1. Zakupy przez Internet

Transkrypt

1 poland :53 Stránka 1 1. Zakupy przez Internet Coraz wi cej ludzi korzysta z Internetu jako z kana u, za po rednictwem którego mo na kupowa nie tylko towar, ale równie us ugi. Du zalet zakupów przez Internet jest oszcz dno czasu, z drugiej strony jednak brak jest mo liwo ci bezpo redniego obejrzenia towaru. Dlatego w Kodeksie cywilnym uj te zosta y dyrektywy europejskie daj ce konsumentowi prawo od odst pienia od umowy zawartej zdalnie, czyli za po rednictwem Internetu, telefonu lub katalogu, o ile spe nione zostan pewne warunki. Tego rodzaju stosunek mi dzy sprzedawc i nabywc, którzy zawieraj ze sob umow, reguluje 53 Kodeksu cywilnego. Ka dy konsument powinien przed zawarciem umowy zdoby mo liwie najwi ksz ilo informacji. Nale y unika przede wszystkim sklepów, które na swoich stronach internetowych nie podaj adnych danych kontaktowych lub unikaj komunikacji z klientem. Konsument powinien interesowa si nie tylko cen towaru, ale tak e wszystkimi powi zanymi kosztami i terminami dostaw. Dobrym wska nikiem przy wyborze sklepu internetowego jest informacja, czy warunki handlowe s kontrolowane w ramach ró nych systemów certyfikacji. Np. Stowarzyszenie Ochrony Konsumenta (Sdružení obrany spot ebitel skrót SOS) w ramach swego projektu oferuje przedsi biorcom Audyt Konsumencki Warunków Handlowych (czeski skrót SAOP). Oznaczenie sklepu takim logo jest dla konsumenta sygna em, e warunki handlowe danego podmiotu s zgodne z prawem. Stowarzyszenie Ochrony Konsumenta jednak nie gwarantuje przestrzegania tych warunków. APEK Asocjacja ds. Komercji Elektronicznej (Asociace pro elektronickou komerci), adres internetowy z kolei oferuje przedsi biorcom program Certyfikowany Sklep (Certifikovaný obchod). Konsumentom, podejmuj cym decyzj o zakupie jakiego produktu lub us ugi przez Internet, zalecamy najpierw wpisanie nazwy danego towaru lub us ugi w wyszukiwarce. W ten sposób mo na znale adresy internetowe ta szych dostawców, ale równie informacje o praktycznych do wiadczeniach innych u ytkowników danego produktu. W tym celu Stowarzyszenie Ochrony Konsumenta udost pnia na swoich stronach Baz Do wiadcze Konsumentów, któr mo na znale pod adresem Jest ona platform wymiany do wiadcze zwi zanych z zakupami. Towar zakupiony za po rednictwem Internetu mo na zawsze zwróci Ze wzgl du na fakt zdalnego zawierania umowy konsument nie ma mo liwo ci obejrzenia wybranego towaru lub us ugi. W zwi zku z tym istnieje mo liwo odst pienia od umowy zawartej w ten sposób w terminie 4 dni bez podania przyczyny. Przy tym jest konieczne, aby o wiadczenie o odst pieniu zosta o dor czone sprzedawcy w ci gu 4 dni od odbioru towaru. Takie prawo przys uguje konsumentowi równie wtedy, kiedy umowa zawarta zosta a zdalnie a odbiór towaru odbywa si osobi cie w punkcie sprzeda y. Sprzedawca powinien poinformowa klienta o mo liwo ci odst pienia od umowy przed jej zawarciem. Je eli sprzedawca nie poinformuje klienta pisemnie o takiej mo liwo ci, termin, w którym klient mo e odst pi od umowy, zostaje automatycznie przed u ony do trzech miesi cy od odbioru towaru. Je eli pisemna informacja o mo liwo ci odst pienia od umowy zostanie przekazana klientowi z opó nieniem, termin trzymiesi czny przestaje obowi zywa i od danego momentu klient mo e odst pi od umowy w terminie czternastodniowym. Kodeks cywilny okre la tak e wyj tki dotycz ce umów, od których nie mo na odst pi w powy szy sposób: wiadczenie us ug, je eli realizacj rozpocz to przed up ywem 4 dniowego terminu Towar i us ugi, których cena zale na jest od waha rynku finansowego (akcje itp.) Towar, który zosta zmodyfikowany na yczenie zamawiaj cego (meble na wymiar itp.) Towar, który szybko traci swoje w a ciwo ci lub zu ywa si ( ywno itp.) Nagrania audio i wideo, programy komputerowe, je eli zosta o uszkodzone oryginalne opakowanie Periodyki gazety, czasopisma Umowy zwi zane z grami lub loteriami Umowy finansowe (tu obowi zuj specjalne zasady) Umowy dotycz ce zakwaterowania i transportu

2 poland :53 Stránka 2 W jaki sposób mo na odst pi od umowy Je eli konsument odst puje od umowy zawartej zdalnie w 4-dniowym terminie, nie musi podawa adnego uzasadnienia swojej decyzji. Najlepiej jest wys a do sprzedawcy list polecony zawieraj cy o wiadczenie o odst pieniu od umowy w terminie przewidzianym przez ustaw. Dobrze jest poda, o jaki rodzaj towaru chodzi, ile wynosi a jego cena i kiedy zosta on odebrany. Mo na te wybra sposób zwrotu pieni dzy, ewentualnie poda numer konta, na który nale y wys a pieni dze. Towar mo na wys a razem z o wiadczeniem lub po otrzymaniu zwrotu pieni dzy. Sprzedawca zobowi zany jest do zwrotu pieni dzy w terminie do 30 dni od odst pienia od umowy bez adnych sankcji. Warunki te dotycz równie umowy o us ugach finansowych, takich jak produkty bankowe, kredytowe lub ubezpieczeniowe. Ró nica polega na tym, e list o odst pieniu wystarczy wys a w ci gu 4 dni od zawarcia umowy. W przypadku wys ania przez sprzedawc towaru niezamówionego przez klienta, klient mo e go zatrzyma, nie informuj c o tym wysy aj cego i oczywi cie nie p ac c za towar. Bezpieczne zakupy internetowe Oto podstawowe zalecenia dotycz ce bezpiecznego robienia zakupów w Internecie: Postaraj si zdoby jak najwi cej informacji o sprzedawcy (dane kontaktowe itp.) Uzyskaj informacje dotycz ce mo liwo ci zwrotu towaru Zapoznaj si z warunkami gwarancyjnymi i handlowymi Sprawd wszelkie koszty towarzysz ce i terminy dostaw Wybierz odpowiedni metod p atno ci maj c na uwadze ryzyko nadu y danych osobowych Bezpieczna realizacja p atno ci kart w Internecie Najcz ciej spotykamy si z dwoma sposobami nadu y kart p atniczych w Internecie. Pierwszy z nich polega na tym, e sprzedawca obci a kart kwot przewy szaj c koszt zamówionego towaru. W drugim przypadku towaru i us ugi zamawiane s na rachunek w a ciciela karty przez osob trzeci. Konsument powinien zawsze szczegó owo sprawdza wyci g z konta pod k tem zgodno ci zrealizowanych transakcji z rzeczywisto ci. W przypadku stwierdzenia niezgodno ci nale y bez zb dnej zw oki zg osi w banku reklamacj. Systemy zapewniaj ce bezpieczne p atno ci kartami kredytowymi s stopniowo udoskonalane. Niektóre banki równie umo liwiaj zablokowanie p atno ci przez Internet lub okre lenie pewnego limitu dotycz cego p atno ci. Robienie zakupów za granic za po rednictwem Internetu Robi c zakupy w krajach Unii Europejskiej, klient ma prawo do odst pienia od umowy na podstawie europejskiej dyrektywy w zakresie ochrony konsumenta w przypadku umów zawieranych zdalnie w minimalnym terminie 7 dni. Sprzedawc ma obowi zek poinformowania klienta o tym terminie przed zawarciem transakcji. Termin siedmiodniowy mo e zosta przed u ony przez lokalne ustawodawstwo, jednak nie skrócony. Równie wiele sklepów internetowych poza UE oferuje mo liwo zwrotu towaru, w tym przypadku jednak nale y dowiedzie si, jakie op aty s z tym zwi zane. Zakupy za granic reguluje prawo i warunki zawierania umów w kraju, w którym ma swoj siedzib sprzedawca. Dlatego robi c zakupy w zagranicznych sklepach internetowych zawsze nale y starannie przestudiowa warunki handlowe, warunki dostaw i gwarancji, koncentruj c si przede wszystkim na nast puj cych elementach: Jakie s terminy dostaw i czy firma dostarcza towar równie do Republiki Czeskiej Jakie koszty zwi zane s z transportem Ile wynosi okres gwarancji W jaki sposób rozwi zywane s ewentualne spory (który s d jest w a ciwy i prawo którego kraju zostanie zastosowane) Czy Internet jest bezpiecznym miejscem zakupów? Internet nie jest mniej ani bardziej bezpieczny od innych kana ów handlowych. Dysponuj c pieni dzmi, nale y zawsze przestrzega standardowych zasad ostro no ci i zdrowego rozs dku. Zakupy przez Internet rozwijaj si od niemal e dwudziestu lat i mo na stwierdzi, e sektor ten dzia a dobrze i mo e zadowoli nawet wymagaj cych klientów. Jak wybra bezpieczny sklep internetowy?

3 poland :53 Stránka 3 Mo na kierowa si logiem Audytu Konsumenckiego Warunków Handlowych (SAOP) i Certyfikowanego Sklepu. Obowi zuj tutaj takie same zasady, jak w ka dym innym sklepie. Zazwyczaj op aca si porównanie kilku ofert. Podejmuj c decyzj na podstawie ceny, nale y zwraca uwag równie na inne okoliczno ci. Serwisy internetowe deklaruj ce zgodno z wszystkimi wymogami prawnymi daj mo liwo bezpiecznego robienia zakupów. Do kogo mo na zwróci si ze skarg z przypadku z amania praw klienta? Informacje w j zyku angielskim mo na otrzyma na linii Europejskiego Centrum Konsumenckiego , ewentualnie na linii doradczej Stowarzyszenia Ochrony Konsumenta (Sdružení obrany spot ebitel SOS). Pod tymi numerami mo na uzyska informacje, który organ nadzoru odpowiada za dany obszar.

