Strategia wdrażania projektu innowacyjnego testującego.

Transkrypt

1 Strategia wdrażania projektu innowacyjnego testującego. Strona 0

2 I. Uzasadnienie: W analizie sytuacji problemowej, do której odnosi się Projekt, na podstawie dostępnych danych i opracowań źródłowych wysnuto tezę, iż większość osób opuszczających zakłady karne nie posiada wystarczającego potencjału do walki o miejsce na rynku pracy, z drugiej strony brak jest funkcjonalnego systemu pomocy postpenitencjarnej, umożliwiającego skuteczną reintegrację zawodową i społeczną osób karanych, co zapobiegałoby ich wykluczeniu i powrotowi do przestępstwa. Sytuację tę powodują niewystarczające oddziaływania resocjalizacyjne w okresie poprzedzającym zwolnienie osadzonych z zakładu karnego oraz brak dostosowanych do tej grupy mechanizmów wsparcia ze strony instytucji świadczących pomoc. W ramach realizacji pierwszego zadania w Projekcie, dokonano pogłębionej analizy tej problematyki poprzez porównanie dostępnych opracowań z własnymi materiałami badawczymi. Intencją badań przeprowadzonych w trzech grupach testowych: więźniów, pracowników służb wsparcia oraz przedsiębiorców była, z jednej strony, weryfikacja przedstawionych w projekcie tez dotyczących problemów i niedostatków w obszarze pomocy osobom zwalnianym z zakładu karnego, z drugiej strony - zbadanie warunków i możliwości udziału tych osób w nowej formie aktywizacji społeczno-zawodowej oraz wypracowanie mechanizmów powstania i upowszechnienia innowacyjnego systemu wsparcia, umożliwiającego powrót osób karanych na rynek pracy i tym samym ich powrót do życia społecznego w jak najpełniejszym wymiarze. Jak wynika z danych przytoczonych w części opisowej projektu, w zakładach karnych, pomimo prowadzonych tam działań resocjalizacyjnych i wychowawczych, wciąż zbyt mało uwagi kieruje się na wyrównanie deficytów mentalnych i społecznych, nieuchronnie pogłębiających się w warunkach izolacji penitencjarnej, utrudniających wchodzenie na rynek pracy i integrację ze społeczeństwem po zwolnieniu. SMG/KRC Poland w 2010 ("Zmiana na lepsze") wskazuje, iż kursy wspomagające otrzymanie pracy są rzadkością. Z ich badań wynika, iż uczestniczyło w nich ok. 4 % badanych więźniów, natomiast kursy z zakresu rozwoju umiejętności społecznych i psychologicznych dotyczyły tylko 2%.Niewątpliwie ma to związek z utrzymującym się od lat ogromnym zaludnieniem oraz przeciążeniem personelu penitencjarnego obowiązkami służbowymi, co nie służy pracy resocjalizacyjnej. Podobne dane uzyskano w trakcie pogłębionej analizy, przeprowadzonej w ramach realizacji pierwszej części Projektu, w grupie testowej 12 osadzonych w Zakładzie Karnym Nr 1 w Łodzi. Pomimo zbliżającego się terminu opuszczenia jednostki penitencjarnej (do 6 miesięcy), żadna z osób nie uczestniczyła w tego typu programach czy szkoleniach. Dwie osoby deklarowały podczas odbywanej kary udział w kursach komputerowych, jedna w kursie zawodowym. Według statystyk Centralnego Zarządu Służby Więziennej, w 2010 roku w polskich więzieniach przebywało średnio osób w tym kobiet. W kolejnym roku jednostki penitencjarne opuściło łącznie tymczasowo-aresztowanych, skazanych oraz ukaranych. W 2012 roku z polskich jednostek penitencjarnych zwolniono osób. Średnio, rocznie jest zwalnianych prawie więźniów, w tym ponad 2,5 tys. kobiet. Spośród zwolnionych, tylko 10-15% podejmuje zatrudnienie (M. Korsak 2008 "Więźniowie na rynku pracy"). Statystyki CZSW wskazują również, iż blisko połowa osób pozbawionych wolności odbywa karę w warunkach recydywy. Oznacza to, że duży odsetek więźniów (blisko 40%) powraca na drogę przestępstwa a wśród niepracujących prawdopodobieństwo ponownego złamania prawa jest znacznie większe (70%). Zdecydowana większość osób odbywających karę pochodzi ze środowisk patologicznych. Osoby takie, po zwolnieniu, na ogół nie potrafią samodzielnie odnaleźć się na rynku pracy z uwagi na syndrom "wyuczonej bezradności", brak umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami i agresją oraz długotrwałe oderwanie od realiów życia na wolności (D. Woźniakowska "Skazani i byli skazani na rynku pracy" 2006, badania SMG/KRC Poland w 2010 ("Zmiana na lepsze"). Strona 1

3 W badanej przez nas populacji więźniów Zakładu Karnego Nr 1 w Łodzi, dominowały osoby wtórnie karane. Wykazywały one spore deficyty w zakresie umiejętności osobistych, społecznych oraz kontrolowania agresji. Wyrównaniu tych deficytów służył opracowany i wprowadzony do testowania w Zakładzie Karnym Nr 1 w Łodzi program szkoleń i treningów. Wstępna ewaluacja programu wskazuje na jego skuteczność i przydatność w stosunku do założeń Projektu, potwierdzoną dodatkowo pozytywnym odbiorem samych uczestników, trenerów oraz służby penitencjarnej. Z danych źródłowych wynika, iż w aktualnym systemie, pomoc postpenitencjarna obejmuje przede wszystkim świadczenia rzeczowe i pieniężne i kończy się z chwilą opuszczenia przez osadzonego murów więziennych. Dalszą pomoc świadczą instytucje wsparcia i pomocy społecznej, głównie Ośrodki Pomocy Społecznej i Powiatowe Urzędy Pracy, przejmujące często obowiązek długotrwałego utrzymania byłych więźniów ze względu ma niemożność znalezienia przez nich pracy. Analiza badań własnych, przeprowadzonych wśród 20 pracowników łódzkich Ośrodków Pomocy Społecznej oraz Powiatowych Urzędów Pracy pokazuje, iż badani pracownicy OPS najczęściej udzielają byłym więźniom doraźnego wsparcia finansowego oraz pomocy mieszkaniowej i prawnej, natomiast pracownicy PUP głównie pomocy w zatrudnieniu i szkoleniach zawodowych. Pracownicy obydwu rodzajów instytucji sporadycznie lub wcale nie wymieniają natomiast takich form pomocy jak: zerwanie z nałogiem, zerwanie ze środowiskiem przestępczym czy wsparcie psychologiczne. Za najmniej efektywne uważają oni: doraźną oraz długotrwałą pomoc finansową, jednakże w ankietach badawczych padały również odpowiedzi negujące efektywność innych form pomocy, takich jak: szkolenia zawodowe, pomoc w zatrudnieniu czy pomoc w zerwaniu ze środowiskiem przestępczym. Świadczy to, ogólnie rzecz ujmując, o braku wiary w możliwość wpływu na poprawę sytuacji byłych więźniów. Pracownikom OPS i PUP brakuje ponadto odpowiednich narzędzi i programów do pracy z byłymi więźniami, jak też współpracy w tym zakresie z innymi instytucjami. W opisie problemów wskazano, iż obejmowanie osób karanych ograniczonym wsparciem tzw. bierno-socjalnym i bytowym może wynikać również z obaw, uprzedzeń a także ograniczonej wiedzy personelu instytucji wsparcia na temat rzeczywistych problemów wyniesionych z warunków izolacji. Badania własne w grupie testowej personelu OPS i PUP potwierdziły istnienie barier w postaci zakotwiczonych poglądów, z których wynikały odpowiedzi respondentów w zakresie emocji towarzyszących kontaktowi zawodowemu z byłymi więźniami. Z drugiej strony, takie podejście budzi nieufność wśród byłych więźniów, co do skuteczności i adekwatności działań wspierających tych instytucji. Dane z badań KRC/SMG pokazują, iż tylko 8 % więźniów w planach po zwolnieniu zamierza korzystać z pomocy instytucji społecznych przy poszukiwaniu pracy oraz 5% - z pośrednictwa urzędów pracy (wśród kobiet odpowiednio 34% i 7%). Badania własne potwierdzają tę tendencję. Osadzeni z grupy testowej liczą przede wszystkim na wsparcie rodziny, w mniejszym stopniu na pomoc instytucji oraz obawiają się oporu ze strony urzędników. Kolejną przeszkodą w integracji zawodowej osób karanych, zdiagnozowaną na etapie przygotowania Projektu, jest negatywny sposób postrzegania ich przez środowisko pracodawców. Jest to spowodowane przede wszystkim brakiem doświadczeń własnych pracodawców z osobami karanymi, jako pracownikami oraz funkcjonującymi negatywnymi stereotypami. Badania SMG/KRC Poland w 2010 ("Zmiana na lepsze") pokazują, iż opór pracodawców przed zatrudnieniem takich osób wynika przede wszystkim ze stereotypów i uprzedzeń społecznych a nie z własnych doświadczeń. Dlatego równie ważna z punktu widzenia sytuacji zawodowej osób karanych jest zmiana negatywnych przekonań w tym obszarze. Podobne wnioski nasuwają się podczas analizy danych z badań grupy testowej 20 łódzkich przedsiębiorców. W grupie tej zdecydowana większość nie posiada doświadczeń z byłymi więźniami jako pracownikami, ani negatywnych ani pozytywnych. Opinie o nich opiera na stereotypach i obiegowych opiniach. Strona 2

