CHOLESTEROL. Miernik i anilizator do kontroli cholesterolu.

Transkrypt

1 CHOLESTEROL Mimo ze, cholesterol wydaje sie szkodliwym zwiazkiem chemicznym, jest potrzebny, a nawet niezbedny do prawidlowego funkcjonowania organizmu czlowieka. Szkodliwy dla organizmu ludzkiego jest tylko nadmiar tzw. zlego cholesterolu LDL oraz niedostatek tzw. dobrego cholesterolu HDL. Cholesterol to substancja nalezaca do zwiazków lipidowych (tluszczopodobnych zwiazków organicznych, wystepujacych zwykle lacznie z tluszczami i olejami naturalnymi) o budowie pierscieniowej spelniajaca wiele funkcji w organizmach zwierzat i czlowieka. Cholesterol bierze udzial w tworzeniu hormonów sterydowych, kwasów zólciowych i witaminy D, jest skladnikiem blon komórkowych. Czesc cholesterolu powstaje w organizmie czlowieka, glównie w watrobie, a takze w jelicie cienkim i w skórze. Jest on wydalany z zólcia, po przemianie do kwasów zólciowych. Podobnie jak inne zwiazki tluszczowe cholesterol jest nierozpuszczalny ani w wodzie, ani we krwi. Dlatego tez laczy sie z bialkami, fosfolipidami i triglicerydami, tworzac lipoproteiny. Cholesterol jest dostarczany takze bezposrednio z pozywienia, nazywamy go egzogennym. Podlega on takim samym procesom metabolicznym, co cholesterol endogenny. Miernik i anilizator do kontroli cholesterolu. Najwiecej cholesterolu w organizmie czlowieka znajduje sie w mózgu, watrobie i nadnerczach (parzystych gruczolach wydzielania wewnetrznego umieszczonych nad górnymi biegunami nerek, skladajacych sie z czesci rdzeniowej i korowej, rózniacych sie budowa oraz rodzajem wydzielanych hormonów). Organizm czlowieka potrafi dokonywac syntezy cholesterolu w komórkach calego ciala, ale wytwarza go glównie watroba, gdzie wystepuje w polaczeniu z kwasami zólciowymi. W watrobie zachodzi proces rozpadu cholesterolu. Okolo 29% calego cholesterolu znajduje sie w tkance nerwowej, 3,5% w osoczu krwi, pozostala ilosc w innych czesciach ciala. Przed rozpoczeciem drugiego roku zycia stezenie cholesterolu we krwi czlowieka osiaga wartosc miligramów w decylitrze, pozostajac na tym poziomie do wieku 18 lat. Nastepnie ilosc cholesterolu zaczyna rosnac, srednio o 2,2 miligrama rocznie. W srednim wieku stezenie cholesterolu powinno wynosic 130 do 200 mg/dl. Po czterdziestce, stezenie cholesterolu we krwi u ludnosci krajów rozwinietych bardzo czesto przekracza poziom 250 mg/dl, co w duzym stopniu przyczynia sie do rozwoju zmian miazdzycowych. Po piecdziesiatym roku zycia mezczyzni maja wyzsze stezenie cholesterolu we krwi niz kobiety a okolo szescdziesiatego roku zycia sytuacja sie odwraca.

2 Zbyt wysoki poziom cholesterolu u niektórych osób jest uwarunkowany genetycznie i osoby te sa szczególnie narazone na wczesny rozwój chorób ukladu krazenia. Wysoki poziom cholesterolu w wiekszosci przypadków jest wynikiem wadliwego odzywiania, spozywania zbyt duzej ilosci tluszczów nasyconych oraz produktów zawierajacych cholesterol i pokrewne mu lipidy. W watrobie organizm czlowieka glownie syntetyzuje cholesterol, ale równiez w skórze i jelitach. Synteza cholesterolu wymaga dosyc duzego zuzycia energii i dlatego okolo 30% jest pobierane z pokarmów. Na poziom cholesterolu w organizmie ma równiez wplyw aktywnosc przemian metabolicznych regulowanych hormonami tarczycy. Niedoczynnosc tarczycy powoduje wzrost poziomu cholesterolu we krwi a nadczynnosc jego obnizenie. Cholesterol wystepuje w róznym stezeniu w róznych produktach, np. w 100 gramach mózgu znajduje sie 2500 miligramów cholesterolu, w zóltkach jaj mg, w jajach calych mg, w tranie mg, w nerkach mg, watrobie mg, w masle do 300 mg, wedlinach - 40 do 100 mg, w serach topionych mg, w smietanie 30% mg, w smalcu - 95 mg, serach zóltych - 70 do 90 mg, cielecinie - 70 mg, wolowinie 60 do 70 mg, wieprzowinie - 60 do 80, w drobiu - 60 do 80, w rybach - 35 do 60 mg, w czekoladzie 50 mg, w serze bialym tlustym - 40 mg, margarynie z dodatkiem masla - 40 mg, w mleku 3,2% - 10 mg, jogurtach i kefirach - 6 do 8 mg, chlebie i bulkach, mleku 0,2%, serze bialym chudym - po 2%. HDL i LDL Nie sa to rodzaje cholesterolu, lecz nosniki odpowiedzialne za jego transport w organizmie ludzkim. HDL i LDL naleza do lipoprotein: LDL - to beta lipoproteina o malej gestosci, nazywana powszechnie zlym cholesterolem. Gdy poziom jest zbyt wysoki, to duze ilosci cholesterolu odkladaja sie w komórkach scian tetniczych, tworzac zlogi, zwane blaszkami miazdzycowymi, i w rezultacie doprowadzajac do zwezenia tetnic wiencowych. W tworzeniu sie blaszek miazdzycowych bierze udzial zarówno cholesterol egzogenny, jak i endogenny. Niewlasciwa dieta obfitujaca w pozywienie z duza iloscia cholesterolu i tluszczów podwyzsza stezenie LDL. Powoduje to rozwój miazdzycy i zwieksza ryzyko choroby wiencowej. Tak wiec korzystny dla zdrowia jest niski poziom LDL; HDL to alfa lipoproteina o duzej gestosci, nazywana powszechnie dobrym cholesterolem. Usuwa ona cholesterol ze scian naczyn dlatego przypisuje sie jej wlasciwosci przeciwmiazdzycowe. Za korzystny dla zdrowia uwaza sie wysoki poziom HDL. Obecnie panuje opinia, ze stosunek liczbowy cholesterolu HDL do cholesterolu LDL daje lepszy obraz ryzyka wystapienia choroby wiencowej niz calkowity poziom