4 poland :53 Stránka 4 2. Us ugi bankowo ci W systemie bankowym Republiki Czeskiej mo emy spotka si z bankami komercyjnymi oraz bankami specjalistycznymi. Pozycj prawn banku handlowego okre la Ustawa nr 2 / 992 Dz. U., o bankach. Bankiem centralnym Republiki Czeskiej jest Czeski Bank Narodowy ( eská národní banka, NB). Jego status reguluje Ustawa nr 6/ 993 Dz. U., o Czeskim Banku Narodowym. Przepisy prawa charakteryzuj bank komercyjny w, ust. jako osob prawn z siedzib w Republice Czeskiej maj c posta spó ki akcyjnej, która przyjmuje wp aty od ludno ci, udziela kredytów i w celu realizacji tych czynno ci posiada zezwolenie do prowadzenia dzia alno ci bankowej. Bank mo e wykonywa równie dalsze czynno ci wed ug ust. 3 tego paragrafu. Ka dy bank powinien oferowa klientom us ugi w zakresie obrotu p atniczego i rozlicze oraz prowadzenia rachunku bie cego, ze wzgl du na to, e wszystkie transakcje bankowe zawsze zako czone s przelewem rodków pieni nych (gotówkowym lub bezgotówkowym). Bank spe nia funkcj po rednika w obrocie p atniczym. Podmioty krajowe i zagraniczne otrzymuj tak sam ofert us ug. Jej podstaw s kluczowe produkty pokrywaj ce podstawowe potrzeby: wielofunkcyjny rachunek bie cy do obs ugi obrotu p atniczego, karty p atnicze lub kredytowe, kredyty konsumenckie oraz standardowe formy lokat, finansowanie mieszkania, produkty us ugowe, ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne. Banki czasami zmniejszaj zakres produktów, aby obni y swoje koszty, oferuj c produkty po czone w ró nego rodzaju pakiety. Nale y jednak uwa a, czy nie jest to zwi zane z ograniczeniem praw klienta. Bank nale y wybiera bardzo starannie takie jest prawo klienta. Kryteriami wyboru powinny by : cena i jako wiadczonych us ug, przejrzysto produktów, zrozumia o, dla obcokrajowca mo liwo komunikowania si z pracownikami banku w j zyku w asnym albo innym bliskim. W centrum wszelkich us ug finansowych oraz komunikacji klienta z bankiem znajduje si rachunek bie cy. Jest on niezb dny, aby móc wp aca pieni dze na konto, przyjmowa p atno ci od innych podmiotów, realizowa przelewy rodków pieni nych w kraju i zagranic, otrzymywa p ac od pracodawcy, otrzyma po yczk lub kredyt zaakceptowany przez bank, sp aca po yczki lub kredyty itp. Klient ma mo liwo za o enia konta w koronach czeskich lub innej walucie. Aby otworzy rachunek, ka dy klient powinien wylegitymowa si dokumentem to samo ci, cudzoziemcy wa nym paszportem. Nast puje zawarcie umowy o za o eniu rachunku bie cego z bankiem. Mo na tego dokona w ka dym banku komercyjnym, jedynym bankiem nie wiadcz cym us ug tego typu jest Czeski Bank Narodowy, który jako bank centralny spe nia inne funkcje. Obcokrajowcy podpisuj umow w j zyku czeskim. Niektóre banki maj do dyspozycji t umaczenie wa nych postanowie. Ka dy obcokrajowiec ma mo liwo za da od banku projektu umowy i zwróci si do swego doradcy finansowego lub prawnego z pro b o przestudiowanie warunków umowy i ustosunkowanie si do nich. Podstawowymi elementami umowy prowadzenia rachunku bie cego s : oznaczenie stron umowy, odno nik do przepisu, na podstawie którego umowa jest zawierana, waluta, dzie otwarcia rachunku i postawienia do dyspozycji klienta rodków znajduj cych si na rachunku, dok adna identyfikacja w a ciciela konta, numery dokumentów to samo ci, daty wa no ci i skuteczno ci umowy, podpisy obydwu stron umowy. Integraln cz ci umowy o rachunku bie cym s warunki handlowe. Z punktu widzenia klienta dokument ten jest bardzo wa ny reguluje on prawa i obowi zki w a ciciela rachunku, sposób dysponowania rodkami na rachunku, warunki i sposób oprocentowania rodków na rachunku, ceny us ug, terminy sk adania zlece p atniczych. Niestety z regu y klienci po wi caj bardzo ma o czasu na jego przeczytanie albo nie czytaj go wcale. Pó niej mo e si zdarzy, i klient b dzie zdziwiony jego tre ci, dowiaduj c si, e nie spe ni swoich obowi zków. W sk ad dokumentacji rachunku bie cego prowadzonej przez bank wchodzi wzór podpisu. Wzór podpisu powinien jasno identyfikowa w a ciciela rachunku oraz osoby, które w a ciciel uprawni do dysponowania rachunkiem odpowiednie osoby musz wi c z o y wyra ne podpisy. W a ciciel rachunku powinien zawsze z o y podpis na dowód tego, e zgadza si na upowa nienie innych osób do dysponowania rachunkiem. Wzory podpisów s zobowi zuj ce dla banku, jak równie dla klienta. Rachunek bie cy mo e zosta zlikwidowany na wniosek jego w a ciciela, banku lub z innych powodów.

5 poland :53 Stránka 5 Wa n dziedzin us ug wiadczonych przez banki jest bezgotówkowy obrót p atniczy. Prawo Republiki Czeskiej jest w pe ni zharmonizowane z ustawodawstwem Unii Europejskiej równie w zakresie obrotu p atniczego. Podstawow norm prawn jest tutaj Ustawa nr 24/2002 Dz. U., o przelewach rodków pieni nych, elektronicznych rodkach p atniczych oraz systemach p atniczych (ustawa o obrocie p atniczym). Klient mo e realizowa przelewy rodków pieni nych w ramach krajowego, transgranicznego lub zagranicznego obrotu p atniczego. Ka dy bank powinien poinformowa swoich klientów jasno i zrozumiale pisemn form o ogólnych warunkach prowadzenia obrotu p atniczego. Obcokrajowcom nale y zaleci, aby zwracali si do swoich osobistych doradców bankowych z zapytaniami dotycz cymi tych warunków przed realizacj ka dego takiego przelewu. Przed realizacj przelewu ka dy bank musi przekaza klientowi odpowiednie informacje, aby móg on zadecydowa, czy chce zrealizowa przelew czy te nie. Zasadniczymi informacjami potrzebnymi do podj cia decyzji o realizacji przelewu s : termin potrzebny na przelew kwoty na rzecz banku odbiorcy, termin, w którym rodki b d do dyspozycji odbiorcy p atno ci, dzie, w którym rachunek p atnika zostanie obci ony kwot przelewu, cena za realizacj przelewu, dane o kursach walutowych. Bank jest te zobowi zany do poinformowania klienta o realizacji przelewu, co z regu y obywa si w formie wyci gu z rachunku. Niektóre banki sporz dzaj dla obcokrajowców specjalne, bardziej przejrzyste wyci gi u atwiaj ce orientacj w dokumencie. Dobrze jest zasi gn informacji, czy taka mo liwo istnieje. Ustawa o obrocie p atniczym okre la dok adne terminy realizacji przelewów. Przy przelewie rodków pieni nych w ramach jednego banku powinien on zosta zrealizowany w ramach jednego dnia roboczego. Realizacja zlecenia p atniczego lub polecenia zap aty w ramach mi dzybankowego obrotu p atniczego trwa d u ej, transakcja jednak musi zosta rozliczona maksymalnie w ci gu 3 bankowych dni roboczych, polecenie zap aty w ci gu 5 dni. P atno w ramach transgranicznego obrotu p atniczego musi zosta zrealizowana najpó niej w ci gu 6 bankowych dni roboczych. Przed zrealizowaniem przelewu rodków pieni nych nale y zwróci si do osobistego doradcy bankowego, aby uzyska dok adne informacje dotycz ce w a ciwo ci konkretnego instrumentu i czynno ci, które nale y wykona, aby przelew zosta pomy lnie zrealizowany. Nale y zwróci uwag, e klient sk adaj cy zlecenie ma obowi zek przekazania bankowi poprawnie wype nionego zlecenia p atniczego. Jakie elementy musi zawiera zlecenie p atnicze w krajowym obrocie p atniczym? Zlecenie p atnicze w krajowym obrocie p atniczym musi zawiera nast puj ce obowi zkowe elementy: konto bankowe p atnika, konto bankowe odbiorcy, kwot p atno ci w walucie czeskiej, podpis lub podpis elektroniczny podmiotu sk adaj cego dyspozycj. Poza tym musi zawiera tzw. konstantní symbol numer okre laj cy rodzaj p atno ci. Innym elementami zlecenia p atniczego s data p atno ci, tzw. symbol wariabilny numer identyfikuj cy p atno, data z o enia zlecenia p atniczego. Jakie elementy musi zawiera zlecenie p atnicze w zagranicznym lub transgranicznym obrocie p atniczym? S to w szczególno ci: numer rachunku odbiorcy w formacie IBAN, kod banku odbiorcy w formacie BIC, kraj odbiorcy, waluta, kwota op aty (BEN, OUR, SHA) sposób realizacji, tytu p atno ci. Przy realizacji p atno ci transgranicznej lub standardowej p atno ci zagranicznej dobrze jest zwróci si z pro b o szczegó owe informacje do osobistego doradcy bankowego. Co oznacza okre lenie dane bankowe ( bankovní spojení) w krajowym obrocie p atniczym? W krajowym obrocie p atniczym oznacza ono numer rachunku, kod identyfikacyjny banku, ewentualnie czterocyfrowy znak liczbowy. Co oznacza poj cie p atno ci transgranicznej? Chodzi o p atno w walucie EUR w kwocie maksymalnie do EUR ,00 zrealizowan w ramach krajów UE z numerem konta IBAN i kodem banku BIC (mi dzynarodowy kod identyfikacyjny banku). Warunkiem p atno ci jest rozliczenie op at w formie tzw. SHA (podano bezpo rednio w zleceniu, oznacza to, e op aty za przelew reguluje p atnik i odbiorca w swoim banku). Jak nale y post powa, kiedy bank nie chce uzna reklamacji przelewu rodków pieni nych? Je eli chodzi o przelew rodków pieni nych do wysoko ci EUR, spór pomi dzy klientem i bankiem rozpatruje arbiter finansowy.

