Porady metodyczne. Koncentracja uwagi u szermierzy projektowanie ćwiczeń. Piotr Gronek, Maciej Tomczak, Bartłomiej Daniłowski

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Porady metodyczne. Koncentracja uwagi u szermierzy projektowanie ćwiczeń. Piotr Gronek, Maciej Tomczak, Bartłomiej Daniłowski"

Transkrypt

1 Porady metodyczne 55 Projektowanie specjalnych środków treningowych/ćwiczeń rozwijających dyspozycje zawodnika uprawiającego daną dyscyplinę sportu musi poprzedzić gruntowana analiza ujawniająca jej charakter i specjalne wymagania. Zgodnie z tą zasadą opracowane zostały ćwiczenia doskonalące koncentrację uwagi u szermierzy. Koncentracja uwagi u szermierzy projektowanie ćwiczeń W dzisiejszym sporcie, gdy o zwycięstwie decydują tysięczne części sekundy, chwila nieuwagi może przekreślić wieloletni wysiłek zawodnika czy, co gorsza, całej drużyny. Zawodnik musi radzić sobie z silnymi emocjami, naciskiem mediów oraz sponsorów. Sprawność niektórych właściwości psychicznych staje się warunkiem sukcesu sportowego. Bywa jednak, że praca nad kształtowaniem określonych dyspozycji psychicznych zawodnika jest zaniedbywana lub wręcz pomijana. Koncentracja uwagi odgrywa ważną rolę w życiu codziennym; niemal w każdej czynności korzystamy ze zdolności do skupiania uwagi, a stopień jej udziału zależy m.in. od stopnia trudności zadania (4, 5). W niniejszej pracy pragniemy ukazać, w jaki sposób należy projektować ćwiczenia doskonalące koncentrację uwagi Sport Wyczynowy 2010, nr 1/533

2 56 u szermierzy. Przed przystąpieniem do takiego zadania, a może ono mieć różne przeznaczenie, różnego odbiorcę, należy gruntownie poznać specyfikę danej dziedziny sportu. Charakterystyka szermierki Trafić i uniknąć trafienia tak najkrócej można opisać podstawowe założenie szermierki (2). Jest ona jedną z czterech dyscyplin sportu, które były rozgrywane na wszystkich nowożytnych igrzyskach olimpijskich. Podstawowy podział szermierki opiera się na rodzaju broni, którą włada zawodnik: szpada, floret i szabla. Różnią się rozmiarem, wagą, kształtem. Chociaż te parametry oscylują w podobnych wartościach, zaprojektowane są do pełnienia odmiennych zadań. Szpadę i floret zalicza się do broni białej kolnej, co znaczy, że trafienie zadawane jest wyłącznie przez pchnięcie. Szabla natomiast jest sieczno-kolna, tzn. że dopuszczalne jest również cięcie. Funkcjonalne odzwierciedlenie broni widać analizując budowę punty (dystalnego końca klingi). W szpadzie i florecie jest to przycisk. W szabli natomiast jest to wygięta w okrąg końcówka klingi. Inne różnice w budowie związane są z defensywną funkcją broni; kształt i rozmiar kosza jest dopasowany do obrony przed zadawanymi przez przeciwnika pchnięciami i cięciami. W szpadzie i florecie jest to większy i mniejszy owal, natomiast w szabli kosz łączy się z nasadą rękojeści, zwiększając w ten sposób swoją powierzchnię (2). Następną ważną różnicą jest pole trafienia. We florecie zaliczamy do niego tors wraz z podbrzuszem, w szabli tors, głowę oraz kończyny górne (z wyłączeniem rąk). W szpadzie jest to cała powierzchnia ciała. Ponadto istotne różnice dotyczą zdobywania punktów. W szpadzie trafienie przeciwnika, sygnalizowane zapaleniem się lampy na aparacie, oznacza przyznanie punktu. Gdy zawodnicy trafiają jednocześnie sędzia orzeka tzw. dubel, czyli obopólne trafienie i przyznaje punkt dla obu zawodników. We florecie i szabli obowiązuje konwencja pierwszeństwo atakującego. Szermierz, który jako pierwszy rozpocznie natarcie, wykona je szybciej i pewniej, otrzyma punkt. Obowiązuje również pierwszeństwo odpowiedzi po wykonanej zasłonie lub nieudanym ataku przeciwnika. Podobnie przy przejęciu inicjatywy, czy to chwytem, czy odbiciem lub poprzez zmuszenie rywala do zatrzymania się, przerwania natarcia. Rodzaj broni, rozpiętość pola trafienia, sposób trafiania i przyznawania punktów to czynniki, które mają wpływ na projektowanie taktyki walki. Jednak same składniki uwagi, poziom ich wykorzystywania, profil psychologiczny zawodnika są te same dla wszystkich szermierzy. Szermierka jest sportem bazującym na nawykach otwartych. Rozwija właściwości uwagi i postrzegania oraz wymaga od zawodnika szeroko rozumianej inteligencji. Kluczowymi są szybkość i trafność reagowania, umiejętność taktycznego myślenia, przewidywania działań i taktyki przeciwnika. Trening opiera się w głównej mierze na doskonaleniu techniki ruchu oraz na rozwoju cech motorycznych. Jednak nie można

