Spis treści. Poradnik. Zrozum lepiej swoją migrenę! Moja migrena 2. Jak powstaje moja migrena i jaki jest jej przebieg? 4. Dlaczego mam migrenę?

Transkrypt

1

2 Spis treści Moja migrena 2 Jak powstaje moja migrena i jaki jest jej przebieg? 4 Poradnik. Zrozum lepiej swoją migrenę! Migrena jest jedną z najczęstszych ludzkich dolegliwości i może pojawić się u każdego niezależnie od wieku, płci czy ogólnego stanu zdrowia. Powtarzające się cierpienie związane z migrenowym bólem głowy pogarsza znacznie jakość życia i utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia właściwe funkcjonowanie w życiu osobistym, rodzinnym i zawodowym. Mimo postępu technik diagnostycznych i leczniczych migrena nadal pozostaje nie do końca poznaną i dość tajemniczą chorobą zarówno dla lekarzy, jak i dla cierpiących na nią osób. Są jednak sposoby, aby poznać swoją migrenę i nauczyć się radzić sobie z nią tak, aby nie tracić żadnej chwili z powodu bólu głowy. Dlatego zarówno wszyscy migrenicy, jak i ich bliscy powinni z dużym zainteresowaniem przyjąć ten poradnik. Mamy nadzieję, że pozwoli on lepiej zrozumieć migrenę i pomoże nauczyć się, jak sobie radzić z tą chorobą. Dlaczego mam migrenę? 8 Jak skutecznie leczyć migrenę i uniknąć błędów? 12 Jak żyć z migreną? Jakie działania profilaktyczne stosować? praktycznych porad na temat migreny 21

3 Moja migrena 2 Rodzaje migren 3 Istnieją dwa główne rodzaje migreny: Migrena to więcej niż tylko ból głowy Mimo tego, że migrenę zalicza się do grupy bólów głowy, jest ona czymś więcej. To zaburzenie nerwowo-naczyniowe, które można rozpoznać po przewlekłym przebiegu i nawracających atakach bólu 1. Oprócz intensywnego, rwącego bólu głowy, migrenie towarzyszą symptomy: mdłości, nadwrażliwość na światło i dźwięki. Ataki migreny mogą trwać od 4 do nawet 72 godzin 2. Migrenę można odróżnić od innych podobnych dolegliwości na podstawie charakterystycznych symptomomów i lokalizacji bólu: Z TOWARZYSZĄCĄ AURĄ Cierpiący na ten rodzaj migreny odczuwają symptomy ostrzegawcze tzw. aurę zanim wystąpi ból głowy. W fazie aury mogą występować zaburzenia widzenia (błyski świetlne, czarne punkty, kolorowe zygzaki rozciągające się przed oczami), sztywność mięśni, nudności i wymioty. Migrena z towarzyszącą aurą występuje u ok. jednej trzeciej migreników i dotyczy ok. 10% ataków migreny 3. BEZ TOWARZYSZĄCEJ AURY Ten rodzaj migreny jest bardziej popularny. Przed jej atakiem nie odczuwa się żadnych symptomów ostrzegawczych. Ataki są częste i uniemożliwiają chorym normalne funkcjonowanie. Ze względu na liczbę ataków migreny w miesiącu, migrenę można podzielić na: epizodyczną występuje rzadziej niż 15 dni w miesiącu przewlekłą ataki zdarzają się częściej niż 15 dni w miesiącu. Migrena: ból, mdłości i zmiany percepcji wzrokowej to typowe objawy choroby Ból głowy związany z nadciśnieniem: ból ściska głowę jak opaska JEDYNY NA WSZYSTKIE OBJAWY MIGRENY 4 Zatokowe bóle głowy: ból jest zazwyczaj usytuowany tuż za czołem i/lub w okolicy policzków Klasterowy ból głowy: ból koncentruje się wewnątrz i wokół jednego oka Więcej na

4 Jak powstaje moja migrena i jaki jest jej przebieg? 4 PRZEBIEG MIGRENY Migrena zaczyna się głęboko w mózgu Zrozumienie migreny i zmian, które zachodzą w organizmie podczas jej napadu, pomaga w doborze właściwego leczenia. Poznając dokładnie mechanizm rozwoju migreny oraz jej przebieg, można nauczyć się ją rozpoznawać, a nawet przewidzieć jej atak. 2 Impulsy elektryczne rozchodzą się do innych części mózgu Mechanizm powstawania migreny Skąd się bierze jednostronny ból głowy? Dlaczego bólowi towarzyszą dodatkowe objawy: nudności, wymioty, zawroty głowy, nadwrażliwość na światło, dźwięki czy zapachy? Dokładne przyczyny powstawania migreny nie są naukowcom dokładnie znane. Natomiast wiadomo, że do powstania migreny przyczynia się proces, w który zaangażowanych jest kilka mechanizmów neurologicznych, naczyniowych i genetycznych, i który rozpoczyna się dużo wcześniej przed wystąpieniem bólu u pacjenta. Schemat na kolejnej stronie przedstawia każde stadium przebiegu migreny i to, co dzieje się z naszym mózgiem podczas ataku: 5 Zapalenie rozprzestrzenia się poprzez nerwy odbierające sygnały od nerwu trójdzielnego, powodując ból 4 Substancje chemiczne w mózgu powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz zapalenie otaczającej je tkanki 3 Zaburzenia w czynnościach komórek nerwowych oraz w przepływie krwi mogą powodować symptomy, takie jak: zaburzenia widzenia, drętwienie, mrowienie oraz zawroty głowy MIGRENA charakteryzuje się rwącym i pulsującym bólem głowy, który występuje z jednej lub obydwu stron głowy. Dodatkowo towarzyszą jej następujące objawy, np.: nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło i dźwięki. Prawdopodobnie ból migrenowy powstaje, gdy wzbudzone komórki mózgowe pobudzają nerw trójdzielny do uwalniania związków chemicznych podrażniających i powodujących obrzęk i stan zapalny naczyń krwionośnych na powierzchni mózgu. Z naczyń krwionośnych z kolei zostają wysłane sygnały bólowe do pnia mózgu, a więc do tego obszaru mózgu, który jest odpowiedzialny za przetwarzanie informacji bólowych.