6 poland :53 Stránka 6 3. Karty p atnicze Wydawanie kart p atniczych, czyli elektronicznych rodków p atniczych, jest jedn ze znacz cych us ug, oferowanych obecnie przez banki klientom. Bank jest uprawniony do wiadczenia tej us ugi na mocy Ustawy nr 2 / 992 Dz. U. R. Cz., o bankowo ci. Podstaw prawn u ytkowania elektronicznych rodków p atniczych stanowi Ustawa nr 24/2002 Dz. U. R. Cz. o przelewach rodków pieni nych, elektronicznych rodkach p atniczych oraz systemach p atniczych. Karty p atnicze dzieli si na debetowe i kredytowe, natomiast oba te rodzaje dalej na elektroniczne i embosowane. S one produkowane z tworzyw sztucznych i wyposa one w pasek magnetyczny lub microchip. Embosowane karty p atnicze (z wypuk ym, t oczonym tekstem dla czytników mechanicznych) umo liwiaj transakcje w bankomatach lub w placówkach handlowych wyposa onych w terminal elektroniczny, w placówkach handlowych wyposa onych w terminal mechaniczny bez cza on-line a tak e transakcje e-commmerce (zamówienia internetowe, e- mailowe czy te telefoniczne). Wymiary kart oraz dane zapisane na nich s standaryzowane na podstawie obowi zuj cych mi dzynarodowych norm ISO. W przypadku kart chipowych dane s zapisane bezpo rednio w chipie, który chroni dane przed nadu yciem. Wyp at gotówki przy pomocy karty mo na przeprowadza tak e przy okienku w bankach oraz kantorach wymiany walut oznakowanych logiem danego systemu p atniczego oraz tekstem Cash Advance. Przy wyp atach gotówki nale y oprócz karty p atniczej przedstawi tak e dokument to samo ci, np. paszport. U ywanie kart kredytowych zwi zane jest z korzystaniem z kredytu. Umo liwiaj one w a cicielowi karty zakup towaru na kredyt, mo na je wykorzystywa do bezgotówkowych operacji p atniczych we wszystkich sklepach, restauracjach i innych punktach handlowych, które zawar y stosown umow z bankiem. Karta kredytowa mo e by wykorzystana przez w a ciciela tak e w celu wyp aty gotówki z bankomatu. Niektóre karty kredytowe s zwi zane z ubezpieczeniem podczas podró y, ubezpieczeniem wypadkowym oraz ze zni kami w wybranych sklepach. Bank wydaje w a cicielowi kart na podstawie z o onego przez niego wniosku. Okre la tak e limit kredytowy, tzn. maksymaln kwot, któr klient mo e po yczy, korzystaj c z karty kredytowej. Posiadacz karty kredytowej ma mo liwo wielokrotnego po yczania i sp acania kwot do wysoko ci limitu kredytowego (mowa tu o kredycie obrotowym). Limit kredytowy jest okre lany przez bank indywidualnie w zale no ci od wysoko ci dochodów, wysoko ci zad u enia, zdolno ci kredytowej oraz przesz o ci kredytowej wnioskodawcy. Karty p atnicze debetowe umo liwiaj klientowi dost p do rodków finansowych na rachunku bie cym. S u do realizacji p atno ci, wyp aty pieni dzy z bankomatów, w oddzia ach banków lub bezpo rednio w punktach sprzeda y. Karty p atnicze debetowe analogicznie do kart kredytowych s u do p acenia za towar w sklepach, restauracjach i hotelach wyposa onych w terminale kasowe. Kwota zostaje potr cona z konta nabywcy (w a ciciela karty debetowej) i przypisana na konto sprzedaj cego. W a ciciel karty debetowej nie korzysta z us ug kredytowych banku. Karta p atnicza mo e by wystawiona w a cicielowi konta i innym osobom, na podstawie wniosku w a ciciela o wydanie kart. Pomi dzy bankiem a klientem zawierana jest pisemna umowa o u ytkowaniu karty p atniczej. Na karcie widnieje wystawca karty p atniczej, imi, nazwisko i podpis posiadacza, numer karty, okres wa no ci karty, a czasami tak e zdj cie w a ciciela karty. Poza tym karta p atnicza zawiera dane elektroniczne (na pasku magnetycznym lub microchipie). Placówki handlowe akceptuj ce karty p atnicze s oznakowane winiet danego systemu p atniczego (na przyk ad: EUROCARD/MASTERCARD, VISA). Podczas p acenia za towary i us ugi za pomoc karty p atniczej pracownik placówki handlowej kopiuje dane z tekstu t oczonego karty przy pomocy imprintera (mechanicznego czytnika danych), wype nia dokument sprzeda y, przedstawia go klientowi do podpisu a nast pnie sprawdza zgodno podpisu na dokumencie sprzeda y z podpisem na karcie. Sprzedawcy maj cy do dyspozycji elektroniczny terminal kasowy przeci gaj w takim przypadku kart p atnicz przez czytnik. Po automatycznej autoryzacji (weryfikacji) i wydrukowaniu dokumentu sprzeda y sprzedawca przedstawia posiadaczowi karty ów dokument do podpisu. Niektóre placówki handlowe s wyposa one w elektroniczne terminale kasowe po wsuni ciu karty p atniczej w terminal pracownik placówki handlowej prosi klienta o wprowadzenie kodu PIN za po rednictwem

7 poland :53 Stránka 7 klawiatury terminala. W czasie transakcji pracownik placówki handlowej ma prawo zwrócenia si do banku, który jest wystawc karty (w zasadzie do centrum autoryzacyjnego owego banku), o zgod na realizacj p atno ci autoryzacj. Autoryzacja stanowi jeden z podstawowych elementów ochrony w a ciciela konta, karty, handlowca akceptuj cego kart p atnicz oraz banku przed nadu yciem karty p atniczej. Przy ka dej transakcji kontrolowane s : termin wa no ci karty, uprawnienia posiadacza do pos ugiwania si kart oraz wysoko kwoty, która stanowi przedmiot p atno ci. Kontrola ta jest przeprowadzana za po rednictwem bankomatu lub terminala kasowego. Rozró niamy dwa systemy autoryzacji: off-line (w terminalu istniej wst pnie zapisane dane kontrolne, które w regularnych przedzia ach czasowych s aktualizowane) lub on-line (wszystkie terminale s pod czone do centralnego komputera centrum autoryzacyjnego a kontrola zostaje przeprowadzona na podstawie aktualnego stanu i aktualnych informacji). Banki, b d ce cz onkami systemu bankowego Republiki Czeskiej, prowadz c dzia alno us ugow w formie elektronicznych rodków p atniczych kieruj si obowi zuj cymi przepisami prawa Republiki Czeskiej a jednocze nie zasadami mi dzynarodowych towarzystw kart p atniczych VISA International oraz Eurocard/Mastercard International i innych. Wy ej wymienione towarzystwa okre laj zasady wydawania kart oraz za po rednictwem centrum autoryzacyjnego i bilansowego zapewniaj weryfikacj (autoryzacj ) i rozliczenia transakcji. Jak mo na si zabezpieczy przed nadu yciem karty p atniczej? Przede wszystkim karty p atnicze powinny by przechowywane oddzielnie od innych dokumentów, z zasady nigdy nie nale y zapisywa PIN-u na karcie ani pozostawia go wraz z kart. Swoich rzeczy osobistych, w których przechowujemy dokumenty finansowe, nie nale y nigdy pozostawia bez nadzoru, nale y uwa a na okrycia wierzchnie czy te marynarki przewieszone przez krzes a w restauracjach. Podczas p acenia w restauracjach i placówkach handlowych nie nale y dopu ci do tego, aby kasjer gdziekolwiek zabiera kart. Podpis na karcie p atniczej w interesie klienta powinien by inny ni podpis na dokumentach to samo ci. Nale y pami ta o tym, e tak e bank w swych warunkach handlowych wymaga, a eby klient do o y wszelkich stara, aby w adnych okoliczno ciach nie dopu ci do utraty karty. Kto pomaga klientom w rozwi zywaniu problemów powsta ych w zwi zku z kartami p atniczymi, w przypadku ich niezadowolenia ze sposobu za atwienia reklamacji w banku? Mo na zwróci si do arbitra finansowego Republiki Czeskiej, poniewa post powanie okre lone przepisami prawnymi o arbitra u finansowym stosuje si równie do rozwi zywania za ale i sporów, powsta ych pomi dzy wystawcami elektronicznych rodków p atniczych a ich posiadaczami, czyli pomi dzy bankami a ich klientami. Post powanie w ramach arbitra u finansowego zostaje wszcz te na podstawie wniosku klienta. Wa nym elementem takiego wniosku jest dokument wiadcz cy o fakcie, i klient wezwa dany bank do rozwi zania jego problemu dotycz cego karty p atniczej, a bank albo nie rozpatrzy danego wniosku pozytywnie, albo w ogóle na niego nie zareagowa. Decyzja wydawana przez arbitra finansowego nazywana jest orzeczeniem. W przypadku przegrania sporu przez bank, wyp aca on kar w wysoko ci dziesi ciu procent kwoty sporu, najmniej jednak dziesi tysi cy koron. Któr kart najlepiej wybra? Je eli cz sto podró ujesz po Europie, zaleca si korzystanie z kart p atniczych Eurocard/MasterCard lub Visa. W przypadku cz stych podró y do Stanów Zjednoczonych korzystne s karty p atnicze Visa oraz American Express. Wed ug jakich kryteriów nale y wybiera kart debetow? Je eli potrzebujesz karty wy cznie w celu podejmowania gotówki z bankomatu, w pe ni wystarcza karta VISA Elektron lub Maestro, je eli natomiast b dziesz korzysta z karty tak e w celu p acenia za towary i us ugi, wygodniejsze jest pos ugiwanie si embosowan kart p atnicz EuroCard/MasterCard Standard lub Visa Classic. Karty te obowi zuj bowiem mi dzynarodowo.

8 poland :53 Stránka 8 4. Us ugi w zakresie udzielania kredytów Udzielanie kredytów bankowych i po yczek konsumpcyjnych jest wa nym elementem oferty us ug banków handlowych i specjalistycznych. Zasady polityki kredytowej banków handlowych opieraj si na prawodawstwie Republiki Czeskiej i s zgodne z zasadami stosowanymi w pozosta ych pa stwach cz onkowskich Unii Europejskiej. Ten obszar us ug reguluj nast puj ce przepisy: Ustawa nr 32 /200 Dz. U. R. Cz. o niektórych warunkach zaci ganiu kredytu konsumenckiego oraz o zmianie Ustawy nr 64/ 986 Dz. U. R. Cz. (dalej tylko ustawa o kredycie konsumenckim), Ustawa nr 5 3/ 99 Dz. U. R. Cz., Kodeks handlowy oraz Ustawa nr 32 /200 Dz. U. R. Cz., Ustawa nr 40/ 964 Dz. U. R. Cz., Kodeks cywilny oraz Ustawa nr 634/ 992 Dz. U. R. Cz., o ochronie konsumenta. Korzystanie z po yczek finansowych oraz kredytów konsumenckich i hipotecznych jest obecnie bardzo rozpowszechnione. Niektóre po yczki reguluje Kodeks cywilny, inne obj te s specjaln ustaw Ustaw o kredycie konsumenckim. Ustawa ta w specjalny sposób reguluje warunki udzielania kredytów w celu zapewnienia maksymalnej ochrony konsumenta zgodnie z prawem europejskim. Umow o po yczce reguluj postanowienia Kodeksu cywilnego. Je eli po yczka równocze nie spe nia warunki kredytu konsumenckiego, okre lone w Ustawie o kredycie konsumenckim, to stosunki prawne mi dzy wierzycielem a d u nikiem kieruj si przepisami Ustawy o kredycie konsumenckim. Ustawa o kredycie konsumenckim wprowadza wska niki rocznych kosztów kredytu konsumenckiego ponoszonych przez kredytobiorc. Wska nik rocznego kosztu kredytu nie jest tym samym co roczna stopa procentowa. Pozwala kredytobiorcy na porównanie oprocentowania poszczególnych kredytów konsumenckich oferowanych na rynku. Na podstawie rocznego kosztu kredytu mo na porównywa warunki kredytów konsumenckich i okre li, do jakiego stopnia s one korzystne. Obliczenia najlepiej wykona przy u yciu odpowiedniego programu komputerowego. Jeden z takich programów (kalkulator kredytowy) mo na znale na stronach internetowych Czeskiej Inspekcji Handlowej ( eská obchodní inspekce) pod adresem Czeska Inspekcja Handlowa jest organem nadzoruj cym przestrzeganie Ustawy o kredycie konsumenckim. Ustawa o kredycie konsumenckim wymaga, aby umowa o zaci gni ciu kredytu konsumenckiego zawiera a: okre lenie kosztów kredytu konsumenckiego, warunki, w których koszt kredytu mo e zosta zmieniony, okre lenie maksymalnej wysoko ci kredytu konsumenckiego, okre lenie wysoko ci poszczególnych rat, ich liczby i harmonogramu sp at, warunków, w których mo na wcze niej rozwi za stosunek wynikaj cy z umowy, postanowienie dotycz ce prawa sp aty kredytu konsumenckiego przed uzgodnionym terminem, zobowi zanie wierzyciela do informowania konsumenta o wszystkich zmianach kosztów kredytu. Zasady obowi zuj ce przy kredytach konsumenckich nie dotycz w szczególno ci kredytów hipotecznych, czyli umów, na podstawie których udzielane s kredyty na zakup, budow, napraw lub utrzymanie nieruchomo ci, dalej umów najmu, po yczek bezodsetkowych, kredytów konsumenckich z przeznaczeniem na bie ce korzystanie z us ug, za które konsument p aci ratalnie, kredytów o okresie sp aty poni ej 3 miesi cy lub p atnych w najwy ej 4 ratach w terminie nieprzekraczaj cym 2 miesi cy. Kredyty budowlane stanowi bardzo wa n grup produktów, które oferowane s konsumentom na rynkach finansowych. Pod poj ciem kredytu budowlanego rozumiany jest kredyt udzielany kredytobiorcy na zakup lub przebudow prywatnego maj tku nieruchomego, który jest jego w asno ci lub który chce on pozyska, zabezpieczaj c go hipotek na nieruchomo ci lub gwarancj. Kredyt hipoteczny jest kredytem d ugoterminowym. Rynek finansowy oferuje kilka rodzajów kredytów hipotecznych. S to kredyty o krótszym okresie obowi zywania stopy procentowej na, 2 lub 3 lata, s u ce do finansowania nabycia lub adaptacji nieruchomo ci do celów mieszkalnych. Stopa odsetkowa mo e mie okres obowi zywania 4, 5, 0 lub 5 lat. Niektóre banki oferuj kredyty hipoteczne do celów finansowania w asnego mieszkania a do wysoko ci 00 % warto ci nieruchomo ci. Kredyty hipoteczne s przeznaczone dla klientów w wieku ponad 8 lat, kredyt musi