cholesterolu. ZAGROZENIA Nadwyzka cholesterolu w organizmie czlowieka bywa grozna dla zdrowia. Zaburzenia przemiany materii polegajace na wzroscie stezenia cholesterolu i triglicerydów to hiperlipidemia. Moze ona przebiegac bezobjawowo, przynajmniej do pewnego etapu rozwoju. Odkladanie sie zlogów cholesterolu - doprowadzaja do zwezenia tetnic wiencowych, które nie dostarczaja do serca odpowiedniej ilosci krwi i tlenu. Niedobór utlenowanej krwi wywoluje ból w klatce piersiowej. Zakrzep w tetnicy, czyli zablokowanie przeplywu krwi, moze w rezultacie spowodowac zawal serca. Do najwazniejszych czynników zagrozenia choroby wiencowej zalicza sie podwyzszony poziom cholesterolu calkowitego i cholesterolu LDL. Dlatego nalezy dazyc za pomoca diety i leczenia farmakologicznego do ich obnizenia, dzieki czemu zmniejsza sie ryzyko zawalów serca, udarów mózgu i zgonów wywolanych tymi chorobami. Szkodliwy dla naszego zdrowia jest nadmiar cholesterolu w pozywieniu. Jego dzienna dawka nie powinna przekraczac 300 mg. W tym celu nalezy spozywac odpowiednia ilosc produktów zbozowych z pelnego przemialu, duzo jarzyn i owoców zawierajacych antyoksydanty ( witaminy C, E, beta-karoten, selen, taniny, polifenole itd.), blonnik, kwasy, garbniki itd. Substancje te powoduja obnizenie poziomu cholesterolu, zapobiegaja jego utlenianiu i powoduja podwyzszenie poziomu korzystnego cholesterolu HDL. Szkodliwe skladniki posiada zywnosc, w której z powodu nieodpowiedniego lub zbyt dlugiego przechowywania utlenieniu ulegly tluszcze i cholesterol, który przyjmuje wtedy niebezpieczne dla naszego zdrowia formy oksysteroli. Najszybszemu utlenieniu ulegaja tluszcze najbardziej wartosciowe zywieniowo - oleje rybie i roslinne, zawierajace wielonienasycone kwasy tluszczowe. Odpowiednia dieta zapobiegajaca miazdzycy ma znaczenie zarówno profilaktyczne, jak i lecznicze. Zdrowa dieta wedlug wspólczesnej wiedzy to przede wszystkim, dieta zblizona do naturalnych zwyczajów zywieniowych mieszkanców krajów sródziemnomorskich. A wiec jak najwiecej swiezych warzyw i owoców, oliwa

3 z oliwek i male ilosci czerwonego wina. Zalecane sa miesa biale (drób)oraz tluste ryby morskie przynajmniej raz w tygodniu. Nie poleca sie podrobów, tlustych wyrobów cukierniczych, jajek (jedno na tydzien - wliczajac jajka stosowane do przygotowania posilków), pelnotlustego mleka i jego przetworów, np. smietany, serów zóltych i topionych, konserw miesnych, pieczywa bialego. Nie nalezy calkowicie eliminowac cholesterolu pokarmowego z naszej diety, trzeba tylko ograniczyc jego spozycie. Dla utrzymania prawidlowego poziomu cholesterolu nalezy jesc przede wszystkim : Kasze, ciemne pieczywo, platki - zawieraja blonnik pokarmowy, który zmniejsza stezenie cholesterolu we krwi. Owoce i warzywa - zawieraja blonnik oraz witaminy, wsród których beta-karoten i witamina C dzialaja antymiazdzycowo. Mleko i produkty o obnizonej zawartosci tluszczu, margaryny miekkie. Oleje roslinne i ryby (gotowane, wedzone, z rusztu) zawieraja kwasy tluszczowe wielonasycone dzialajace przeciwmiazdzycowo. Oliwe z oliwek - zródlo jednonienasyconych kwasów tluszczowych o dzialaniu przeciwmiazdzycowym. Chude mieso (np. kurczaki) i chuda wedline (np. poledwice). Potrawy gotowane, duszone, pieczone w folii lub na ruszcie. ZBADAJ POZIOM CHOLESTEROLU. Poziom cholesterolu mozna zmierzyc podczas badania biochemicznego krwi, które wykonuja laboratoria lub wykonac samemu w domu za pomoca urzadzenia CardioChek. Po raz pierwszy nalezy to zrobic juz w 20. roku zycia, a potem co 3-4 lata, o ile utrzymuje sie on w normie. Osobom starszym, kobietom w okresie menopauzy zaleca sie wykonywanie takiego badania raz w roku. Obecnie na rynku dostepne jest urzadzenie CardioCkek, które wykonuje pomiar calkowitego cholesterolu, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL oraz stosunek cakowitego cholesterolu do HDL, trójglicerydów, a ponadto cial ketonowych, kreatyniny oraz glukozy. Warto wyjasnic, ze termin "cholesterol calkowity" oznacza calkowita ilosc cholesterolu w osoczu krwi mierzona w miligramach cholesterolu na decylitr krwi (w skrócie: mg/dl). W próbkach osocza zdrowych ludzi pobieranych na czczo ok. 60% cholesterolu znajduje sie we frakcji LDL, 30% w HDL oraz 10 w VLDL (prebetalipoproteiny). CZY WIESZ, ZE... Spotyka sie poglady, ze nadmierne obnizanie za pomoca diety lub leków poziomu cholesterolu calkowitego i LDL moze byc niekorzystne i wywolywac na przyklad zaburzenia metaboliczne i psychiczne. Te opinie sa jednak kwestionowane i jak dotad nie znalazly potwierdzenia w badaniach. IIosc cholesterolu calkowitego we krwi podnosi sie podczas stresu. Do takiego wniosku prowadza wyniki niektórych badan, ale nie poznano jeszcze dokladnego mechanizmu wplywu napiec psychicznych na wzrost stezenia cholesterolu. U osób tegich czesciej niz u szczuplych spotyka sie wyzsze stezenie cholesterolu calkowitego i LDL oraz triglicerydów. Poziom cholesterolu calkowitego i LDL moze wzrastac wraz z wiekiem. Palacze sa bardziej od niepalacych narazeni na rozwój miazdzycy. Poziom cholesterolu obniza wlasciwa dieta, zmniejszenie wagi ciala, regularny wysilek fizyczny. Na poziom LDL, HDL i cholesterolu calkowitego moga miec wplyw czynniki dziedziczne.