3 Koncentracja uwagi u szermierzy projektowanie ćwiczeń 57 zapominać o koncentracji uwagi i umiejętności radzenia sobie z emocjami, które mogą okazać się kluczowe dla osiągnięcia sukcesu sportowego. Szermierka jest sportem indywidualnym, a współzawodnictwo i dążenie do jak największych osiągnięć zmusza trenerów i zawodników do poszukiwania nowych środków i metod umożliwiających rozwój oraz dążenie do mistrzostwa sportowego. Uwaga W psychologii poznawczej przyjmuje się, że uwaga dotyczy mimowolnego lub świadomego skierowania aktywności poznawczej na obiekt i odpowiada za redukcję nadmiaru informacji. Charakteryzuje się przede wszystkim poprzez funkcję orientacyjną oraz regulację stopnia intensywności docierających informacji. Ilość potencjalnie dostępnych danych wielokrotnie przekracza możliwości systemu poznawczego człowieka, a uwaga jest właśnie mechanizmem umożliwiającym spostrzeganie tylko części docierających bodźców, wydobywania z pamięci tylko niektórych z zakodowanych w niej informacji, bądź uruchomienie jednego z możliwych procesów myślenia, czy też uaktywnienie jednej z możliwych reakcji (3, 7, 8). Z kolei w neurofizjologii uwaga to stan zwiększonej czujności, sensytyzacja ośrodkowego układu nerwowego w stosunku do określonych bodźców, sygnałów. Jest to funkcja psychiczna, polegająca na selektywnym dysponowaniu energią psychiczną. Przyjmuje się, że pole uwagi jest szersze od pola świadomości. Uwaga obejmuje wszystkie informacje docierające, natomiast świadomość rejestruje tylko pewien wycinek, liczbę informacji, z których korzysta się świadomie. Selektywność uwagi jest cechą złożoną i wieloaspektową. Jest to zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych. Pojemność uwagi warunkuje ilość informacji podlegających jednoczesnemu przetwarzaniu. Próba skupienia się na dwóch celach, informacjach z dwóch źródeł, obniża sprawność działania. Także automatyzacja czynności zmniejsza wykorzystanie pola uwagi. Gotowość uwagi, z kolei, określa wpływ pobudzenia na jej zakres. Pobudzenie emocjonalne zawęża pole uwagi i zmniejsza zdolności do rejestrowania bodźców peryferycznych, np. wskazówek trenera. W modelu uwagi Robert Nideffer uwzględnia cztery jej rodzaje: Szeroka zewnętrzna używana do oceny otoczenia, pogody, nawierzchni, zaś podczas walki do oceny ustawienia przeciwnika. Szeroka wewnętrzna używana do analizy tego, co się dzieje w czasie meczu oraz planowania taktyki i treningu. Wąska zewnętrzna koncentracja na celu zewnętrznym, używana do oceny zachowania przeciwnika, np. pozycja przed rozpoczęciem walki, ustawienie, ułożenie broni, zamach. Wąska wewnętrzna skupienie się na jednej myśli, idei lub uczuciach. Używana do monitorowania naszych rozmów z samym sobą i uczuć stresu, zmęczenia, relaksacji i bólu.

4 58 Zakłócenia uwagi są szkodliwym i niepożądanym zjawiskiem w sporcie. Utrata koncentracji może mieć różne podłoże. Przyczyną może być lęk, który skupia uwagę na myślach destrukcyjnych lub zupełnie niezwiązanych z zadaniem. Wskutek tego ignorowane mogą być najistotniejsze informacje dla osiągnięcia celu. Innym powodem może być zbyt rozbudowana świadomość i koncentrowanie się na sobie, swoim wyglądzie i sposobie postrzegania przez kibiców, media, sponsorów, również chęć podniesienia samooceny. Fizjologiczne mechanizmy uwagi Odruch orientacyjny polega na skierowaniu receptorów na źródło stymulacji. Towarzyszy temu aktywność motoryczna ułatwiająca odbieranie bodźców. Organizm otwiera się na nowe sygnały przez ogólny wzrost wrażliwości receptorów. Podnosi się również poziom aktywacji organizmu a zarazem przygotowanie ciała na odpowiedź. Odruch orientacyjny wygasza się po kilku wystąpieniach tego samego nowego bodźca (w przypadku prostych bodźców już po kilku wystąpieniach, a przy złożonych przy znacznie większej ich liczbie). Z kolei indukcja ujemna to pobudzenie pojawiające się w określonej okolicy kory mózgowej, wywołujące hamowanie w okolicach sąsiednich. Dzięki temu mechanizmowi pobudzenie w korze mózgowej ma charakter zogniskowany, a nie rozlany, jednak proces ten zachodzi dopiero po powstaniu odruchów warunkowych. Podobny mechanizm prezentuje koncepcja dominanty, gdzie organizm koncentruje się na jednej reakcji, kiedy reakcje alternatywne zostały niemal zahamowane. Znacząco utrudniałoby to wykonywanie kilku czynności jednocześnie. Obecną koncepcję udało się stworzyć dzięki zastosowaniu nowoczesnej technologii obrazowania pracy mózgu. Okolice kory, wykazujące zwiększoną aktywność podczas wydobywania informacji z pamięci epizodycznej, hamowały aktywność regionów sąsiednich. Prawdopodobnie analogiczne zjawisko występuje w przypadku uwagi. Kolejnym ważnym elementem fizjologicznym związanym z uwagą jest układ siatkowaty. Buduje on sieć włókien nerwowych oplatających okolice podkorowe i składa się z włókien pobudzających i hamujących. Część wstępująca tego układu zlokalizowana jest w okolicach wzgórza i decyduje o wybiórczym pobudzeniu i odbiorze specyficznych bodźców (6). Odruch orientacyjny jest fizjologicznym mechanizmem uwagi niespecyficznej, pojawiającej się przy kontakcie z nowymi bodźcami. Indukcja ujemna natomiast uruchamia uwagę specyficzną, zogniskowaną podobnie jak w przypadku aktywności układu siatkowatego. Uwaga w szermierce Sprawne funkcjonowanie mechanizmów uwagi w walce szermierczej jest niezmiernie istotne. Istnieje bowiem konieczność selektywnego odbioru i strukturalizowania informacji odbieranej przez percepcję oraz redukcji danych z różnych sfer taktycznych, na podstawie których wyprowadzone zostanie założenie dotyczące dalszego działania. Swoista trudność polegać tu na odbiorze ( wyborze )

