KONTROLA POZIOMÓW POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN W OWOCACH I WARZYWACH Z TERENU POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ POLSKI W ROKU 2009

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin () 00 KONTROLA POZIOMÓW POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN W OWOCACH I WARZYWACH Z TERENU POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ POLSKI W ROKU 009 MAGDALENA SŁOWIK-BOROWIEC, ANNA KURDZIEL, JULIAN RUPAR, KRYSTYNA ROGOZIŃSKA, EWA SZPYRKA Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Terenowa Stacja Doświadczalna Langiewicza 8, 5-0 Rzeszów m.borowiec@iorpib.poznan.pl I. WSTĘP Stosowanie na szeroką skalę środków ochrony roślin (ś.o.r.) w rolnictwie dostarczyło powodów do rozpoczęcia kontroli pozostałości tych związków w surowcach roślinnych. Przedsięwzięcie to ma na celu ochronę rolnictwa przed następstwami wynikającymi z niewłaściwego stosowania pestycydów, jak również pozwala chronić konsumenta oraz środowisko naturalne. Zgodnie z obowiązującym prawem, na terenie danego państwa mogą być stosowane tylko te ś.o.r. i tylko w tych uprawach, na które zostały zarejestrowane. Laboratorium Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin Instytutu Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Badawczego w Rzeszowie wykonuje badania w ramach urzędowej kontroli realizowanej we współpracy z Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a także prowadzi analizy produktów roślinnych dla klientów indywidualnych: producentów, firm zajmujących się skupem, przetwórstwem i eksportem owoców i warzyw. W pracy przedstawiono wyniki i wnioski z badań realizowanych w 009 roku. II. MATERIAŁ I METODY Program badań pozostałości ś.o.r. w produktach pochodzenia roślinnego obejmował oznaczanie 6 substancji aktywnych ś.o.r. metodami chromatografii gazowej, cienkowarstwowej oraz spektrofotometrycznie (pozostałości ditiokarbaminianów). Uzyskane wyniki porównywano z najwyższymi dopuszczalnymi poziomami pozostałości (NDP) obowiązującymi w Polsce (Rozporządzenie 005).

2 Kontrola poziomów pozostałości środków ochrony roślin 98 W 009 roku laboratorium uczestniczyło w międzynarodowych badaniach biegłości organizowanych przez Unię Europejską. Podobnie, jak w latach ubiegłych, także i w tym roku laboratorium uzyskało poprawne wyniki, co tym samym dowodzi, że system kontroli poziomu pozostałości w owocach i warzywach jest prawidłowy i zapewnia uzyskiwanie poprawnych wyników. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Próbki dostarczone do badań pochodziły z terenu południowo-wschodniej Polski. Łącznie wykonano analizy 8 próbek artykułów spożywczych pochodzenia roślinnego. Pozostałości ś.o.r. wykryto w próbkach (%), przy czym w próbkach (,5%) przekroczyły one poziom NDP. Przekroczenia te dotyczyły najczęściej u w brokułach, cypermetryny w czarnych porzeczkach oraz ditiokarbaminianów w liściach czarnej porzeczki (tab. ), zaś przekroczenia NDP wielokrotne najczęściej znajdowano w czarnej porzeczce (w owocach i liściach), a także w natce pietruszki. Najczęściej wykrywanymi substancjami były: (8,9%) z grupy insektycydów fosforoorganicznych, ditiokarbaminiany (,%), pirymetanil (5,%) oraz procymidon (,8%) z grupy fungicydów dikarboksyimidowych. W badanych próbkach stwierdzono obecność pozostałości wielokrotnych. W próbkach (,%) wykryto pozostałości 6 związków, w próbce (0,%) pozostałości 5 związków, w 5 próbkach (,%) pozostałości związków, w 9 próbkach (6%) pozostałości związków, w próbkach (,%) związki i w 99 próbkach (66%) stwierdzono substancję. Szczegółowe dane o poziomach pozostałości ś.o.r. zamieszczono w tabelach i. W próbkach stwierdzono pozostałości ś.o.r. niezalecanych do ochrony danej uprawy i były to: pirymetanil obecny w próbkach porzeczki czarnej, w próbce brokuła i kapusty głowiastej oraz azoksystrobina wykryta w próbkach brokuła i próbce ogórka spod osłon. Niezalecane substancje znaleziono również w kapuście brukselskiej (boskalid), kapuście pekińskiej (dimetoat), w malinie (folpet), w natce pietruszki (propikonazol) oraz w koprze (kaptan). Wykonane analizy próbek ujawniły obecność substancji, których stosowanie w ochronie roślin decyzją Ministra Zdrowia (Rozporządzenie 008) zostało zabronione. Do substancji tych należą: endosulfan wykryty w porzeczce czarnej, fenitrotion znaleziony w próbkach porzeczki czarnej i czerwonej oraz w suszonych wytłokach jabłkowych, fenarymol w agreście, a także procymidon stwierdzony w próbkach malin, truskawek, liściach i owocach porzeczki czarnej, papryce spod osłon i pomidorze gruntowym. Obecność procymidonu w tak dużej liczbie badanych próbek wiąże się z powszechnością stosowania w ubiegłych latach preparatów zawierających tę substancję, skutecznie zwalczającą m.in. szarą pleśń (Botrytis cinerea) w szerokiej gamie roślin sadowniczych, warzywnych i ozdobnych oraz z jego zmianą zakresu stosowania w roku 00 (Decyzja 00). W pozostałych próbkach (69%) nie stwierdzono pozostałości ś.o.r. powyżej granic oznaczalności stosowanych metod analitycznych.