4 Co to sa trójglicerydy i jak moge obnizyc ich poziom we krwi? Trójglicerydy sa zwiazkami chemicznymi zlozonymi z trzech reszt kwasów tluszczowych i glicerolu. Trójglicerydy tworza wiekszosc zwierzecych i roslinnych tluszczy i sa glównymi lipidami przenoszonymi przez uklad krwionosny. Sa przylaczane do bialka tworzac lipoproteiny o wysokiej gestosci (HDL dobry cholesterol) oraz lipoproteiny o niskiej gestosci (LDL zly cholesterol). Pozadany poziom trójglicerydów we krwi wynosi 200 miligramów na decylitr dla doroslych. Ich poziom moze byc obnizony przez diete. Dieta ubozsza w tluszcz, alkohol i cukier moze obnizyc poziom trójglicerydów we krwi. Wieksze spozycie owoców, warzyw i produktów pelnoziarnistych obnizy zarówno poziom trójglicerydów jak i ryzyko chorób serca. Cholesterol i trójglicerydy AUTOR: Slawomir Gromadzki Jesli chodzi o obnizenie poziomu cholesterolu we krwi, to zwykle nie ma z tym wiekszych problemów, czasami tylko oporne na leczenie sa osoby chore na lipidemie, ale to na szczescie nie zdarza sie zbyt czesto. Warto pamietac o tym, ze bezpieczny (ogólny) poziom cholesterolu powinien wynosic nie wiecej niz wiek. Ale niektórzy specjalisci, w tym takze profesor Scharffenberg z Loma Linda twierdza, ze idealny poziom cholesterolu nie powinien przekraczac 100 mg / dl, a przynajmniej nalezy dazyc do tego, by mozliwie jak najbardziej zblizyc sie do tej normy. Cholesterol LDL (zly) powinien wynosic ponizej 130, a HDL (dobry) - powyzej 50. Bardzo czesto, jednak zapomina sie o tym, ze niemniej istotny od poziomu cholesterolu jest poziom trójglicerydów, które wedlug najnowszych doniesien nawet bardziej przyczyniaja sie do zawalów serca czy udarów mózgu niz sam cholesterol. Poniewaz z nadmiarem trójglicerydów walczy sie tymi samymi metodami, co z cholesterolem, nalezy starac sie postepowac dokladnie wedlug podanych nizej zalecen: Podstawa jest ograniczenie spozycia tych produktów, które moga podnosic poziom zlego cholesterolu (LDL) oraz trójglicerydów. Szczególnie niebezpieczne sa wszystkie pokarmy, które w skladzie zawieraja jednoczesnie mleko, jaja i cukier (nalesniki, placki,ciasta, lody itp.), wszelkie tluszcze zwierzece (smalec, lój, maslo krowie), pokarmy miesne (parówki, kielbasy, kotlety, szynki itp.), jaja, mleko i wszystkie jego przetwory (sery, twarogi, jogurty), slodycze, kawa z kofeina i bez kofeinowa, wszelkie smazone potrawy, tluszcze i oleje rafinowane, margaryny, kruche ciastka, prazone orzechy i prazone ziarna. Niektórzy zalecaja picie czerwonego wina, ale okazuje sie, ze choc przez pewien czas obniza ono poziom cholesterolu, to podnosi poziom trójglicerydów i z tego powodu podobnie jak palenie papierosów czy zazywanie malych dawek aspiryny nie jest to wskazane. Jak najbardziej natomiast zalecane jest spozywanie tych wszystkich pokarmów, które nie zawieraja cholesterolu i nie podnosza jego poziomu we krwi. Do tej grupy nalezy wiekszosc pokarmów pochodzenia roslinnego (owoce, warzywa, zboza, kasze, rosliny straczkowe, orzechy i nieprazone nasiona). Wsród tych produktów na szczególna uwage zasluguja te wszystkie, które nie tylko nie zawieraja zlego cholesterolu i trójglicerydów, ale nawet pomagaja usunac ich nadmiar z organizmu. Trzy najwazniejsze sposród nich to: owies, czosnek i olej z oliwek tloczony na zimno (Extra Vergine). Olej z oliwek nalezy dodawac do posilków (do cieplej zupy, ziemniaków, surówek, kasz, chleba itp.). Nie powinno sie go dodawac do goracych potraw, ani uzywac do smazenia, bo traci on wtedy wlasciwosci lecznicze. Olej ten mozna spozywac w ilosci ok. trzech duzych lyzek dziennie. Na sniadanie nalezy czesto gotowac sobie miske platków owsianych Górskich lub Zwyklych, ale nie na mleku tylko na wodzie, a przed spozyciem do takiej cieplej owsianki mozna ewentualnie dodac mleko owsiane lub sojowe w proszku, 1 utarte jablko, pare orzechów, lyzke miodu itp. Smazonych pokarmów w tym przypadku nalezy tez unikac, ale jesli juz to do smazenia powinno sie uzywac wylacznie oleju z pestek winogron lub oleju z oliwek tloczonego na goraco (zwyklego), gdyz podczas smazenia wytwarza sie wtedy najmniej szkodliwych zwiazków i powodujacych miazdzyce wolnych rodników tlenowych. Otreby z owsa lub jeszcze lepiej otreby z owsa z jablkiem powinno sie spozywac niemal z kazdym posilkiem po ok. 1 duzej lyzce. Otrab z owsa mozna uzywac do panierowania kotletów, jako dodatek do platków sniadaniowych, ciast, placków, bulek, kanapek, zup itp. Podobnie czosnek i cebula (surowe lub gotowane) powinny byc spozywane codziennie, jesli nie surowe (zapach), to przynajmniej gotowane (np. w zupie) lub duszone. Inne pokarmy, które moga obnizac poziom zlego cholesterolu i trójglicerydów to: jablka, rosliny straczkowe (fasola, soja, soczewice, cieciorka, groch), owoce cytrusowe, slonecznik