5 1 *opony mózgowo- 6 -rdzeniowe Ataki migreny rozpoczynają się, kiedy neurony w danym obszarze mózgu zaczynają nieprawidłowo funkcjonować, co powoduje lokalny obrzęk w oponach mózgowo-rdzeniowych* związany z rozszerzeniem się naczyń krwionośnych i wynaczynieniem osocza**. Rozszerzone naczynia krwionośne uwalniają aminy substancje, które rozszerzają naczynia, oraz kininy wtórnie stymulujące zakończenia nerwów. Te zaś pod wpływem stymulacji uwalniają neuroprzekaźniki. W ten sposób dochodzi do samonapędzającego się mechanizmu neuropochodnego zapalenia w obrębie opon mózgowo-rdzeniowych. Impulsy elektryczne rozchodzą się do innych regionów mózgu. Zaburzenia czynności komórek nerwowych oraz przepływu krwi mogą powodować takie symptomy, jak: zaburzenia widzenia, drętwienie lub mrowienie oraz zawroty głowy (opony mózgowe, czaszka, naczynia krwionośne, nerw trójdzielny***). Substancje chemiczne w mózgu powodują rozszerzenie się naczyń krwionośnych oraz zapalenie otaczającej je tkanki (opony mózgowe, czaszka, nerw trójdzielny). Zapalenie rozprzestrzenia się poprzez nerwy odbierające sygnały od nerwu trójdzielnego, powodując ból (opony mózgowe, czaszka, nerw trójdzielny, naczynia krwionośne). Kiedy sygnały dotyczące rozszerzenia się i zapalenia naczyń krwionośnych w ramach cyklu stają się wystarczająco silne, by aktywować nocyceptory (receptory bólowe) w pniu mózgu, pojawiają się pierwsze objawy bólowe i rozwija się pełny atak migreny. błony zbudowane z tkanki łącznej, które pełnią funkcję ochronną i odżywczą dla komórek mózgowych i rdzenia kręgowego **wynaczynienie osocza przenikanie osocza i jego składników z naczyń krwionośnych do przestrzeni pozanaczyniowej, co powoduje obrzęk ***nerw trójdzielny tzw. V nerw czaszkowy unerwiający m.in. oczy, skórę twarzy, język, zęby, mięśnie żwaczy Atak migreny składa się z czterech faz: fazy prodromalnej, aury, fazy bólu oraz fazy postdromalnej. FAZA PRODROMALNA do 48 h AURA <60 min OBJAWY ZWIASTUJĄCE (PRODROMY) Osoby mogą czuć rozdrażnienie, przygnębienie lub zmęczenie połączone z nudnościami lub rozmazanym obrazem objawy te występują nawet na kilka dni przed wystąpieniem bólu głowy FAZA BÓLU GŁOWY 4 72 h WRAŻLIWOŚĆ Początek ataku następuje wtedy, kiedy wewnętrzne lub środowiskowe czynniki wyzwalające osiągają wystarczającą intensywność. AURA FAZA POSTDROMALNA do 24 h Dotyczy objawów wzrokowych, stąd pacjenci mogą widzieć mroczki, błyski, świecące punkty lub kolorowe zygzaki. Dodatkowym objawem może być mrowienie rąk i twarzy Etapy przebiegu migreny Migrena przeważnie przebiega w czterech etapach zwanych fazami 6. Jednak nie wszystkie fazy muszą jednocześnie występować u każdego pacjenta i mogą różnić się w zależności od ataku 7. Znajomość faz migreny może pomóc choremu w porę powstrzymać rozwój bólu. BÓŁ GŁOWY Tętniący, pulsujący, o średnim lub dużym natężeniu, może występować z jednej strony i przechodzić w obustronny. Pacjenci mogą odczuwać nudności oraz nadwrażliwość na światło i dźwięk FAZA POSTDROMALNA Zmęczenie, rozdrażnienie oraz depresja i kłopoty z koncentracją. Faza ta nazywana jest końcem migrenowym

6 Dlaczego mam migrenę? 8 Dopiero po 65. roku życia proporcje odwracają się i wtedy mężczyźni 9 Powodów występowania migreny jest wiele. Mają na to wpływ uwarunkowania genetyczne, a także płeć, wiek czy też tryb życia chorego. U mężczyzn i kobiet migrena przebiega inaczej, różnią się także praktyki jej leczenia. Uwarunkowania genetyczne Zasadniczą trudnością, z jaką spotykają się naukowcy badający genetyczne podłoże migren, jest różnorodność objawów występujących u chorych. Dotychczasowe badania wskazywały na powiązanie między migreną a określonymi punktami genomu, żadnego z nich jednak nie udało się powtórzyć. W 2008 roku międzynarodowemu zespołowi naukowców udało się ustalić genetyczne podłoże podatności na migrenę. Badania przeprowadzono na dwóch odmiennych populacjach 210 rodzinach z Finlandii i Australii. W obu badanych populacjach wystąpiło powiązanie genetyczne konkretnego typu bólu głowy jednostronnego i pulsującego, co oznacza, że migrena może zostać odziedziczona w genach. Ciekawe jest to, że powtarzający się gen jest silnie powiązany z migreną u badanych kobiet. Wyniki badania powinny stanowić bodziec dla dalszych prac mających na celu znalezienie takiej terapii, która całkowicie wyleczy chorego z migreny 8. Wpływ płci na migrenę Migrena u kobiet i mężczyzn przebiega inaczej. Nie wynika to tylko z różnic fizjologicznych, ale też psychologicznych, hormonalnych, a nawet ról społecznych spełnianych w środowisku. Przed okresem dojrzewania różnice płciowe nie są tak wyraźne migrena występuje z równą częstością u dziewcząt i u chłopców (ok. 4%). Natomiast u dorosłych kobiet migrena pojawia się 3 razy częściej niż u mężczyzn, osiągając największą częstotliwość występowania między 30. a 40. rokiem życia. stają się częstszymi pacjentami poradni neurologicznych (2,5% kobiet do 7,4% mężczyzn) 9. U kobiet częściej występują takie objawy migreny, jak nadwrażliwość na światło i dźwięki. Odnotowuje się także większą niedyspozycję wynikającą z trwającego napadu oraz częstsze korzystanie z pomocy profesjonalnej opieki medycznej. Przy okazji migreny kobiety cierpią również na depresję czy lęki, z kolei u mężczyzn częściej występującymi schorzeniami są padaczka i zaburzenia lipidowe. Mężczyźni obdarzeni są większym stężeniem androgenów, męskich hormonów płciowych, które zmniejszają ich wrażliwość na ból. Fakt, że częstość występowania migreny u dorosłych mężczyzn nie zmienia się wraz ze starzeniem się organizmu (pozostaje na poziomie 6 8%), potwierdza estrogenową teorię występowania napadów 10,11. Nie tylko przebieg migreny jest inny u kobiet niż u mężczyzn, ale też leczenie. Kobiety dużo chętniej sięgają po leki przeciwbólowe i po profesjonalną pomoc medyczną. Bardzo trudno stwierdzić, czy leczenie napadów u mężczyzn jest mniej czy bardziej skuteczne niż u kobiet, ponieważ mężczyźni generalnie rzadziej sięgają po leki. W tego powodu też wykrywalność migreny u kobiet jest wyższa. Kobiety baczniej niż mężczyźni obserwują swoje ciało i dbają o zdrowie częściej zgłaszają się do lekarza. Mężczyźni zaś nie skupiają się w takim stopniu na szczegółach towarzyszących bólowi głowy i niejednokrotnie wywiad z pacjentem prowadzi diagnostykę nie w kierunku migreny, a klasterowego bólu głowy. Obecnie lekarze coraz większą uwagę zwracają na rolę płci przy leczeniu tego schorzenia. Jedynie właściwa diagnostyka i odpowiednie podejście do pacjenta może prowadzić do skutecznej terapii 10. Migrena u kobiet Migrena jest chorobą kojarzoną głównie z kobietami. Rzeczywiście, trzykrotnie więcej kobiet choruje na te napadowe i uciążliwe bóle głowy 11. Wynika to z wielu aspektów biologicznych i społecznych. Niezaprzeczalnie każdy etap życia kobiety wiąże się ze zmianami