4 Gotowość do zatrudnienia osób karanych determinują obawy i podejrzenia związane z powrotem do przestępczych zachowań, choć na ogół kwalifikacje i fachowość pracownika są cenione wyżej niż kryminalna przeszłość. Pracodawcy dostrzegają również znaczenie zatrudnienia w procesie readaptacji po odbyciu kary, co przy sprzyjających warunkach ekonomicznych, może generować pozytywne zmiany w sytuacji zawodowej byłych więźniów. Z zebranych do Projektu opracowań wynika również, iż poza wsparciem, istotne jest znalezienie osobom opuszczającym zakłady karne natychmiast jakiegoś zajęcia, niekoniecznie odpłatnego. W niedługim czasie po zwolnieniu występuje bowiem u byłych więźniów aktywność, która następnie gwałtownie spada (D. Woźniakowska "Skazani i byli skazani na rynku pracy" 2006). Nowsze badania - SMG/KRC Poland w 2010 ("Zmiana na lepsze") wskazują, iż 86 % więźniów deklaruje optymistyczne nastawienie związane z pracą po zwolnieniu. 74% badanych pozytywnie ocenia pomysł wprowadzenia programu aktywizacji zawodowej dla osób, które odbyły karę pozbawienia wolności. Nastawienie takie sprzyja podejmowaniu działań a z drugiej strony może stanowić bolesne doświadczenie w zderzeniu z trudną rzeczywistością po zwolnieniu. Podobnie, więźniowie z grupy testowej w Zakładzie Karnym Nr 1 w Łodzi oceniają swoje szanse na znalezienie pracy po zwolnieniu tak samo lub tylko nieco gorzej w stosunku do osób nie karanych. Większość z nich uważa również, iż jest dobrze przygotowana do wkroczenia na rynek pracy a 10 na 12 osadzonych, po zapoznaniu się z ideą Pracowni Aktywizacji, wyraziło gotowość udziału w niej po zwolnieniu. Istotne znaczenie ma tutaj perspektywa pracy w sprzyjającym i wspierającym otoczeniu społecznym, co minimalizuje większość obaw i ograniczeń wyniesionych z warunków izolacji bezpośrednio po zwolnieniu. Przytoczone powyżej dane źródłowe, zarówno własne jak i zebrane w trakcie pracy nad przygotowaniem Projektu pokazują, iż osoby karane, obciążone bagażem ograniczeń i doświadczeń penitencjarnych, pozostawione bez skutecznej, systemowej pomocy, szybko tracą szansę na społeczną i zawodową reintegracją. W rezultacie stają się populacją pozostającą na długotrwałym utrzymaniu instytucji publicznych, znaczenie wzrasta również zagrożenie ich powrotnością do przestępstwa (blisko połowa więźniów odbywa karę warunkach recydywy). Pogłębiona diagnoza wskazuje zatem, iż istnieje potrzeba stworzenia spójnego systemu wsparcia, umożliwiającego płynne przejście osadzonych z warunków więziennych do życia na wolności. Aby osadzeni skorzystali z nowych możliwości ważne jest objęcie ich właściwym programem przygotowania do zwolnienia jeszcze w trakcie pobytu w zakładzie karnym, stworzenie odpowiedniego mechanizmu aktywizacji po zwolnieniu oraz wspierającego otoczenia społecznego, w tym zmiana stereotypów i uprzedzeń, zwłaszcza wśród personelu instytucji świadczących pomoc i w środowisku potencjalnych pracodawców, od których w dużej mierze zależy przyszłość zawodowa byłych więźniów. Celowi temu zostały przyporządkowane poszczególne działania Projektu, począwszy od analizy badawczej, poprzez wprowadzenie programu szkoleniowego dla więźniów aż do opracowania, zastosowania i upowszechnienia innowacyjnego narzędzia wspierającego zatrudnienie Pracowni Aktywizacji. Strona 3

5 II. Cel wprowadzenia innowacji: Cel główny oraz cele szczegółowe są tożsame z celami przedstawionymi we wniosku o dofinansowanie. Cel główny Wypracowanie innowacyjnego modelu aktywizacji, opartego na współpracy podmiotów działających w obszarze zatrudnienia, pomocy i integracji społecznej z przedsiębiorcami, ułatwiającego reintegrację społeczną i wchodzenie na rynek pracy 80 (21K/59M) mieszkańców województwa łódzkiego, zagrożonych wykluczeniem społecznym z powodu odbywania kary pozbawienia wolności, do r. Wskaźnik pomiaru celu Liczba osób karanych objętych wsparciem w ramach projektu Liczba nowych, niezależnych Pracowni Aktywizacji Liczba osób, które uzyskają zatrudnienie Wartość obecna wskaźnika Wartość docelowa wskaźnika 0 80 (21K/59M) Źródło pozyskania danych Komplety dokumentów rejestracyjnych, listy obecności na szkoleniach, 0 3 Komplety dokumentów rejestracyjnych, liczba umów partnerskich 0 20 Kopia umowy lub innego dokumentu, potwierdzającego zatrudnienie Cele szczegółowe Identyfikacja i weryfikacja obszarów problemowych grup docelowych, wymagających objęcia działaniami na grupie testowej 12 więźniów (4K/8M), 20 przedsiębiorców, 20 pracowników OPS i PUP na terenie woj. łódzkiego do r Skupienie potencjału podmiotów działających w obszarze zatrudnienia, pomocy i integracji społecznej oraz przedsiębiorców wokół Pracowni Aktywizacji jako wspólnej formy aktywnego wsparcia dla grupy testowej 20 Wskaźnik pomiaru celu Liczba osób badanych Liczba osób objętych wsparciem w ramach działania Pracowni Aktywizacji Wartość obecna wskaźnika Wartość docelowa wskaźnika Źródło pozyskania danych 0 52 Komplety dokumentów rejestracyjnych, listy obecności na szkoleniach, ankiety ewaluacyjne, komplety ankiet do badań 0 20 Komplety dokumentów rejestracyjnych, list obecności, karty doradcze, bilanse kompetencji, certyfikaty ukończenia szkoleń zawodowych Strona 4

6 odbiorców (15M/5K) na terenie woj. łódzkiego w okresie realizacji projektu. Liczba instytucji rynku pracy i pomocy społecznej, włączonych w działania upowszechniające 0 4 Komplety ankiet i arkuszy badań Nabycie kompetencji do podjęcia aktywności zawodowej 80 osób (21K/59M), mieszkańców woj. łódzkiego, opuszczających Zakłady Karne na terenie woj. Łódzkiego do r. Wzrost wiedzy użytkowników nt. problemów odbiorców, zasad współpracy międzyinstytucjonalnej i stosowania aktywnej formy wsparcia - Pracowni Aktywizacji (po 20 organizacji w każdym woj.) do r. Zwiększenie gotowości 20 lokalnych przedsiębiorców do zatrudnienia byłych więźniów oraz wpływu na ich kwalifikacje zawodowe i pracownicze, zgodnie z potrzebami rynku pracy na terenie woj. łódzkiego, do r. Liczba przedstawicieli podmiotów reprezentujących władze lokalne Liczba jednostek penitencjarnych, współpracujących z Pracownią Aktywizacji Liczba osób objętych programem szkoleniowoaktywizacyjnym Liczba osób z instytucji działających w obszarze zatrudnienia, pomocy i integracji społecznej Liczba organizacji, do których będą skierowane działania upowszechniające Liczba przedsiębiorców deklarujących współpracę z Pracownią Aktywizacji 0 10 Listy obecności na spotkaniach lobbingowych, liczba listów intencyjnych 0 4 Liczba zawartych porozumień z ZK, 0 80 (21K/59M Komplety dokumentów rejestracyjnych, listy obecności, ankiety ewaluacyjne przed i po szkoleniu, ankiety badawcze Ankiety opinii przed i po udziale w konferencji, lista obecności na konferencji, raporty z udziału w dniach otwartych Ankiety opinii przed i po zapoznaniu się z treścią poradnika 0 20 Deklaracje współpracy, komplety arkuszy badań i opinii Strona 5