5 Koncentracja uwagi u szermierzy projektowanie ćwiczeń 59 i przetwarzaniu informacji właściwej, zarówno w wymiarze jakościowym jak i ilościowym (które informacje są ważne i w jakiej ilości) oraz koordynowaniu odbioru i strukturalizacji informacji z jednoczesnym generowaniem hipotez dotyczących rozwiązań taktycznych w warunkach dużej presji czasowej. Sprostanie tym wymogom zależy w dużym stopniu od umiejętności właściwego wykorzystania aktualnej perspektywy czasowej. Chcąc usprawnić funkcjonowanie mechanizmów uwagi podczas walki warto nawiązać do czynników związanych z obniżeniem efektywności ich funkcjonowania i, co za tym idzie, z obniżeniem efektywnego wykorzystania aktualnych informacji. Jednym z nich jest niewątpliwie nieadekwatne do możliwości układu nerwowego zawodnika pobudzenie emocjonalne. Nadmierne pobudzenie emocjonalne związane jest ze zbyt wąskim działaniem mechanizmów uwagi, co prowadzi do odbioru informacji niewłaściwej oraz niepełnej. Wskaźnikiem nadmiernego pobudzenia zawodnika może być m.in. generowanie niezależnie od wymogów sytuacji działań bazujących na reakcji prostej oraz brak możliwości zmiany decyzji w toku działania i, co za tym idzie, brak możliwości stosowania działań bardziej złożonych. Na poziomie organizacji celów wiąże się ono często ze stawianym przez zawodnika zbyt odległym celem (zbyt przyszłościowa orientacja czasowa) nastawionym na efekt końcowy (np. muszę wygrać), podczas gdy przed efektywnym zakończeniem walki należałoby wykonać jeszcze szereg działań/zadań o charakterze aktualnym. Z kolei w przerwach między starciami dochodzi często do dzielenia celów odległego z aktualnym wygrać/zadać określone trafienie co także uniemożliwia pełne wykorzystanie aktualnej informacji. Natomiast zbyt niskie w stosunku do możliwości układu nerwowego zawodnika pobudzenie emocjonalne wiąże się ze zbyt szerokim działaniem mechanizmów uwagi. Zawodnik odbiera wówczas zbyt dużo często niepotrzebnych aktualnie informacji, np. podczas rywalizacji widzi wchodzących na salę ludzi. Powstaje trudność właściwej selekcji oraz, w dalszej kolejności, organizacji i strukturalizacji informacji potrzebnej do dalszego wykorzystania. Wykonywanie ćwiczeń doskonalących koncentrację uwagi wymusza świadome ogniskowanie uwagi na aktualnie wykonywanym zadaniu (orientacja teraźniejsza), co uniemożliwia jednoczesną koncentrację na innych aspektach (emocjach własnych, odległych celach itp.). Przybliża to optymalizację w zakresie odbioru i wykorzystania aktualnej informacji potrzebnej do skutecznego działania. Selekcja informacji w szermierce Selekcja dotyczy wyboru jednego źródła danych (np. źródła stymulacji, bodźców, itp.) kosztem innych. Sprawnie działający mechanizm selekcji umożliwia stłumienie większej części stymulacji celem zrobienia miejsca ważniejszej w danym momencie. Dzięki selektywności uwagi szermierz jest w stanie np. przyjmować wskazówki od własnego