7 hormonalnymi, a hormony płciowe mogą odgrywać istotną rolę w powstawaniu napadów migrenowych Jednym z podstawowych czynników predysponujących kobiety do migreny są wahania hormonów płciowych występujące w trakcie cyklu menstruacyjnego. Tendencja do występowania napadów migreny zmienia się w różnych etapach życia kobiety najczęściej występują w momencie największej gotowości rozrodczej, ich częstość spada w okresie menopauzy, a także w ciąży, kiedy poziom hormonów jest bardziej ustabilizowany 12. Jak zmiany hormonalne wpływają na migrenę? Najważniejszymi żeńskimi hormonami płciowymi są estrogeny i progesteron, których stężenie we krwi zależy od etapu cyklu menstruacyjnego. Poziom estrogenów wzrasta w okresie owulacji (13 16 dzień cyklu), a następnie spada. W kolejnych dniach wzrasta stężenie progesteronu, który przygotowuje śluzówkę do ewentualnego zagnieżdżenia jajeczka. W okresie krwawienia poziomy tych hormonów spadają, umożliwiając złuszczenie błony śluzowej macicy. Takie wahania hormonalne wpływają na wrażliwość bólową kobiet. Występowanie napadów migrenowych wiąże się głównie ze spadkiem estradiolu w osoczu. Największe spadki tego hormonu występują w okresie przed wystąpieniem krwawienia, po porodzie, w trakcie pierwszej miesiączki czy w okresie przedmenopauzalnym 12. chorych na migrenę. Nie dotyczy to jednak napadów niewywołanych cyklem menstruacyjnym. Terapia hormonalna może prowadzić nawet do znacznego zmniejszenia zużycia środków przeciwbólowych, choć wiąże się ona z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych (sugerowane większe ryzyko występowania chorób sercowo-naczyniowych) 12. Niektóre opracowania naukowe pokazują także, że doustna antykoncepcja może działać odwrotnie i nasilać napady migreny. Wciąż toczą się spory, jak dużego procentu chorych ten efekt dotyczy 12,15. Dlatego bardzo ważne jest, aby terapia hormonalna odbywała się pod nadzorem lekarza specjalisty. Migrena w ciąży Częstość występowania napadów migrenowych u kobiet w ciąży zmniejsza się wg różnych doniesień od 55% do 90% przypadków. Zdarza się jednak, że ciąża może generować ich występowanie (u ok. 13% pacjentek). Najczęściej ataki występują w pierwszym trymestrze 16. Odsetek ten budzi wiele kontrowersji, gdyż niejednokrotnie bóle głowy mylone są z napadami migrenowymi. Ponadto mogą być one powikłaniem niektórych chorób występujących w ciąży (np. nadciśnienia ciążowego). Zaobserwowano, że liczba napadów migrenowych znacznie zmniejsza się w III trymestrze ciąży. Interesujący wydaje się fakt, że kobiety, które niedawno rodziły, częściej skarżą się na bóle głowy niż kobiety, które rodziły dawniej 17. Migrena menstruacyjna Migrena menstruacyjna pojawia się zazwyczaj na 2 dni przed wystąpieniem krwawienia i może trwać do 3. dnia cyklu 13. Szacuje się, że nawet 70% kobiet skarży się na migrenowy ból głowy związany z menstruacją 14. Ten rodzaj migreny wyróżnia się tym, że zazwyczaj nie towarzyszy jej aura (nawet jeśli dotyczy kobiet, u których ten symptom występuje zazwyczaj). Napady bólowe mogą mieć większą intensywność i ostrzejszy przebieg, mogą trwać dłużej, częściej związane są z niedyspozycją, słabiej reagują na leczenie przeciwbólowe a także mogą prowadzić do wtórnych napadów występujących już w ciągu kolejnych 24 godzin 12. Przy tego typu migrenach lekarz może zalecić zastosowanie leczenia hormonalnego. Takie leczenie daje szansę na zapobieganie występowania napadów związanych z menstruacją u znacznego odsetka Migrena w czasie menopauzy Kobiety z wiekiem zaczynają coraz mniej odczuwać dolegliwości związane z migreną. W okresie pomenopauzalnym na migrenowe napady bólu głowy cierpi o 2/3 kobiet mniej. Dzieje się tak, ponieważ w tym okresie następuje zmniejszenie syntezy estrogenu i progesteronu przez jajniki. Kobiety nie są narażone wtedy na takie wahania hormonalne. Może jednak się zdarzyć, że napady wcale się nie zmniejszą, a wręcz przeciwnie nasilą. Należy wtedy rozważyć terapię hormonalną w tej grupie pacjentek 15.

