EUROPEJSKI SEKTOR ŻYWNOŚCI:

Transkrypt

1 EUROPEJSKI SEKTOR ŻYWNOŚCI: Stan obecny i przyszły Europejskie rozwiązania dla przedsiębiorstw spożywczych dzięki trans-narodowym badaniom i opiniom, w oparciu o przykłady kluczowych zagadnień dotyczących MŚP. HSSE Higiena, Bezpieczeństwo, Ochrona i Środowisko ICT Technologie informacyjno-komunikacyjne Innowacje Potrzeby i preferencje konsumentów Prognozowanie (narzędzia przyszłości) Potrzeby szkoleniowe Food-MAC project

2 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA...3 STRESZCZENIE KONTEKST I CELE Tło Struktura projektu: 6 kluczowych tematów w 10 krajach SYNTEZA KLUCZOWYCH ZAGADNIEŃ Higiena, Zdrowie, Bezpieczeństwo, Ochrona i Środowisko (HSSE) Technologie Informacyjno-Komunikacyjne (ICT) Innowacje Preferencje i potrzeby konsumentów Prognozowanie (Narzędzia przyszłości) Potrzeby Szkoleniowe SYNTEZA GLOBALNA Zależnosci pomiędzy poszczególnymi grupami tematycznymi Europejska analiza SWOT w oparciu o 6 kluczowych tematów w sektorze rolnospożywczym Zalecenia WNIOSKI...22 This project has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein. Thematic Network 2 programme

3 PRZEDMOWA 1 Food-MAC 2 jako akcja tematyczna wspierana przez Europejski Program Leonardo da Vinci, oferuje prawdziwie europejską sieć zasobów, ekspertyz i rozwiązań problemów itp., skierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), w sektorze rolno-spożywczym, dzięki zaangażowaniu całego strumienia aktorów (w górę i w dół). MAC to Multi Actors Cooperation (Międzynarodowa Sieć Współpracy) obejmuje: MŚP, większe przedsiębiorstwa, osoby indywidualne, uczelnie wyższe, centra szkoleniowe, centra badawcze, jednostki profesjonalne, przedstawicielstwa rozwoju publicznego i społecznego, związki handlu, centra przekazu informacji itp. Sieć współpracy food-mac (food-mac Network) jest rozszerzeniem projektu food-mac 3. Dzięki usługom i gotowości klientów, sieć food-mac jest otwarta na przyjmowanie nowych członków (partnerów przekazu).trwały Rozwój, Profesjonalizm, Jakość Usług, to kluczowe słowa wspomagające motto Wspólne zaufanie Innowacje, Efektywność. Misją food-mac jest: Udoskonalenie dialogu pomiędzy małymi i średnimi przedsiębiorstwami sektora rolnospożywczego, a konsumentami całej Europy poprzez: Popieranie pro-aktywnej, trans-narodowej sieci współpracy obejmującej wszystkich aktorów łańcucha żywnościowego od producenta do konsumenta, Stworzenie trwałej Międzynarodowej Sieci Współpracy (MAC) w różnych dziedzinach tematycznych adresowanych do potrzeb każdej firmy spożywczej, Zapewnienie równego dostępu do informacji i jej swobodnego przepływu pomiędzy przedsiębiorstwami niezależnie od ich wielkości, Przewidywanie preferencji i wymagań konsumentów, Identyfikację potrzeb szkoleniowych jak również przewidywanie przyszłych trendów współczesnej ekonomii. Sieć współpracy food-mac powstała dzięki projektowi, który otrzymał wsparcie Komisji Europejskiej. Program Leonardo da Vinci 4 wybrał zespół kierowniczy z grupy tworzącej Sieć MAC, w celu stworzenia współpracy tematycznej europejskich przedsiębiorstw, uczelni wyższych, jednostek profesjonalnych, organizacji krajowych i konsumenckich działających w sektorze rolnospożywczym. 1 - Opinie wyrażone w tym raporcie pochodzą od autorów i nie koniecznie odzwierciedlają oficjalny pogląd Komisji Europejskiej na zagadnienie. 2 - Więcej bieżących informacji o Sieci Współpracy food-mac i jej działalności można znaleźć na stronie: Projekt food-mac typu Sieci Tematyczne, realizowany przy wsparciu Europejskiego Programu Leonardo da Vinci jako nr. projektu: P/NT/ Informacje o programie można znaleźć na stronie: Thematic Network 3 programme

4 STRESZCZENIE Struktura projektu food-mac została oparta na Grupach Zagadnień (IG) 5. Każda z nich skupia się na innym kluczowym temacie dotyczącym przede wszystkim sektora MŚP: Higiena, Zdrowie, Bezpieczeństwo, Ochrona i Środowisko (HSSE) Technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) Innowacje Preferencje i potrzeby konsumentów Prognozowanie (narzędzia przyszłości) Potrzeby szkoleniowe. Analiza SWOT Mocne strony Preferencyjne finansowanie i inne bodźce dla MŚP. Słabe strony Słaba współpraca między przemysłem a uczelniami wyższymi w przypadku MŚP Brak specjalistycznych informacji i poradnictwa dla pewnych gałęzi przemysłu dotyka bardziej MŚP niż większe przedsiębiorstwa Koszty systemów nowoczesnego zarządzania są proporcjonalnie wyższe w mniejszych firmach (w skali ekonomicznej). Możliwości Trendy obecnego rynku dotyczącego zapotrzebowania na łatwo dostępną, wysokiej jakości, świeżą żywność może faworyzować bardziej MŚP ze względu na bliskość w tym wypadku rynków producentów i konsumentów Wydaje się, że MŚP posiadają lepszą wiedzę o lokalnych konsumentach i mogą lepiej i szybciej odpowiedzieć na ich preferencje. Zagrożenia Brak struktur informacyjnych dla MŚP, może hamować zakładany, oczekiwany rozwój. ZALECENIA Lepsza Trans-narodowa wzajemna współpraca wszystkich zaangażowanych aktorów w szczególności pomiędzy: Strefa badawcza/ przemysł Konsumenci/producenci Uczelnie wyższe/ przedsiębiorstwa, (wymagania wymuszają nowe kwalifikacje) Powiązania wewnętrzne między MŚP i wymiana dobrych i złych doświadczeń (przykłady dobrej praktyki) Wykreowanie silnych klastrów, obejmujących szeroki zakres firm i usług w jednym regionie lub określonym sektorze działań. Wzrost możliwości trans-narodowych, szkoleń ustawicznych (przez całe życie) ze względu na ciągle rosnący poziom potrzeb i umiejętności. Potrzeba dostosowania linii politycznych w celu stworzenia wspólnej polityki rolnej, prawa, standardów higienicznych i przetwórstwa. 5 - raporty można ściągnąć w formacie elektronicznym z sekcji biblioteki (library) na stronie: Thematic Network 4 programme

