznościowych, kultura osobista, poprawność językowa, stosowanie właściwego ubioru, bycie odpowiedzialnym. Uczniom nie wolno na terenie szkoły palić papierosów i stosować używek, na lekcji używać telefonów komórkowych, wychodzić poza teren szkoły, niszczyć mienia liceum, używać przemocy słownej i fizycznej. Pracownicy niepedagogiczni zauważyli, że w szkole, począwszy od pierwszej klasy, są wdrażane zasady grzecznościowe i kształtowanie właściwego stosunku do obowiązków szkolnych. Podali, że Rada Rodziców na koniec roku szkolnego funduje najlepszym uczniom nagrody, a w szkole obowiązuje system punktowy oceny zachowania punkty dodatnie i ujemne. Dodali, że był organizowany konkurs na najlepszą klasę (pracownię). Szkoła uczy pracy w samorządzie (m.in. samorząd koordynuje akcje świąteczne). Dzieci głosują na najlepszego nauczyciela, przyznają tzw. Lotniki". Są to statuetki wręczane nauczycielom w dowód uznania. Dodali, że uczniowie są aktywni, organizują otrzęsiny dla pierwszoklasistów, biorą udział w jasełkach, akcjach charytatywnych, uczestniczą w olimpiadzie specjalnej dla niepełnosprawnych. W opinii wszystkich respondentów, szkoła walczy z paleniem papierosów, ale jest to trudne, ponieważ rodzice mają różny sposób podejścia do palenia papierosów przez uczniów. Uczniowie pełnoletni dostają mandaty, za palenie nawet na zewnątrz szkoły. Egzekwują to strażnicy miejscy. Zdarzają się również wagary. W trakcie obserwacji placówki nie zauważono zachowań uczniów odbiegających od ogólnie przyjętych norm społecznych. Poziom spełniania wymagania: B 20 / 23