8 Jak skutecznie leczyć migrenę i uniknąć błędów? Prof. Adam Stępień, kierownik Kliniki Neurologii WIM, określa migrenę jako indywidualistkę u różnych chorych występują odmienne objawy, konieczne jest również dopasowanie leczenia do konkretnego pacjenta 18. Kluczową rolę w leczeniu migreny odgrywa skład leku oraz to, kiedy lek jest aplikowany. Zastosowanie odpowiedniego środka przy pierwszych sygnałach migreny może nawet zatrzymać jej rozwój. Neurologicznych (EFNS). To połączenie kwasu acetylosalicylowego (250 mg), paracetamolu (250 mg) i kofeiny (50 mg). Formuła ta uzyskała klasę A w czterostopniowej klasyfikacji uwzględniającej skuteczność i bezpieczeństwo w leczeniu migreny. Lek zawierający tę formułę ma działanie nie tylko przeciwbólowe, ale też pomaga eliminować pozostałe objawy migreny: nudności, światłowstręt i dźwiękowstręt 20. Często pojawiające się problemy w leczeniu migreny Niewłaściwe leczenie może przemienić migrenę w przewlekły ból głowy, a nawet uzależnić chorego od składu leków. Cztery najczęściej popełniane błędy lub zagrożenia podczas niewłaściwego leczenia migreny to: Przyjmowanie leków w zbyt niskiej dawce początkowej czasami chorzy nie zdają sobie sprawy, że w początkowej fazie migreny potrzebna jest wyższa dawka leku. Dlatego warto sprawdzić w ulotce, jak jest rekomendowane dawkowanie w migrenie, lub skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą 18. Ogólne wytyczne w leczeniu migreny Specjaliści odkryli, że migrena może zmienić się z epizodycznej w przewlekłą, jeśli jest nieodpowiednio leczona. Na co więc warto zwrócić uwagę? Wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia oraz Europejskiej Federacji Bólów Głowy zalecają podejście etapowe do leczenia migreny, tak aby było ono najbardziej skuteczne i efektywne kosztowo 19. Na początku leczenia zaleca się leki przeciwbólowe jednoskładnikowe, dodatkowo, jeśli jest taka potrzeba, przeciwwymiotne. Jednak tego typu preparaty, nawet jeśli są bardzo silne, działają tylko na jeden objaw migreny, czyli na ból głowy. W terapii pierwszego rzutu rekomendowane są również leki złożone, które stanowią bardzo skuteczny, bezpieczny i oszczędny pomost pomiędzy jednoskładnikowymi środkami bez recepty i lekami na receptę. Ale jest tylko jedna formuła leku złożonego zalecana na migrenę przez Europejską Federację Towarzystw Przyjmowanie leków w momencie silnie rozwiniętego bólu w migrenie kluczowe jest przyjmowanie odpowiedniej dawki leku w jak najwcześniejszym stadium choroby, najlepiej w fazie aury 19. Nadużywanie leków takie działanie jest dużym zagrożeniem, ponieważ może doprowadzić do transformacji migreny epizodycznej w codzienny przewlekły ból głowy w postaci tzw. bólu głowy z nadużywania leków przeciwbólowych. Najczęściej wywołany jest, gdy leki przeciwbólowe przyjmowane są częściej niż 15 dni w miesiącu i/lub tryptany co najmniej przez 10 dni w miesiącu. Ból ten występuje prawie codziennie i pojawia sie od razu po przebudzeniu 19. Uzależnienie wśród leków szczególnie niezalecanych przez EFSN na migrenę znalazły się leki zawierające substancje opioidowe, takie jak np. kodeina. Warto wiedzieć, że substancja ta stosowana w dawkach większych niż terapeutyczne wywołuje uzależnienie zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Dodatkowo kodeina wywołuje senność, co jest szczególnie ważne w przypadku osób kierujących pojazdami 21.

9 14 Ekspert w leczeniu migreny Excedrin MigraStop Jak efektywnie stosować lek na migrenę? 15 U osób cierpiących na migrenę każdy atak może różnić się intensywnością, nasileniem, częstotliwością występowania, jak również stopniem zaburzenia funkcjonowania, np. czasem ból głowy i objawy towarzyszące migrenie są tak silne, że najchętniej zamknęlibyśmy się w cichym, ciemnym pokoju, innym razem ból jest umiarkowany i bez objawów towarzyszących. Dlatego z myślą o pacjentach cierpiących na migrenę, został opracowany lek dostępny bez recepty, Excedrin MigraStop. Z migreną trzeba walczyć od momentu pierwszych oznak nadchodzącego ataku. Dlatego zażywając odpowiednią dawkę właściwego leku już przy pierwszych sygnałach ataku, można zahamować jej rozwój. Już 2 tabletki Excedrin MigraStop zażyte w początkowej fazie ataku migreny mogą pomóc. Jeżeli jest to konieczne, a silny ból się utrzymuje, można powtórzyć kolejną dawkę (2 tabletki) po ok. 4-6 godzinach, ale nie należy przyjmować więcej niż 6 tabletek dziennie. Niewskazane jest przyjmowanie Excedrin MigraStop przez okres dłuższy niż 3 dni bez konsultacji z lekarzem. FAZA PRODROMALNA do 48 h AURA <60 min FAZA BÓLU GŁOWY 4 72 h FAZA POSTDROMALNA do 24 h AŻ 94% MIGRENIKÓW JEST ZADOWOLONYCH ZE SKUTECZNOŚCI EXCEDRIN MIGRASTOP 22 Jak żyć z migreną? Jakie działania profilaktyczne stosować? Excedrin MigraStop to jedyny lek bez recepty, dostępny na polskim rynku, który zwalcza nie tylko migrenowy ból głowy, ale także inne objawy migreny: nudności, nadwrażliwość na światło i dźwięk 4. W odróżnieniu od prostych leków przeciwbólowych Excedrin MigraStop to lek złożony łączący działanie aż trzech składników: kwasu acetylosalicylowego, paracetamolu i kofeiny. Dzięki takiej kombinacji zwalcza nie tylko ból głowy, ale też inne objawy migreny. Skuteczność Excedrin Migrastop w walce z migreną została potwierdzona w badaniach konsumenckich i aż 94% osób, które stosowały ten lek, jest zadowolonych z jego działania 22. Excedrin MigraStop dostępny jest bez recepty w aptekach, w opakowaniach po 10 lub 20 tabletek. Profilaktyka w migrenie redukująca częstość i czas trwania ataków. Istnieją różne sposoby na to, żeby atak migreny przebiegał mniej dotkliwie i jak najkrócej. Trzeba po prostu wiedzieć, jak z nią postępować. Najważniejsze jest zastosowanie odpowiednich leków na migrenę, jak tylko pojawią się jej pierwsze objawy. Zażycie 2 tabletek leku Excedrin Migrastop po zauważeniu pierwszych sygnałów fazy aury, pomaga zahamować rozwój ataku migreny. Ponadto, aby zmniejszyć częstotliwość ataków, warto również unikać sytuacji i czynników wywołujących ataki migreny 23 : 61% ataków silnego bólu głowy pojawia się jako wynik przemęczenia, stresu lub odprężenia po stresie Zmiany pogody, a zwłaszcza ciśnienia, wywołują ataki migreny 52% osób