5 1 KONTEKST I CELE 0.0 Tło Projekt food-mac jest 3 letnim projektem tematycznym typu Międzynarodowe sieci współpracy współfinansowanym przez europejski program Leonardo da Vinci II. Rozpoczął się 1 kwietnia 2001r, w celu: zebrania opinii i popierania innowacji (nowe podejście) w zakresie szkoleń zawodowych poprzez wzajemną współpracę ekspertów i organizacji specjalizujących się w określonych dziedzinach. Sieć współpracy może istnieć na poziomie regionalnym lub w określonych sektorach działalności; weryfikacji aktualnych potrzeb oraz określenie wymagań w tym zakresie oraz udoskonalenie oczekiwanych korzyści z inicjatyw szkoleń zawodowych; publikacji rezultatów prac podjętych przez tę międzynarodową sieć współpracy, poprzez odpowiednie kanały komunikacji, w celu większej promocji innowacji i trans-narodowej kooperacji w zakresie szkoleń zawodowych. Jest to odpowiedź na potrzeby sektora poprzez nowe projekty, w celu wsparcia bieżącej (ciągłej) współpracy międzynarodowej konsorcjum i jego partnerów. 0.0 Struktura projektu: 6 kluczowych tematów w 10 krajach. Sześć kluczowych tematów zostało wybranych jako część metodologicznej struktury zbierania danych i rozpowszechniania informacji z zakresu: rynku, regulacji prawnych, przykładów dobrej praktyki, transferu technologii, potrzeb szkoleniowych, systemów szkoleń, umiejętności (oferty i popyt) itp. Te sześć głównych tematów wybranych na wstępie, zostało zdefiniowanych zgodnie z szerokim europejskim zasięgiem, zainteresowania, obejmującym co najmniej 10 krajów: Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Polska, Portugalia, Hiszpania i Szwecja. Kluczowe role zostały zidentyfikowane i rozdysponowane wśród partnerów: Zostały utworzone 3 Komisje: o Zarząd (sprawy administracyjne i strategiczne) o Komisja techniczna (wsparcie technologiczne i wdrożeniowe narzędzi funkcjonowania sieci współpracy) o Komisja merytoryczna (metodologia, zbieranie danych, analiza danych, synteza i rozpowszechnianie). Zostało wprowadzonych kilka narzędzi wspomagających pełną współpracę: o Narzędzia administracyjne: Wytyczne kontraktowe uzupełniające oficjalne wytyczne programu Leonardo Wytyczne dotyczące wzorów i stylów wewnętrznej komunikacji partnerów Wspólne modele administracyjne zbierania danych oparte na zasadzie ciągłości Otwarcie gorącej linii dla partnerów food-mac uwzględniając bieżący rozwój systemu zgodnie z zasadą Total Quality Management (TQM nowoczesna technika zarządzania przedsiębiorstwem oparta na sieciowej wymianie danych). o Narzędzia technologiczne: Intranetowe narzędzia współpracy grupowej: centralna odpowiedzialność za wszystkie dokumenty, procedury, struktura dokumentów, kalendarz, propozycje kwestionariuszy do głosowania i podejmowania decyzji. System intranetowy wprowadzania danych: centralna baza danych do wprowadzania informacji, dostępna w każdym miejscu Europy poprzez sieciowy interfejs. Narzędzia do prowadzania Video - konferencji. Narzędzia wykorzystywane najczęściej podczas międzynarodowych spotkań w celu umożliwienia udziału w wydarzeniu i dyskusji partnerom, którzy nie mogą uczestniczyć osobiście oraz Partnerom Przekazu z innych krajów, którzy chcieliby podzielić się swymi doświadczeniami z innymi lokalnymi MŚP. Narzędzia Web konferencji (konferencja poprzez Internet). Narzędzia wykorzystywane w pracach roboczych i przygotowywaniu międzynarodowych spotkań. o Narzędzia pracy grupowej w sieci i efekt kuli śnieżnej Partnerzy Przekazu: opierając się na istocie MAC (współpracy wielu aktorów na różnych płaszczyznach) założono udział wszelkiego rodzaju organizacji/ osób indywidualnych na wszystkich poziomach współpracy. Thematic Network 5 programme