6 60 trenera (podczas walki szermierczej, nauki nawyku itp.) mimo działania wielu innych źródeł informacji, które są wówczas skutecznie ignorowane (3, 9). Walka zawiera szereg elementów o różnorakim charakterze, które bezpośrednio nie dotyczą jej istoty. Mogą to być zakłócające bodźce z widowni, czy też konkurencyjne źródła informacji pochodzące z aktualnie rozgrywanych pojedynków (9). Szermierz rywalizując proaktywnie selekcjonuje z dostępnej puli działań jedno najbardziej, jego zdaniem, adekwatne, a ignoruje pozostałe. Z kolei działając reaktywnie wybiera jedną reakcję kosztem pozostałych możliwości. Między poszczególnymi starciami stara skupić się, z kolei, na aktualnie podejmowanych działaniach (podejmować zadania i działać tu i teraz ) ignorując przyszłościową perspektywę (skończyć walkę wygrać), której nadmierne uwzględnianie utrudnia funkcjonowanie. W procesie treningu, kiedy występuje wiele bodźców, np. podczas nauki elementu technicznego trzeba skupić się na otrzymywanych wskazówkach, a zignorować dochodzący z sali zgiełk, ważne znaczenie ma sprawny mechanizm selekcyjny. Istotnie w tym przypadku wspomaga on proces hamowania, utrudniając dostęp informacji zaklasyfikowanej jako nieistotna. Obniżenie sprawności selekcji prowadzi do wzrostu kosztów funkcjonowania szermierza. Przeszukiwanie pola percepcji w szermierce Przeszukiwanie dotyczy aktywnego i systematycznego badania analizowania pola percepcji w celu wykrycia bodźców spełniających określone z jakichś powodów ważne kryteria. Podstawowym czynnikiem utrudniającym przeszukiwanie jest obecność dystraktorów, czyli bodźców zakłócających. Efektywność przeszukiwania zależy od ilości bodźców zakłócających, ich podobieństwa do szukanej informacji oraz wzajemnego podobieństwa dystraktorów (jednorodny zbiór bodźców zakłócających ułatwia przeszukiwanie, różnorodny utrudnia) (3, 8). Szermierz stara się wyszukać informacje spełzające określone kryterium i adekwatnie do tego zastosować lub zakończyć określone działanie. Przeszukuje pole trafienia przeciwnika celem znalezienia wolnego miejsca, w które może skierować swoją broń. Przeszukiwanie ma także często miejsce w trakcie oczekiwania (bądź próby wywołania) na określone położenie broni przeciwnika i w dalszej kolejności zastosowania odpowiedniego działania. Częstokroć także szermierz stara się wprowadzić przeciwnika w błąd poprzez podejmowanie różnych czynności (markowanie, zwody bronią, prowokacje itp.) po to, aby ukryć informację istotną, w kontekście generowanych przez niego bodźców zakłócających pozornie tylko istotnych. Generowane dystaktory są jak już wspomniano tym bardziej skuteczne, im trudniej odróżnić je od właściwej informacji (np. różnice w położeniu broni, w utrzymywanym względem przeciwnika dystansie czy też rytmie przemieszczania się i podejmowanych czynności są zwykle bardzo subtelne). Reakcja na bodziec zakłócający pociąga za sobą zwykle duże koszta, a w dalszej kolejności utratę punktu.

7 Koncentracja uwagi u szermierzy projektowanie ćwiczeń 61 Przerzucanie uwagi w szermierce Wykonywanie w jednym czasie kilku czynności wymaga sprawnego mechanizmu przerzucania (przenoszenia) uwagi. Spowolnienie czynności wykonywanych jednocześnie może wynikać z konieczności ciągłej zmiany przedmiotu, na który kierujemy uwagę (3). Najpierw należy się bowiem oderwać ją od jednego z obiektów, a następnie przenieść i zakotwiczyć na innym (9). Szermierz reagując na zwody przeciwnika jest w zasadzie zmuszony do szybkiego przełączania się z jednych położeń obiektów (np. różnych fragmentów broni często gardy) na inne. Z kolei, szukając wolnego pola trafienia także przerzuca uwagę w różne segmenty ciała, co chwila odklejając się i kotwicząc na nowych punktach. Sprawna przerzutność uwagi jest więc niezwykle potrzebna. Kontrola czynności i działań szermierczych podejmowanych w jednym czasie Człowiek często wykonuje wiele czynności w tym samym czasie. Zakłada się, że każda z podejmowanej czynności wymaga jakiejś porcji energii mentalnej, określanej jako zasoby uwagi. Nadzorowanie dwóch czynności powoduje pogorszenie efektywnego wykonywania jednej z nich. Zależy to od trudności tych czynności, jednoczesne wykonanie bardzo prostych czynności może nie przeciążać zasobów systemu (3, 8). Szermierz, zarówno podczas walki jak i w trakcie treningu, podejmuje jednocześnie kilka czynności (9). W trakcie pojedynku istnieje konieczność jednoczesnego przemieszczania się wykorzystując elementy pracy nóg oraz wykonywania ruchów bronią (praca ręką). Ponadto, podejmując czynności na planszy, uwzględnia się jednocześnie wskazówki udzielne na bieżąco przez trenera. Z kolei podczas treningu trzeba przyjmować i, po odpowiednim przetworzeniu, uwzględniać wskazówki trenera przy jednoczesnym wykonywaniu różnych czynności, takich jak: praca nóg, ćwiczenia szermiercze w lekcji indywidualnej, ćwiczenia w dwójkach itp. Podkreśla to ważność zautomatyzowania elementów technicznych podczas treningu celem ich późniejszego efektywnego wykorzystania w walce bez obciążania systemu. Niezautomatyzowana bowiem czynność dodatkowo obciąża zasoby uwagi i w połączeniu np. z dość trudnymi, otrzymywanymi aktualnie, wskazówkami trenera powoduje znaczące obniżenie efektywności działania szermierza. Długotrwałość koncentracji w szermierce Przedłużona koncentracja oznacza zdolność długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, przy jednoczesnym ignorowaniu pozostałych bodźców (3). Szermierz rywalizując na planszy poddany jest długotrwałej próbie odbioru informacji istotnych, przy jednoczesnej konieczności ignorowania dystraktorów. Czas walki i narastające zmęczenie istotnie wpływa-