10 Hałas powoduje aż 18% migren Zawartość tyraminy w mięsnych wyrobach fermentowanych zależy od szczepu 16 13% ataków migreny wywołują intensywne zapachy 17 11% migren jest wywołanych przez migające światła Owoce cytrusowe, sery i słodycze wywołują silny ból głowy w 7% 24. bakterii użytego do fermentacji. Fenyloetyloamina zawierają: czekolada, wędliny; synefrynę i oktopaminę: owoce cytrusowe. Dieta a migrena U 15% 20% pacjentów cierpiących na migrenę czynnikiem wyzwalającym atak choroby jest żywność 25. Zdrowe osoby bez obaw jedzą czekoladę, orzechy czy cytrusy, migrenicy po zjedzeniu takich smakołyków mogą narazić się na atak bólu głowy. Konserwanty występujące w różnych produktach też pobudzają łańcuchy migrenowe i zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia ataku. Które składniki żywności mogą wywołać migrenę? To, że alkohol i napoje z kofeiną mogą wywoływać migrenę nie jest dla nikogo zaskoczeniem. Jednak tak samo mogą zadziałać niektóre owoce, orzechy, sery i czekolada. Dlatego za każdym razem, gdy nadejdzie atak migreny, dobrze jest przypomnieć sobie, czy któryś z tych produktów nie był składnikiem ostatniego posiłku. Dzięki temu w przyszłości będziemy wiedzieli, co można wykluczyć ze swojego jadłospisu. Poniżej lista potencjalnych składników wywołujących migrenę 25,26 : Aminy biogenne w niskich stężeniach są naturalnymi składnikami: owoców, warzyw, mięsa, mleka, a ich stężenie wzrasta podczas przechowywania tych produktów. Szczególnie dużo powstaje ich w żywności bogatej w białko, zarówno w procesie naturalnej fermentacji i dojrzewania (nadają smak dojrzewającej żywności), jak i w trakcie jej psucia. Tyramina obecna w produktach takich jak: awokado, czerwone śliwki, cebula, owoce cytrusowe, pikle, oliwki, bób, zielona fasolka, orzechy (szczególnie orzeszki ziemne), drożdże (migrenę prowokować mogą świeże pączki, ciasta, chleb domowy), kiszona kapusta, marynowane śledzie, wędzone lub suszone ryby, owoce morza, mięso marynowane, fermentowane, wędzone lub suszone np. wędliny (parówki, bekon, kiełbaski, salami, pepperoni, szynka), konserwy mięsne, wątróbki drobiowe, kostki bulionowe, sosy: sojowy, rybny i krewetkowy, ocet balsamiczny, zupa Miso (zawiera tofu), sery (szczególnie pleśniowe oraz brie, camembert i cheddar), suszone owoce: figi, rodzynki i daktyle, wino czerwone, piwo i żelatyna. Histamina można ją znaleźć w produktach takich jak: czerwone wino, drożdże, produkty rybne, sery dojrzewające, sałata, kapusta kiszona, przecier pomidorowy, produkty mleczne (zawartość histaminy w mleku wzrasta w trakcie jego obróbki mleko: świeże < 0,3 ppm, pasteryzowane 0,3 0,7 ppm, UHT 0,8 ppm, słodka śmietanka kremówka 7,0 ppm, jogurt 13 ppm, ser starzony do 2500 ppm). Barwnik spożywczy tartrazyna (żółcień spożywcza, E102) stymuluje uwalnianie histaminy. Wysoka zawartość histaminy w żywności może wynikać także z obecności bakterii. Inne czynniki: glutaminian sodu (przyprawy warzywne, niektóre zupy instant i snacki; azotyny: produkty metabolizmu saletry do produkcji wędlin i serów żółtych; benzoesan; siarczyny (wino czerwone, suszone owoce); alkohol czysty (rzadko); aspartam sztuczny słodzik; kofeina w dużych ilościach (kawa, cola, napoje energetyczne). Ataki migreny mogą również wywoływać nagłe odstawienie kofeiny lub nagły spadek stężenia glukozy (głodzenie, pominięcie posiłku). Jak zapobiegać występowaniu migreny wywołanej dietą? Staraj się zidentyfikować czynnik wywołujący migrenę. Wyeliminuj składniki pokarmowe, które wywołują ataki migreny. Wyklucz lub ogranicz w diecie na 2 3 tygodnie pojedyncze pokarmy lub dodatki do żywności podejrzane o wyzwalanie ataku migreny i obserwuj, czy częstotliwość epizodów migreny zmalała. Sprawdzaj skład na etykiecie produktu żywnościowego. Nie oszczędzaj, kupując tanie produkty złej jakości. Dbaj o odpowiedni poziom witaminy B2 w diecie. Dbaj o stały rytm posiłków oraz ich skład.