6 Partnerzy Przekazu zaangażowani w rozpowszechnianie i wzajemną wymianę zasobów, opinii, ekspertyz, know-how, w celu optymalizacji umiejętności rozwiązywania problemów sieci food-mac. Partnerzy Przekazu (MŚP, przemysł, firmy) zaangażowani w celu identyfikacji potrzeb, wzmocnienia europejskiego sektora rolno-spożywczego, przewidywania zmian socjoekonomicznych w pragmatycznym podejściu, który może być wdrożony na poziomie MŚP bez zaburzenia poziomu produkcji czy zasobów MŚP. Wszystkie przedstawione przypadki, opisane przez ekspertów food-mac przyczyniają się do poszerzenia wspólnej wiedzy/opinii dzięki wymianie przykładów dobrej praktyki. Metodologia: kluczowe kroki: W pierwszym stadium projektu, każdy partner food-mac przeprowadził w swoim kraju gruntowne poszukiwania informacji, zgodnie z kluczowymi grupami tematycznymi zdefiniowanymi w projekcie. Następnie, zebrane dane zostały wprowadzone do bazy na stronie internetowej food-mac, zawierającej obecnie ponad 700 rekordów informacji o kursach, materiałach szkoleniowych, podręcznikach, przewodnikach, oprogramowaniu, publikacjach, czasopismach, studium przypadku, stronach internetowych i innych źródłach informacji, które umożliwiają znalezienie więcej, bardziej szczegółowych danych dotyczących wyróżnionych dziedzin tematycznych. Następnie przeprowadzono 2 równoległe analizy, jedna krajowa (dla każdego kraju zaangażowanego w projekt), druga tematyczna (dla każdej grupy tematycznej zdefiniowanej w projekcie). Trzeci krok to synteza globalna rezultatów/ wyników projektu i jej rozpowszechnianie. W tym dokumencie/opracowaniu można znaleźć informacje nie tylko o sektorze rolno-spożywczym lecz również opis powiązań pomiędzy kluczowymi grupami tematycznymi, europejską analizą SWOT 6, zalecenia dotyczące poszczególnych grup tematycznych będących obiektem badań projektu oraz specyficzne informacje o Sieci Współpracy food-mac. Dokument ten powstał w szczególności by pomóc i wesprzeć rolno-spożywczy sektor MŚP w różnych krajach Europy. Rezultaty: Wszystkie dokumenty można zamówić w krajowym biurze kontaktowym lub ściągnąć w wersji elektronicznej, korzystając z sekcji Library na stronie internetowej food-mac: 1/ Raporty kluczowych grup tematycznych: 6 pełnych opracowań Syntezę każdego właściwego badania można znaleźć na stronie internetowej projektu. Zostanie ona przetłumaczona na 11 języków obcych krajów zaangażowanych w projekt; 2/ GLOBALNA synteza: Synteza ta jest również dostępna w 11 językach na stronie internetowej partnerów. Zostanie zatwierdzona przez konsorcjum ekspertów i przez wybranych Partnerów Przekazu, w szczególności MŚP, którzy będą mogli sprawdzić swój związek z kluczowymi problemami i znaleźć różne drogi odpowiedzi na ich potrzeby. 3/ Broszury w językach (lokalnych): Została opracowana atrakcyjna ulotka informacyjna, z której odbiorcy końcowi będą mogli dowiedzieć się o akcjach Komisji Europejskiej i wsparciu dla przedsiębiorstw sektora spożywczego. Będę tam również odnośniki/ linki do odpowiednich rozwiązań na poziomie lokalnym lub europejskim. 4/ Strona internetowa: przydatny adres gdzie można znaleźć pełną bazę danych, bieżące informacje, ostatnie opracowania europejskich regulacji prawnych dla sektora spożywczego, głównych aktorów tego sektora, przykłady dobrej praktyki i bezpośredni kontakt do lokalnych ekspertów i potencjalnych partnerów tzn.: 5/ Europejska Sieć umiejętności, kompetencji, zasobów i usług: 6 SWOT: Analiza oparta na 4 wskaźnikach: Silne strony, Słabe strony, Możliwości, Zagrożenia. Thematic Network 6 programme

7 2 SYNTEZA KLUCZOWYCH ZAGADNIEŃ Projekt food-mac jest przede wszystkim skierowany do MŚP sektora rolno-spożywczego. Wiadomym jest, że bez względu na stopień rozwoju danego kraju, MŚP mają większe trudności w dotarciu do informacji dotyczących poszczególnych istotnych zagadnień biznesu niż większe przedsiębiorstwa. Na wstępie projektu zostało zidentyfikowanych 6 kluczowych dziedzin tematycznych, stanowiących strukturę poszczególnych badań: Higiena, Zdrowie, Bezpieczeństwo, Ochrona i Środowisko/ Hygiene, Health, Safety, Security and Environment (HSSE) Technologie Informacyjno-Kominikacyjne/ Information and Communication Technology (ICT) Innowacje/ Innovation Potrzeby i Preferencje Konsumentów/ Consumer Needs and Preferences Prognowzowanie/ Narzędzia Przyszłości / Foresight / Anticipation Tools Potrzeby Szkoleniowe/ Training Needs Dokonano przeglądu i analizy poszczególnych tematów w każdym kraju uczestniczącym w projekcie. Znaczna ilość informacji została zebrana i wprowadzona do bazy danych. Baza ta może obecnie stanowić źródło informacji dla MŚP dotyczące poszczególnych zagadnień tematycznych, wspierając trwałe wielo-aktorowe środowisko współpracy. Opierając się na tych informacjach oraz na bieżących badaniach ekspertów zaangażowanych w Thematic Network 7 programme

8 projekcie, dla każdego tematu powstała analiza SWOT oraz wynikające z niej zalecenia, wskazujące możliwe drogi uzyskania odpowiedzi na najważniejsze zidentyfikowane potrzeby. Thematic Network 8 programme