7 Zakładamy, że po wprowadzeniu innowacji, osoby karane objęte działaniami projektowymi (co najmniej 80), będą zmotywowane do aktywnego poszukiwania pracy, zaprezentowania przed pracodawcą swoich mocnych stron oraz przygotowane zawodowo do potrzeb lokalnego rynku pracy. Z 80 osób docelowo 40 obejmiemy wsparciem Pracowni Aktywizacji z czego zakładamy że 50% osób (20) uzyska zatrudnienie a ich miejsce zajmą kolejne (2 razy po 20 osób daje 40 osób docelowo objętych Pracownią Aktywizacji, w tym jednorazowo będzie 20 miejsc pracy oraz kilka stanowisk wolontariuszy). Do grupy 80 osób wliczono także 12-sto osobową grupę badawczą z I etapu projektu. Założyliśmy, iż 50% osób przeszkolonych weźmie aktywny udział w działaniach Pracowni Aktywizacji uwzględniliśmy ryzyka związane z przedłużaniem kary pozbawienia wolności (zdarza się, iż osadzony dostaje kolejny wyrok tuż przed końcem poprzedniego np. w wyniku odwieszenia wyroku uprzednio zawieszonego, co powoduje, iż koniec kary przesuwa mu się na np rok), przeniesieniem do innego zakładu karnego na polecenie sądu prowadzącego czynności w innej sprawie (zdarza się, że osoby mogą być przeniesione nawet na drugi koniec Polski) lub nie zgłoszeniem się do pracy w Pracowni Aktywizacji po odbyciu bloku szkoleniowego w Zakładzie Karnym nr 1 w Łodzi. Osoby chętne przyjmiemy jako wolontariuszy, w przypadku dużej liczby zgłoszeń z oszczędności utworzymy dodatkowe miejsca. Wskaźnikiem będzie ilość osób objętych programem szkoleniowo-aktywizacyjnym, bilansem kompetencji oraz szkoleniami zawodowymi. Źródłem weryfikacji będą listy obecności na szkoleniach, bilanse kompetencji, indywidualne karty obserwacji wypełnianie przez opiekunów podczas zajęć grupowych jak i na indywidualnych spotkaniach z doradcą zawodowym i psychologiem. Doradca zawodowy na podstawie rozmów indywidualnych oraz wyników bilansów kompetencji opracuje indywidualny program rozwoju kariery zawodowej. W oparciu o predyspozycje uczestnika a także potrzeby pracodawców i lokalnego rynku pracy odbędą się kursy zawodowe. Źródłem weryfikacji będą certyfikaty ukończenia oraz udokumentowany przepływ osób objętych wsparciem (umowy o pracę lub cywilno-prawne osób opuszczających Pracownię Aktywizacji, karty rejestracji nowych uczestników). Personel instytucji wsparcia i pomocy społecznej zyska pogłębioną wiedzę nt. problemów osób karanych oraz nowe narzędzie aktywizacyjne dla tych osób (co najmniej 100, które wezmą udział w konferencji). Jednocześnie 320 instytucje otrzyma schemat świadczenia pomocy w partnerstwie oraz korzystania z potencjału instytucji partnerskich zakładamy, że uzyskamy odpowiedź w formie arkuszy opinii od 50% co daje wartość wskaźnika w liczbie 160. Powstaną 3 kolejne Pracownie Aktywizacji w instytucjach, które zdecydują się na wprowadzenie nowego narzędzia w zakres świadczonej pomocy. Wskaźnikiem będzie ilość zawiązanych umów partnerskich pomiędzy instytucjami oraz ilość powołanych Pracowni Aktywizacji. Źródła weryfikacji to: umowy o współpracy w celu powołania Pracowni Aktywizacji, raporty z działalności, dane i opracowania statystyczne w poszczególnych instytucjach. Dzięki innowacji, 20 lokalnych przedsiębiorców zyska dostęp do nowej grupy osób, wykwalifikowanych zawodowo zgodnie z ich potrzebami oraz odpowiednio zmotywowanych do pracy. Wskaźnikiem będzie ilość przedsiębiorców zainteresowanych współpracą z Pracownią Aktywizacji a źródłem weryfikacji podpisane deklaracje współpracy, arkusze opinii i badań. Działania włączające skierujemy do 10 decydentów przedstawicieli władz lokalnych, źródłem weryfikacji będą listy obecności na spotkaniach lobbingowych oraz listy intencyjne, wysłane z prośbą o przyjęcie na siebie roli emisariuszy projektu. W ramach działań upowszechniających i włączających podejmiemy współpracę z jednostkami penitencjarnymi źródłem weryfikacji będzie liczba zawartych porozumień. Strona 6

8 III. Opis innowacji w tym produktu finalnego: W obecnej praktyce, pomoc dla osób opuszczających zakłady karne po odbyciu kary jest świadczona w sposób niezależny przez wiele instytucji: jednostkę penitencjarną, w której przebywał ostatnio osadzony, kuratora sądowego, Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Urzędy Pracy oraz różne organizacje pozarządowe. Każda z tych instytucji, działając w oparciu o swoje ustawowe lub statutowe cele, dokonuje ograniczonej diagnozy potrzeb oraz świadczy pomoc według ogólnych standardów, stosowanych wobec innych grup wsparcia. Obniża to trafność, skuteczność i ekonomiczność podejmowanych działań, zdarza się też, że pomoc jest dublowana. Sytuacja taka pogłębia również negatywne stany psychiczne i zachowania byłych więźniów wyniesione z warunków izolacji: wyuczoną bezradność i roszczeniowość. Rośnie w efekcie izolacja i zagrożenie wykluczeniem oraz tendencja do ponownego popełniania przestępstw. W ten sposób od lat utrzymuje się zjawisko recydywy i przeludnienia w polskich więzieniach. Innowacją proponowanego w Projekcie rozwiązania jest nowa, aktywna forma wsparcia do integracji zawodowej i społecznej osób opuszczających jednostki penitencjarne, oparta na współpracy i koordynacji działań różnych podmiotów, które dotychczas świadczyły pomoc indywidualnie, co zwiększy celowość i koordynację działań na rzeczywiste potrzeby tej grupy. Innowacją jest także zdefiniowanie problemów osób opuszczających jednostki penitencjarne w kategoriach niskiego potencjału własnego oraz braku zintegrowanych działań odpowiednich instytucji w zakresie stworzenia warunków płynnego włączania się w nurt życia społecznego i zawodowego. Innowacyjne jest objęcie systemowymi rozwiązaniami grupy docelowej osób karanych, wobec których nie stosowano dotychczas szczególnych działań. Innowacją jest także włączenie przedsiębiorców w skoordynowane działania wobec tej grupy. Proponowany system wsparcia, w wymiarze bezpośrednim, dotyczy grupy docelowej odbiorców tj. osób kończących odbywanie kary oraz po opuszczeniu zakładu karnego, poszukujących pracy. Zgodnie z art. 164, 165 oraz 166 Kodeksu Karnego Wykonawczego, więzień w okresie do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary może zostać objęty przez administrację zakładu karnego okresem przygotowania do zwolnienia. W okresie tym, właściwe organy i instytucje są zobowiązane do świadczenia niezbędnej pomocy, m.in. w znalezieniu zatrudnienia oraz do informowania o możliwościach uzyskania takiej pomocy. Dlatego istotne jest, aby jednostki penitencjarne uczestniczyły w nowym systemie wsparcia. Grupa docelowa 100 użytkowników to personel instytucji rynku pracy oraz organizacji wsparcia i pomocy społecznej - pracownicy socjalni, pośrednicy pracy, doradcy zawodowi, Liderzy Klubów Pracy, specjaliści ds. aktywizacji (głównym kryterium wyboru będzie staż pracy oraz doświadczenie zawodowe w kontaktach z klientami), pracownicy organizacji pozarządowych, które świadczą wsparcie dla osób po wyrokach (odpowiednie zapisy w statucie. Zyskają oni dostęp i możliwość stosowania wobec osób po wyrokach, z dużymi problemami na rynku pracy, nowego, skutecznego narzędzia aktywizacji. Dzięki współdziałaniu różnych środowiskw realizacji poszczególnych zadań, innowacja będzie wykorzystywała w sposób optymalny możliwości i zasoby współpracujących środowisk. Ponadto, Pracownią Aktywizacji można będzie obejmować inne grupy zagrożone wykluczeniem, gdyż wiele problemów wykluczenia ma charakter uniwersalny a środki zaradcze stosowane w ramach nowego narzędzia mogą skutecznie je niwelować. Dzięki wprowadzeniu innowacji do systemu, osoby opuszczające zakłady karne będą przygotowywane do skorzystania z nowej formy aktywizacji już na etapie końcowego odbywania kary (dzięki objęciu programem szkoleń i informacją o nowej formie wsparcia) oraz będą obejmowane skoordynowaną pomocą bezpośrednio po zwolnieniu, co ułatwi płynne przejście z warunków izolacji do warunków wolnego i konkurencyjnego rynku pracy. Istotne jest również stworzenie miejsca, do którego będzie mogła zgłosić się osoba wychodząca, przy czym, pomoc świadczona w Pracowni Aktywizacji Strona 7