8 62 ją na obniżenie efektywności, powodując wydłużenie czasu reakcji na bodźce oraz mniej efektywny wybór. Konsekwencje ignorowania właściwych bodźców ujawniają się natychmiast, w postaci utraty punktów. Długotrwałość koncentracji uwagi jest szczególnie istotna podczas zawodów szermierczych, rozgrywanych często w ciągu całego dnia, gdzie do każdego nowego pojedynku trzeba przystąpić w pełni dyspozycji uwagowych (9). Podobnie trening, trwający około 2 godzin wymaga sprawnej długotrwałej koncentracji uwagi. W niepublikowanych badaniach własnych jeden z autorów artykułu (Gronek) stwierdził, że w grupie około 100 badanych studentów maksymalny czas koncentracji nie przekroczył 3 minut. Trening wpływający na poprawę ogniskowania uwagi Konkretny plan dla każdego punktu Jest to sformułowanie, w formie twierdzącej, konkretnego sposobu zadania trafienia przed rozpoczęciem akcji, które całkowicie będzie kontrolowane. Zaplanowanie każdego punktu oraz analiza wyniku w kontekście celów, które zostały wyznaczone i określenie akcji najlepiej zrealizowanej podczas walki oraz element, który wymaga najwięcej pracy. Rozwijanie czynności ruchowych Budowanie szerokiej bazy nawyków czuciowo-ruchowych, czyli trening techniki, który umożliwia zmniejszenie wykorzystania pola uwagi. Pozwala rozwinąć działania taktyczne oraz zwiększyć wykorzystanie percepcji, poprawia czujność. Trening fizycznego relaksu Aktywne techniki relaksacyjne pozwalają na obniżenie napięcia, zniesienie niekorzystnego działania stresu na organizm. Przed rozpoczęciem walki normalizacja oddechu, napinanie i rozluźnianie określonych grup mięśniowych. Trening w niesprzyjających warunkach (świadome tłumienie wpływu dystraktorów) Ten rodzaj treningu pomoże wypracować odporność na czynniki rozpraszające uwagę. Funkcję dystraktorów może pełnić głośna muzyka, hałas, ubranie krępujące ruchy, obciążenie przy pasku lub zawieszone na kostkach. Ćwiczenia uwagi dla szermierzy Ćwiczenie 1 Zostało opisane w numerze 4/2009 Sportu Wyczynowego i do tego numeru (1) odsyłamy zainteresowanych Czytelników. Ćwiczenie 2 Pozycja wyjściowa: stanie w pozycji wykroczno-zakrocznej, wzrok stara się objąć jak największy kąt widzenia. Ruch: w fazie krótkiej, wdechowej przeniesienie ciężaru ciała na nogę