9 poland :53 Stránka 9 by zawsze zabezpieczony hipotek na nieruchomo ci b d cej przedmiotem kredytowania lub na innej nieruchomo ci znajduj cej si na terenie Republiki Czeskiej. Maksymalna wysoko kredytu bywa z regu y ograniczona warto ci nieruchomo ci obci onej hipotek oraz wysoko ci dochodów klienta. Aktualn wysoko op at za us ugi zwi zane z kredytem hipotecznym banki podaj w wydawanych przez siebie taryfach op at. Nale y zwróci uwag na fakt, e kredyty hipoteczne obj te s zasadami prawa europejskiego i banki stosuj te zasady. Pa stwa cz onkowskie Unii Europejskiej jednak nie wdra aj ich w formie ustawy (tak jak w przypadku kredytów konsumenckich), ale tylko w formie dyrektywy, zalecenia. Priorytetem Unii Europejskiej jest zapewnienie wysokiego stopnia ochrony konsumenta. Wed ug zasad Unii Europejskiej bank udzielaj cy kredytu hipotecznego powinien poda w umowie w szczególno ci: dane identyfikacyjne stron umowy, cele, na które kredyt mo e zosta wykorzystany, formy gwarancji, typ stopy procentowej sta a, zmienna lub kombinowana, dane o kosztach, które b d op acane z kredytu, ró ne alternatywy sp aty kredytu, informacja o tym, czy mo liwa jest wcze niejsza sp ata kredytu, termin sp aty kredytu. Ponadto nale y zwróci uwag, e obcokrajowcy nie mog korzysta z udogodnie podatkowych dotycz cych klientów krajowych. Na pytanie, w jaki sposób mo na rozwi za trudn sytuacj finansow przy pomocy kredytu, mo na odpowiedzie : w przypadku krótkotrwa ego braku rodków finansowych mo na skorzysta z kredytów w rachunku bie cym, które s dost pne natychmiast w przypadku nieoczekiwanych wydatków. Indywidualne ramy kredytowe w wi kszo ci powi zane s z rachunkiem bie cym. Z kredytu mo na korzysta i sp aca go na bie co, odsetki s potr cane tylko z salda debetowego. Innym rozwi zaniem mo e by karta kredytowa, przy pomocy której mo na na pewn liczb dni uzyska po yczk bezodsetkow. Przy pomocy karty mo na robi zakupy przy zerowym saldzie na koncie p atno ci realizowane s za po rednictwem karty, która pozwala na natychmiastowe skorzystanie z po yczki do wysoko ci okre lonego limitu. Je eli jest nam potrzebna wi ksza kwota na inwestycje, mo na zaci gn kredyt na d u szy okres, konieczne jest jednak staranne rozwa enie wielu okoliczno ci. Banki na rynku finansowym oferuj ró ne warianty, takie jak kredyty celowe (kredyty konsumenckie, kredyty hipoteczne na dowolny cel). Innym rozwi zaniem mo e by kredyt gotówkowy, przy którym rodki wyp acane s przez bank w gotówce lub przelewane na rachunek bie cy klienta. Istnieje te mo liwo skorzystania z leasingu lub kredytu na zakup rodka transportu. Wi kszo banków oferuje ubezpieczenia na ycie dla kredytobiorców w celu zabezpieczenia udzielonych kredytów. Kredyty dla osób fizycznych stanowi specyficzn i dosy du grup transakcji kredytowych banków. S owo kredyt pochodzi z aci skiego credo (wierz ), to znaczy, e bank wierzy w to, e kredytobiorca b dzie dobrze prosperowa i prawid owo oraz terminowo ureguluje swoje zobowi zanie. Przy ocenie zdolno ci kredytowej wnioskodawcy bank stosuje prostsze procedury ni w przypadku kredytów na dzia alno gospodarcz. W przypadku kredytów dla ludno ci szczególny nacisk k adziony jest na to, aby po uregulowaniu rat kredytu zachowane zosta o minimum yciowe. W celu przy pieszenia procesu decydowania o udzielaniu kredytów konsumenckich banki cz sto stosuj metod punktow (scoring). Przy ocenie historii kredytowej wnioskodawcy bank mo e korzysta z w asnych danych lub danych uzyskanych od specjalistycznej agencji informacyjnej, w naszych warunkach tak agencj jest tzw. rejestr kredytowy. Kredyty dla ludno ci s zabezpieczone z regu y przez por czenie (por czycieli mo e by nawet kilku), hipotek na nieruchomo ci lub przy u yciu innych rodzajów zabezpiecze. Je eli bank gotów jest udzieli klientowi kredytu, zawiera z nim odpowiedni umow w zale no ci od rodzaju kredytu i regulacji prawnych dotycz cych danego produktu kredytowego, jak podano powy ej. Jakie s zalety wska nika rocznego kosztu kredytu w stosunku do stopy procentowej? Przy obliczaniu rocznego kosztu kredytu uwzgl dniane s nie tylko p atno ci kapita u i odsetek, ale tak e inne koszty podane w Ustawie o kredycie konsumenckim. Drug jego zalet jest jednolito wszystkie podmioty maj obowi zek podawania wska nika rocznego kosztu kredytu. To u atwia orientacj konsumenta. W przeciwie stwie do tego, w przypadku stopy procentowej czasami mo na spotka si ze wska nikiem wyliczonym na bazie tygodniowej, miesi cznej lub rocznej. Czy kredyt konsumencki mo na zaci gn w formie ustnej?

10 poland :53 Stránka 10 Umowa o zaci gni ciu kredytu konsumenckiego musi by zawarta na pi mie. Jeden egzemplarz umowy musi otrzyma kredytobiorca. Co to jest tzw. hipoteka ameryka ska? Jest to gotówkowy kredyt hipoteczny na dowolny cel. Zabezpieczeniem kredytu jest hipoteka na nieruchomo ci, mo e by wykorzystany do finansowania towarów i us ug w celach osobistej konsumpcji, jego minimalna kwota wynosi z regu y CZK, okres p atno ci do 5 lat.

11 poland :53 Stránka Us ugi ubezpieczeniowe Dzia alno gospodarcza w zakresie ubezpiecze zosta a ramowo unormowana na mocy Ustawy nr 363/ 999 Dz. U. R. Cz. o ubezpieczeniach, dalej na mocy Ustawy nr 37/2004 Dz. U. R. Cz. o umowie ubezpieczenia, Ustawy nr 38/2004 Dz. U. R. Cz. o po rednikach ubezpieczeniowych i samodzielnych likwidatorach zdarze ubezpieczeniowych oraz kilku kolejnych ustaw. List ustaw i rozporz dze wraz z ich brzmieniem aktualnym mo na znale na stronach internetowych Czeskiego Banku Narodowego ( NB) w dziale Przepisy prawne/ubezpieczenia (Legislativa/Pojiš ovnictví). Bank ten od prowadzi nadzór nad sektorem ubezpieczeniowym. Polisa ubezpieczeniowa oferuje pokrycie ryzyk zdefiniowanych w umowie ubezpieczeniowej w zamian za p atno, czyli sk adk ubezpieczeniow. Sk adka ubezpieczeniowa jest uiszczana przez ubezpieczaj cego. W przypadku, gdy dojdzie do zdarzenia ubezpieczeniowego, nale y bez zb dnej zw oki zg osi ten fakt ubezpieczycielowi. Ubezpieczyciel natomiast bez zb dnej zw oki rozpoczyna w asne badanie zdarzenia, konieczne do stwierdzenia zakresu jego obowi zków wynikaj cych z polisy a po jego zako czeniu bada w terminie do 5 dni wyp aca wiadczenie ubezpieczeniowe, czyli odszkodowanie. W przypadku, gdy ubezpieczyciel nie jest w stanie zako czy badania zdarzenia w terminie do 3 miesi cy, zobowi zany jest do poinformowania o powodach takiej zw oki a na wniosek ubezpieczonego tak e do wyp acenia zaliczki odszkodowania. Ubezpieczyciel w niektórych przypadkach ma równie tzw. prawo regresu, innymi s owy mo e da odszkodowania od winowajcy ubezpieczonego. Ogólnie ubezpieczenia dzieli si na ubezpieczenia na ycie oraz ubezpieczenia maj tkowe i osobowe. Ubezpieczenia na ycie obejmuj ryzyko mierci ubezpieczonego oraz do ycie przez ubezpieczonego ko ca okresu ubezpieczenia. Ubezpieczenia nale ce do drugiej grupy obejmuj ubezpieczenia nast pstw wypadków, ubezpieczenia mienia lub odpowiedzialno ci cywilnej. Ubezpieczenia mo na podzieli tak e na ubezpieczenia straty i szkód oraz ubezpieczenia kwotowe. W przypadku ubezpieczenia straty i szkód ubezpieczalnia wyp aca odszkodowanie maksymalnie do wysoko ci faktycznie powsta ej szkody. Dany przypadek oczywi cie mo na ubezpieczy u wielu ubezpieczycieli równocze nie (przy czym istnieje obowi zek poinformowania ka dego ubezpieczyciela o takim wielostronnym ubezpieczeniu). W przypadku ubezpieczenia kwotowego okre lenie warto ci odszkodowania w taki sposób najcz ciej nie jest mo liwe. W ten sposób ubezpiecza si na przyk ad ycie i zdrowie. Wyp ata odszkodowania z ubezpieczenia nie zawsze odbywa si jednorazowo, mo e mie tak e form regularnie wyp acanej renty. Dodatkowo istnieje mo liwo uzgodnienia tzw. zwolnienia od obowi zku p acenia sk adek ubezpieczenia, na przyk ad w przypadku otrzymania pe nej renty inwalidzkiej ubezpieczony mo e zosta zwolniony z obowi zku uiszczania op aty ubezpieczeniowej. Istnieje równie opcja pobierania wiadczenia za czas niezb dnego leczenia wg liczby dni (tzn. wiadczenie w formie okre lonej umownej kwoty za ka dy dzie leczenia skutków wypadku) lub procentowo (tzn. ustalona cz okre lonej sumy umownej), czy te rezygnacji z zawierania pewnych cz ci ubezpieczenia. Podczas gdy w ramach ubezpieczenia maj tkowego i osobowego w lepszym przypadku p acimy tylko sk adki ubezpieczeniowe, a od ubezpieczyciela po zako czeniu ubezpieczenia nie otrzymujemy nic, w przypadku ubezpieczenia na ycie poza czystym ubezpieczeniem ryzyka istnieje tak e tzw. ubezpieczenie kapita owe, czy te nawet ubezpieczenia inwestycyjne. W przypadku ubezpieczenia inwestycyjnego sam ubezpieczony mo e mie wp yw na sposób inwestowania rodków (co mo e by korzystne, ale jest te zwi zane z ryzykiem straty), natomiast w przypadku ubezpieczenia kapita owego wybór sposobu zarz dzania rodkami pozostawiamy do decyzji ubezpieczyciela. Zdarzeniem ubezpieczeniowym w takim przypadku jest nie tylko mier, ale tak e do ycie do wieku okre lonego w umowie ubezpieczenia. Poniewa sektor ubezpiecze jest dzia alno ci gospodarcz, tak jak ka da inna, nie ma obowi zku prawnego zawierania ubezpiecze osobowych. Istnieje kilka mo liwo ci rozwi zania ubezpieczenia. Nawet w przypadku, gdy umowa ubezpieczenia zosta a ju zawarta i zap acono pierwsz sk adk ubezpieczeniow, ubezpieczalnia oraz ubezpieczony s uprawnieni do wypowiedzenia takiej umowy