11 18 Aktywność fizyczna a migrena rodzaj aktywności fizycznej, 19 Aktywność fizyczna jest często postrzegana jako czynnik wzmagający migreny. Jednak ostatnie badania wskazują, że umiarkowany trening, zamiast potęgować atak migreny, nierzadko ma leczniczy wpływ na migrenowe bóle głowy i może zapobiec ich atakom. Ćwiczenia uwalniają naturalny hormon uśmierzający ból endorfinę, a także hormon łagodzący depresję, zwany enkefaliną. To oznacza, że dobrze zaplanowany program ćwiczeniowy może sprawić, że będziemy mogli zmniejszyć dawkę leków przeciwmigrenowych, które przyjmujemy na co dzień 28. Jeżeli czujesz, że Twoja aktywność fizyczna jest przyczyną migreny, może się tak dziać z kilku powodów 28. Twoje ćwiczenia nie są odpowiednio zaplanowane, co oznacza, że Twój organizm w wyniku treningu nagle potrzebuje zbyt dużo tlenu, nie odżywiasz się odpowiednio przed treningiem, twoja aktywność fizyczna powoduje spadek poziomu cukru w organizmie i czujesz się głodny, podczas ćwiczeń twój organizm się odwadnia, a ty nie dostarczasz mu odpowiedniej ilości płynów, nieodpowiednio łączysz dietę i zestaw ćwiczeń, które wykonujesz; nagła zmiana dotychczasowego stylu życia może wpłynąć na częstsze ataki migreny, za bardzo forsujesz się podczas ćwiczeń, co może powodować bóle mięśni i zakwasy te z kolei mogą wpłynąć na pojawienie się ataku migreny, podczas ćwiczeń uderzyłeś się w głowę nawet niewielki uraz może powodować migrenę, migrena może być spowodowana samym ćwiczeniem to zjawisko nazywane jest wysiłkowym bólem głowy; trwa ono od 5 minut, nawet do 48 godzin; pojawia się zazwyczaj, gdy na dworze jest gorąco, a ciśnienie atmosferyczne jest wysokie. czas trwania treningu, lekarstwa, które zażywasz, co zjadłeś i wypiłeś przed treningiem, czy pojawił się atak migreny, czy nie. Aby podczas ćwiczeń nie wystąpił migrenowy ból głowy, powinno się zawsze pamiętać o: Jedzeniu należy zjeść posiłek około godziny-półtorej przed treningiem tak, aby dać naszemu organizmowi czas na przetrawienie pożywienia. To pozwoli uniknąć spadku poziomu cukru. Piciu należy pić dużo płynów przed, w trakcie i podczas treningu. W czasie ćwiczeń tracimy wodę nie tylko pocąc się, ale też oddychając. Jeżeli szybko nie uzupełnisz poziomu płynów w organizmie, może to prowadzić do odwodnienia, a w rezultacie do ataku migreny. Miej zawsze przy sobie wodę lub napój izotoniczny. Rozgrzewce i stretchingu po zakończonym treningu nigdy nie zaczynaj lub nie kończ ćwiczeń nagle. Ćwiczenia rozciągające na początku i pod koniec treningu zapobiegną bólom i napięciom mięśni, które mogą wzmagać ataki migreny. Odpowiednim stroju wybierz strój oraz obuwie, w którym czujesz się wygodnie i które będzie odpowiednio dopasowane do rodzaju wykonywanych ćwiczeń. Pamiętaj, jeżeli w którymkolwiek momencie ćwiczenia poczujesz się źle, zakończ trening. Możesz poćwiczyć innego dnia. Zanotuj również w swoim dzienniczku, że poczułeś się gorzej. Warto prowadzić dziennik, w którym będziesz zapisywać wszystkie ataki migreny, mniejsze bóle głowy oraz ćwiczenia, które wykonywałeś. To pomoże sprawdzić, które ćwiczenia są dla korzystne, a które wzmagają ataki migreny. Zapisuj 28 : datę i godzinę aktywności fizycznej, sposób, w jaki przygotowywałeś się do ćwiczeń,

12 20 Stres a migrena 21 Stres to jeden z najważniejszych czynników, które mogą wywołać migrenę 29. Na migreny związane ze stresem szczególnie narażone są kobiety pomiędzy 20. a 45. rokiem życia. Kobietom w tym wieku często trudno zachować równowagę pomiędzy ich rolą w domu a pracą zawodową. Wykonywanie codziennych obowiązków z obciążeniem w postaci migreny bywa ponad ludzkie siły. Aż 79% badanych migreników przyznało, że musiało kiedyś z powodu ataku zrezygnować ze swoich planów. Prawie tyle samo respondentów wie, że migrena to poważny problem, którego nie można bagatelizować 29. Jednak są i tacy, którzy uważają, że migrenik przesadza. Dla tej grupy obrazowe porównanie: wystarczy wyobrazić sobie 5 minutowy spacer do autobusu, który męczy bardziej niż przedzieranie się przez dżunglę bez maczety. Ponad połowa badanych uważa, że stres jest jednym z najważniejszych czynników wywołujących migrenę. Potęguje go również sam atak. Chory musi walczyć nie tylko z migreną, ale również z narastającym poczuciem winy z powodu niewypełnionych obowiązków. Dlatego już po zażyciu specjalistycznego leku na migrenę, najlepiej jest się odciąć od tych myśli i zrelaksować. 10 praktycznych porad na temat migreny Migrena wcale nie musi Cię ograniczać. Wystarczy stosować 10 praktycznych porad, aby czerpać radość z każdej chwili, nie martwiąc się o ból głowy. 1 Migrena indywidualistka Migrena jest chorobą, której przebieg jest bardzo indywidualny. Tak jak czynniki wywołujące napady migreny u wielu osób różnią się tak samo objawy, nasilenie bólu, jak i metody radzenia sobie z nim mogą być u każdego inne. Dlatego obserwuj swoją migrenę i staraj się zapamiętać, co najczęściej wywołuje Twój atak. To pomoże Ci w porę zażyć odpowiedni lek. Pamiętaj o odpoczynku i staraj się unikać stresujących sytuacji. Spróbuj znaleźć swój sposób na relaksowanie się, np. zacznij ćwiczyć jogę, naucz się technik relaksacyjnych. Zastanów się czy wprowadziłeś już powyższe zasady do swojego stylu życia. Jeśli nie, to nie zwlekaj! 2 Jak przetrwać atak migreny? Migrenowe bóle głowy charakteryzują się dużą siłą, napadowym charakterem, pojawiają się z różną częstotliwością i wywołują uczucie silnego zmęczenia. Szczególnie ważna w skutecznej walce z bólem migrenowym jest umiejętność rozpoznania pierwszych oznak napadu. Im szybciej zareagujesz na pierwsze symptomy, tym skuteczniej poradzisz sobie z napadem migreny. 3 Znajdź przyczynę bólu Do podjęcia odpowiedniego leczenia migreny, ważna jest rzetelna obserwacja, którą ułatwić może prowadzenie Dzienniczka Migrenowego. Postaraj się znaleźć przyczynę bólu. Zwróć uwagę, w jakich okolicznościach się on pojawia. Często zdarza się, że migrena pojawia się przy złej pogodzie, pod wpływem stresu, jakiegoś zapachu czy niewłaściwej diety. Jeśli zidentyfikujesz przyczynę ataków, nauczysz się ją eliminować lub chociaż ograniczyć.