9 będzie dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości (badanie bilansu kompetencji zawodowych, indywidualna ścieżka kariery, skierowanie na kursy zawodowe) a znalezienie pracy będzie zależne od aktywności własnej i determinacji uczestnika, przy wsparciu doradcy zawodowego. Przygotowaniu użytkowników będzie służyło, poza przekazaniem Poradnika jako instrukcji wprowadzenia i korzystania z nowego produktu, utworzenie grupy ekspertów spośród osób pracujących w Projekcie, która będzie udzielała informacji, wskazówek i porad w trakcie bezpośrednich spotkań z użytkownikami (seminaria instruktażowe) oraz za pośrednictwem strony internetowej. Udział ekspertów na etapie wdrażania oraz działania Pracowni Aktywizacji ograniczy czas jej wprowadzenia oraz ryzyko niepowodzenia w stosowaniu nowego narzędzia a także stanowić będzie gwarancję skuteczności nowego narzędzia. W wymiarze szerszym i docelowym, zastosowanie innowacji przyczyni się do zmiany sytuacji społecznej i zawodowej osób opuszczających zakłady karne. Zakładamy, iż co najmniej 50% osób karanych, objętych programem Pracowni Aktywizacji nie powróci do Zakładu Karnego Osoby objęte zaproponowanym przez nas programem aktywizacyjnym uzyskają taki poziom integracji społecznej i zawodowej (dzięki między innymi wsparciu psychologicznemu i treningowi zastępowania agresji), który powstrzyma ich od popełniania kolejnych przestępstw. To założenie wynika z długoletnich obserwacji zjawiska recydywy przez Głównego Specjalistę ds. badań i analiz na podstawie 15 lat doświadczenia w służbie więziennej co będzie miało skutki nie tylko dla samych więźniów, ale dla całego społeczeństwa, gdyż zmniejszą się wydatki na więziennictwo oraz skróci czas świadczenia pomocy socjalnej. Wprowadzenie innowacji nie wymaga zmian w zakresie istniejących przepisów prawa a jedynie decyzji administracyjnych o systemowym włączeniu nowego rozwiązania do polityki pomocy postpenitencjarnej i pomocy społecznej i zatrudnienia oraz o zabezpieczeniu środków materialnych i osobowych na przewidziane działania. Decyzje te winny dotyczyć następujących obszarów: 1. Włączenie informacji o Pracowni Aktywizacji w zakres informacji o możliwościach uzyskania pomocy, przekazywanych skazanemu przed zwolnieniem, (zgodnie z art. 166 par 2 KKW), zapewnienie środków z funduszu pomocy postpenitencjarnej na realizację specjalnego programu szkoleniowo-treningowego wobec skazanych (na podstawie par. 14 rozporządzenia z dnia r. Ministra Sprawiedliwości w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej), 2. Wprowadzenie Pracowni Aktywizacji w zakres narzędzi aktywizacji zawodowej i społecznej instytucji rynku pracy oraz wsparcia i pomocy społecznej a tym samym zabezpieczenie na jej działanie zasobów osobowych, finansowych i organizacyjnych, 3. Dotacje i system profitów dla pracodawców na zabezpieczenie kosztów związanych z zatrudnieniem wspieranym, którym będą objęci uczestnicy Pracowni Aktywizacji. Podkreślić należy, iż proponowana idea systemowych rozwiązań na rzecz osób karanych wychodzi naprzeciw planowanym zmianom w polityce społecznej, szczególnie w zakresie nawiązywania współpracy oraz obejmowania aktywnymi metodami usamodzielniania zawodowego osób zagrożonych wykluczeniem. Innowacja w szczególności polega na: - nawiązaniu partnerstwa pomiędzy różnymi instytucjami wsparcia i pomocy społecznej, przedstawicielami pracodawców oraz zawarcie porozumienia z jednostką penitencjarną na rzecz wymiany informacji i koordynacji działań wspierających wobec osób opuszczających zakłady karne, w tym obejmowania osób przed zwolnieniem programem szkoleniowo-treningowym efektywnie wspierającym planowane działania aktywizujące, - zaadaptowaniu oraz wprowadzeniu do systemu pomocy społecznej innowacyjnego narzędzia aktywizacji (Pracowni Aktywizacji) wraz z instrukcją do jego stosowania w postaci Poradnika oraz wsparcia grupy ekspertów, do stosowania wobec osób karanych - grupy nie obejmowanej dotychczas Strona 8

10 szczególnymi programami oddziaływań, w formie płynnego przejścia od warunków całkowitej izolacji do warunków samodzielnego funkcjonowania po zwolnieniu. - nowym sposobie pozyskiwania dostępności do rynku pracy poprzez bezpośrednie działania informacyjne i promocyjne, podejmowane przez samych członków Pracowni Aktywizacji, skierowane do lokalnych przedsiębiorców. Narzędziem służącym wprowadzaniu innowacji będzie Produkt Finalny wydany w postaci Poradnika, zawierającego szczegółowy opis modelu aktywizacji oraz proponowanych do stosowania kroków i rozwiązań, przetestowanych w trakcie Projektu, które umożliwią działanie innowacji w różnych warunkach instytucjonalnych. Poradnik będzie zawierał w szczególności: 1. Wyniki pogłębionej analizy, 2. Zasady nawiązywania współpracy międzyinstytucjonalnej, wskazanie potrzebnego potencjału partnerów, zasobów technicznych i ludzkich, podział zadań pomiędzy partnerami w celu zastosowania aktywnego narzędzia wsparcia Pracowni Aktywizacji, 3. Zasady oraz podstawy prawne nawiązywania kontaktów i zawierania umowy z zakładem karnym, 4. Program przygotowania grupy docelowej odbiorców do aktywnego poszukiwania i utrzymania pracy, w tym przedstawienie proponowanego pakietu szkoleń i treningów, 5. Opis sposobu rekrutacji uczestników do Pracowni, przedstawienie regulaminu, sposobu nadzoru, monitoringu i wspierania uczestników Pracowni, 6. Szacowane koszty wyposażenia i działania Pracowni Aktywizacji, zasady dysponowania środkami finansowymi, źródła pozyskiwania funduszy oraz przedstawienie propozycji rozwiązań na zabezpieczenie potrzeb związanych z działaniem Pracowni, 7. Przedstawienie wyników Projektu, rezultatów, osiągnięć, dobrych praktyk. Warunkiem koniecznym do zastosowania nowego narzędzia jest dysponowanie przez jednego z partnerów bazą lokalową, w której będzie funkcjonowała Pracownia Aktywizacji, sfinansowanie stanowisk pracy dla uczestników Pracowni oraz zabezpieczenie kadry: opiekunów Pracowni, psychologa i doradcy zawodowego, przy założeniu, że Pracownia będzie liczyła nie więcej niż 20 uczestników. Stanowisko takie obejmuje komputer z dostępem do Internetu, stolik i krzesło. Szacowany koszt stanowiska to 3500 zł. Jedno stanowisko jest przewidziane na dwóch uczestników Pracowni, którzy będą korzystać z niego w systemie zmianowym. Ponadto, na wyposażeniu Pracowni Aktywizacji winno znajdować się: urządzenie wielofunkcyjne do drukowania, kopiowania, skanowania i przesyłania dokumentów faxem, tablica typu flipchart, regał na dokumenty, router internetowy oraz przyłącze telefoniczne. Koszt tych urządzeń szacuje się na kwotę około: zł. Miesięczny koszt zatrudnienia kadry: opiekunów Pracowni (zakładając 3 opiekunów po 144h pracy w miesiącu z wynagrodzeniem 15zł brutto/h), psychologa (2h/uczestnika z wynagrodzeniem 120zł brutto/h) oraz doradcy zawodowego (po 2h/uczestnika 120zł brutto/h) to: zł. Koszty te mogą się różnie kształtować, w zależności od możliwości organizacyjnych i osobowych partnerów wdrażających nowe narzędzie oraz stawek wynagrodzeń kadry zgodnie z lokalnym rynkiem pracy. Istotne jest, iż Pracownia Aktywizacji może zostać powołana od podstaw, może również funkcjonować na zasadach już istniejących struktur i narzędzi wspierających, takich jak: Kluby Pracy, Agencje Zatrudnienia, Centra lub Kluby Integracji Społecznej. Takie rozwiązanie pozwala na finansowanie działalności Pracowni z dotychczasowych źródeł takich jak: Fundusz Pracy, EFS, Fundusz Gminy. Strona 9