9 Koncentracja uwagi u szermierzy projektowanie ćwiczeń 63 wykroczną z jednoczesnym oderwaniem pięty nogi przeciwnej od podłoża i wdechem. W fazie długiej, wydechowej ciężar ciała zostaje przeniesiony na nogę zakroczną z lekkim oderwaniem palców stopy przeciwnej od podłoża, następnie ciężar ciała ponownie przechodzi na nogę wykroczną; równolegle, w czasie trwania całej tej fazy, wykonywany jest wydech. Kolejna faza krótka rozpoczyna się od przeniesienia ciężaru ciała na nogę zakroczną i dalej według schematu. Oznacza to, że wdech przypada naprzemiennie raz na jedną, raz na drugą nogę. Asymetria tego ćwiczenia oraz praca z oddechem pozwalają na intensywne ogniskowanie uwagi. Ćwiczenie 3 Pozycja wyjściowa: postawa szermiercza. Ruch: wykonywanie elementów pracy nóg z liczeniem taktu 4/4 z przesunięciem (1), co zmusza ćwiczącego do ogniskowania uwagi. Na początek proponujemy do nieparzystych cyfr (1 i 3) krok w przód, a do parzystych (2 i 4) krok w tył. Kiedy grupa zaznajomi się z zasadami ćwiczenia, przechodzimy do drugiego wariantu, gdzie: 1 krok w przód, 2 krok w tył, 3 doskok, 4 wypad. Kolejne warianty ćwiczenia może tworzyć czy to inna kolejność zaproponowanych już działań, czy inne działania. W późniejszych etapach zalecane jest wprowadzenie markowania cięć, zasłon, chwytów, co w efekcie umożliwi ćwiczenie z bronią. Głównym celem niniejszej pracy było ukazanie znaczenia i roli, jaką odgrywa uwaga w szermierce oraz objaśnienie mechanizmów, które leżą u jej podłoża. Drugą część opracowania stanowią propozycje ćwiczeń rozwijających zdolność koncentracji uwagi. Autorzy pragną ponadto podkreślić istotność oraz zasadność wprowadzania ćwiczeń kształtujących elementy uwagi do podstawowego treningu szermierczego. Piśmiennictwo 1. Bręczewski G, Gronek P.: Trening koncentrowania uwagi w przygotowaniu psychicznym sportowca System AMBER. Sport Wyczynowy 2009, 4, s Czajkowski Z.: Taktyka i psychologia w szermierce. Katowice 2007, rozdział 6, s Falkowski A., Maruszewski T., Nęcka E.: Uwaga i kontrola poznawcza. [w:] Strelau J., Doliński D. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk GWP, tom 1, s Gronek P.: Olimpijska przegrana uwagi. Forum trenera 2008, 2 (9), s Gronek P.: Koncentracja uwagi. Tenis str Górski J.: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. Poznań 2006, str Kosslyn S.M., Rosenberg R.S.: Uwaga jako wrota świadomości. [w:] Psychologia. Mózg Człowiek Świat. Kraków. Wyd. Znak 2006, s Nęcka E.: Procesy uwagi. [w:] Strelau J. (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk GWP, tom 2, s Nęcka E. Sarzyńska J.: Uwaga w sporcie. [w:] Blecharz J., Siekańska M. (red.): Praktyczna psychologia sportu. Wykorzystanie koncepcji psychologicznych w sporcie. Kraków AWF, s

Mechanizm uwagi. Przegląd zagadnień w perspektywie psychologicznej i neurofizjologicznej

Mechanizm uwagi. Przegląd zagadnień w perspektywie psychologicznej i neurofizjologicznej Piotr FRANCUZ Mechanizm uwagi. Przegląd zagadnień w perspektywie psychologicznej i neurofizjologicznej W ciągu każdej sekundy do naszych receptorów dociera kilkaset tysięcy bitów informacji. W tym czasie

Bardziej szczegółowo

Rozdział 7. Techniki zarządzające uwagą odbiorcy

Rozdział 7. Techniki zarządzające uwagą odbiorcy Artykuł pochodzi z publikacji: Strategie komunikacji reklamowej z konsumentem, (Red.) A. Kozłowska, Wyższa Szkoła Promocji, Warszawa 2012 Rozdział 7. Techniki zarządzające uwagą odbiorcy Olga Kosieradzka

Bardziej szczegółowo

Dziecko przedszkolne Jakie jest? Jak możemy wspierać jego rozwój?

Dziecko przedszkolne Jakie jest? Jak możemy wspierać jego rozwój? Anna I. Brzezińska Magdalena Czub Radosław Kaczan Dziecko przedszkolne Jakie jest? Jak możemy wspierać jego rozwój? Anna I. Brzezińska Magdalena Czub Radosław Kaczan Dziecko przedszkolne Jakie jest? Jak

Bardziej szczegółowo

2.1 OBCIĄŻENIA TRENINGOWE JAKO PODSTAWA MONITOROWANIA EFEKTÓW POTRENINGOWYCH

2.1 OBCIĄŻENIA TRENINGOWE JAKO PODSTAWA MONITOROWANIA EFEKTÓW POTRENINGOWYCH 2.1 OBCIĄŻENIA TRENINGOWE JAKO PODSTAWA MONITOROWANIA EFEKTÓW POTRENINGOWYCH MULTISPORT 2.1.1. Pojęcie i klasyfikacja obciążeń treningowych Niewątpliwym warunkiem właściwego planowania jest posiadanie

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁ SZKOLENIOWY PRACA Z OSOBĄ CHORUJĄCĄ PSYCHICZNIE ZAŁĄCZNIK NR 10

MATERIAŁ SZKOLENIOWY PRACA Z OSOBĄ CHORUJĄCĄ PSYCHICZNIE ZAŁĄCZNIK NR 10 ZAŁĄCZNIK NR 10 MATERIAŁ SZKOLENIOWY PRACA Z OSOBĄ CHORUJĄCĄ PSYCHICZNIE 1 Wstęp W centrum naszego zainteresowania znalazł się młody człowiek z poważnymi zaburzeniami psychicznymi. Kto to jest młody człowiek

Bardziej szczegółowo

Wybrane metody oceny użyteczności stron i aplikacji internetowych

Wybrane metody oceny użyteczności stron i aplikacji internetowych KRAINA BIZNESU Otoczenie przyjazne rozwojowi biznesu UX & Business Consulting Paweł Kopyść Wybrane metody oceny użyteczności stron i aplikacji internetowych Biała Księga Kraków 2014 Kraina Biznesu - UX

Bardziej szczegółowo

Dr Tomasz Rostkowski 2008 r.