5 (nie moze byc prazony), sezam, orzechy, kminek, czarnuszka, marchew, seler, olej lniany tloczony na zimno, zarodki pszenne, mleko owsiane, kasza jaglana. Szczególnie istotne jest, aby w miare czesto spozywac geste zupy z soczewicy lub fasoli, ale bez dodatku tluszczu czy smietany, ale jedynie oleju z oliwek. Jesli osoba z nadmiarem cholesterolu nie zechce zrezygnowac ze spozycia pokarmów miesnych (przynajmniej na okres kuracji - ok. 3 miesiace), to zamiast miesa lepiej jest spozywac ryby (oprócz wegorzy, poniewaz zawieraja najwiecej cholesterolu). W rybach wystepuje kwas Omega 3, który ma wprawdzie pozytywny wplyw na nadmiar cholesterolu, ale z drugiej strony cholesterol tez w ich miesie wystepuje, tylko w mniejszych ilosciach niz w wolowinie, wieprzowinie czy drobiu. Dodatkowo mieso ryb jest bardzo skazone i dlatego nie powinno sie spozywac ich w zbyt duzych ilosciach. Jesli chodzi o odzywianie, to bardzo wazne jest zaopatrzyc sie w odpowiednie przepisy wegetarianskie, które beda bardzo pomocne w realizacji w/w zalecen. W artykule pt. SPOSOBY NA CHOROBY, znajduja sie wlasciwie wszystkie podstawowe przepisy. W przypadku osób, które juz maja niebezpiecznie wysoki poziom cholesterolu, oprócz zmiany sposobu zywienia warto stosowac kilka naturalnych srodków, które jeszcze bardziej przyspiesza proces leczenia. Jedna z takich skutecznych metod polega na tym, ze nalezy zmieszac w równych ilosciach nasiona dyni, lnu, wiesiolka i babki plesznik (najwazniejszy jest wiesiolek i dynia i przynajmniej te dwa skladniki musza wchodzic w sklad tej mieszanki). Zmielic wszystko w recznym (najlepiej) lub elektrycznym mlynku (uzywajac wolniejszych obrotów) i przechowywac w lodówce lub suchym chlodnym miejscu w nieprzepuszczajacym swiatla zakrecanym szklanym sloiczku. Jeden raz dziennie spozyc 2 duze lyzki tej mieszanki lub 2 razy dziennie po 1 duzej lyzce z posilkiem. Zapewni to odpowiednia ilosc niezbednych kwasów tluszczowych Omega 3 i Omega 6, które swietnie usuwaja z organizmu nadmiar zlych tluszczów i zwiekszaja ilosc prostaglandyn, które reguluja poziom cholesterolu we krwi.poniewaz oprócz wlasciwej diety takze ruch pozwala zbic zbyt wysoki poziom trójglicerydów i cholesterolu nalezy starac sie wychodzic na spacery lub cwiczyc fizycznie, ale poczatkowo bardzo ostroznie, kontrolujac organizm, a stopniowo kazdego dnia mozna zwiekszac tepo i wydluzac dystans spacerów. Ruch jest niezwykle wazny, bo nie tylko doskonale poprawia krazenie, ale powoduje, ze organizm sam wytwarza coraz wiecej dobrego cholesterolu (HDL), który usuwa nadmiar zlego cholesterolu (LDL). Dodatkowo mozna zazywac nastepujace preparaty: Cynarex (suchy wyciag z karczochów w tabletkach): 3 razy dziennie po 2 tabletki po jedzeniu. Tabletki czosnkowe Alliofil lub z firmy Labofarm: 3 razy dziennie 2 tabl. po jedzeniu. Lecytyna (1200 mg.): 2 razy dziennie po 1 kaps. po posilkach. Boracelle (olej z ogórecznika lekarskiego): 3 razy dziennie po 1 kaps po posilkach. Zamiast Boracelle moze byc Naudicelle (olej z wiesiolka) 3 razy dziennie po 2 kaps. Magnez (najlepiej Laktomag B6): 3 razy dziennie 1-2 po jedzeniu. "FENOMEN NATURY" (specjalny miód z mleczkiem, pylkiem i kitem pszczelim): 3 razy dziennie po 1 malej lyzeczce na poczatku posilków zjesc. Witamina E: 3 razy dziennie 1 po jedzeniu. Witamina B3 (Niacyna, kwas nikotynowy) daje wprawdzie obok otrab z owsa najlepsze wyniki w zwalczaniu nadmiernych ilosci cholesterolu, ale trzeba ja stosowac w duzych dawkach (ok. 1-3 gr. dziennie, stopniowo zwiekszajac dawke). Przeciwwskazania do jej stosowania to: marskosc watroby, cukrzyca, wrzody trawienne, niewydolnosc nerek. Venoforton (jedna z najlepszych nalewek ziolowych usprawniajacych krazenie krwi, dotleniajacych mózg i uelastyczniajacych sciany naczyn krwionosnych) 3 razy dziennie po 1 malej lyzeczce z 1 szklanka wody lub herbatki Sklerosan czy Sklerovit (fix) ok. 30 minut przed jedzeniem. Inne bardzo dobre ziolowe preparaty przeciwmiazdzycowe to Koenzym Q10, Pau' darco i Padma 28.Warto tez dostarczyc organizmowi odpowiednich ilosci zwiazków krzemu, który ma znaczace wlasciwosci przeciwmiazdzycowe. Najlepszym zas zródlem krzemu jest glinka lecznicza "Huma" oraz odwary ze skrzypu polnego z dodatkiem soku z cytryny. W przypadku wysokiego cisnienia warto stosowac Cravisol lub wyciag z jemioly razem z tabletkami czosnkowymi. Oczywiscie nie jest konieczne stosowanie wszystkich w/w srodków jednoczesnie. Najlepiej wybrac kilka z nich i co pewien czas zmieniac na inne.