13 4 22 Wpływ płci na migrenę 8 Stres 23 Migrena u kobiet i mężczyzn przebiega inaczej. Nie wynika to tylko z różnic fizjologicznych, ale też psychologicznych, hormonalnych, a nawet ról społecznych spełnianych w środowisku. Kobiety 3 razy częściej cierpią na migrenę i przeważnie jest ona z towarzyszącą aurą. Jedynie właściwa Stres to jeden z najważniejszych czynników wywołujących migrenę. Pamiętaj o odpoczynku i staraj się unikać stresujących sytuacji. Spróbuj znaleźć swój sposób na relaksowanie się, np. zacznij ćwiczyć jogę, naucz się technik relaksacyjnych. diagnostyka i indywidualne podejście do osoby cierpiącej na migrenę może prowadzić do skutecznej terapii. 9 Lekarstwa dostępne bez recepty Istnieją różne sposoby na to, żeby atak migreny przebiegał mniej 5 Styl życia Prowadź zrównoważony tryb życia. Nasz organizm daje nam sygnały ostrzegawcze, kiedy dzieje się z nim coś niedobrego. Wsłuchaj się w to, co Ci mówi. Zacznij od obserwacji swojego trybu życia. Pozwoli Ci to na wykluczenie czynników wywołujących migrenę. dotkliwie i jak najkrócej. Trzeba po prostu wiedzieć, jak z nią postępować. Najlepiej zażywać leki bez recepty przy pierwszym sygnale zbliżającego się bólu głowy, jeszcze w fazie aury. Może to zmniejszyć nasilenie i czas trwania napadu, a nawet zupełnie go wyeliminować. 6 Regularny sen 10 Excedrin Migrastop 94% pacjentów nie może się mylić! 22 7 Jeżeli chcesz zminimalizować swoją migrenę, koniecznie się wysypiaj. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak ważny jest dla nas regularny sen. Stres, nawał obowiązków w pracy i w domu, nie pozwalają na jakościowy odpoczynek. Pamiętaj jednak o tym, że nic nie zregeneruje Twojego organizmu lepiej niż dobry sen. Odpowiednia dieta Excedrin Migrastop to jedyny dostępny na polskim rynku lek bez recepty, który zwalcza nie tylko migrenowy ból głowy, ale także inne objawy migreny jak: nudności, nadwrażliwość na światło, dźwięk. Zażycie 2 tabletek leku Excedrin Migrastop po zauważeniu pierwszych sygnałów fazy aury, pomaga zahamować rozwój ataku migreny, a nawet zmniejszyć częstotliwość ataków. Zrównoważona, prawidłowo zbilansowana dieta ma ogromny wpływ na odpowiednie funkcjonowanie Twojego organizmu. Jeżeli nie jesz regularnie, wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia migreny. Niektóre produkty mogą przyczyniać się do występowania migreny, np. sery, cytrusy, orzechy czy alkohol. Zapamiętaj te, po których spożyciu występował ból, a w przyszłości staraj się ograniczyć ich spożycie.

14 24 Przypisy 17. Allais G., Rolando S., De Lorenzo C., Manzoni GC, Messina P., Benedetto C., 25 d Onofrio F., Bonavita V., Bussone G., Migraine and pregnancy: an internet survey. Neurol Sci May;34 Suppl 1:S WHO: [Last accessed: June 2012] 2. Steiner T., Paemeliere K. et al. European Principles Of Management Of Common Headache Disorders In Primary Care. J. Headache Pain 2007; 8 (Suppl 1). 3. Manack A., Buse D. et al. Chronic migraine: epidemiology and disease burden. Curr Pain Headache Rep 2011; 15: Jedyny wśród produktów dostępnych bez recepty w Polsce, który likwiduje migrenowy ból głowy i objawy towarzyszące, takie jak: światłowstręt, dźwiękowstręt oraz nudności. Na podstawie charakterystyk produktów leczniczych: Nurofen Forte Express, Apap Extra, Solpadeine, Etopiryna Max, Ibuprom. 5. Opracowano na podstawie: 6. Blau J. Migraine: theories of pathogenesis. The Lancet 1992; 339: Goadsby P., Lipton R. et al. Migraine current understanding and treatment. N. Engl J. Med 2002; 346 (4): Uniwersytet Helsiński Wellcome Trust Sanger Institute, Naukowcy odkrywają genetyczne podłoże migreny; 9. Od patofizjologii do nowoczesnej terapii migreny aktualny stan badań nad migreną, ADAM STĘPIEŃ, TERAPIA NR 11 12, (249) 2010, Sex differences in the prevalence, symptoms, and associated features of migraine, probable migraine and other severe headache: results of the American Migraine Prevalence and Prevention (AMPP) Study. Buse DC1, Loder EW, Gorman JA, Stewart WF, Reed ML, Fanning KM, Serrano D., Lipton RB.Headache Sep;53(8): Sex related differences in pain. Cairns BE1, Gazerani P., Maturitas 2009 Aug 20;63(4): Hormonal contraception and migraine: clinical considerations, Faubion SS1, Casey PM, Shuster LT.Curr Pain Headache Rep Oct;16(5): A. Stępień, Migrena, czyli indywidualistka, Medical Tribune nr. 12, lipiec 2013 r. 19. World Health Organisation and European Headache Federation. Lifting the burden: the global campaign to reduce the burden of headache worldwide. J. Headache Pain 2007; 8: S Evers S., Afra J. et al. Eur J. Neurol 2009;16: Goldstein J., Stephen D. et al. Headache 2005;45: Steiner T., et al. J. Headache Pain 2007;8 (Suppl 1). 21. W. Kostkowski, Farmakologia, wyd. Lekarskie PZWL, Lublin 1998, s Na podstawie badania ilościowego pt. Źródło biznesu (ang. Source of business ) przeprowadzonego przez GFK Polonia na zlecenie Novartis, metodą CAWI (kwestionariusza internetowego) n=9344, kwiecień Statystyki opracowane na podstawie badania marketingowego Migrena w Polsce przeprowadzonego przez MEC Polska dla Novartis CH, metodą CAWI (za pomocą kwestionariuszy internetowych) z próbą badawczą n=1000 osób, grudzień 2011 roku. 24. Tracy L. Skaer, B. Clinical Presentation and Treatment of Migraine Clin. Therap. 1996;18, (2), Millichap JG1, Yee MM. The diet factor in pediatric and adolescent migraine. Pediatr Neurol. 2003;28(1): Finocchi C., Sivori G. Food as trigger and aggravating factor of migraine. Neurol Sci. 2012;33 Suppl 1:S Na podstawie badania ilościowego pt. Badanie postaw i zwyczajów konsumenckich osób cierpiących na bóle głowy i migrenę, przeprowadzonego przez GFK Polonia na zlecenie Novartis, metodą wywiadu internetowego, reprezentatywna próba badawcza n=2000 dorosłych Polaków, sierpień Dane statystyczne pochodzą z badania Polacy o migrenie przeprowadzonego przez Instytut Homo Homini na zlecenie firmy Novartis, reprezentatywna próba badawcza 1000 Polaków. 13. MacGregor EA. Menstrual migraine: towards to definitione. Cephalalgia. 1996; 16:16: Calhoun A., Ford S. Elimination of menstrual-related migraine beneficially impacts chronification and medication overuse. Headache. 2008; 48: Karlı N., Baykan B., Ertaş M., Zarifoğlu M., Siva A., Saip S., Ozkaya G.; Turkish Headache Prevalence Study Group, Onal AE J., Impact of sex hormonal changes on tension-type headache and migraine: a cross-sectional population-based survey in 2,600 women. Headache Pain Oct;13(7): Melhado EM, Maciel JA, Guerreiro CAM (2007) Headache during gestation: evaluation of 1101 women. Can J. Neuro Sci 34:

15 26 Bibliografia 17. A. Stępień, Migrena, czyli indywidualistka, Medical Tribune nr. 12, lipiec 2013 r WHO: [Last accessed: June 2012] 2. Steiner T., Paemeliere K. et al. European principles of management of common headache disorders in primary care. J Headache Pain 2007; 8 (Suppl 1). 3. Manack A, Buse D et al. Chronic migraine: epidemiology and disease burden. Curr Pain Headache Rep 2011; 15: Blau J. Migraine: theories of pathogenesis. The Lancet 1992; 339: Goadsby P., Lipton R. et al. Migraine current understanding and treatment. N Engl J Med 2002; 346 (4): Uniwersytet Helsiński Wellcome Trust Sanger Institute, Naukowcy odkrywają genetyczne podłoże migreny; 8. Od patofizjologii do nowoczesnej terapii migreny aktualny stan badań nad migreną, ADAM STĘPIEŃ, TERAPIA NR 11 12, (249) 2010, Sex differences in the prevalence, symptoms, and associated features of migraine, probable migraine and other severe headache: results of the American Migraine Prevalence and Prevention (AMPP) Study. Buse DC1, Loder EW, Gorman JA, Stewart WF, Reed ML, Fanning KM, Serrano D., Lipton RB.Headache Sep;53(8): Sex related differences in pain. Cairns BE1, Gazerani P., Maturitas 2009 Aug 20;63(4): Hormonal contraception and migraine: clinical considerations, Faubion SS1, Casey PM, Shuster LT.Curr Pain Headache Rep Oct;16(5): MacGregor EA. Menstrual migraine: towards to definitione. Cephalalgia. 1996; 16:16: Calhoun A, Ford S. Elimination of menstrual-related migraine beneficially impacts chronification and medication overuse. Headache. 2008; 48: Karlı N., Baykan B., Ertaş M., Zarifoğlu M., Siva A., Saip S., Ozkaya G.; Turkish Headache Prevalence Study Group, Onal AE J. Impact of sex hormonal changes on tension-type headache and migraine: a cross-sectional population-based survey in 2,600 women. Headache Pain Oct;13(7): Melhado EM, Maciel JA, Guerreiro CAM (2007) Headache during gestation: evaluation of 1101 women. Can J Neuro Sci 34: Allais G., Rolando S., De Lorenzo C., Manzoni GC, Messina P., Benedetto C., d Onofrio F., Bonavita V., Bussone G., Migraine and pregnancy: an internet survey. Neurol Sci May;34 Suppl 1:S World Health Organisation and European Headache Federation. Lifting the burden: the global campaign to reduce the burden of headache worldwide. J. Headache Pain 2007; 8: S Evers S., Afra J. et al. Eur J. Neurol 2009;16: Goldstein J, Stephen D et al. Headache 2005;45: Steiner T., et al. J. Headache Pain 2007;8(Suppl 1). 20. W. Kostkowski, Farmakologia, wyd. Lekarskie PZWL, Lublin 1998, s Jedyny wśród produktów dostępnych bez recepty w Polsce, który likwiduje migrenowy bol głowy i objawy towarzyszące, takie jak: światłowstręt, dźwiękowstręt oraz nudności. Na podstawie charakterystyk produktów leczniczych: Nurofen Forte Express, Apap Extra, Pyralgina, Solpadeine, Etopiryna Max, Ibuprom Sprint. 22. Na podstawie badania ilościowego pt. Źródło biznesu (ang. Source of business ) przeprowadzonego przez GFK Polonia na zlecenie Novartis, metodą CAWI (kwestionariusza internetowego) n=9344, kwiecień Na podstawie badania ilościowego pt. badanie postaw i zwyczajów konsumenckich osób cierpiąych na bóle głowy i migrenę, przeprowadzono przez GFK Polonia na zlecenia Novartis, metodą wywiadu internetowego, reprezentatywna próba badawcza n=2000 dorosłych Polaków, sierpień Statystyki opracowane na podstawie badania marketingowego Migrena w Polsce przeprowadzonego przez MEC Polska dla Novartis CH, metodą CAWI (za pomocą kwestionariuszy internetowych) z próbą badawczą n=1000 osób, grudzień 2011 roku. 25. Tracy L. Skaer, B. Clinical Presentation and Treatment of Migraine Clin. Therap. 1996;18, (2), Millichap JG1, Yee MM.The diet factor in pediatric and adolescent migraine. Pediatr Neurol. 2003;28(1): Finocchi C., Sivori G. Food as trigger and aggravating factor of migraine. Neurol Sci. 2012;33 Suppl 1:S Na podstawie badania ilościowego pt. Badanie postaw i zwyczajów konsumenckich osób cierpiących na bóle głowy i migrenę, przeprowadzonego przez GFK Polonia na zlecenie Novartis, metodą wywiadu internetowego, reprezentatywna próba badawcza n=2000 dorosłych Polaków, sierpień Dane statystyczne pochodzą z badania Polacy o migrenie przeprowadzonego przez Instytut Homo Homini na zlecenie firmy Novartis, reprezentatywna próba badawcza 1000 Polaków.

16 Excedrin Migrastop. Tabletki powlekane. Jedna tabletka powlekana zawiera 250 mg kwasu acetylosalicylowego, 250 mg paracetamolu oraz 65 mg kofeiny. Wskazania do stosowania: Doraźne leczenie bólu głowy oraz napadów migreny z aurą lub bez aury. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy, paracetamol, kofeinę lub którąkolwiek z substancji pomocniczych. U pacjentów, u których stosowanie kwasu acetylosalicylowego lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak diklofenak czy ibuprofen, powoduje napady astmy, pokrzywkę lub ostre zapalenie błony śluzowej nosa; Czynny wrzód żołądka lub jelit, krwawienie lub perforacja przewodu pokarmowego oraz u pacjentów ze zdiagnozowanym owrzodzeniem żołądka i jelit; Hemofilia lub inne skazy krwotoczne; Ciężka niewydolność nerek lub wątroby; Ciężka niewydolność serca; Przyjmowanie metotreksatu w dawce większej niż 15 mg na tydzień; Trzeci trymestr ciąży, Podmiot odpowiedzialny: Novartis Consumer Health GmbH, Niemcy. PL