Dr Tomasz Rostkowski 2008 r. WARTOŚCIOWANIE STANOWISK PRACY, A SYSTEM WYNAGRODZEŃ ZASADNICZYCH W KORPUSIE SŁUŻBY CYWILNEJ opracowanie wykonane na zamówienie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Dr Tomasz Rostkowski 2008 r. Spis treści

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Jagielloński

Uniwersytet Jagielloński Uniwersytet Jagielloński Wydział Polonistyki Kierunek: Terapia zaburzeń w mówieniu, czytaniu i pisaniu Agnieszka Felchner Praca z dzieckiem dyslektycznym Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem: dr Teresy

Bardziej szczegółowo

Szkolenia i rozwój kompetencji pracowników

Szkolenia i rozwój kompetencji pracowników Agata Dragan Szkolenia i rozwój kompetencji pracowników WSTĘP Kapitał ludzki jest zasobem każdego przedsiębiorstwa, który w znacznym stopniu wpływa na jego konkurencyjność, ale jednocześnie wymaga szczególnych

Bardziej szczegółowo

Marketing ma charakter systemowy: nie może on być utożsamiany z pojedynczym instrumentem lub jednostkowym działaniem na rynku.

Marketing ma charakter systemowy: nie może on być utożsamiany z pojedynczym instrumentem lub jednostkowym działaniem na rynku. POJĘCIE MARKETINGU Marketing nie jest zjawiskiem nowym. Można go określić jako zintegrowany zbiór instrumentów działań związanych z badaniem i kształtowaniem rynku, opartych na rynkowych regułach postępowania.

Bardziej szczegółowo

Jak skutecznie prowadzić zajęcia na platformie edukacyjnej?

Jak skutecznie prowadzić zajęcia na platformie edukacyjnej? Jak skutecznie prowadzić zajęcia na platformie edukacyjnej? Poradnik Agnieszka Wedeł-Domaradzka Anita Raczyńska Krajowy Ośrodek Wpierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej Warszawa 2013 Szanowni Państwo,

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKACJA METOD PROWADZENIA ZAJĘĆ

SPECYFIKACJA METOD PROWADZENIA ZAJĘĆ Projekt EKOLOGIA innowacyjny, interdyscyplinarny program nauczania przedmiotów matematyczno przyrodniczych metodą projektu Uniwersytet Wrocławski Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska SPECYFIKACJA

Bardziej szczegółowo

Podręcznik do ćwiczenia umysłu dla osób starszych

Podręcznik do ćwiczenia umysłu dla osób starszych Podręcznik do ćwiczenia umysłu dla osób starszych Umowa nr: I43-LLP-I-2008-1-ES-GRUNDTVIG-GMP MINDWELLNESS Improvement the Learning Capacities and Mental Health of Elder People Ten projekt został zrealizowany

Bardziej szczegółowo

Jak wykorzystać swoją uwagę do efektywnej pracy?

Jak wykorzystać swoją uwagę do efektywnej pracy? Jak wykorzystać swoją uwagę do efektywnej pracy? Wielu psychologów sportu jest zdania, że sukces można osiągnąć realizując regułę KOP, czyli, że kluczem do osiągnięcia celu są koncentracja, opanowanie

Bardziej szczegółowo

Standardy Pracy Socjalnej. Rekomendacje metodyczne i organizacyjne

Standardy Pracy Socjalnej. Rekomendacje metodyczne i organizacyjne Standardy Pracy Socjalnej. Rekomendacje metodyczne i organizacyjne Katarzyna Kadela Jacek Kowalczyk GRUDZIEŃ 2013 Projekt Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany

Bardziej szczegółowo

Terapia małżeńska jako jeden ze sposobów radzenia sobie. w sytuacji kryzysu małżeńskiego.

Terapia małżeńska jako jeden ze sposobów radzenia sobie. w sytuacji kryzysu małżeńskiego. Artykuł publikowany w: Kosek-Nita B., Raś D.: Resocjalizacja, diagnoza, wychowanie. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 1999; s. 76-96. Małgorzata Wolska Terapia małżeńska jako jeden ze sposobów

Bardziej szczegółowo

Jak działać skutecznie? Por a dnik Lider a lok a lnego

Jak działać skutecznie? Por a dnik Lider a lok a lnego Damian Hamerla Krzysztof Kacuga Jak działać skutecznie? Por a dnik Lider a lok a lnego FUNDACJA EDUKACJA DLA DEMOKRACJI Warszawa 2005 Opracowanie graficzne skład oraz łamanie: Cyprian Malinowski Publikacja

Bardziej szczegółowo

Rozwój i ocena umiejętności czytania dzieci sześcioletnich. Grażyna Krasowicz-Kupis