6 TRÓJGLICERYDY Trójglicerydy to czasteczki tluszczu zbudowane z dlugich lancuchów kwasów tluszczowych i glicerolu. Wzrost stezenia moga powodowac: hiperlipidemie pierwotne, zlozona hiperlipidemia, pospolita hipertriglicerydemia, rodzinna dysbetalipoproteinemia, zespól chylomikronemii; hiperlipidemie wtórne, otylosc, nadmierne spozywanie alkoholu, cukrzyca, niedoczynnosc tarczycy, zespól nerczycowy, niedomoga nerek, zapalenie trzustki, doustne srodki antykoncepcyjne, dna moczanowa, niektóre beta-blokery, diuretyki tiazydowe, ciaza. Spadek stezenia stwierdza sie u osób przewlekle hospitalizowanych i u chorych psychicznie. Korelacja pomiedzy stezeniem trójglicerydów a czestoscia wystepowania choroby niedokrwiennej jest mniej jasna niz w przypadku cholesterolu LDL i HDL. Wiadome jest, ze podwyzszone stezenie LDL w osoczu a obnizone HDL wplywaja na przyspieszenie rozwoju zmian miazdzycowych w naczyniach wiencowych. Fakt, ze nie do konca poznana jest rola trójglicerydów w powstawaniu blaszki miazdzycowej bierze sie z trudnosci w separacji efektów HDL i trójglicerydów. Stezenie trójglicerydów i cholesterolu HDL sa ze soba scisle skorelowane. Wyniki wielu prób klinicznych swiadczy, ze triglicerydy sa prawdopodobnie zwiazane z ryzykiem choroby niedokrwiennej serca. Wyniki badan sugeruja, ze kobiety z niskim poziomem cholesterolu HDL i hipertriglicerydemia maja szczególnie duze ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Doskonalym urzadzeniem do pomiaru trójglicerydów jest urzadzenie Cardiochek. Wystepuje w dwóch wersjach. Cardiochek Home i Cardiochek Profesional. Choroba Hipertrójglicerydemia Hipertrójglicerydemie sa heterogenna grupa chorób spowodowanych zaburzeniem syntezy i (lub) degradacji lipoprotein osoczowych bogatych w trójglicerydy; - Prawidlowe stezenie trójglicerydów nie przekracza 100 mg/dl (1,13 mmol/l) u dzieci i 150 mg/dl (2,3 mmol/l) u doroslych, - Zalecane wartosci ponizej 200 mg/dl dla osób doroslych, - Hipertrójglicerydemia graniczna: stezenie trójglicerydów miedzy 250 a 500 mg/dl (2,83-5,65 mmol/l), - Jawna hipertrójglicerydemia: stezenie trójglicerydów powyzej 500 mg/dl (5,65 mmbl/l), - Fizjologia: lipoproteiny, które zawieraja trójglicerydy, to: o Chylomikrony: powstaja w scianie jelita w okresie poposilkowym wskutek wchlaniania tluszczu zawartego w pokarmie, o Lipoproteiny o bardzo malej gestosci (VLDL): w okresie glodu w watrobie przebiega ich endogenna synteza z weglowodanów i kwasów tluszczowych, o Lipoproteiny o posredniej gestosci (IDL): powstaja z degradacji chylomikronów i VLDL. UWARUNKOWANIA GENETYCZNE: - Rodzinna mieszana hiperlipidemia, - Rodzinna hipertrójglicerydemia, - Rodzinna dysbetalipoproteinemia (typ III), - Rodzinna chylomikronemia. CZESTOSC WYSTEPOWANIA: - Rodzinna mieszana hiperlipidemia - 1-2%, - Rodzinna hipertrójglicerydemia - 1-2%, - Rodzinna dyslipoproteinemia - 1/ PRZYCZYNY WYSTEPOWANIA: - Pierwotna: o Sporadyczna, o genetyczna, - Wtórna: o Stany, którym towarzyszy hipertrójglicerydemia: otylosc, cukrzyca, ciaza, mocznica/dializoterapia, niedoczynnosc tarczycy, zespól nerczycowy, akromegalia, zespól Cushinga, toczen rumieniowaty trzewny, zaburzenia w wydzielaniu gammaglobulin, typ l glikogenozy, lipodystrofia,

7 o Leki wywolujace trójglicerydemie: alkohol, estrogeny, srodki antykoncepcyjne, betaadrenolityki, leki moczopedne, glikokortykoidy, retynoidy, (np. Neotigason), zywice wiazace kwasy zólciowe powoduja umiarkowany (< 10%) wzrost stezenia u niektórych pacjentów z hiperlipidemia typu II. CZYNNIKI RYZYKA: - Podatnosc uwarunkowana genetycznie, - Ptylosc, - Cukrzyca, - Alkoholizm, - Stan chorobowy i (lub) stosowane leki nasilajace hipertrójglicerydemie. TRYB LECZENIA: - Zwykle ambulatoryjny; hospitalizacja, gdy jest uzasadniona przez chorobe podstawowa. LECZENIE OGÓLNE: - Dokladne przebadanie pod katem przyczyn wtórnej hipertrójglicerydemii, która mozna skorygowac, - W przypadku hipertrójglicerydemii pierwotnej - badanie pozostalych czlonków rodziny, - Leczenie jest zalecane w jawnej hipertrójglicerydemii w celu zapobiegania CHD u pacjentów z wysokim ryzykiem i obciazajacym rodzinnym lub osobistym wywiadem dotyczacym miazdzycy, - Leczenie ciezkiej hipertrójglicerydemii