DIAGNOZA ŚRODOWISKA LOKALNEGO. Instytut Polityki Społecznej Uniwersytet Warszawski. Diagnoza społeczna

Transkrypt

1 Instytut Polityki Społecznej Uniwersytet Warszawski Diagnoza społeczna DIAGNOZA ŚRODOWISKA LOKALNEGO Proces badawczy prowadzący do uporządkowania i całościowego opisu życia społecznego Jak jest? Jaką klasę zjawisk reprezentuje obserwowany wycinek rzeczywistości? Jaka jest geneza obserwowanych zjawisk? W jakiej fazie znajdują się te zjawiska? Diagnoza społeczna Wszelkie badania empiryczne stanu społeczeństwa i przebiegających w nim procesów polegające na gromadzeniu danych szczegółowych, ich porządkowaniu i interpretacji. Etapy: Mapa zagadnień Problem badawczy (pytania badawcze) Hipoteza Szczegółowa koncepcja badań (metody, techniki, wskaźniki, narzędzia) Gromadzenie danych Analiza danych DIAGNOZOWANIE Interpretacja i generalizowanie A. Urbanik, A. Gołdys, A. Daszkowska-Kamińska Mapa zagadnień Diagnoza [z grec. rozpoznanie, wyróżnienie] Charakter poznawczy (naukowy) i praktyczny; Obserwacja danego problemu, zjawisk, procesów (bezpośrednia lub pośrednia); Odwołanie się do zgromadzonej wcześniej wiedzy (teoretycznej - w przypadku diagnozy naukowej; doświadczenia praktycznego w przypadku diagnozy praktycznej); Odwołanie się do normatywu A. Urbanik, A. Gołdys, A. Daszkowska-Kamińska 1

2 Typy badań ze względu na miejsce gromadzenia danych Typy badań Badania studialne biblioteka, urząd itp. Badania empiryczne teren Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias Typy badań ze względu na interakcje między badaczem a badanym Typy badań ze względu na czas badania Badania reaktywne Badania niereaktywne Badania przekrojowe (synchroniczne) Badania dynamiczne (diachroniczne) (w tym badania panelowe; kierunek, tempo zmian) Badania pseudodynamiczne (w tym badania pseudopanelowe) Typy badań ze względu na możliwość generalizacji Typy badań ze względu na pytania badawcze Badania populacyjne Badania reprezentatywne Badania przyczynkarskie Badania eksploracyjne Badania opisowe Badania wyjaśniające 2

3 Typy badań ze względu na cel Obszary badań diagnostycznych w PS Diagnostyczne (Jak jest? Dlaczego?) Ewaluacyjne (Jak oceniamy politykę społeczną?) Historyczne (Jakie problemy występowały w przeszłości, jak sobie z nimi radzono i co z tego wynika? Prognostyczne (Co przewidujemy na podstawie wiedzy obecnej?) Porównawcze (Jakie są podobieństwa i różnice między poszczególnymi systemami polityki społecznej? Co z tego wynika?) Rynek pracy Pomoc i integracja społeczna Rodzina Edukacja Aktywność społeczna (społeczeństwo obywatelskie) Przedmiot badań diagnostycznych w PS Problemy społeczne Potrzeby i środki ich zaspokojenia Typy stosunków społecznych Problemy społeczne Polityka społeczna jako działalność praktyczna Bezrobocie Ubóstwo Marginalizacja i wykluczenie społeczne Nierówności i dyskryminacja Patologie społeczne Wskaźniki społeczne Wskaźnik Mierniki statystyczne i wyniki badań socjologicznych służące opisowi i ocenie zjawisk i procesów społecznych, demograficznych i ekonomicznych związanych z poziomem i jakością życia danego społeczeństwa Wskaźnik (indicator) obserwowalna i mierzalna cecha wybranego przedmiotu lub zjawiska, której występowanie świadczy o występowaniu innego zjawiska (indicatum to, co się wskazuje) Zachowania ludzi (werbalne, niewerbalne); Cechy fizyczne; Przedmioty materialne; Deklaracje. 3