11 IV. Plan działań w procesie testowania produktu finalnego: Harmonogram testowania produktu finalnego Podczas testowania Projektu, grupa odbiorców (53M/15K) zostanie wyłoniona przez kadrę penitencjarną w ramach porozumienia zawartego z Zakładem Karnym. Kryteria doboru uczestników tej grupy to: czas pozostały do zakończenia kary lub warunkowego zwolnienia - do 6 miesięcy (w okresie tym osadzeni na ogół odbywają karę w jednostkach położonych najbliżej miejsca zamieszkania, co jest istotne ze względu na ciągłość wsparcia), zamieszkiwanie po zwolnieniu na terenie woj. łódzkiego, brak perspektywy pracy po zwolnieniu. Kolejne 10 osób (2K/8M) zostanie zrekrutowana przez pracowników PUP w Zgierzu, spośród osób karanych, zarejestrowanych tam jako bezrobotne. Program szkoleń składa się z następujących modułów: 1. Trening Zastępowania Agresji, zawierającym doskonalenie umiejętności społecznych i pracowniczych, kontrolę emocji w tym złości oraz umiejętność podejmowania dojrzałych moralnie decyzji 30 godzin 2. Umiejętność pracy w zespole 12 godzin szkoleniowych, 3. Elastyczne formy zatrudnienia wraz z przedstawieniem idei Pracowni Aktywizacji jako nowej formy poszukiwania zatrudnienia poprzez solidarną pracę wszystkich członków grupy 6 godzin szkoleniowych, 4. Negocjacje, z naciskiem na umiejętność poszukiwania pracy 6 godzin szkoleniowych, 5. Autoprezentacja oraz przygotowanie dokumentów aplikacyjnych 6 godzin szkoleniowych, 6. Szkolenie komputerowe, przygotowujące przede wszystkim do poszukiwania informacji o zatrudnieniu i kontaktu z potencjalnym pracodawcą 60 godzin szkoleniowych. W zależności od ilości więźniów spełniających kryteria doboru do gr. docelowej i ilości osób zgłaszających się do PUP w Zgierzu po odbyciu kary pozbawienia wolności a także od fluktuacji uczestników w Pracowni (ukończenie lub rezygnacja), na bieżąco będziemy monitorować i modyfikować Strona 10

12 rekrutację do grup szkoleniowych tak, że obejmiemy nimi większą ilość byłych więźniów a mniejszą - przebywających w ZK. W przypadku wystąpienia dużej skali zjawiska rejestrowania się byłych więźniów, rekrutacja uczestników z PUP w Zgierzu dodatkowo może spowodować przychylność władz powiatu. Jest to zmiana w stosunku do wniosku, wynikająca z potrzeby zapewnienia ciągłości uczestników w Pracowni, ustalona z partnerem PUP w Zgierzu. Przy Pracowni będzie działała grupa wolontariuszy osób, które odbyły program szkoleń aktywizacyjnych lecz ze względu na brak miejsc nie zostały przyjęte do Pracowni. Osoby takie znajdą się na liście rezerwowej - w przypadku ukończenia lub rezygnacji uczestnika zajmą jego miejsce. Grupy te zostaną objęte programem szkoleniowo-aktywizującym, przy czym w ZK program może być realizowany cyklicznie. Wszystkie osoby otrzymają w trakcie szkoleń informację na temat zasad działania Pracowni Aktywizacji, przewidywanych efektach udziału w niej oraz systemie profitów i korzyści dla uczestników, także w formie ulotki informującej o Projekcie. Zarówno w programie szkoleniowym, jak i w programie działania Pracowni Aktywizacji, przewidziano odpowiedni system motywacji (np. punktowy system oceny postępów i przestrzegania reguł, szkolenia i wsparcie finansowe dla aktywnych uczestników Pracowni), który ma na celu wzbudzać wolę współdziałania do zmiany, do aktywnego korzystania z nowej formy wsparcia oraz zapewni udział w okresie testowania Projektu. Przewiduje się, iż w ciągu 1-szego miesiąca testowania, kolejnych 10 osób zgłosi się do Pracowni spośród uczestników szkoleń w Zakładzie Karnym Nr 1 w Łodzi, po odbyciu kary. Jeżeli liczba ta będzie mniejsza wolne miejsca zostaną przyznane osobom zarejestrowanym w PUP w Zgierzu, które spełnią wymogi rekrutacji. Należy nadmienić, iż do Fundacji Uwolnienie już zgłaszają się osoby zainteresowane działaniem Pracowni Aktywizacji- byli więźniowie, przeszkoleni w ZK w ramach grupy testowej, jaki z grona ich znajomych. Kadra Kierowników Pracowni (podległych bezpośrednio koordynatorowi) zostanie zatrudniona z ramienia Partnerów Projektu. Kierownicy w systemie 2 zmian (po jednym na zmianę) będą kontrolować czas pracy, wypełnianie list obecności, podpisywanie deklaracji uczestnictwa oraz wszystkich innych dokumentów, wypełnianych przez uczestników. Poza godzinami pracy w Pracowni jako członkowie Grupy Sterującej, będą uczestniczyć w jej zebraniach, zajmą się także opracowaniem arkuszy i zbieraniem opinii od pracowników PUP oraz od przedsiębiorców, będą współtworzyć ostateczną wersję produktu finalnego. Kierownicy będą nadzorować działanie Pracowni oraz monitorować postępy jej działania. Odpowiedzialni będą także za upowszechnienie i promocję produktu finalnego, kontakty z Partnerami, nadzór nad wprowadzeniem 3 nowych Pracowni Aktywizacji (w ramach działań upowszechniających), organizowanie dni otwartych istniejącej Pracowni, udział w konferencjach, sympozjach, wizytach studyjnych. Będą dbali o przestrzeganie regulaminu Pracowni oraz regulaminu rekrutacji nowych członków także będą nadzorować pracę Opiekunów na danej zmianie. Kierownicy wraz z Głównym Opiekunem wejdą w skład grupy ekspertów (łącznie 3 osoby), której zadaniem będzie upowszechnianiedobrych praktyk i świadczenie merytorycznego wsparcia dla nowo powstających Pracowni Aktywizacji. Powołanie grupy ekspertów, propozycja wprowadzenia konsultacji i seminariów instruktażowych na etapie testowania produktu stanowi różnicę w stosunku do wniosku. Wynika to z konsultacji z Partnerami i zgłaszanymi przez nich zapotrzebowaniem ze strony przyszłych użytkowników na bezpośredni i bieżący dostęp do wsparcia. Osoby wchodzące w skład grupy ekspertów będą wykonywać tę funkcję w ramach swoich obowiązków w Projekcie. W ramach działania Pracowni powołany zostanie zespół Opiekunów, odpowiedzialnych za daną grupę zadaniową. Opiekunowie będą wydawać ciepłe posiłki, nadzorować wypełnianie dokumentów, przeprowadzać comiesięczne ankiety z uczestnikami oraz wypełniać karty obserwacji uczestników. Będą odpowiedzialni za logistykę w grupie zadaniowej w tym: organizowanie badania bilansu kompetencji zawodowych, umawianie członków grup na konsultacje indywidualne z doradcą zawodowym i psychologiem, organizację szkoleń zawodowych. Główny Opiekun Pracowni będzie zajmować się grupą zadaniową, związaną z wyszukiwaniem ofert pracy Strona 11

13 i promocją Pracowni w Internecie, będzie nadzorował prace pozostałych Opiekunów, sprawował opiekę nad sprzętem komputerowymi biurowym Pracowni. Zadaniem Głównego Opiekuna będzie także opracowanie arkuszy opinii dla uczestników Pracowni. Partner I powoła Opiekuna, zajmującego się grupą zadaniową, związaną z kontaktami i współpracą z potencjalnymi pracodawcami oraz za zebranie opinii wśród 10 wybranych pracodawców. Będzie odpowiadał za promocję Pracowni wśród pracodawców, organizowanie spotkań z pracodawcami. Z ramienia Partnera II powołany zostanie Opiekun grupy zadaniowej ds. współpracy z PUP, który będzie zajmował się rekrutacją uczestników pracowni wśród klientów PUP (spełniających wymogi gr. docelowej) oraz zbieraniem opinii od 10 wybranych pracowników PUP i MOPS, współpracujących z Pracownią Aktywizacji. Grupa ta będzie zajmować się poszukiwaniem i organizacją wsparcia, terapii, pomocy socjalnej i społecznej na potrzeby uczestników Pracowni. Do każdej grupy zadaniowej uczestnicy będą przydzieleni po konsultacjach z doradcą zawodowym i psychologiem w oparciu o predyspozycje zawodowe i osobowościowe, aby zapewnić jak najefektywniejsze dobranie członków każdego zespołu, w celu zapewnienia osiągnięcia założonych rezultatów projektu. Monitoring projektu będzie prowadzony poprzez spotkania koordynatora z zarządem Lidera i Partnerów, zebrania Grupy Sterującej, spotkania z opiekunami Pracowni Aktywizacji. Postępy realizacji projektu będą potwierdzone dokumentami i produktami powstałymi w wyniku jego realizacji m.in. ankiety, listy obecności, arkusze opinii, karty obserwacji, wyniki ewaluacji zewnętrznej. Raz na miesiąc dla PUP w Zgierzu przygotowywany jest raport z postępów w realizacji projektu, przedstawiany następnie przez dyrekcję Radzie Miasta Zgierza. Monitoring uczestników odbywać się będzie za pomocą dokumentów wymagających ich podpisów, do których należą: karty rejestracji, listy obecności na szkoleniach, listy odbioru materiałów szkoleniowych, deklaracje udziału w Pracowni, listy obecności na zajęciach w Pracowni, listy odbioru posiłków, listy odbioru certyfikatów kursów zawodowych, kserokopie umów o prace/cywilno-prawnych. Comiesięczne spotkania z doradcą zawodowym pozwolą zbadać poziom motywacji do działań jak i określić obszary deficytowe. Nowe narzędzie aktywizacji zostanie wprowadzone do 3 wybranych instytucji, które zdecydują się na nowy produkt, w celu zastosowania go przez użytkowników. Monitoring użytkowników będzie dotyczył zarówno fazy kreowania odpowiedniego partnerstwa jaki przygotowania uczestników Pracowni i organizowania jej działania. Opinie i uwagi użytkowników będą zbierane za pomocą ankiet oraz w trakcie bezpośrednich rozmów z grupą ekspertów, świadczących pomoc i wsparcie. Poza opiniami 10-ciu pracowników PUP i OPS, współpracującymi na rzecz powołanej przez nas Pracowni, zamierzamy zebrać opinię od 30 użytkowników, testujących produkt w pozostałych Pracowniach. Stanowi to zmianę w stosunku do założeń projektowych i wynika z potrzeby pozyskania wiarygodnej opinii środowiska, które ma odpowiednie doświadczenie i wiedzę, aby zweryfikować działanie nowego narzędzia. Strona 12