przebiegajacej z zapaleniem trzustki - hospitalizacja, wykluczenie tluszczu w diecie; u cukrzyków - ciagly dozylny wlew insuliny. AKTYWNOSC: zwykle nieograniczona; duze znaczenie ma wysilek fizyczny. DIETA: Zmniejszenie masy ciala do naleznej przez przestrzeganie diety zalecanej przez AHA - krok l (55-60% weglowodany, mniej niz 30% tluszcze, 10-15% bialko). INFORMACJE DLA CHOREGO: - Zaprzestanie palenia, - Zaprzestanie picia alkoholu. PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: - Rokowanie dobre we wtórnych postaciach pod warunkiem wyeliminowania przyczyny, - W postaciach pierwotnych pacjent moze wymagac leczenia do konca zycia. HDL - Dobry cholesterol HDL sktót z j. angielskiego High density lipoproteins czyli Lipoproteiny wysokiej gestosci. HDL jest frakcja lipoprotein o wysokiej gestosci, uzyskana w wyniku ultrawirowania lipoprotein surowicy, która miesci sie we frakcji ektroforezy. HDL ma najwieksza gestosc poniewaz ma najwieksza zawartosc apolipoprotein. W sklad HDL wchodza apo A-I, apo A-II, apo C-III, apo C-I, apo D oraz inne bialka. HDL obok LDL jest glówna lipoproteina transportujaca cholesterol we krwi. Jego dzialanie obnizajace poziom cholesterolu we krwi polega na usuwaniu jego nadmiaru z komórek i transport go do watroby, gdzie jest metabolizowany. - Subfrakcja HDL 2: 1,063-1,125, srednica ok. 9,5 nm - Subfrakcja HDL 3: 1,125-1,21 srednica ok. 6,5 nm HDL - jest wazna substancja tluszczowa obecna we krwi. Przeciwdziala miazdzycy, a takze powoduje ze, komórki tluszczu sa wyplukiwane z naczyn krwionosnych. Jego poziom we krwi powinien byc jak najwyzszy - powyzej 40 miligramów do ok. 60 miligramów. Najpelniej chroni on serce, jesli jego ilosc przekracza 60 miligramów. Jesli poziom HDL mniejszy niz 35 mg/dl jest czynnikiem ryzyka wystapienia choroby wiencowej. Najlepiej do okreslenia ryzyka wystapienia chorób ukladu krazenia sluzy stosunek calkowitego cholesterolu do cholesterolu HDL, który powinien wynosic 4,5 i mniej. Przyjety limit : oba rodzaje

8 cholesterolu nie moga przekraczac ilosci 200 miligramów na 0,1 litra surowicy krwi. Norma: < 200 mg/dl (< 5,2 mmol/l) LDL Zly Cholesterol Cholesterol LDL (ang. low density lipoproteins, czyli tak zwany "zly cholesterol" powodujacy pojawianie sie zmian miazdzycowych) beta-lipoproteina - o malej gestosci. Jesli jej poziom jest zbyt wysoki, to duze ilosci cholesterolu (LDL wyprowadza go z watroby do komórek) odkladaja sie w komórkach scian tetniczych, tworzac tam zlogi, zwane blaszkami miazdzycowymi, i w rezultacie doprowadzajac do zwezenia tetnic wiencowych. Tworzenie sie blaszek miazdzycowych jest udzialem zarówno cholesterolu egzogennego, jak i endogennego. Nieodpowiednia dieta obfitujaca w pozywienie z duza iloscia cholesterolu i tluszczów pochodzenia zwierzecego podwyzsza stezenie LDL. Wszystko to powoduje rozwój miazdzycy i zwieksza ryzyko choroby wiencowej. Tak wiec korzystny dla zdrowia jest niski poziom LDL. Zly cholesterol LDL jest podatny na utlenianie przez wolne rodniki i inicjuje powstawanie ognisk miazdzycowych we wnetrzu arterii. LDL to cholesterol, który zwiazany jest z b-lipoproteina. Jego wartosc mozna wyliczyc znajac wartosci triglicerydów, cholesterolu calkowitego i cholesterolu HDL. Takie postepowanie nie zawsze da nam prawidlowy wynik. Poniewaz kazde badanie z osobna jest zawsze obarczone bledem pomiarowym.bledy moga wynikac z niedokladnosci pomiarów wszystkich trzech elementów lub kazdego z osobna. Dlatego tez najlepszym rozwiazaniem jest bezposredni pomiar zlego cholesterolu LDL. BEZPOSREDNIO LDL. Poziom zlego cholesterolu LDL mozna zredukowac stosujac dawki aktywnosci fizycznej. W zaleznosci od stanu i kondycji zdrowia zaleca sie cwiczenia areobowe. Czyli wysilek fizyczny przez okolo minut do wyboru: rower,biegi,steper,trec,wiosla. Zaleca sie takze plywanie na basenie, które moze byc lekiem na wiekszosc dolegliwosci a zwlaszcza stres. Obecnie na rynku dostepne jest urzadzenie, które wykonuje taki pomiar. CardioCkek Professional posiada mozliwosc pomiaru bezposrednio zlego cholesterolu LDL. Poziom cholesterolu LDL powinien byc mozliwie jak najnizszy - najlepiej ponizej 100 miligramów na 0,1 litra surowicy krwi. zly cholesterol LDL - nizsze wartosci stanowia lepszy wynik?? Wynik optymalny prawidlowy: < 100 mg/dl (< 2,6 mmol/l)?? Norma: mg/dl (2,6-3,5 mmol/l)?? Poziom podwyzszony: mg/dl (3,5-4,0 mmol/l)?? Poziom znacznie podwyzszony: > 155 mg/dl (> 4,0 mmol/l) CIALA KETONOWE ROZPOZNANIE Podstawowe znaczenie w diagnostyce cukrzycy maja prawidlowo zebrane wywiady. Rozpoznanie cukrzycy u dziecka nie sprawia zwykle wiekszych trudnosci, jezeli stwierdza sie:?? charakterystyczne objawy kliniczne,?? glukozurie zwlaszcza z towarzyszaca jej ketonuria,?? hiperglikemie >7 mmol/l na czczo i >11 mmol/l o dowolnej porze doby. Test doustnego obciazenia glukoza powinno sie wykonywac jedynie w przypadkach watpliwych. Objawy kliniczne zaleza od stopniazaawansowania zaburzen metabolicznych. Narastaja one w ciagu kilku lat, czasem kilkunastutygodni, okres ten moze byc jednak bardzo krótki - zwlaszcza u najmlodszych dzieci - i w ciagu 2-3 dni dochodzi do kwasicy ketonowej. Nalezy zaznaczyc, ze glównym ketokwasem u niemowlat jest beta-hydroksymaslan i pomimo ciezkiej ketozy mozna nie stwierdzic acetonu w moczu. U nastolatków zdarza sie natomiast przedluzona ewolucja choroby.

9 Objawy kliniczne i odchylenia w wynikach badan laboratoryjnych sa niestale, ich nasilenie zmienia sie, a kwasica ketonowa nie rozwija sie przez wiele miesiecy pomimo braku substytucji insulinowej. CO TO JEST KETONURIA? Ketonuria - zwana takze acetonuria lub ketoaciduria - to stan, gdy w moczu pojawiaja sie ciala ketonowe. W praktyce tym ketonem jest aceton, który dzieki charakterystycznemu zapachowi jest latwo wyczuwalny w moczu w przypadku znacznego jego stezenia czemu dodatkowo towarzyszy podwyzszenie stezenia ketonów we krwi (tzw.ketonemia), która powoduje powstanie kwasicy metabolicznej a sam aceton moze byc wyczuwany w powietrzu wydechowym. Moment pojawienia sie cial ketonowych w moczu jest ostateczna chwila podjecia odpowiednich dzialan leczniczych. Dlatego tez w profilaktyce powinno stosowac badanie krwi na obecnosc cial ketonowych a nie badania moczu, poniewaz ciala ketonowe najpierw wystepuja w krwi a pózniej w moczu. Doskonalym glukometrem do pomiaru cial ketonowych (beta hydroksymaslan) jest analizator CardioChek standart lub CardioChek Professional oraz paski do pomiaru cial ketonowych. Badanie wykonuje siew ten sam sposób co badanie glukozy a czas badania to niecala minuta. Biochemicznie do nadmiaru ketonów w organizmie dochodzi, gdy acetylokoenzym A nie moze zostac zutylizowany w cyklu Krebsa. Natomiast klinicznie do nadmiaru produkcji ketonów dochodzi w 2 sytuacjach:?? niemoznosci spalenia cukrów z powodu niedoboru insuliny do czego dochodzi w niewyrównanej cukrzycy?? w przypadku nadmiernej betaoksydacji tluszczów do czego moze doprowadzic glód Dodatkowo nalezy pamietac, ze u okolo 15% osób ketonuria wystepuje bez jakiejkolwiek przyczyny chorobowej. Inne rzadkie przyczyny ketonurii to glikozuria nerkowa, glikogenozy, dieta z niewielka zawartoscia weglowodanów lub duza zawartoscia bialka. Moze sie równiez pojawiac przejsciowo w przypadku wymiotów lub goraczki. Leczenie ketonurii jest objawowe tzn. obowiazuje wyrównanie istniejacych zaburzen - wyrównanie poziomu glukozy, zaburzen gospodarki kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej czy zapewnienie odpowiedniego bilansu kalorycznego. DLACZEGO DOCHODZI DO WYSTAPIENIA KWASICY KETONOWEJ? W przypadku, gdy wystapi brak insuliny, jako alternatywne zródlo energii rozkladane sa tluszcze, a efektem ubocznym tego jest nadmierne gromadzenie ketonów we krwi. Nadmiar ketonów we krwi jest przyczyna kwasicy ketonowej. Organizm próbuje pozbyc sie ich przez intensywne wydalanie z moczem lub przez pluca - stad jest wyczuwalny zapach acetonu w oddechu. Aby wydalic jak najwiecej acetonu przez pluca znacznie zwieksza sie czestosc oddychania. Jesli osoba chora nie jest w stanie zrównowazyc traconych z moczem plynów poprzez intensywne picie pojawia sie odwodnienie. Gdy te wszystkie objawy nie sa odpowiednio leczone, dosyc szybko pojawiaja sie zaburzenia swiadomosci, a nastepnie spiaczka. Kwasica ketonowa jest stanem bezposrednio zagrazajacym zyciu i musi byc intensywnie leczona przez dozylna podaz plynów i insuliny. Kwasica ketonowa czesto rozwija