3 98 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin () 00 Tabela. Występowanie pozostałości ś.o.r. w owocach i warzywach Table. Occurrence of pesticide residues in fruits and vegetables Uprawa Crop Agrest Gooseberry Brokuł Broccoli Fasola szparagowa Green beans Jabłko Apple Liczba badanych próbek Number of analysed samples Substancja aktywna Active substance Próbki z pozostałościami Samples with residues liczba number [%] Zakres wykrywanych pozostałości Range of found residues min [mg/kg] max [mg/kg] 5 6 Jabłkowe wytłoki suszone Marc of apple Kapusta Cabbage Kapusta brukselska Brussels sprout Kapusta pekińska Chinese cabbage bupirymate fenarimol captan pirimicarb trifloksystrobine -methyl cyprodinil fenithrotion ,9, 6,9, 6,6,,, 0,,8, 0,, ,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0, 0,5 0,0 8, 0,0 boscalid dimetoat 5 5 5, 5,,,, 0,0 0,0 0,0 0,0 0, 0, 0, 0,0

4 Kontrola poziomów pozostałości środków ochrony roślin 98 Koper Dill Liść czarnej porzeczki Leaf of black currant Malina Raspberry Marchew Carrot Mięta Mint 5 6 Natka pietruszki Leaf of parsley Ogórek spod osłon Greenhouse cucumber Ogórek z gruntu Field cucumber Papryka spod osłon Greenhouse sweet pepper Pieczarka Mushroom captan captan procymidone, cyprodinil fludioxonil folpet pirimicarb procymidone -methyl trifluralina linuron propikonazol, ,9 0,5 5,,6,9, 5,,,5 56, 6, 6, 5,6 5, ,, 8,6 0, 0, 0, 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0,5 5,9 0,5 0,65 6, 0, 0, 0,58 0, 0,09,68 0,6 0, 0,5,9 0,0 0,8 procymidone,, 0, 9 prochloraz 5, 0,0

5 98 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin () 00 Pomidor spod osłon Greenhouse tomato Pomidor z gruntu Field tomato Porzeczka czarna Black currant Porzeczka czerwona Red currant Sałata z gruntu Field lettuce Seler Celery Szpinak Spinach Truskawka Strawberry boscalid cyprodinil fludioxonil boscalid procymidone bupirymate -methyl endosulfan, fenithrotion fluzilazol procymidone, fenithrotion flusilazol 8 6, 6, 8, 6, 6, 6,,,,,,,,,, 6, 8,6,,6 6,5 6,5,, 5,,, 0, 0,08 0,09 0,60 0,0 0,0 0,08 0,9 0, 0, 0,0 0, 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0, 0,6 0, linuron 66,6 0,0, 9 boscalid bupirymate folpet procymidone,6,6,6,6,6,6 5,, 0,0 0,6 0,0 0,