4 Wskaźnik w statystyce Typy danych ze względu na źródło Liczba wyrażająca wzajemny stosunek dwóch wielkości statystycznych, np. liczba zabójstw na 100 tys. ludności (miernik statystyczny) Wskaźnikiem sytuacji mieszkaniowej jest standard istniejących mieszkań. Jednym z mierników tego standardu jest odsetek mieszkań, w których nie ma łazienki. Dane zastane Dane wywołane Źródła danych zastanych Źródła danych zastanych Bank danych lokalnych GUS ( LOKALNE DOKUMENTY STRATEGICZNE: Strategia Polityki Społecznej, Bazy Ośrodka Pomocy Społecznej oraz Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Bazy Powiatowego Urzędu Pracy (Obserwatoria rynku pracy) Bazy policyjne Bazy ministerialne Regionalny Program Operacyjny, Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych, Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych, Lokalny Program Rewitalizacji, Wojewódzka, Gminna lub Miejska Strategia Rozwoju Lokalnego. Populacja dzieci i młodzieży w wieku 5-17 lat oraz dostępne ośrodki świadczące usługi dla tej grupy osób w hrabstwie Nashville- Davidson Metody badawcze Typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych służące do uzyskania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane pytania. A. Urbanik, A. Gołdys, A. Daszkowska-Kamińska S. Nowak 4

5 Metody badawcze ze względu na typ analizy Metody ilościowe Metody jakościowe Ile? Metody ilościowe Standaryzowane narzędzia pomiaru Większe próby Dobór: losowy Mniejszy wpływ osoby prowadzącej Pytania zamknięte Możliwość generalizacji Droższe i b. czasochłonne Metody jakościowe Co, jak, dlaczego? Swobodne narzędzia pomiaru (scenariusz, dyspozycje) Mniejsze próby Dobór celowy Większy wpływ osoby prowadzącej Pytania otwarte Brak możliwości generalizacji Tańsze i mniej czasochłonne D. Maison Metody badawcze ze względu na rodzaj danych Techniki badawcze Metoda sondażowa (badania deklaracji); Metoda obserwacyjna; Metoda eksperymentalna; Metody partycypacyjne (warsztatowa; animacyjna) Metoda badania dokumentów osobistych (listów, pamiętników, książeczek wydatków domowych, wypracowań szkolnych itp.); Analiza treści innych materiałów; Powtarzalne sposoby zbierania danych empirycznych Ankieta Wywiad kwestionariuszowy Indywidualny wywiad pogłębiony Zogniskowany wywiad grupowy Obserwacja uczestnicząca/nieuczestnicząca, jawna/ukryta Analiza danych urzędowych Narzędzia badawcze Instrumenty, za pośrednictwem których gromadzone są dane Kwestionariusz ankiety Kwestionariusz wywiadu Scenariusz wywiadu Arkusz obserwacji Badania partycypacyjne Podczas badania przeprowadzonego w Szczecinie przy okazji przygotowania do rewitalizacji jednej z ulic, poproszono mieszkańców o wskazanie na schematycznym planie dzielnicy miejsc, gdzie nie czują się bezpiecznie. Uzyskane w ten sposób mapy dopełniają obraz przestępczości w tej okolicy. Wskazują wprost, gdzie należałoby poprawić bezpieczeństwo, np. poprzez zwiększenie liczby patroli, ustawienie lamp ulicznych. 5

6 Bibliografia Ł. Łotocki, Metodologia badań rynku pracy. Kilka praktycznych wskazówek, w: Biuletyn Mazowieckiego Obserwatorium Rynku Pracy, nr 4, Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, czerwiec C.F. Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2001., Diagnozowanie w polityce społecznej. Materiały do studiowania, ASPRA- JR, Warszawa 2003., Diagnoza i diagnozowanie w polityce społecznej, w: G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny, Polityka społeczna. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa A. Urbanik, A. Gołdys, A. Daszkowska-Kamińska, Diagnoza potrzeb młodzieży w środowisku lokalnym, Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży, Warszawa