14 V. Sposób sprawdzenia, czy innowacja działa: Pierwszym krokiem sprawdzenia działania innowacji jest zgłaszanie się do Pracowni Aktywizacji byłych więźniów, którzy ukończyli program aktywizacyjno-szkoleniowy w zakładzie karnym. Udokumentowany listami obecności brak wakatów oznaczać będzie zainteresowanie nową formą wsparcia wśród grupy odbiorców. Jednym z ważniejszych czynników sprawdzenia działania innowacji jest ilość osób, które ukończyły udział w Pracowni Aktywizacji, znajdując zatrudnienie (ukończenie następuje z dniem podpisania umowy o pracę, umowy cywilno-prawnej z pracodawcą bądź dokumenty potwierdzające samozatrudnienie). Zatrudnienie uczestników Pracowni oznaczać będzie skuteczność działań aktywizujących (od bloku szkoleń wstępnych, poprzez pracę na rzecz Pracowni, po szkolenia zawodowe) jak i skuteczności nawiązania partnerstwa - zwłaszcza z organizacjami przedsiębiorców czy bezpośrednio z przedsiębiorcami jako jednostkami, które generują miejsca zatrudnienia a także kształtują lokalny rynek pracy. O skuteczności i gotowości do korzystania z proponowanego rozwiązania będzie zaświadczać udział środowiska biznesowego co najmniej 20 przedsiębiorców zainteresowanych opiniowaniem (wypełnianiem ankiet, udziałem w dyskusjach, konferencjach, dniach otwartych). Skalę innowacji określać będzie również gotowość do zawiązania partnerstwa międzyinstytucjonalnego i zorganizowanie Pracowni Aktywizacji w 3 instytucjach wsparcia. O sukcesie innowacji będzie świadczyć również zainteresowanie innych instytucji i organizacji pozyskujących Poradnik drogą elektroniczną oraz zainteresowanych skorzystaniem ze wsparcia grupy ekspertów w celu wprowadzania nowego produktu. Wymierne będzie również zainteresowanie ze strony decydentów a także instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie polityki społecznej wprowadzeniem innowacji w nurt rozwiązań systemowych poszczególnych instytucji, organizacji, jednostek samorządowych itp. O pozyskaniu decydentów na rzecz innowacji świadczyć będzie aktywność przedstawicieli instytucji i organizacji, do których trafi informacja o produkcie a także pozytywna informacja zwrotna o gotowości do opiniowania produktu, uczestniczenia w dyskusji o jego ostatecznym kształcie oraz o warunkach wprowadzenia go do nurtu polityki społecznej. Niezmiernie ważnym elementem świadczącym o potrzebie wprowadzenia innowacji będzie pozytywny odzew oraz zainteresowanie środowiska więziennego oraz gotowość tego środowiska do udziału w dyskusjach, konferencjach, wyrażania opinii a przede wszystkim podpisania porozumień. Dodatkowo, w Projekcie przewidziano zewnętrzną ewaluację prowadzoną przez firmę zewnętrzną. Z ofert dostępnych na rynku wyłonimy firmę, która ma potencjał i doświadczenie zawodowe w prowadzeniu ewaluacji projektów (co najmniej roczne doświadczenie zawodowe, poparte referencjami) oraz posiada wiedzę odnośnie tematyki projektowej. Do wartości, jakimi powinna kierować się firma zaliczamy niezależność, rzetelność, uczciwość i obiektywizm. Ewaluator powinien kierować się zasadą równości płci, poszanowaniem różnic, zachować neutralność światopoglądową a przede wszystkim nie ulegać negatywnym stereotypom odnośnie grupy docelowej odbiorców. Powinien zapewnić niezależny i bezstronny przebieg procesu ewaluacji. Zewnętrzna firma na podstawie własnych narzędzi badawczych dokona oceny skuteczności projektu na kolejnych etapach jego realizacji a także możliwości i łatwości zastosowania go przez użytkowników. Planowane obszary ewaluacji będą obejmować następujące kryteria: 1. Trafność (cele a potrzeby) oceni stopień zgodności celów projektowych, w tym działania Pracowni Aktywizacji a potrzeb grup użytkowników i odbiorców, 2. Efektywność (nakłady a efekty) oceni relację uzyskanych efektów działania Pracowni Aktywizacji do poniesionych nakładów w tym: na wyposażenie pracowni, na szkolenia zawodowe, wsparcie psychologiczne, doradztwo zawodowe, kadrę kierowników i opiekunów,, Strona 13

15 3. Skuteczność (plan a wykonanie) oceni czy cele i wskaźniki projektowe są realizowane zgodnie z założonym harmonogramem a także stopień osiągniętych celów, 4. Użyteczność (efekty a potrzeby) oceni, w jakim stopniu działanie Pracowni Aktywizacji, w tym blok szkoleń aktywizujących, zawodowych czy wsparcie psychologiczne i doradztwo zawodowe jest zgodne z potrzebami jej uczestników a także czy zaproponowana forma wsparcia odpowiada potrzebom i zainteresowaniom przyszłych użytkowników produktu finalnego, 5. Trwałość (oddziaływanie projektu po jego zakończeniu) oceni stopień trwałości działania Pracowni Aktywizacji po zakończeniu projektu a także możliwości ich finansowania lub samofinansowania. Oprócz kryteriów standardowych, podczas ewaluacji projektów innowacyjnych będziemy zwracać uwagę na następujące czynniki: - zaangażowanie grup docelowych - dostępność narzędzia - jakość narzędzia Pracowni Dzięki temu uzyskamy niezależną opinię na temat działania zaproponowanej innowacji oraz wykaz błędów, które należy usunąć na etapie upowszechniania i włączania do nurtu polityki. Sprawdzi czy Pracownia Aktywizacji jest lepsza, skuteczniejsza i bardziej efektywna finansowo od stosowanych obecnie form wsparcia dla osób opuszczających jednostki penitencjarne. Z ofert dostępnych na rynku wyłonimy firmę, która ma doświadczenie w prowadzeniu ewaluacji projektów innowacyjnych oraz posiada wiedzę odnośnie tematyki projektowej. Etapy ewaluacji: 1. Na etapie planowania firma zewnętrzna przygotuje raport metodologiczny, w którym przedstawi między innymi harmonogram i sposób gromadzenia danych. 2. W drugim etapie firma zewnętrzna przeprowadzi badania, dzięki którym zgromadzi niezbędne dane do analizy i oceny działań zaproponowanych w projekcie. Badaniom będą podlegać miedzy innymi uczestnicy i kadra Pracowni Aktywizacji, trenerzy, kadra projektu, przedstawiciele Lidera i Partnerów. 3. Trzeci etap stanowi ilościowa i jakościowa analiza zebranych danych. 4. Końcowym etapem będzie ocena ewaluacji czyli sformułowanie wniosków i rekomendacji ujętych w raporcie końcowym. Końcowy raport ewaluacyjny będzie zawierał: - opis przedmiotu ewaluacji, - kryteria oceny, - pytania ewaluacyjne, - opis zastosowanych metod badawczych, - opis próby badawczej, - sposób prezentacji wyników, - wnioski i rekomendacje. Strona 14