12 poland :53 Stránka 12 w okresie 2 miesi cy od jej zawarcia. Ubezpieczenie w takim przypadku wygasa ósmego dnia po dor czeniu wypowiedzenia. Je eli umowa ubezpieczenia zosta a zawarta w formie korespondencyjnej, istnieje mo liwo jej zako czenia na wniosek ubezpieczonego bez podania powodu w terminie 4 dni (w przypadku ubezpieczenia na ycie w terminie 30 dni) od jej zawarcia (lub od dnia dor czenia warunków ubezpieczenia). W innych przypadkach istnieje mo liwo wypowiedzenia umowy ubezpieczenia dopiero z dniem zako czenia okresu ubezpieczeniowego. Wypowiedzenie nale y dor czy drugiej stronie najpó niej 6 tygodni przed up ywem wspomnianego okresu, pod rygorem niewa no ci. Umow ubezpieczenia mo na równie wypowiedzie w okresie 3 miesi cy od dnia dor czenia zawiadomienia o zaj ciu zdarzenia ubezpieczeniowego ubezpieczenie wygasa wtedy w terminie jednego miesi ca od dor czenia wypowiedzenia. Ubezpieczenie mo e równie wygasn w przypadku zmiany w a ciciela przedmiotu ubezpieczonego. Mo liwo odst pienia od umowy ubezpieczeniowej istnieje tak e wówczas, gdy jedna ze stron umy lnie lub z niedbalstwa udzieli nieprawdziwych odpowiedzi na pisemne zapytania drugiej strony, mianowicie pod warunkiem, e w przeciwnym razie umowa ubezpieczeniowa nie zosta aby zawarta. Z powy szego prawa mo na skorzysta w terminie 2 miesi cy od dnia uzyskania takiej informacji przez dan stron umowy, w przeciwnym razie prawo to zanika. W przypadku odst pienia umowa traci wa no od pocz tku a obydwie strony maj obowi zek zwrotu wszystkich wiadcze uzyskanych w jej wyniku tzn. zap aconych sk adek ubezpieczeniowych oraz wyp aconych odszkodowa w terminie do 30 dni. Ubezpieczenie mo e równie wygasn w wyniku up yni cia czasu trwania umowy, mianowicie w przypadku umowy zawartej na czas okre lony. W umowie ubezpieczeniowej mo e jednak by zawarte postanowienie o jej automatycznym odnowieniu w przypadku niez o enia wypowiedzenia (w terminie 6 tygodni przed zako czeniem okresu ubezpieczenia). W przypadku niep acenia sk adek ubezpieczeniowych ubezpieczyciel ma obowi zek poinformowa ubezpieczonego o mo liwo ci wyga ni cia ubezpieczenia z wy ej podanego powodu, tzn. ma obowi zek przes ania ponaglenia, w którym jednocze nie okre la okres nie krótszy ni miesi c, po którego bezskutecznym up yni ciu ubezpieczenie wygasa. Nale y jednak pami ta o tym, e je eli w umowie ubezpieczeniowej nie okre lono inaczej, to ubezpieczenie (za wyj tkiem obowi zkowych) automatycznie zostaje zawieszone w przypadku nie uiszczenia op aty ubezpieczeniowej w terminie do 2 miesi cy od dnia p atno ci. Co prawda nie ma wtedy obowi zku p acenia sk adek za czas przerwania skuteczno ci umowy ubezpieczeniowej, chocia czas ten zalicza si do czasu ubezpieczenia, jednak tak e ubezpieczyciel jest wtedy zwolniony od obowi zku wiadcze w przypadku wyst pienia zdarzenia ubezpieczeniowego. Oczywi cie istnieje tak e mo liwo zako czenia umowy ubezpieczenia kiedykolwiek za porozumieniem stron zawartym pomi dzy ubezpieczonym a ubezpieczycielem. Ubezpieczenie wygasa równie w dniu zawiadomienia ubezpieczyciela o odmowie przyj cia odszkodowania. Je eli w umowie ubezpieczenia lub ustawie o umowie ubezpieczeniowej nie postanowiono inaczej, ubezpieczenie wygasa w momencie zaprzestania istnienia przedmiotu ubezpieczonego, mierci osoby ubezpieczonej czy te zaniku ubezpieczonego podmiotu prawnego bez prawnego nast pcy. Kto jest kim w ubezpieczeniach? Osob zainteresowan ubezpieczeniem jest przysz y ubezpieczaj cy. Ubezpieczaj cy zawiera umow ubezpieczenia z ubezpieczycielem i staje si p atnikiem sk adek ubezpieczeniowych. Ubezpieczycielem jest towarzystwo ubezpieczeniowe, które wyp aca wiadczenia ubezpieczeniowe (odszkodowania). Ubezpieczony to osoba, na rzecz której zawarto ubezpieczenie, nie zawsze musi by ona to sama z ubezpieczaj cym. Osoba uprawniona to osoba, która w wyniku zdarzenia ubezpieczeniowego uzyskuje prawo do otrzymania wiadcze ubezpieczeniowych. Uposa onym jest osoba wymieniona w polisie, na rzecz której zostanie wyp acone wiadczenie ubezpieczenia w przypadku mierci ubezpieczonego. Jaka jest ró nica pomi dzy warto ci czasow a warto ci now? Warto nowa to warto, za któr mo na w danym czasie i na danym miejscu naby taki sam przedmiot. W przypadku warto ci czasowej od warto ci nowej odlicza si stopie zu ycia, ewentualnie dolicza si do niej zwi kszenie warto ci wynikaj ce na przyk ad z napraw czy te modernizacji. Co oznacza poj cie koszta ratunkowe? Koszta ratunkowe to nak ady wiadomie poniesione w celu zapobie enia bezpo rednio zagra aj cemu zdarzeniu ubezpieczeniowemu lub w celu ograniczenia jego skutków. Nale do nich tak e nak ady poniesione w zwi zku z usuwaniem uszkodzonego mienia ubezpieczonego lub jego pozosta o ci, je eli usuwanie to jest obligatoryjne ze wzgl du na wymogi w zakresie higieny, bezpiecze stwa lub ekologii.

13 poland :53 Stránka 13 Jakie s najwa niejsze ró nice pomi dzy polisami zawartymi przed a pó niej? Polisy te kieruj si postanowieniami wcze niejszych przepisów prawnych, czyli Kodeksu cywilnego, dok adniej rozdzia em pi tnastym ( 788 i kolejne). W przypadku nie uiszczenia sk adki ubezpieczeniowej w terminie sze ciu miesi cy polisa ubezpieczeniowa wygasa, nawet w przypadku, gdy ubezpieczyciel nie dostarczy adnego ponaglenia. Postanowienie to nie obowi zuje jedynie w przypadku ubezpiecze na ycie (oprócz ubezpieczenia na wypadek mierci, zawartego na dok adnie uzgodniony okres za zwyk sk adk ubezpieczeniow ). Tak e w przypadku starszych polis istnieje uprawnienie do obni enia sk adki ubezpieczenia oraz do okresu ubezpieczenia ze zwolnieniem z obowi zku p acenia sk adek ubezpieczeniowych. Co nale y do obowi zków po rednika ubezpieczeniowego wed ug Ustawy nr 38/2004 Dz. U.? Po rednik musi by zapisany w rejestrze prowadzonym przez NB, musi wykaza kwalifikacje zawodowe, by godny zaufania, ma obowi zek zachowania poufno ci. Powinien on prowadzi pisemne notatki dotycz ce wymaga i potrzeb klienta oraz powodów wybrania przez niego danego produktu ubezpieczeniowego. Po rednik ubezpieczeniowy równie ponosi odpowiedzialno za szkody powsta e w wyniku prowadzenia swej dzia alno ci.