9 1.1 Higiena, Zdrowie, Bezpieczeństwo, Ochrona i Środowisko (HSSE) 7 MŚP a bezpieczeństwo żywności Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), stanowią znaczną większość producentów żywności i mają istotny wkład w rynek żywności konsumowanej w Europie i innych krajach świata. Bezpieczeństwo żywności jest fundamentalnym elementem przetrwania każdej firmy sektora spożywczego, bez względu na to czy jest to produkcja, przetwórstwo czy dystrybucja gotowych produktów. Każdy uczestnik łańcucha żywnościowego (pracownik produkcyjny, kierownik, członek zarządu) jest prawnie i moralnie odpowiedzialny za produkcję bezpiecznej żywności. Przeprowadzone badania wykazały, że wiele małych przedsiębiorstw spożywczych nie posiada odpowiednich programów zarządzania jakością i nie spełnia wymagań krajowych lub Unii Europejskiej. Analiza SWOT Mocne strony Ekonomiczne i polityczne konsekwencje chorób pochodzenia pokarmowego zwiększają oficjalne/rządowe zainteresowanie badaniami, nową polityką i programami z zakresu bezpieczeństwa żywności Optymalne wykorzystanie preferencyjnego finansowania i innych udogodnień skierowanych do sektora MŚP. Słabe strony Liczne bariery i ograniczenia mogą hamować wprowadzanie programów kontroli bezpieczeństwa w MŚP (bariery finansowe i zasobów ludzkich, brak odpowiednich ekspertyz i wsparcia technicznego, nieodpowiednia infrastruktura, nieadekwatny system komunikowania się) Współpraca pomiędzy przemysłem a uczelniami wyższymi nie jest zbyt silna w tego typu przedsiębiorstwach Brak specjalistycznych informacji, poradnictwa dla specyficznych sektorów przemysłu dotyka MŚP bardziej niż duże firmy W poszczególnych krajach istnieją znaczne różnice w strukturze organizacyjnej instytucji odpowiedzialnych za kontrolę żywności. Różne preferencje, nastawienie i nawyki kulturowe dotyczące żywności Proporcjonalnie wyższe koszty nowoczesnych systemów zarządzania w mniejszych przedsiębiorstwach. Możliwości Aktualne trendy dotyczące wysokiej jakości, świeżej, dostępnej żywności mogą faworyzować bardziej MSP (w związku z bliskim sąsiedztwem rynków podaży i zbytu) MŚP są często lokalnymi dostawcami dla znanych marek zwłaszcza, jeśli chodzi o półprodukty Można przypuszczać, że MŚP dysponują lepszą wiedzą o lokalnych konsumentach, a więc w lepszy sposób mogą odpowiadać na ich oczekiwania zwiększone zainteresowanie i świadomość konsumentów na temat jakości żywności i kwestii jej bezpieczeństwa jako ważny bodziec dla przemysłu Rosnące znaczenie dyslokacji i nakładania wysokich standardów jakości i bezpieczeństwa MŚP są najlepiej przygotowane do zaspokajania nisz rynkowych nawet tych zdefiniowanych przez wzgląd na bezpieczeństwo żywności np. specjalne potrzeby dietetyczne (gluten itp.), populacje zgodne immunologicznie Zagrożenia Wielkość przedsiębiorstwa często decyduje o tym, że straty związane z niepowodzeniem dotyczącym bezpieczeństwa są bardziej dotkliwe( im mniejsza firma, tym straty większe) Nakazy prawne i handlowe związane z bezpieczeństwem żywności mogą spowodować, że podjętym działaniom nie będzie można sprostać Brak informacji strukturalnych dla tego typu przedsiębiorstw utrudnia przewidywanie nowych zagrożeń i włączenie zagadnień bezpieczeństwa żywności do programów innowacyjnych Zalecenia Poszczególne sektory przemysłu potrzebują specyficznych informacji i poradnictwa. Część tych informacji może już istnieć, ale w związku z nieodpowiednim systemem komunikowania się, nie dociera ona do zainteresowanego odbiorcy końcowego. Bardzo ważnym jest stworzenie infrastruktury komunikacji działającej jako odpowiednie i efektywne kanały przepływu informacji pomiędzy poszczególnymi aktorami klastra żywności (rolnictwo, przemysł, uczelnie, stowarzyszenia handlu, konsumenci...). Niezbędne jest wykreowanie proaktywnej kooperacji partnerów na skalę europejską. 7 - Grupa tematyczna HSSE pilotowana przez AESBUC (P) przy współpracy wszystkich krajów uczestniczących w projekcie w zbieraniu danych i tworzeniu analiz krajowych. Pełny raport w formacie elektronicznym jest dostępny w bibliotece food-mac na stronie: Thematic Network 9 programme