16 VI. Strategia upowszechnia: Celem zaplanowanych działań upowszechniających jest stworzenie optymalnie korzystnych warunków i okoliczności, sprzyjających szerokiemu zainteresowaniu produktem opracowanym w Projekcie. Istotne jest stworzenie właściwej atmosfery podkreślającej wagę problemów osób karanych z jednoczesną akcją informacyjno-promocyjną innowacyjnego rozwiązania. Działania upowszechniające będą skierowane w szczególności do: -80 osób karanych przed zwolnieniem oraz pozostających bez zatrudnienia po zwolnieniu (21K/59M) w celu pogłębionego zdiagnozowania problemu tej grupy, zbieraniu opinii na temat gotowości skorzystania z nowej formy aktywizacji, testowania produktu, -personelu 160 instytucji wsparcia i pomocy społecznej, służb zatrudnienia, organizacji pożytku publicznego udział w diagnozowaniu potrzeby wprowadzenia nowego narzędzia aktywizacji, w testowaniu jego zastosowania w praktyce, badaniu opinii o wstępnej wersji produktu, z czego zakładamy, że 50% instytucji będzie aktywnie brać udział w badaniu -przedstawicieli władz lokalnych (10 decydentów), -przedstawicieli środowisk biznesowych w tym zakładamy, że 20 przedsiębiorców zadeklaruje współpracę z nowopowstałymi Pracowniami Aktywizacji -personelu jednostek penitencjarnych (172 szt. egz. Poradnika), -pracowników organizacji pozarządowych (320 szt. Poradnika w formie płyt CD) W program upowszechnienia innowacji na etapie testowania włączono takie działania, jak: przekazywanie merytorycznych informacji o produkcie i o przewidywanych rezultatach jego wprowadzenia oraz zbieranie opinii o nim i dyskutowanie założeń produktu w trakcie prowadzonej pogłębionej analizy. Dotyczyło to zarówno kierownictwa zakładu karnego, w którym realizowano szkolenia, jak i ankietowanych grup: odbiorców, użytkowników oraz przedsiębiorców a także wśród osób ze strony Partnerów bezpośrednio współpracujących z Pracownią (w sumie ok. 100 osób). Do działań upowszechniających na tym etapie zaliczyć należy również przekazywanie przez grupę sterująca comiesięcznych raportów dotyczących szczegółowych działań w projekcie, za pośrednictwem PUP w Zgierzu (Partnera w Projekcie), do wiadomości Rady Miasta Zgierza, co przyczyniło się do zaangażowania uwagi i zainteresowania decydentów ideą innowacji. Na etapie testowania Produktu, zaplanowano ponadto następujące działania upowszechniające: -przygotowanie 5 artykułów sponsorowanych w prasie o zasięgu ogólnopolskim, przedstawiających ideę innowacji, jej rezultaty i wielowymiarowe korzyści, -przygotowanie 3 ogłoszeń prasowych o zasięgu ogólnopolskim prezentujących temat konferencji, zapraszających do udziału w niej przedstawicieli konkretnych grup i instytucji, -udostępnienie Poradnika na stronach internetowych: Pracowni, Lidera i Partnerów w Projekcie oraz zorganizowanie forum dyskusyjnego dla potencjalnych użytkowników na temat jego ostatecznego kształtu (przewidywany odzew ok. 100 osób), Strona 15

17 -stworzenie internetowej bazy najczęściej zadawanych pytań i udzielanych odpowiedzi, wypracowanej na podstawie spotkań indywidualnych, zbierania opinii w trakcie testowania, w czasie seminariów z ekspertami oraz zebranych podczas konferencji,-rozesłanie ostatecznej wersji Poradnika w formie elektronicznej lub papierowej do: Centralnego Zarządu Służby Więziennej i podległych OISW (15) oraz do zakładów karnych (86 jednostek), do Ośrodków Pomocy Społecznej i Urzędów Pracy (380), organizacji pozarządowych (320) oraz 40 organizacji, zrzeszeń pracodawców oraz izb gospodarczych na terenie kraju -cykliczne (kwartalne) organizowanie dni otwartych w Pracowni Aktywizacji dla użytkowników, przedsiębiorców i organizacji przedsiębiorców, przedstawicieli środowisk, zainteresowanych bezpośrednio wprowadzeniem innowacji (więzienników, kuratorów sądowych), przedstawicieli władz, decydentów i osób odpowiedzialnych za regionalną politykę społecznej (UMŁ, RCPS) oraz zbieranie w trakcie ich opinii, prowadzenie obserwacji, bezpośrednich rozmów i dyskusji. Przewidujemy około 100 osób, które skorzystają z dni otwartych przez okres testowania produktu, -organizowanie 5 spotkań (jedno w kwartale) lobbingowych grupy sterującej w urzędach w celu promowania produktu wśród decydentów, -opracowanie zwięzłej, merytorycznej informacji o produkcie, o okolicznościach, możliwościach i korzyściach wynikających z jego wprowadzenia w system oraz przekazanie jej mailowo do kilku instytucji mających wpływ na kształt rozwiązań systemowych (CZSW, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej) oraz do osób, uważanych za ekspertów i autorytety w dziedzinie świadczenia pomocy osobom zagrożonym wykluczeniem, -przygotowanie listów intencyjnych do wybranych instytucji (RST, IP, PUP w Zgierzu, Urząd Miasta Zgierza, Urząd Miasta Łodzi, RCPS w Łodzi, MOPS w Łodzi, WUP w Łodzi, Zakład Karny Nr 1 w Łodzi, OISW w Łodzi), z prośbą o przyjęcie na siebie roli emisariuszy produktu w dotarciu i pozyskaniu przychylności decydentów nadrzędnych instytucji, -rozesłanie w formie elektronicznej informacji promocyjnych do konkretnych instytucji, które mogą być zainteresowane wprowadzeniem Pracowni Aktywizacji w zakres świadczonej pomocy: do Ośrodków Pomocy Społecznej i Urzędów Pracy oraz organizacji pozarządowych świadczących pomoc osobom zagrożonym wykluczeniem. Efekty działań upowszechniających: - Pozyskanie zainteresowania opinii publicznej problematyką użytkowników i odbiorców poprzez artykuły prasowe, stronę internetową oraz szeroki dostęp do Poradnika - Powstanie nowych, niezależnych Pracowni Aktywizacji dzięki zainteresowaniu użytkowników nowym narzędziem oraz świadczeniu pomocy w jego stosowaniu poprzez organizację dni otwartych, listę najczęściej zadawanych pytań/forum internetowe/stronę www oraz działanie Grupy Ekspertów - Pozyskanie ogólnopolskiego zainteresowania nową formą wsparcia Pracownią Aktywizacji pośród przedstawicieli pracodawców oraz służb więziennych poprzez rozsyłkę Poradnika - Zainteresowanie decydentów, ekspertów oraz przedstawicieli władz lokalnych ideą projektu, pozyskanie zainteresowania i aprobaty dla stosowania nowego narzędzia poprzez organizację dni otwartych, spotkań lobbingowych oraz listy intencyjne Strona 16

18 VII. Strategia włączania do głównego nurtu polityki: Upowszechnienie i wdrożenie nowego produktu Pracowni Aktywizacji - wpisuje się w tendencję planowanych zmian w zakresie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Podjęta w Projekcie problematyka ma zatem szansę zainspirowania proponowanych zmian systemowych i wpisania się w nurt polityki wsparcia osób karanych. Zmiany w przepisach regulujących rynek pracy sprawią, że Pracownia stanie się odbiorcą projektowanych mechanizmów, których finansowanie mogłoby odbywać się np. z istniejącego Funduszu Pracy. Pracownia jako np. działalność regulowana ustawą o swobodzie działalności gospodarczej i wymagającą wpisu do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia może z powodzeniem ubiegać się o środki z Funduszu Pracy przeznaczone na aktywizację zawodową osób pozostających bez zatrudnienia, w szczególności zagrożonych wykluczeniem społecznym. Zakończenie testowania produktu finalnego zbiegnie się z wejściem w życie nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Już teraz znamy jej założenia, które m.in. przewidują zlecanie usług aktywizacyjnych podmiotom niepublicznych świadczącym usługi na rzecz osób bezrobotnych. W założeniach do nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy planuje się, że skala zaprojektowanych rozwiązań w zakresie zlecanych usług będzie uzależniona od dostępnych środków Funduszu Pracy. Zakładając przeciętny koszt aktywizacji bezrobotnego w kwocie maksymalnej do 10 tys. zł, to szacowana liczba bezrobotnych przekazanych do obsługi agencjom zatrudnienia w 2014 roku będzie wynosić co najmniej 16 tys. Rocznie zakłady karne w Polsce opuszcza około 90 tys. osób średnio w miesiącu nie całe 8 tys. Zatem liczba osób wymagających wsparcia Pracowni Aktywizacyjnej jest nieporównywalnie większa niż projektowane rozwiązania w zakresie zlecanie aktywizacji osób bezrobotnych agencjom zatrudnienia. Jednak założenia do nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewidują również realizację programu PAI, w ramach którego osoba bezrobotna otrzyma wieloaspektowe wsparcie mające na celu przezwyciężenia istniejących deficytów i pomoc w podjęciu zatrudnienia. Program PAI składa się z dwóch bloków działań. W ramach drugiego bloku INTEGRACJA działania zlecone zostaną instytucjom pożytku publicznego. Zatem Pracownia Aktywizacji działająca w oparciu o przepisy (NGO) mogłaby funkcjonować w ramach kontraktu socjalnego. Aby zabezpieczać środki na potrzeby własnej działalności oraz generować innowacyjne pomysły dotyczące aktywizacji zawodowej, Pracownia może wykorzystywać istniejące mechanizmy ekonomii społecznej, takie jak Centra Integracji Społecznej, Spółdzielnie Socjalne lub Kluby Integracji Społecznej. Pozwala to zastosowanie innej, niż wymienione w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, formy zatrudnienia wspieranego, która odciąży pracodawców od nadmiernych kosztów a jednocześnie zabezpieczy ich interes, gdyż stwarza możliwość zweryfikowania przyszłych pracowników. Uczestnicy Pracowni mogą tworzyć spółdzielnie socjalne na potrzeby konkretnych pracodawców, chcących zlecić określoną pracę, którzy zrefinansują spółdzielni wynagrodzenie uczestników, bez ponoszenia dodatkowych kosztów np. z tytułu ZUS. Rozwiązanie takie powinno zachęcać przedsiębiorców do współpracy i powodować zatrudnianie byłych więźniów. Proponowany przez nas system daje szanse na ograniczenie szarej strefy i jest szczególnie korzystny dla osób z dużymi problemami na rynku pracy tj. po wyrokach. Pracownia Aktywizacji może funkcjonować w ramach istniejących struktur i narzędzi wspierających, takich jak: Kluby Pracy, Agencje Zatrudnienia, Centra lub Kluby Integracji Społecznej. Wprowadzenie innowacji do polityki będzie wymagać zarówno zmian legislacyjnych (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej) jak i decyzji administracyjnych o włączeniu nowego rozwiązania do Strona 17