14 poland :53 Stránka Us ugi z zakresie dostaw mediów Dostawy gazu ziemnego Na podstawie liberalizacji handlu gazem ziemnym odbiorcy mog od wybra dostawc gazu ziemnego. Klient ma prawo do bezp atnej zmiany dostawcy. Je li tego nie zrobi, po umowy o dostawach obowi zuj nadal i staj si umowami o kompleksowych us ugach w zakresie dostaw gazu. Cena gazu pierwotnie podlegaj ca regulacji mo e zosta jednostronnie zmieniona przez sprzedawc, przy czym powinien on poinformowa klienta o zmianie ceny w terminie co najmniej 30 dni przed wej ciem w ycie nowej taryfy i jej opublikowania (na stronie internetowej dostawcy, w ogólnokrajowych dziennikach czy te w punktach kontaktowych po rednika). Je li klient nie zgadza si na zmian ceny, mo e odst pi od umowy z miesi cznym okresem wypowiedzenia. Podstawowe warunki dostaw gazu ziemnego klientom okre lone s w ustawie o energetyce. Pozosta e warunki dostaw gazu ziemnego podano w umowie zawartej pomi dzy dostawc a klientem. W zwi zku z post puj c liberalizacj przebiega proces oddzielenia obrotu gazem ziemnym od jego dystrybucji. Fakt ten b dzie rzutowa równie na ceny gazu. Cena zakupu gazu b dzie wypadkow dwóch czynników ceny dystrybucji i zwi zanych z ni us ug oraz ceny za dostarczony i odebrany gaz. Cena dystrybucji nadal b dzie regulowana i okre lana przez Urz d Regulacji Energetyki (Energetický regula ní ú ad, URE) poprzez tzw. orzeczenia cenowe. Cena za rzeczywiste zu ycie gazu b dzie cen uzgodnion pomi dzy dostawc a odbiorc na podstawie zasad rynkowych. P atno ci za zu ycie gazu ziemnego realizowane s w formie zaliczek uzgodnionych w umowie. Dostawca mo e w ci gu okresu, za który wystawiane s faktury, zmienia wysoko zaliczek w zale no ci od rzeczywistego zu ycia gazu w poprzednim okresie oraz zmian cen surowca. Jest on upowa niony do zatrzymania albo przerwania dostaw gazu ziemnego z powodu nieuprawnionego poboru ze strony odbiorcy (klient nie wywi zuje si z zobowi za finansowych wobec dostawcy albo u ywa licznika w sposób sprzeczny z warunkami umowy). Inne powody od czenia albo przerwania dostaw gazu ziemnego s szczegó owo okre lone w ustawie energetycznej. Dostawy energii elektrycznej Od wszyscy klienci, w tym gospodarstwa domowe, maj mo liwo wyboru dostawcy energii elektrycznej. Proces zmiany dostawcy energii elektrycznej okre lony jest w Rozporz dzeniu nr 54 /2005 Dz. U. R. Cz. Zgodnie z tym rozporz dzeniem ca y proces zmiany dostawcy energii elektrycznej nie mo e trwa d u ej ni 7 dni roboczych od z o enia przez odbiorc wniosku o zmian dostawcy. Klient ko cowy ma prawo do bezp atnej zmiany dostawcy energii elektrycznej. Dokonuj c tego, odbiorca powinien wzi pod uwag nie tylko cen energii elektrycznej, ale równie warunki dostaw i niezawodno dostawcy. Dobry dostawca powinien zapewni realizacj wi kszo ci czynno ci zwi zanych ze zmian dostawcy. Gospodarstwa domowe maj mo liwo zmiany swojego dostawcy energii elektrycznej raz na pó roku. Podstawowe warunki dostaw energii elektrycznej odbiorcom okre lone s w ustawie o energetyce, pozosta e warunki zawarte s w umowie pomi dzy dostawc a klientem. Klient ko cowy zawiera dwie umowy. Ze swoim dostawc energii elektrycznej zawiera umow o dostawach energii elektrycznej, natomiast z operatorem sieci dystrybucyjnej, do której jest pod czony, zawiera umow o dystrybucji energii elektrycznej. Urz d Regulacji Energetyki zaleca gospodarstwom domowym zawarcie jednej umowy zbiorczej, tzw. umowy o kompleksowych us ugach dostaw energii elektrycznej. W takim przypadku dostawca zapewnia us ugi kompleksowo dostawy energii elektrycznej czynnej oraz jej dystrybucj do klienta ko cowego. Je li chodzi o jako dostaw energii elektrycznej, zgodnie z ustaw energetyczn operator sieci dystrybucyjnej ma obowi zek pod czenia odbiorcy energii elektrycznej do sieci oraz zapewnienia mu nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej, zachowuj c wysoki standard us ug. Przerwa w dostawach energii elektrycznej mo liwa jest tylko z powodów okre lonych ustawowo. W wyniku oddzielenia dzia alno ci w zakresie dystrybucji energii elektrycznej od jej sprzeda y cena energii elektrycznej jest wypadkow dwóch czynników: ceny dystrybucji i ceny w a ciwej, tzw. energii elektrycznej czynnej. Dystrybucja nadal jest dzia alno ci regulowan. Op ata za dystrybucj energii elektrycznej okre lona jest na mocy orzeczenia cenowego Urz du Regulacji Energetyki i ró ni si w zale no ci od operatora sieci dystrybucyjnej, do której pod czone jest dane miejsce odbioru. Op aty za dostawy energii Rozporz dzenie 54 /2005 Dz. U. R. Cz., o zasadach rynku energii elektrycznej, kszta towania cen za dzia alno operatora rynku energii elektrycznej oraz realizacji niektórych innych postanowie ustawy energetycznej.

15 poland :54 Stránka 15 elektrycznej, tzn. za jej zu ycie w miejscu odbioru, okre lane s na podstawie zasad rynkowych przez dostawc energii elektrycznej. Dostawy ciep a Zasady dostarczania ciep a do celów ogrzewania oraz ciep ej wody u ytkowej okre la Rozporz dzenie Ministerstwa Przemys u i Handlu nr 97/2007 Dz. U. R. Cz. 2. Dostawy ciep a dla gospodarstw domowych realizowane s w trakcie tzw. okresu grzewczego. Zgodnie z tym rozporz dzeniem okres grzewczy rozpoczyna si wrze nia a ko czy si 3 maja nast pnego roku. Rozporz dzenie poza tym okre la, e dostawy ciep a rozpoczynaj si w momencie, kiedy rednia temperatura w rodowisku zewn trznym spadnie na danym obszarze poni ej 3 C w dwóch kolejnych dniach a w dniu nast pnym nie mo na oczekiwa jej wzrostu. Przy planowanych przerwach w dostawach ciep a dostawca zobowi zany jest do poinformowania odbiorcy o tym fakcie w terminie 5 dni przed rozpocz ciem zaplanowanej przerwy. Konieczne naprawy eksploatacyjne mog spowodowa najwy ej 6-godzinn przerw w dostawach ciep a. Powody przerwania lub ograniczenia dostaw ciep a s szczegó owo okre lone w ustawie energetycznej. W a ciciele jednostek mieszkaniowych wykorzystuj dostarczan energi ciepln do ogrzewania swoich mieszka za po rednictwem w a ciciela lub administratora budynku mieszkalnego. W a ciciel jednostki mieszkaniowej p aci za dostawy ciep a administratorowi lub firmie administracyjnej. Regu y rozliczania kosztów pomi dzy poszczególne jednostki mieszkaniowe okre la Rozporz dzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego nr 372/200 Dz. U. R. Cz. 3 Cena ciep a jest cen regulowan, to znaczy, e jej wysoko okre lana jest na podstawie obowi zuj cych wytycznych cenowych i mo e by przekroczona jedynie na podstawie porozumienia stron umowy. Okre laj c wysoko ceny, ka dy dostawca ciep a musi przestrzega warunków orzeczenia cenowego Urz du Regulacji Energetyki. Cena za dostarczan energi ciepln mo e by okre lona na podstawie jednego lub kilku sk adników. Elementem kosztów sta ych jest cena za pod czenie do sieci, element zmienny odzwierciedla rzeczywist ilo energii wykorzystanej przez klienta. Dlaczego zu ycie gazu ziemnego przeliczane jest na MWh? Jednostka energii (MWh) dok adniej wyra a ilo dostarczonej energii zawartej w gazie ziemnym. Przy spaleniu m 3 gazu ziemnego z dwóch ró nych róde o ró nym cieple spalania uzyskujemy ró n ilo energii. Jednostki obj to ci (m 3 ) nie s wi c ca kowicie obiektywnym wska nikiem zu ycia energii. Czy w ci gu roku dochodzi do zmian cen energii elektrycznej? Urz d Regulacji Energetyki w orzeczeniu cenowym okre la ceny regulowane (cena dystrybucji) w terminie do 30 listopada z okresem wa no ci na ca y nast pny rok kalendarzowy. Cena energii elektrycznej czynnej nie jest cen regulowan i jej wysoko mo e si zmienia na podstawie umów pomi dzy dostawc a odbiorc, na ogó jest jednak zmieniana raz w roku. Gdzie mo na uzyska informacje o dostawcach energii elektrycznej? Lista podmiotów, które otrzyma y licencj na produkcj energii elektrycznej i obrót energi elektryczn, jest udost pniana na stronach Urz du Regulacji Energetyki albo przez operatora rynku energii elektrycznej, który zapewnia organizacj rynku energii elektrycznej, w tym ewidencj transakcji, i udziela informacji o tym, którzy z dostawców s aktywni na czeskim rynku energii. Czy istnieje mo liwo zmiany dystrybutora energii elektrycznej? Miejsce odbioru jest fizycznie pod czone do sieci dystrybucyjnej, która ma charakter sta y. Sieci dystrybucyjne nie pokrywaj si wzajemnie, nie ma wi c mo liwo ci zmiany dystrybutora. Czy w a ciciel jednostki mieszkaniowej p aci za ciep o w przypadku, kiedy posiada w asne ród o ogrzewania, chocia jego mieszkanie w budynku mieszkalnym jest centralnie zaopatrywane w energi ciepln? Je li budynek mieszkalny pobiera energi ciepln, za jej dostawy musz p aci równie te jednostki mieszkaniowe, które nie korzystaj z ciep a z kot owni lub stacji wymiennikowej. Powodem jest u ywanie pomieszcze wspólnych, gdzie równie dochodzi do zu ycia ciep a, oraz po rednie zu ycie ciep a spowodowane jego przenikaniem przez konstrukcj budynku. 2 Rozporz dzenie Ministerstwa Przemys u i Handlu nr 52/200 Dz. U. R. Cz., okre laj ce zasady ogrzewania i dostaw ciep ej wody u ytkowej, wzgl dne wska niki zu ycia ciep a na ogrzewanie i przygotowanie ciep ej wody u ytkowej oraz wymagania dotycz ce wyposa enia wewn trznych urz dze przetwarzania ciep a w budynkach w przyrz dy reguluj ce dostawy ciep a odbiorcom ko owym 3 Rozporz dzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego nr 372/200 Dz. U. R. Cz., okre laj ce zasady rozlicze kosztów energii cieplnej na ogrzewanie i kosztów korzystania z ciep ej wody u ytkowej pomi dzy odbiorców ko cowych