10 1.2 Technologie Informacyjno-Komunikacyjne (ICT) 8 Dźwignia sukcesu w tym nadal tradycyjnym sektorze! Gotowi na nadejście globalnego rynku? Główną przeszkodą pozostaje bezpieczeństwo/poufność systemów, do których zarówno konsumenci, jak i przemysłowcy muszą mieć zaufanie i pewność lepszych zabezpieczeń. Podstawowy dostęp do Technologii Informatycznych nie napotyka już na przeszkody w krajach UE. ICT to nie tylko oprogramowanie i sprzęt, ale również usługi towarzyszące. ICT stanowią coraz bardziej zintegrowaną część gospodarki: mamy już specjalistyczne ICT dla przemysłu spożywczego z nano-czujnikami umieszczonymi w żywności albo w ubraniach. ICT rozwija się gwałtownie i skokowo: wskazanie na używany system kodowania EAN, oczekujący na bardziej dynamiczne, interaktywne i globalne/zintegrowane zasady znakowania, umożliwiające pełną i przyjazną użytkownikowi możliwość śledzenia wyrobu i spełnienia wymagań konsumentów. Analiza SWOT na podstawie badań przeprowadzonych w państwach uczestniczących w projekcie. Mocne strony: Szerokie rozpowszechnienie podstawowej wiedzy informatycznej, Rosnąca ilość wysoko kwalifikowanych specjalistów i kursów szkoleniowych, W większości krajów istnieją klastry/współpraca jednostek badawczych z przedsiębiorstwami, Przyjazne użytkownikowi narzędzia ICT, Redukcja kosztów komunikacyjnych i materiałów związanych z komunikacją, Słabe strony: Brak wystarczającego wyszkolenia personelu małych i średnich przedsiębiorstw MŚP (bariery społecznokulturowe), Opóźnienie w rozwoju szybkich sieci komunikacyjnych w rejonach oddalonych od aglomeracji (nierówna dystrybucja), Wątpliwości dotyczące zabezpieczeń danych i płatności, Niewłaściwe zastosowanie niektórych narzędzi, Brak koordynacji organów prawotwórczych w niektórych krajach, Rosnąca potrzeba współpracy poziomej i wielostronnej, potrzeba nowych schematów współpracy pomiędzy firmami i innymi aktorami / w celu osiągnięcia niezależnej zależności. Możliwości: Znaczne nakłady na badania i marketing firm telekomunikacyjnych, Pomoc rządów centralnych (w większości w krajach Europy Środkowo-Wschodniej) Rozwój sieci ADSL, Rynek światowy wymuszający wykorzystanie ICT, Większe zapotrzebowanie na wyroby wysokiej jakości i zarządzanie just in time, Wielkie możliwości i gotowość innowacyjna małych i średnich przedsiębiorstw z branży spożywczej, Rosnące znaczenie wizerunku firmy. Zagrożenia: Trudniejsza konkurencja (coraz więcej firm posiada witryny sieciowe), Wpływ bankructwa licznych spółek internetowych, Szybko starzejący sie sprzęt, Zbyt wolna reakcja prawodawstwa (więcej kontroli, niż promocji i zabezpieczeń), Bariery społeczne w oferowaniu dostępu do szkolenia ICT nisko wykwalifikowanym pracownikom (wśród pracowników i zarządu), Nierówny poziom wyposażenia (ilość, jakość, sieć dostępu i materiały). Zalecenia Z uwagi na wysoki poziom innowacji i konkurencji w sektorze spożywczym (jednym z największych pod względem liczby miejsc pracy) oraz wielkie możliwości oferowane prze ICT w zakresie koordynacji działalności gospodarczej i organizacji pracy, należy skoncentrować się w głównej mierze na: Potrzebie dostosowanie polityk dotyczących prawa, usług i wyposażenia, Intensyfikacji współpracy wielostronnej (również na poziomie międzynarodowym) pomiędzy: instytutami badawczymi/przemysłem; klientami/producentami; i uczelniami/przedsiębiorstwami; ponieważ potrzeby nowych umiejętności wymagają nowych kwalifikacji. Pomoc na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim, poprzez zaangażowanie decydentów we właściwą ocenę zalet, niedostatków i prawdziwych potrzeb przedsiębiorstw. Pomoc MŚP poprzez wzmacnianie współpracy wielostronnej, intensyfikację udziału specjalistów. Sprzyjanie współpracy międzyfirmowej, jeśli to możliwe na poziomie międzynarodowym, oraz zwiększanie zdolności wdrażania modeli zarządzania projektami 8 - grupa tematyczna ICT pilotowana przez France Telecom (F) przy współpracy wszystkich krajów biorących udział w projekcie w zbieraniu danych i tworzeniu analiz krajowych. Pełny raport w formie elektronicznej jest dostępny w bibliotece food-mac na stronie: Thematic Network 10 programme

11 1.3 Innowacje 9 Producenci tworzący europejski przemysł spożywczy muszą wprowadzać innowacje, aby utrzymać się na dzisiejszym konkurencyjnym rynku żywności. Krytyczne czynniki powodzenia: Innowacje wymagają kombinacji składników, które większość małych i średnich przedsiębiorstw musi znaleźć poza swoją strukturą, na poziomie międzynarodowym, krajowym i/lub regionalnym: Środki/pomoc finansowa (kapitał inwestycyjny lub patronat) Środki techniczne (drogie materiały lub laboratoria) Wiedza (szczegółowe ekspertyzy lub umiejętności naukowe) Ochrona własności intelektualnej i przemysłowej (formalna i nieformalna) Znajomość potencjalnego rynku (jak do niego dotrzeć) Partnerstwo i klastry (mocne związki pomiędzy przemysłem i uczelniami) Klastry europejskie Podczas analizy postępu europejskiego sektora żywnościowego, najbardziej dynamicznymi obszarami były te, gdzie możliwe było stworzenie silnych klastrów, obejmujących dużą ilość firm produkcyjnych i usługowych w tym samym regionie. Znaczenie silnego wsparcia ze strony społeczeństwa i polityki, uczelni i zakładów badawczo-rozwojowych, oraz zróżnicowanie rodzajów firm wchodzących w skład sektora jest tu oczywiste. Analiza SWOT Mocne strony : Wśród konsumentów rośnie świadomość istniejących powiązań miedzy żywnością a zdrowiem i dobrym samopoczuciem. Słabe strony : Utrwalony wizerunek przemysłu spożywczego, jako sektora tradycyjnego, słabego technologicznie, który straszy sztucznymi dodatkami do żywności i przez to jest przeciw naturze. Możliwości : Rosnący rynek posiłków przygotowywanych na wynos i wymagających szybkiego, bezpiecznego i łatwego przygotowania, Rosnące zainteresownie konsumentów zdrową/funkcjonalną żywnością. Obawy : Walka na ceny pomiędzy dystrybutorami doprowadziła do obniżenia poziomu jakości produktów żywnościowych. ZALECENIA Przemysł spożywczy powinien wziąć pod uwagę Współpracę według schematu Potrójnej Spirali pomiędzy firmami, przemysłem i jednostkami badawczymi, dla osiągnięcia stałego wzrostu. 9 -grupa tematyczna innowacje pilotowania przez SLU (S) przy współpracy wszystkich państw uczestniczących w projekcie w zbieraniu danych i tworzeniu analiz krajowych. Pełny raport w formacie elektronicznym jest dostępny w bibliotece food-mac na stronie: Thematic Network 11 programme