sie na poczatku cukrzycy jako swieze ujawnienie lub juz w trakcie choroby, jesli insulina nie jest w ogóle podawana przez godziny. Moze jednak takze wystapic, nawet, jesli insulina jest podawana w zwyklych dawkach, ale zapotrzebowanie na insuline nagle zwiekszylo sie np. w trakcie infekcji. CO TO SA CIALA KETONOWE? Glównym zródlem energii jest glukoza i kazdy z nas potrzebuje jej do zycia. W przypadku kiedy organizm nie moze jej wykorzystac, czerpie energie z innego zródla - tkanki tluszczowej. Ciala ketonowe to male rozdrobnione czastki tluszczu, które w tej postaci moga zostac wykorzystane jako zródlo energii. KIEDY POZIOM CIAL KETONOWYCH WZRASTA? Ciala ketonowe sa wykorzystywane przez kazdego czlowieka, jako zródlo energii. Przyklad: rano gdy wstajemy a podczas snu nie jemy i nie dostarczamy glukozy do organizmu, zaczynamy spalac ciala ketonowe. Poziom glukozy we krwi jest wtedy niski, a cial ketonowych - lekko podwyzszony. Kiedy masz cukrzyce, wysoki poziom glikemii i wysoki poziom cial ketonowych moga wystepowac jednoczesnie. Aby przetransportowac czasteczki glukozy do miesni i mózgu, potrzebna jest insulina. Natomiast gdy poziom insuliny we krwi nie jest wystarczajacy, organizm zaczyna zamieniac tluszcz w ciala ketonowe, aby wykorzystac go jako zródlo energii. Niestety bez

10 odpowiedniego poziomu insuliny spalanie cial ketonowych jest niemozliwe, dlatego poziom cial ketonowych we krwi jest podwyzszony i zmienia odczyn krwi na kwasny. DLACZEGO WYSOKI POZIOM CIAL KETONOWYCH JEST NIEBEZPIECZNY? Pierwszym objawem podwyzszonego poziomu cial ketonowych jest wzmozone pragnienie i oddawanie moczu, poniewaz organizm próbuje wydalic nadmiar cial ketonowych, a konkretnie jednego z nich - acetonu, w moczu lub w wydychanym powietrzu. Mozesz miec mdlosci, byc odwodniony, skóra stanie sie sucha i pojawia sie zaburzenia wzroku. Wysoki poziom cial ketonowych we krwi moze prowadzic do kwasicy ketonowej, której objawami sa byc bóle brzucha, utrata przytomnosci, a nawet spiaczka cukrzycowa. JAK ZAREAGOWAC W PORE? Jesli masz glukometr CardioChek,mozesz teraz skorzystac z mozliwosci pomiaru poziomu cial ketonowych we krwi we wlasnym domu. Jest to pierwsze i jedyne na swiecie urzadzenie pozwalajace na pomiar poziomu stezenia glukozy i poziomu cial ketonowych. Wystarczy tylko zastosowac odpowiednie paski testowe, i po 30 sekundach od momentu badania otrzymasz wynik. Teraz, kiedy glukometr pokazuje wysokie stezenie poziomu glukozy we krwi, przy uzyciu pasków Ciala ketonowe - Ketone, mozna samemu sprawdzic, czy poziom cial ketonowych jest odpowiedni czy konieczna jest konsultacja lekarska. Pozwala to na odpowiednio wczesna reakcje wtedy, gdy wynik przekracza dozwolone normy i stwarza zagrozenie zdrowia i zycia. Zapytaj swojego lekarza prowadzacego o paski Ketone do glukometru CardioChek. GLUKOZA Glukoza - naturalny weglowodan - aldoheksoza, o wzorze sumarycznym C6H12O6 i strukturalnym, nalezy do cukrów prostych: Glukoza jest podstawowym zwiazkiem energetycznym dla wiekszosci organizmów, jest metabolizowana w procesie glikolizy na kwas pirogronowy. Jest ona skladowana w formie polimerów - skrobi i glikogenu. Jest ona równiez wykorzystywana jako substrat wielu procesów zachodzacych w komórce - m.in. do produkcji celulozy. Glukoza jest alkoholem wielowodorotlenowym. Inne nazwy glukozy to: glukopiranoza, glikoza, cukier gronowy, cukier skrobiowy. Jest czynna optycznie, skreca plaszczyzne swiatla spolaryzowanego w prawo co w nazwie oznacza sie znakiem "+" Glukoza wystepuje w postaci dwóch anomerów:? (jej skrecalnosc wlasciwa 112 ) i? ( której skrecalnosc wynosi 19 ). Glukoza moze tworzyc postacie endiolowe. Potocznie mówi sie takze o badaniu glukozy. Badanie glukozy jest to badanie, które jest wykonywane albo w laboratorium albo w domu za pomoca glukometru. Badania takie mozna wykonywac z tzw. obciazeniem glukoza. Pomiar glukozy wykonuja osoby, u których stwierdzono cukrzyce. Cukrzyca (lac. diabetes mellitus) to wywolane róznymi przyczynami schorzenie metaboliczne, charakteryzujace sie przewleklym podwyzszonym stezeniem glukozy we krwi (hiperglikemia). Przyczyna choroby jest defekt wydzielania i (lub) dzialania insuliny. Wiecej informacji na