16 poland :54 Stránka Us ugi telekomunikacyjne SIECI STACJONARNE Rozmowy w ramach sieci stacjonarnych. - Us ugi w ramach sieci stacjonarnych obj te s podstawowym abonamentem miesi cznym firmy Telefonica O 2, poza tym p aci si za poszczególne zrealizowane po czenia. Istnieje jednak mo liwo realizacji po cze za po rednictwem alternatywnego operatora, wybranego przez klienta na podstawie jego oferty. Ceny rozmów mo na obni y równie przez dokupienie jednego z pakietów us ug do taryfy podstawowej. W ramach poszczególnych pakietów otrzymujemy ni sze ceny za jednostk, któr mo e by na przyk ad minuta rozmowy. Nale y jednak zapozna si szczegó owo z warunkami korzystania z poszczególnych pakietów us ug, poniewa mo liwo ich stosowania mo e by ograniczona ze wzgl du na ni sz cen, np. czasowo lub terytorialnie. Po czenie internetowe przez lini stacjonarn. - W ramach sieci stacjonarnej mo na uzyska po czenie internetowe na dwa sposoby:. za po rednictwem linii telefonicznej, czyli tzw. po czenia dial-up o pr dko ci 56kbit/s. Po czenie to jest dost pne automatycznie dla ka dego u ytkownika sieci stacjonarnej, który posiada modem typu dial-up pod czony do komputera. Oprócz tego u dostawcy us ug telekomunikacyjnych (operatora) mo na zamówi szerokopasmowe po czenie internetowe ADSL (dane przesy ane s na innej frekwencji ni rozmowy, u ytkownik mo e wi c jednocze nie surfowa i dzwoni, co nie jest mo liwe przy po czeniu za pomoc linii telefonicznej). Funkcjonalno t zapewnia urz dzenie zwane splitter (rozdzielacz), u ytkownik musi posiada modem ADSL. Wysy anie SMS poprzez lini stacjonarn. - Z telefonu stacjonarnego mo na równie wysy a SMS, pod warunkiem, e aparat u ytkownika wyposa ony jest w tak funkcjonalno. Wiadomo ci z linii stacjonarnej mog by wysy ane na numery w sieciach stacjonarnych, komórkowych oraz zagranicznych. Wiadomo SMS wys ana do u ytkownika linii stacjonarnej, nieposiadaj cego aparatu pozwalaj cego na jej odczyt, zostanie odczytana za pomoc automatycznego urz dzenia g osowego. SIECI KOMÓRKOWE Rozmowy z telefonu komórkowego W Czechach mo na wybiera spo ród trzech operatorów, oferuj cych karty SIM (numery telefoniczne) w programach abonamentowych lub tzw. karty pre-paid, (dla których trzeba osobno kupowa jednostki kredytowe). Maj c kart pre-paid p acimy wi cej za rozmowy i pozosta e us ugi telekomunikacyjne, nie musimy jednak podpisywa adnych umów i dok adnie wiemy, ile kosztuj nasze rozmowy oraz ile jednostek kredytowych pozostaje do wykorzystania. Aby móc korzysta z programu abonamentowego (podpisanie umowy), w którym za us ugi p acimy na ko cu okresu rozliczeniowego na podstawie otrzymanej faktury, zwykle nale y uda si do punktu sprzeda y operatora i przedstawi dwa dokumenty to samo ci. Przy standardowych taryfach korzystne s ni sze stawki za rozmowy oraz szeroki wybór us ug, trzeba jednak uwa nie przeanalizowa poszczególne oferty taryfowe, przede wszystkim je li chodzi o minuty abonamentowe oraz oferty rozmów za darmo rozmowy mog by istotnie bezp atne, nierzadko jednak zap acimy spor sum za aktywacj us ugi. Mo liwo przeniesienia numeru i wybór operatora. W przypadku zmiany operatora istnieje mo liwo zachowania dotychczasowego numeru bez dodatkowych op at. Wysy anie SMS z sieci komórkowej. - Z telefonów komórkowych mo na wysy a SMS do sieci komórkowych, stacjonarnych i zagranicznych. Cena SMS zale na jest od taryfy i kierunku wysy ania SMS. SMS obj te op at abonamentow cz sto ograniczone s tylko do sieci komórkowych w Czechach lub nawet tylko do w asnej sieci, za pozosta e SMS p aci si osobno. Niewykorzystane SMS nie s przenoszone na nast pny okres rozliczeniowy. Internet przez telefon komórkowy. W sieciach komórkowych u ytkownik ma mo liwo po czenia si z Internetem za po rednictwem ró nych technologii. W technologii GPRS i EDGE u ytkownik p aci tylko za przes ane dane (po czenie wolniejsze, lecz powszechnie dost pne w wielu miejscach). Technologia CDMA, UMTS pozwala na szerokopasmowy dost p do Internetu, w tym

17 poland :54 Stránka 17 przypadku op aca si miesi czny abonament bez ograniczenia ilo ci przesy anych danych. Technologie te dzia aj jednak tylko w kilku lokalizacjach pokrytych odpowiednim sygna em. Wi kszo telefonów komórkowych umo liwia przegl danie uproszczonych stron internetowych WAP, które s u g ównie do prostszych operacji, takich jak przegl d wyników sportowych, wyszukiwanie po cze kolejowych, prognoza pogody i podobne. Warunki umowy z operatorami telekomunikacyjnymi. W umowie o wiadczeniu us ug telekomunikacyjnych zawieranej przez u ytkownika znajduje si zwykle ust p, w którym mowa o wyra eniu zgody na ogólne warunki. Przed podpisaniem umowy nale y dok adnie przestudiowa te warunki, w a nie tutaj bowiem znale mo na podstawowe informacje dotycz ce naszych przysz ych praw i obowi zków. Reklamacja us ug telekomunikacyjnych. Je eli faktura za us ugi telekomunikacyjne nie odpowiada stanowi rzeczywistemu, mo na zwróci si do operatora z reklamacj, podaj c wszelkie istotne informacje, w terminie do 2 miesi cy. Je eli reklamacja taka nie zostanie pozytywnie rozpatrzona, mo na bezzw ocznie, najpó niej jednak w terminie 30 dni od daty otrzymania odpowiedzi na reklamacj, wnie odwo anie do Czeskiego Urz du Telekomunikacyjnego (wi cej informacji na Pod wzgl dem prawnym reklamacja nie ma jednak wp ywu na obowi zek terminowego uiszczenia op aty za rachunek. Zobowi za am si do korzystania z us ug operatora sieci komórkowej przez 24 miesi ce. Na jakie sankcje nara am si przechodz c do innego operatora po 4 miesi cach? Przed z o eniem wniosku o przeniesienie numeru nale y wywi za si z zobowi za wobec dotychczasowego operatora. W tym przypadku oznacza to uiszczenie kary za przedwczesne zako czenie korzystania z us ug telekomunikacyjnych, okre lonej w umowie. Jej wysoko wynika z warunków podanych w umowie, ewentualnie w za czonych do warunkach umowy. Co oznacza skrót VOIP? Skrót VOIP oznacza us ug rozmowy przez Internet. Korzystaj cy z tej us ugi z regu y dzwoni za darmo w ramach swojej sieci, rozmowy do innych sieci i za granic s bezkonkurencyjne tanie w porównaniu z klasycznymi rozmowami. Aby korzysta z tych udogodnie, konieczny jest komputer i dobrej jako ci po czenie internetowe. Chc zamówi cze internetowe, nie wiem jednak, jak pr dko wybra? Zazwyczaj korzystniej jest wybra mniejsz pr dko z ni sz op at abonamentow. Je eli pr dko oka e si niewystarczaj ca, mo na j zwi kszy bez dodatkowych op at. Natomiast przy zmniejszeniu pr dko ci zwykle nale y ui ci op at si gaj c kilkuset koron. Ogl daj c telewizj, zauwa y em konkurs o du sum pieni dzy, trzeba by o tylko zadzwoni na podany numer. Stawka za rozmow by a niemal e nieczytelna. Ile kosztuj takie rozmowy? Bior c udzia w konkursach lub korzystaj c z innych us ug dla doros ych, dzwonimy na numery rozpoczynaj ce si od cyfr 906 lub 909; cena za minut rozmowy równa si dwu cyfrom nast puj cym po 906 lub 909 (np xx xx = 60K /min.). Dotyczy to zarówno rozmów z telefonu stacjonarnego, jak i komórkowego.

18 poland :54 Stránka Us ugi lotnicze Podró ni, wybieraj c rodek transportu, coraz cz ciej decyduj si na samolot. Transport lotniczy nale y do najszybszych sposobów przewozu osób i towaru, z tym jednak zwi zane s wy sze koszty. Z regu y ceny biletów lotniczych rosn w miar zbli ania si terminu lotu. Zazwyczaj taniej jest kupowa bilety w Internecie. Cena biletu lotniczego mo e ró ni si od ca kowitych kosztów transportu, który nale a o b dzie op aci. Przedsi biorstwa lotnicze czasami podaj osobno obligatoryjne dop aty, bez których nie mo na skorzysta z biletu. S to na przyk ad dop aty paliwowe, op aty lotniskowe lub inne specjalne op aty. Ko cowa ca kowita cena biletu lotniczego mo e wi c ró ni si od tego, co podano w reklamie. Przedsi biorstwa lotnicze kusz klientów ofertami ró nych zni ek np. dla dzieci, studentów, seniorów, grup, rabatami czasowymi lub natychmiastowymi specjalnymi ofertami, zni kami dla sta ych klientów. Przy ró nych programach rabatowych nale y dok adnie obliczy ca kowity koszt lotu, bior c pod uwag kszta towanie si kursów walutowych w czasie oraz wszelkie dop aty i op aty. Przed podpisaniem jakiegokolwiek dokumentu rozs dnie jest za da przedstawienia warunków danego programu rabatowego, spokojnie je przestudiowa i ewentualnie przedyskutowa w swoim otoczeniu. W przypadku biletów lotniczych na ogó obowi zuje zasada, e wi ksza elastyczno pod wzgl dem terminów lotów, zmian tras przelotów i mo liwo ci anulowania idzie w parze z wy sz cen. Wybieraj c odpowiedni termin lotu tam i z powrotem mo na równie uzyska interesuj cy efekt cenowy cz sto ta sze s loty powrotne po nocy z soboty na niedziel. Bilety lotnicze w obie strony s wyra nie ta sze od dwóch osobnych biletów. Mo e zdarzy si sytuacja, kiedy na lotnisku okazuje si, e zbiegiem okoliczno ci sprzedano za du o biletów na dany lot i samolot nie jest w stanie przewie wszystkich pasa erów. W takiej sytuacji podró ny mo e zosta poproszony o zmian rezerwacji za kompensacj, mo e on jednak odmówi. Je eli z takiego powodu pasa er spotka si z odmow przyj cia na pok ad, na mocy Dyrektywy WE nr 26 /2004 przys uguje mu prawo do odszkodowania ze strony przewo nika. W przypadku lotów na trasie nie d u szej ni 500 km (A) odszkodowanie wynosi 250 Euro, dla lotów wewn trzunijnych na trasie d u szej ni 500 km lub lotów na innych trasach powy ej 500 km, ale nie d u szych ni 3500 km (B) przys uguje odszkodowanie w wysoko ci 400 euro. W pozosta ych przypadkach (C) kwota odszkodowania wynosi 600 euro. Je eli przyj cie pasa era na pok ad zosta o opó nione z powodu zbyt du ej liczby podró nych, odszkodowanie to mo e zosta obni one o po ow, o ile spó nienie nie przekroczy o 2 godzin w przypadku (A), 3 godzin w przypadku (B) lub 4 godzin w przypadku (C). Przewo nik po up ywie tego czasu po odmowie przyj cia pasa era na pok ad z powodu zbyt du ej liczby podró nych powinien zaoferowa mu dwie mo liwo ci. Pierwsz z nich jest zwrot kosztów biletu i zapewnienie bezp atnego powrotu do miejsca, z którego przylecia ( miejsce pierwszego wylotu ), drug mo liwo ci jest zaoferowanie biletu na innej trasie, w porównywalnych warunkach transportowych, do planowego miejsca przylotu. W takiej sytuacji przewo nik musi zapewni pasa erowi tak e posi ki, napoje, noclegi i transport, je eli zaistnieje taka potrzeba. Je eli lot zosta odwo any, pasa erowi przys uguj takie same prawa w zakresie mo liwo ci wyboru sposobu kontynuowania podró y lub powrotu oraz opieki, jak w przypadku odmowy przyj cia na pok ad z powodu zbyt du ej liczby podró nych. Ma on równie prawo do wyp aty odszkodowania, je eli nie zosta poinformowany o odwo aniu lotu z odpowiednim wyprzedzeniem i nie zaoferowano mu transportu zast pczego w podobnym terminie. Je eli pasa er stawi si do odprawy na czas, przy czym poinformowano go o spó nieniu lotu, przys uguj mu takie same prawa w zakresie opieki, jak w przypadku odmowy przyj cia na pok ad z powodu zbyt du ej liczby podró nych. Ma to miejsce w przypadku przekroczenia terminów podanych dla poszczególnych wariantów. Je eli opó nienie lotu osi gnie 5 godzin, pasa er powinien otrzyma propozycj zwrotu kosztów biletu i bezp atnego powrotu do miejsca rozpocz cia podró y. Je eli takie opó nienie, równie poza UE, sta o si przyczyn szkody, pasa er mo e za da od przedsi biorstwa lotniczego pochodz cego z UE odszkodowania w wysoko ci a Euro lub skierowa spraw do s du. Je eli z winy przedsi biorstwa lotniczego z UE nast pi a szkoda zwi zana z baga em, jego utrata lub opó nienie, mo na da odszkodowania do wysoko ci 000 Euro lub skierowa spraw na drog s dow. Z powy szych praw mo na korzysta przy wszystkich lotach (równie charterowych) z UE oraz przy lotach do UE, je eli ich operatorem jest przedsi biorstwo z UE.