12 1.4 Preferencje i potrzeby konsumentów 10 Nadchodzące Środowisko Europejskich Konsumentów Problemy konsumentów są odpowiednio zhierarchizowane w każdym z krajów i dobrze wspierane przez organizacje i programy rządowe i prywatne. Niektóre kraje posiadają długą tradycję praw konsumenta i bardzo dobrze rozwinięte struktury instytucjonalne. Wiodącą rolę odgrywają Finlandia, Francja, Niemcy i Szwecja. Inne kraje, szczególnie te, które przystąpiły do UE ostatnio, są w okresie reorganizacji instytucji i struktur. Podobnie jak w przypadku jednostek zaangażowanych w problematykę ochrony konsumenta. W niektórych krajach UE istnieją nowo powstałe struktury i systemy (jak Greenpeace, ATTAC itp.) oferujące konsumentom pomoc i wywierające presję na władze, celem uzyskania i rozpowszechniania istotnych informacji i przepisów. W Europie stworzono właściwe środowisko konsumenckie, w którym organizacje takie jak EFSA mają wiodącą rolę. Mimo tego istnieje potrzeba stałego wspomagania przez (granty, programy) szkolenia i sieci współpracy (Food-MAC) celem osiągnięcia ujednoliconego (zharmonizowanego) stałego i silnego Europejskiego Środowiska Konsumenckiego. Analiza SWOT na podstawie badań przeprowadzonych w państwach uczestniczących w projekcie. Mocne strony: Silne Europejskie Środowisko Konsumenckie Założenie organizacji EFSA i powstawanie struktur krajowych Wsparcie UE dla organizacji konsumenckich Wprowadzenie filozofii i systemów jakości ubezpieczeń Słabe strony: Zróżnicowanie utworzonych struktur w poszczególnych krajach Brak wystarczającej wiedzy o wartości dodanej innowacyjnej żywności Niedostateczne/ niewystarczające modele odżywiania Słabo rozwinięte szkolenia personelu Niedostatek/ brak akredytacji systemów jakości ubezpieczeń w małych przedsiębiorstwach Możliwości: Globalne podejście Szkolenie konsumentów Współpraca między organizacjami i stowarzyszeniami konsumentów Harmonizacja pomiędzy poszczególnymi krajami Trwałe zorganizowanie konsumentów Współpraca między państwami Unii Europejskiej sieć współpracy sektora spożywczego Zagrożenia: Bariery ekonomiczne konsumpcji żywności Słaby poziom analizy zagrożeń I zarządzania w sektorze żywności w krajach nie należących do UE Niebezpieczeństwo ze strony taniej, niskiej jakości żywności Choroby pochodzenia pokarmowego Trudności małych i średnich przedsiębiorstw związane z przetwarzaniem na wysokokonkurencyjnym globalnym rynku. ZALECENIA Skoncentrowane akcje na bazie programów wieloaktorowej współpracy (Multi-Actor Cooperation programs). Organizacja i ciągła poprawa publicznych i prywatnych struktur, które oferują pomoc konsumentom i wymuszają na władzach podejmowanie i rozpowszechnianie istotnych przepisów i informacji. Globalne podejście do wymagań, praw i ochrony konsumentów. Ta potrzeba prowadzi również do zharmonizowania procedur i mierników poszczególnych krajach UE. Kooperacja członków UE przy wypełnianiu wyrażonej potrzeby długotrwałej współpracy. Zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej, dążenie do osiągnięcia najwyższych standardów w niezależnie i jawnie prowadzonych badaniach dotyczących bezpieczeństwa konsumentów. Chociaż Komisja Europejska podjęła kroki by wesprzeć w/w zalecenia (i wypełnić stosowne cele) dzięki stworzeniu struktur takich jak EFSA, istnieje potrzeba stałego wspomagania 10 - grupa tematyczna Preferencje i Potrzeby Konsumentów pilotowana przez TEI Athens (GR) przy współpracy wszystkich uczestniczących w projekcie państw w zbieraniu danych i tworzeniu analiz krajowych. Pełny raport w formacie elektronicznym jest dostępny w bibliotece food-mac na stronie: Thematic Network 12 programme

13 poprzez (granty, programy) szkolenia i sieci współpracy (food-mac), by osiągnąć ujednolicone (zharmonizowane) stałe i silne Europejskie Środowisko Konsumenckie. Thematic Network 13 programme

14 1.5 Prognozowanie 11 (Narzędzia przyszłości) Europejski sektor spożywczy działa w środowisku ciągłych wyzwań i współzawodnictwa, w którym przedsiębiorstwa muszę umieć w bardziej efektywny, skuteczny sposób zidentyfikować i przeanalizować swoje granice konkurencyjności. Prognozowanie dostarcza przedsiębiorstwom bardzo przydatne narzędzie do analizy przyszłości ich socjo-ekonomicznego środowiska. Prognozowanie ma szerokie zastosowanie wspomagając strategiczne podejmowanie decyzji na poziomie krajowym, regionalnym, przemysłu lub konkretnego przedsiębiorstwa. Znanych jest kilka różnych metodologii i podejść do zagadnienia prognozowania, które powstały by pomóc przedsiębiorstwom i innym jednostkom w zarządzaniu swoją przyszłością. Metody ilościowe straciły pewną swą popularność ze względu na to, że metody te opierają się na danych historycznych, które mogą nie dostarczać wystarczająco uniwersalnej bazy do analizy przyszłych trendów. Jako, że przyszły rozwój może być wysoce niemożliwy do przewidzenia, popularność zyskały różne metody typów scenariuszy (scenario-typ methods), badania Delphi (Delphi studies) i projekty prognostyczne oparte na panelach i tzw. zespołach zadaniowych (task forces).tym niemniej ważnym jest zaznaczyć, że różne metody mają różne przeznaczenie i dlatego nie należy nadmiernie podkreślać, różnic pomiędzy poszczególnymi metodami. Analizy przyszłości europejskiej gospodarki żywności pokazują trzy następujące obszary, na których należy się skupić: Biotechnologie i jej zastosowanie w produkcji żywności, GMO Organizmy Genetycznie Zmodyfikowane używane w produkcji żywności i Przyszłe technologiczne rozwiązania. Następujące studium przypadku ilustruje jak różne narzędzia przyszłości należy zastosować by pomóc aktorom europejskiej gospodarki żywności w zarządzeniu swoją przyszłością: Biotechnology Foresight in Estonia (Prognoza Biotrechnologiczna w Estonii): projekt koncentruje się na rozwoju innowacji, mierników polityki i elementów długo-okresowego rozwoju (10-20 lat) w biotechnologii i pokrewnych gałęziach przemysłu w Estonii. Anticipating commercial introduction of new GMOs in the (enlarged) EU (Przyszłe handlowe wprowadzenie nowych GMO organizmów zmodyfikowanych genetycznie, w rozszerzonej UE): celem projektu jest przewidzenie, które GMO w sektorze rolnictwa będą wymagały autoryzacji handlowej w przyszłej dekadzie. LiFT Future Technologies for Food Production-programme (LiFT program Przyszłe Technologie Produkcji Żywności): celem programu jest wsparcie szwedzkiego przemysłu żywności przez rozwój kompetencji i wygenerowanie wiedzy potrzebnej do rozwoju przyszłej technologii żywności. ZALECENIA Europejski przemysł spożywczy musi sprostać olbrzymim wyzwaniom. Działania prognostyczne mogą pomóc wielu jednostkom w budowaniu wspólnej płaszczyzny dla różnych umiejętności i spojrzeń na problem, w celu wypracowania ogólnie akceptowanej ścieżki rozwoju. Jednak, budując program rozwoju na poziomie przedsiębiorstwa, należy pamiętać: działania prognostyczne muszę być zintegrowane z innymi formami rozwoju biznesu zarząd przedsiębiorstwa powinien umieć jasno określić wartość dodaną działań prognostycznych w porównaniu z już istniejącymi systemami planowania strategicznego wprowadzanie różnych metod i narzędzi prognostycznych winno być aktywnie promowane przez programy szkoleniowe. Wszystkie te aspekty powinny być wnikliwie brane pod uwagę przy planowaniu działań prognostycznych. W innym wypadku istnieje prawdopodobieństwo, że prognozowanie i zastosowane metody zostaną zinterpretowane na poziomie przedsiębiorstwa jako akademicka głupota i/lub informacje typu dobrze wiedzieć. To może oznaczać, że działania prognostyczne pozostaną w kręgu zainteresowań wąskiej grupy ekspertów, a przedsiębiorstwa sektora 11 - grupa tematyczna Prognozowanie, Narzędzia Przyszłości pilotowane przez FIEM (FIN) przy współpracy wszystkich państw uczestniczących w projekcie w zbiorami danych I tworzeniu analiz krajowych. Pełny raport w formacie elektronicznym jest dostępny w bibliotece food-mac na stronie: Thematic Network 14 programme