6 Kontrola poziomów pozostałości środków ochrony roślin 985 Wiśnia Sour cherry Ziemniak Potato flusilazol captan , 0,8 0,0 0, 6 6,6 0,0 Substancja, której stosowanie jest zabronione application of the substance was forbidden Substancja, której stosowanie nie jest zalecane w danej uprawie application of the substance was not recomended for that crop Substancja, której pozostałość przekroczyła najwyższy dopuszczalny poziom (NDP) the substance of which residue level exceeded Maximum Residue Limit (MRL) Tabela. Uprawy, w których stwierdzono przekroczenia NDP* Table. Crops with residues exceeding MRL Uprawa Crop Brokuł Broccoli Liść czarnej porzeczki Leaf of black currant Natka pietruszki Leaf of parsley Porzeczka czarna Black currant Wiśnia Sour cherry Substancja aktywna Active substance % próbek z pozosta łościami > NDP % samples with residues > MRLs NDP MRL Wykryte przekroczenia Detected violations [mg/kg] 0, ; captan procymidone propikonazol endosulfan flusilazol procymidone ,,,, 0, 0, 5 0, 0,; 6, 0,,5 5,9 0,65 0,; 0, 0, 0,0 flusilazol 0 0, 0,8 * NDP najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości MRL maximum residues limits Substancja, której stosowanie jest zabronione application of the substance was forbidden Substancja, której stosowanie nie jest zalecane w danej uprawie application of the substance is not recomended for that crop IV. WNIOSKI. Pozostałości ś.o.r. w owocach i warzywach z terenu południowo-wschodniej Polski w roku 009 kształtowały się na podobnym poziomie, jak w roku 008 (Słowik- Borowiec i wsp. 009).

7 986 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin () 00. Liczne przypadki wykrycia substancji zabronionych/niedozwolonych w danych uprawach, wskazują na potrzebę efektywniejszego informowania rolnika o zmianach w zakresie stosowania ś.o.r., czy też ich wycofywaniu z obrotu. V. LITERATURA Decyzja nr R-95/00 Ministra Rozwoju Wsi z dnia sierpnia 00 r. zmieniająca zakres stosowania środka ochrony Sumilex 0 SC. Rozporządzenie (WE) nr 96/005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia lutego 005 r. zmieniające dyrektywę Rady 9//EWG w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni (Dz. Urz. UE, L 0/, z dnia r., z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Rozwoju Wsi z dnia grudnia 008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu substancji aktywnych, których stosowanie w środkach ochrony roślin jest zabronione (Dz. U. Nr 8, poz. 98). Słowik-Borowiec M., Machowska A., Rogozińska K., Rupar J., Szpyrka E Pozostałości środków ochrony roślin w owocach i warzywach z terenu południowo-wschodniej Polski. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 9 (): 9 9. MAGDALENA SŁOWIK-BOROWIEC, ANNA KURDZIEL, JULIAN RUPAR, KRYSTYNA ROGOZIŃSKA, EWA SZPYRKA PESTICIDE RESIDUES IN FRUIT AND VEGETABLES FROM SOUTH-EASTERN REGION OF POLAND SUMMARY In samples of fruit and vegetables from south-eastern Poland were surveyed. Pesticide residues were found in (%) of them, one substance in 99 samples and two or more in 5 samples. The most often were found: chlorpyrifos (8.9% samples) of insecticides and dithiocarbamates (.%), pyrimethanil (5.%) and procymidone (.8%) of fungicides. Violations of MRLs were found in.5% of analysed samples. Key words: fruit, vegetables, residues, south-eastern Poland