Rozwój i ocena umiejętności czytania dzieci sześcioletnich. Grażyna Krasowicz-Kupis Rozwój i ocena umiejętności czytania dzieci sześcioletnich 5 Grażyna Krasowicz-Kupis RECENZENTKI: Małgorzata Barańska, Ewa Jakacka REDAKCJA: Maria Pawlina KOREKTA: Maciej Byliniak PROJEKT GRAFICZNY: Piotr

Bardziej szczegółowo

Jak organizować i prowadzić gimnazjalne projekty edukacyjne

Jak organizować i prowadzić gimnazjalne projekty edukacyjne Jak organizować i prowadzić gimnazjalne projekty edukacyjne Strona1 Strona2 Spis treści: 1. PROJEKT EDUKACYJNY W GIMNAZJUM...5 2. DLACZEGO PROJEKT EDUKACYJNY W GIMNAZJUM...7 2.1. Nowa podstawa programowa...7

Bardziej szczegółowo

ZASADY EWALUACJI PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Principles of professional training evaluation

ZASADY EWALUACJI PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Principles of professional training evaluation Wojciech Oleszak Wyższa Szkoła Humanistyczna TWP w Szczecinie ZASADY EWALUACJI PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Principles of professional training evaluation Abstract The paper deals with the evaluation

Bardziej szczegółowo

Poradnik Badaj interaktywnie

Poradnik Badaj interaktywnie Poradnik Badaj interaktywnie Jak poprawnie przygotować ankietę internetową Poradnik Badaj interaktywnie Jak poprawnie przygotować ankietę internetową Wydawca: Autorzy: Bartłomiej Berbeć Karolina Ciećka

Bardziej szczegółowo

Diagnoza dobrych praktyk metod aktywizacji zawodowej osób w wieku 50+

Diagnoza dobrych praktyk metod aktywizacji zawodowej osób w wieku 50+ Diagnoza dobrych praktyk metod aktywizacji zawodowej osób w wieku 50+ Warszawa, czerwiec 2013 1 Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W GŁOGOWIE

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W GŁOGOWIE PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W GŁOGOWIE ERGONOMIA I BEZPIECZEŃSTWO PRACY OPRACOWAŁ: DARIUSZ SCZANIECKI LITERATURA: - BHP w praktyce Bogdan Rączkowski Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.

Bardziej szczegółowo

RAPORT TEMATYCZNY Z BADANIA. Czas pracy i warunki pracy w relacjach nauczycieli

RAPORT TEMATYCZNY Z BADANIA. Czas pracy i warunki pracy w relacjach nauczycieli RAPORT TEMATYCZNY Z BADANIA Czas pracy i warunki pracy w relacjach nauczycieli Warszawa, czerwiec 2013 Autorzy: dr hab. Michał Federowicz dr Jacek Haman dr Jan Herczyński Kamila Hernik Magdalena Krawczyk-Radwan

Bardziej szczegółowo

Program szkolenia dzieci do lat 10-ciu Ministerstwo Sportu i Turystyki

Program szkolenia dzieci do lat 10-ciu Ministerstwo Sportu i Turystyki Piotr Unierzyski Wojciech Andrzejewski Program szkolenia dzieci do lat 10-ciu Ministerstwo Sportu i Turystyki , 2010 Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część publikacji nie może być kopiowana czy przekazywana

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU SPORTU W POLSCE DO ROKU 2015

STRATEGIA ROZWOJU SPORTU W POLSCE DO ROKU 2015 MINISTERSTWO SPORTU STRATEGIA ROZWOJU SPORTU W POLSCE DO ROKU 2015 Warszawa, styczeń 2007 r. 2 SPIS TREŚCI Wprowadzenie....3 I. Diagnoza i trendy rozwojowe sportu w Polsce..4 II. Priorytety Strategii rozwoju

Bardziej szczegółowo

Jacek Bliźniak PROBLEM TYPOWOŚCI I NIETYPOWOŚCI ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO 1. WSTĘP

Jacek Bliźniak PROBLEM TYPOWOŚCI I NIETYPOWOŚCI ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO 1. WSTĘP Jacek Bliźniak PROBLEM TYPOWOŚCI I NIETYPOWOŚCI ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO 1. WSTĘP Niepełnosprawność należy rozumieć, jako ograniczenie możliwości jednostki w zakresie: Fizycznym

Bardziej szczegółowo

Wytyczne do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju 2000-2006 GRI. Wersja 3.0

Wytyczne do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju 2000-2006 GRI. Wersja 3.0 RG Wytyczne do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju 2000-2006 GRI Wytyczne do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju RG Spis treści Wstęp Zrównoważony rozwój i wymóg transparentności Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Renata Szkoła-Penkowska. Techniki komunikowania się z czytelnikami w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Wejherowie

Renata Szkoła-Penkowska. Techniki komunikowania się z czytelnikami w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Wejherowie W YśSZA S Z K O Ł A G O S P O D A R K I W B Y D G O S Z C Z Y Renata Szkoła-Penkowska Techniki komunikowania się z czytelnikami w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Wejherowie P R A C A P O

Bardziej szczegółowo