15 spożywczego i ich pracownicy pozostaną tylko przedmiotami różnych badań, nie natomiast (zgodnie z celem), współtworzącymi aktorami całego procesu. Thematic Network 15 programme

16 1.6 Potrzeby Szkoleniowe 12 Potrzeby szkoleniowe są inspirowane różnymi wymogami. Z jednej strony przez przepisy wewnętrzne i europejskie, a z drugiej przez konkurencję na rynku, wzrost ekonomiczny i innowacje technologiczne. Jedyną drogą znalezienia rozwiązań jest przekrojowa współpraca wielu jednostek przekazujących sobie wiedzę. Kontekst problemowy i tendencje dotyczące MŚP Spojrzenie w przyszłość ukazuje wzrost potrzeby szkoleń. Na przykład przepis EG/178/2002 będzie po włączeniu do ustawodawstwa krajowego podstawą nowych potrzeb i rozwiązań szkoleniowych (Identyfikacja pochodzenia, Ocena ryzyka, Zarządzenie rynkiem). Wytyczne Brytyjskiego Konsorcjum Handlu Detalicznego (BRC) i Międzynarodowej Organizacji Standaryzacji Żywności (IFS) są przykładami potrzeb szkoleniowych wynikających z konkurencji na rynku. Mechanizmy, zasoby i instytucje branżowe wspomagające MŚP. W Europie i zaangażowanych krajach istnieje wiele mechanizmów pomagających osobom z branży określić potrzeby/rozwiązania szkoleniowe. Szczególnie istotne są krajowe organizacje i instytuty oraz urzędy nadzorcze. Istnieje łączność pomiędzy władzami prawodawczymi, a Małymi i Średnimi Przedsiębiorstwami. Uniwersytety, organizacje branżowe, jak również witryny i portale internetowe mogą wskazać Małym i Średnim Przedsiębiorstwom gamę propozycji oferowanych w sektorze potrzeb/rozwiązań szkoleniowych. W przypadku MŚP, wymiar europejski stanowi jeden z najważniejszych aspektów przyszłości. Wspólnota Europejska oferuje doskonałą okazję do wzajemnej nauki. ANALIZA SWOT Mocne strony Większość informacji znajduje się w internecie (łatwy dostęp dla każdej firmy i każdego pracownika) Opisane są wszystkie tematy (nawet, jeśli wymagają dostosowania do profilu i kultury pracy firmy) Wzrastająca świadomość konieczności stałego kształcenia (z powodu przepisów) Słabe strony Trudności w uporządkowaniu dużej ilości informacji (nie zawsze w miejscowym języku) Brak czasu i pracowników w MŚP (szybki zwrot inwestycji jest priorytetem) Większość MŚP w sektorze żywnościowym ma siedziby poza dużymi centrami (dodatkowy czas na podróże zmniejsza produktywność) Możliwości Poszerzający się zasięg rozwiązań ICT (znoszenie barier: kultura firmy, czas, braki wiedzy) Dyrektywy EU (nakładają wyższe wymogi jakościowe stąd wiedza technologiczna) Prosperujący rynek globalny (klienci I dostawcy dostępni w każdym miejscu) Zagrożenia Większość MŚP to tradycyjne firmy rodzinne, o silnych powiązaniach z rynkiem lokalnym (często niechętne do stawiania czoła nieznanemu) Wielowiekowa kultura sektorów w MŚP próbujących innowacji na własny rachunek (co opóźnia ich rozwój) Trudna sytuacja finansowa najmniejszych firm (szkolenia w drugim rzędzie po produkcji) ZALECENIA MŚP pochodzące z sektora rolno-spożywczego potrzebują silnej sieci współpracy spełniającej ich długookresowe wymogi i/lub nieokreślone jeszcze potrzeby szkoleniowe. Ważne wydaje się rozpoczęcie od lokalnej analizy, mającej na celu pomoc w uzyskaniu lub podtrzymaniu konkurencyjności w dłuższym okresie:: Udostępnienie pomocy, na jaką nie mogą sobie pozwolić (doradztwo zewnętrzne, ekspertyzy naukowe, infrastruktura techniczna) Podnoszenie świadomości korzyści z dalszych szkoleń (zbieranie i selekcja informacji, reorganizacja siły roboczej, zatrudnienie nowego personelu ) Wymiana doświadczeń z dobrych praktyk i niepowodzeń z innymi firmami (łatwiejsze na poziomie międzynarodowym). Doświadczenie wskazuje, że łatwiej i skuteczniej wymienia się informacje na poziomie multitematycznym, międzynarodowym i międzysektorowym. Ważne wydaje się przekazywanie udanych przykładów tzw. success stories, podkreślających korzyści ze współpracy uczelni i przedsiębiorstw oraz jej pozytywnego wpływu na konkurencyjność firmy Grupy temetyczne Potrzeby Szkoleniowe pilotowana przez FH Trier (D) przy współpracy państw wszystkich uczestniczących w projekcie w zbieraniu danych I tworzeniu analiz krajowych. Pełny raport w formacie elektronicznym jest dostępny w bibliotece food- MAC na stronie: Thematic Network 16 programme