19 systemu pomocy postpenitencjarnej, pomocy społecznej i zatrudnienia oraz o zabezpieczeniu środków materialnych i osobowych na przewidziane działania w ramach projektów systemowych. Decyzje te winny dotyczyć następujących obszarów: 1. Włączenie informacji o Pracowni Aktywizacji w zakres informacji o możliwościach uzyskania pomocy, przekazywanych skazanemu przed zwolnieniem, (zgodnie z art. 166 par 2 KKW), zapewnienie środków z Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej na realizację specjalnego programu szkoleniowo-treningowego wobec skazanych (na podstawie par. 14 rozporządzenia z dnia r. Ministra Sprawiedliwości w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej) w trybie zarządzenia Dyrektora CZSW, 2. Wprowadzenie Pracowni Aktywizacji w zakres narzędzi aktywizacji zawodowej i społecznej instytucji rynku pracy oraz wsparcia i pomocy społecznej a tym samym zabezpieczenie na jej działanie zasobów osobowych, finansowych i organizacyjnych w trybie zarządzenia Dyrektora MOPS, 3. Dotacje i system profitów dla pracodawców na zabezpieczenie kosztów związanych z zatrudnieniem wspieranym (z Funduszy Pracy), którym będą objęci uczestnicy Pracowni Aktywizacji w trybie decyzji wewnętrznych poszczególnych Dyrektorów PUP, w których będą działać Pracownie. Nowe rozwiązanie wpisuje się również w kontekst planowanej nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która zakłada zlecanie niektórych działań aktywizacyjnych instytucjom pożytku publicznego. Zatem Pracownia Aktywizacji działająca w oparciu o przepisy (NGO) mogłaby funkcjonować w ramach kontraktu socjalnego. Projektowane zmiany ustawowe nie są jednakże niezbędne do wprowadzenia nowego narzędzia aktywizacyjnego do praktyki, które może funkcjonować na gruncie istniejących przepisów prawa. Ustawa o promocji zatrudnienia w nowym kształcie może jedynie wspomóc działalność Pracowni Aktywizacji, której finansowanie mogłoby odbywać się np. z istniejącego Funduszu Pracy. Planowane działania służące włączaniu w nurt polityki: -zorganizowanie ogólnopolskiej konferencji podsumowującej dla 100 osób: przedstawicieli i podmiotów, które będą korzystały z innowacji (przedstawicieli instytucji wsparcia i pomocy społecznej, organizacji pożytku publicznego, biznesu i otoczenia biznesu) oraz dla decydentów odpowiednich sektorów polityki regionalnej i krajowej a także ekspertów w dziedzinie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, przedstawienie na konferencji rezultatów działania Pracowni Aktywizacji i dobrych praktyk, zaprezentowanie i przekazanie uczestnikom Poradnika, -opracowanie i zamieszczenie Raportu z przebiegu konferencji na stronach internetowych: Lidera i Partnerów, przesłanie Raportów w formie elektronicznej do decydentów i ekspertów a także do mediów np. telewizja lokalna, bezpłatna prasa (np. Metro), prasowe portale internetowe, -pomoc w tworzeniu nowych Pracowni Aktywizacji w instytucjach, które zdecydują się na nowy produkt, poprzez kreowanie odpowiedniego partnerstwa instytucjonalnego, bieżący monitoring działania Pracowni, wsparcie ekspertów, zbieranie i analizę opinii, udział w rozwiązywaniu bieżących problemów, -Mainstreaming horyzontalny: Do użytkowników należą instytucje takie jak: PUP-y, OPS-y, NGO. Działania polegać będą na pomocy w tworzeniu nowych Pracowni Aktywizacji poprzez kreowanie partnerstwa międzyinstytucjonalnego, bieżącym monitoringu działania Pracowni, wsparciu ekspertów, zbieraniu i analizy opinii, udziale w rozwiązywaniu bieżących problemów. Przekazanie nowego narzędzia ze wsparciem merytorycznym ograniczy trudności i niepowodzenia, zwiększy gotowość do jego stosowania przez inne instytucje. Strona 18

20 Mainstreaming wertykalny: 1) Działania skierowane do Cenralnego Zarządu Służby Więziennej, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, MOPS-y, WUP-y przy opracowaniu zwięzłej, merytorycznej informacji o produkcie i sposobie wprowadzenia go w system oraz przekazanie wraz z Poradnikiem. Wspólnie świadczona pomoc różnych instytucji, dzięki wprowadzeniu nowego rozwiązania zapewni to, że zadania nie będą dublowane a rozwiązania systemowe zabezpieczą wprowadzenie i finansowanie Pracowni Aktywizacji. 2) Wspłółpraca z członkami KST i IP zapewni kontakt i lobbowanie na rzecz wprowadzenia nowego rozwiązania. Dzięki przychylności decydentów na rzecz rozwiązań projektowych i zaangażowaniu wielu środowisk zwiększą się szanse na wprowadzenie innowacji do głównego nurtu polityki. 3) Współpraca ze strukturami na szczeblu lokalnym: UM Zgierza, UM Łodzi, RCPS w Łodzi, MOPS w Łodzi, WUP w Łodzi, Zakład Karny Nr 1 w Łodzi, OISW w Łodzi poprzez organizowanie spotkań (jedno w kwartale) lobbingowych grupy sterującej w urzędach oraz wysyłanie listów intencyjnych z prośbą o przyjęcie na siebie roli emisariuszy produktu. Działania te mają na celu zwrócenie uwagi decydentów na skalę zjawiska na szczeblu lokalnym, współpracę podczas promocja nowego narzędzia oraz wsparcie w rekrutacji i pozyskaniu środków finansowych uczestników dla wsparcia działającej jak i nowo otwartych Pracowni Aktywizacji. Efekty działań włączających: - Włączenie w programy resocjalizacyjne bloku szkoleń oraz informacji o nowej formie wsparcia - Wspólnie świadczona pomoc różnych instytucji, dzięki wprowadzeniu nowego narzędzia zadania nie będą dublowane - Wprowadzenie optymalnych rozwiązań korzystnych zarówno dla odbiorców, użytkowników i pracodawców - Wprowadzenie optymalnych rozwiązań i uzyskanie sukcesów w aktywizacji zawodowej uczestników, w tym w znalezieniu zatrudnienia - Włączenie w programy resocjalizacyjne bloku szkoleniowego oraz informacji o nowej formie wsparcia -Pozyskanie przychylności decydentów na rzecz rozwiązań projektowych -Wprowadzenie optymalnych rozwiązań korzystnych dla pracodawców VIII. Kamienie milowe II etapu projektu: Terminy kluczowe dla przebiegu II etapu projektu: r uruchomienie działania Pracowni Aktywizacji w tym: zakup sprzętu komputerowego i biurowego; podpisanie umów z dostawcami usług telekomunikacyjnych; podpisanie umowy wynajmu lokalu, zatrudnienie kadry: opiekunów, kierowników, doradcy zawodowego i psychologa; r zakończenie bloku szkoleń dla uczestników Pracowni Aktywizacji, zrekrutowanych z klientów PUP w Zgierzu r działanie strony internetowej Pracowni Aktywizacji, r raport z I ewaluacji zewnętrznej, r zakończenie bloku szkoleń w zakładzie karnym, r - uruchomienie pakietu szkoleń zawodowych dla uczestników Pracowni Aktywizacji, r raport z II ewaluacji zewnętrznej, Strona 19