19 poland :54 Stránka 19 Przy wszystkich lotach nale y bra pod uwag czas potrzebny na odpraw celn i paszportow oraz kontrole bezpiecze stwa. W przypadku lotów do Stanów Zjednoczonych i Kanady nadal z powodów zwi zanych z bezpiecze stwem zbierane i przetwarzane s dane osobowe pasa erów, cznie z adresem zamieszkania lub adresem kontaktowym, które nast pnie przekazywane s odpowiednim urz dom pa stwowym. Na uwag zas uguj szczególnie nowe zasady bezpiecze stwa na lotniskach europejskich. W przypadku baga u podr cznego (nie dotyczy to baga u przewo onego w luku baga owym samolotu) ograniczenia dotycz mi dzy innymi ilo ci p ynów i elów. P yny musz znajdowa si w opakowaniu o obj to ci do 00 mililitrów. Wszystkie opakowania musz znajdowa si w jednej przezroczystej torebce foliowej o maksymalnej obj to ci litra na osob. Torebki s do dyspozycji na lotnisku przed stanowiskiem odprawy. Podró ni powinni przed odpraw umie ci w nich wszelkie p yny i ele na potrzeby osobiste. Leki oraz preparaty dietetyczne cznie z ywno ci dla dzieci potrzebn na czas lotu nie s obj te ograniczeniami ilo ci. Przy kontroli bezpiecze stwa nale y wyj laptop i inne urz dzenia elektryczne z baga u podr cznego. W dalszym ci gu mo na po okazaniu biletu lotniczego bez ogranicze robi zakupy w sklepach za odpraw paszportow. Sprzedawcy pakuj p yny i ele w specjalnie oznakowanych torebki razem z dowodem sprzeda y. Torebek foliowych, które istotnie zwi kszaj bezpiecze stwo ruchu lotniczego, nie nale y otwiera przed przej ciem kontroli bezpiecze stwa (lub ostatniej kontroli bezpiecze stwa w przypadku przesiadki). Przewiduje si, i zostan wprowadzone dalsze przepisy reguluj ce maksymalne wymiary baga u podr cznego. Czeskie Linie Lotnicze w 200 roku przyst pi y do Karty Us ug dla Podró nych w Transporcie Lotniczym, która stanowi dobrowolne zobowi zanie przewo ników w transporcie lotniczym wobec podró nych. Karta okre la, na jakim poziomie powinny by wiadczone us ugi danego przedsi biorstwa lotniczego. Czeskie Linie Lotnicze rozpatruj pisemne skargi w terminie 28 dni od dnia dor czenia. Telefonicznie mo na zg asza swoje uwagi w centrum komunikacyjnym: Gdzie mo na uzyska potrzebne informacje w przypadku opó nienia lotu, baga u, odwo ania lotu lub utraty baga u? Je eli podró nemu uniemo liwiono korzystanie z jego praw, powinien najpierw zg osi skarg u spó ki, b d cej operatorem danego lotu. Dane kontaktowe danego przedsi biorstwa mo na w wi kszo ci znale na opakowaniu biletu lotniczego. W przypadku niezadowolenia z odpowiedzi nale y zwróci si do Ministerstwa Transportu Republiki Czeskiej, tel.: Tutaj mo na otrzyma równie inne informacje (np. dotycz ce obra e fizycznych lub zorganizowanych wycieczek turystycznych). Do kogo mo na zwraca si zapytaniami dotycz cymi serwisu i obs ugi na lotnisku? Ka de lotnisko ma biuro informacyjne, gdzie mo na uzyska bli sze informacje o tym, w jaki sposób nale y z o y skarg oraz jak i kiedy przekazana zostanie informacja o jej rozpatrzeniu. Co to jest black list (czarna lista) transportu lotniczego? Komisja Europejska 22 marca 2006 roku zaakceptowa a list przewo ników w transporcie lotniczym, którym zabroniono realizowania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty. Lista jest do dyspozycji pod adresem Na co nale y zwraca uwag przy odprawie baga owej? W baga u nie mog znajdowa si przedmioty, których nie wolno zabiera na pok ad. Piktogramy niebezpiecznych rzeczy wystawione s na ka dym stanowisku odprawy oraz na tablicy informacyjnej w terminalu lotniskowym. Za przekroczenie dozwolonego limitu wagi podró ny powinien ui ci op at wg warunków danego przedsi biorstwa lotniczego. Dla niektórych rodzajów baga u (np. narty lub kije golfowe) obowi zuje stawka rycza towa i op ata za nadwag. Informacje dotycz ce warunków transportu uzyska mo na w ka dym przedsi biorstwie lotniczym lub w punkcie sprzeda y biletów lotniczych (wi cej informacji na

20 poland :54 Stránka Us ugi turystyczne Dzia alno gospodarcza w dziedzinie ruchu turystycznego reguluje Ustawa nr 59/ 999 Dz. U. R. Cz., o niektórych warunkach prowadzenia dzia alno ci gospodarczej w ruchu turystycznym. Ustawa rozró nia poj cia biura podró y i agencji turystycznej. Stanowi, i biuro podró y mo e oferowa i sprzedawa wycieczki oraz inne us ugi w dziedzinie ruchu turystycznego lub ich kombinacje. Poza tym biura podró y maj prawo po redniczenia w sprzeda y wycieczek innego biura podró y i oferowania towarów zwi zanych z ruchem turystycznym (bilety wst pu, mapy, itp.). Agencja turystyczna jest przedsi biorstwem sprzedaj cym pojedyncze wycieczki organizowane przez biura podró y lub inne us ugi. Organizatorem wycieczki b d cej przedmiotem umowy turystycznej jest zawsze biuro podró y. Ustawowa definicja wycieczki okre la j jako z góry wyznaczon kombinacj przynajmniej dwóch us ug sprzedawanych razem. Us ugami takimi mog by przewozy, zakwaterowanie lub inne us ugi w zakresie ruchu turystycznego, nieb d ce uzupe nieniem transportu lub zakwaterowania. Inne us ugi oznaczaj tutaj wiadczenia stanowi ce znacz c cz wycieczki lub takie, których cena odpowiada przynajmniej 20 % ca kowitych kosztów wycieczki. Ustawa dok adnie okre la, jakich informacji nale y udzieli potencjalnemu klientowi przed zawarciem umowy turystycznej. Mog one zosta zamieszczone w katalogu lub przekazane w inny udokumentowany sposób. Katalog oddawany w r ce konsumentów powinien zawiera w szczególno ci informacje dotycz ce terminów rozpocz cia i zako czenia wycieczki, jej ceny, wysoko ci op aty anulacyjnej oraz miejsca pobytu. Klient ma prawo do informacji o transporcie i zakwaterowaniu. Biuro podró y powinno przekaza potencjalnemu klientowi informacje dotycz ce zakresu i warunków ubezpieczenia na wypadek upad o ci biura podró y oraz mo liwo ci wykupienia indywidualnego ubezpieczenia klienta na czas podró y. Je eli konsument zdecyduje si na zakup oferowanej wycieczki, zawiera z biurem podró y tzw. umow turystyczn. Ustawa wymaga, aby umowa taka mia a form pisemn i zawiera a okre lenie stron, specyfikacj wycieczki (np. termin rozpocz cia i zako czenia, wiadczenia wchodz ce w koszt wycieczki) oraz jej cen ( cznie z harmonogramem czasowym p atno ci i wysoko ci zaliczki). W umowie turystycznej obowi zkowo poda nale y równie post powanie w przypadku reklamacji zwi zanej ze z amaniem obowi zków ze strony biura podró y oraz wysoko op at anulacyjnych, które klient powinien ui ci w przypadku odst pienia od umowy turystycznej w przypadkach wynikaj cych z ustawy. Umowa turystyczna powinna szczegó owo specyfikowa zakwaterowanie (lokalizacj, kategori, wyposa enie oraz g ówne charakterystyczne cechy) oraz wy ywienie. Nie mo e w niej zabrakn szczegó owych informacji dotycz cych transportu (rodzaj, charakterystyka i kategoria rodka transportu oraz trasa). Szczegó owe informacje o zakwaterowaniu, transporcie, wy ywieniu oraz wiadczonych us ugach, które nie zosta y podane w umowie turystycznej ani w katalogu, biuro podró y powinno przekaza klientowi najpó niej 7 dni przed rozpocz ciem wycieczki. Nale y poda tak e dane kontaktowe delegata, czyli osoby, do której klient mo e zwróci si o pomoc w przypadku pojawienia si problemów w ci gu wycieczki, a tak e adres i numer telefonu placówki dyplomatycznej swego kraju. W przypadku tzw. last minute (umowa zawarta w terminie krótszym ni 7 dni przed rozpocz ciem wycieczki) ustawa wymaga przekazania szczegó owych informacji ju w momencie zawierania umowy turystycznej. Umowa turystyczna mo e upowa nia biuro podró y do jednostronnego podwy szenia ceny wycieczki. Jednocze nie nale y jednak dok adnie okre li sposób obliczenia podwy ki ceny. Biuro podró y mo e podnie cen tylko wtedy, kiedy nast pi wzrost ceny transportu, cznie z cenami paliw, p atno ci zwi zanych z transportem lub zmiana kursu walutowego korony czeskiej zastosowanego do okre lenia ceny wycieczki o ponad 0 %. Cena wycieczki mo e zosta podniesiona najpó niej 20 dni przed jej rozpocz ciem. Je eli mo liwo ci podwy ki nie uwzgl dniono w umowie turystycznej, biuro podró y nie ma do niej prawa.