17 Nowe umiejętności wymagają nowych szkoleń, a kluczowym elementem jest wspólny rozwój instytucji szkoleniowych i firm, dla stworzenia właściwych podstaw dla stałego rozwoju sektora żywnościowego. Thematic Network 17 programme

18 3 SYNTEZA GLOBALNA Zależnosci pomiędzy poszczególnymi grupami tematycznymi Jako, że problemy, z jakimi spotykają się przedsiębiorstwa są wielostronne, odpowiedzi na nie należy szukać na styku różnych tematów i dziedzin. Do najbardziej oczywistych powiązań należą: Preferencje Konsumentów z Higieną i bezpieczeństwem żywności ICT jako ważny bodziec/ważna dziedzina dla Potrzeb Szkoleniowych i Narzędzi Prognostycznych Innowacje zależą od standardów, przepisów (Jakości) i muszą odpowiadać wymaganiom Konsumentów i brać pod uwagę rozwój i stabilność przedsiębiorstwa, Innowacje prowadzą do nowych Potrzeb Szkoleniowych i nowych przepisów Bezpieczeństwo Żywności & Szkolenia HACCP HACCP jest dobrym przykładem, jak ważne stało się szkolenie w ostatnich latach. System HACCP jest podstawową częścią krajowego prawa żywnościowego i znalazł zastosowanie w przedsiębiorstwach produkujących żywność oraz ich systemach nadzoru. HACCP jest koniecznością dla producentów żywności, począwszy od hurtowników, przez małe i średnie firmy, aż po mikro-przedsiębiorstwa. Nowy przepis europejski EG/178/2002 będzie następnym krokiem na drodze do harmonizacji europejskiego ustawodawstwa żywnościowego. Te potrzeby szkoleniowe są stymulowane przez prawo europejskie i krajowe. A co z potrzebami związanymi z konkurencją? To szerokie pole działania, ale rosnąca ilość firm zamierzających wdrożyć systemy BRC lub IFS (BRC = Brytyjskie Konsorcjum Handlu Detalicznego; IFS = Międzynarodowy Standard Żywności) wskazuje tę tendencję. Wielcy hurtownicy, jak np. Carrefour (Francja) już wprowadzili te systemy, a mali dostawcy muszą podążyć za dużymi. Zatem małe i średnie przedsiębiorstwa nie mogą zamykać oczu na konieczność szkolenia. Szkolenie musi objąć cały łańcuch żywnościowy i cała Unię Europejską. Estońska piekarnia Estońska piekarnia chciała wejść na rynek fiński z nowym (promującym zdrowie) produktem żytnim chlebem. Dyrektor piekarni przedyskutował problem z estońskim partnerem projektu Food- MAC. W wyniku tych rozwiązań Sieć Współpracy Food-MAC pomogła piekarni nawiązać kontakt z fińskim doradcą usług rynkowych, z którym wspólnie wypracowano wstępne działania zmierzające do badania rynku. Plan działań objął następujące kroki: Organizacja paneli konsumenckich Testowanie działań marketingowych w wyselekcjonowanych fińskich super-marketach Analiza wyników paneli konsumenckich i działań marketingowych Pomoc prawna i finansowa Zaplanowano by nowy produkt piekarniczy został wprowadzony na rynek fiński w opakowaniu uniemożliwiającym identyfikację producenta (piekarnia estońska) by pozwolić ocenić jego konkurencyjność ze względu na walory smakowe, a nie pochodzenie. Ostateczna decyzja wprowadzenia planu wejścia na rynek pozostaje w gestii estońskiej piekarni. Francuska innowacyjna firma biotechnologiczna Francuska firma sektora MŚP posiadająca patenty w dziedzinie prostych procesów odkażania, borykała się z problemami zbyt małej wiedzy o przepisach/regulacjach dotyczących bezpieczeństwa żywności w krajach Unii Europejskiej. Sieć Współpracy umożliwiła firmie poszerzenie tej wiedzy w szczególności poprzez : Informacje o dyrektywach UE dotyczących wsparcia procesu przetwórstwa żywności Listę autoryzowanych produktów i technik w poszczególnych krajach Listę potencjalnych klientów w innych krajach europejskich Reklamę na stronie internetowej projektu - po otrzymaniu przez firmę nagrody w dziedzinie innowacji za swój zintegrowany system IPR w zarządzaniu firmą Innowacyjny system został zarekomendowany przez kilka europejskich agencji ds. bezpieczeństwa żywności i obecnie firma testuje swój produkt w przedsiębiorstwach (potencjalnych odbiorcach) we Francji, Szwajcarii, Niemczech, Włoszech, Finlandii i Hiszpanii. 13 Globalna synteza pilotowana przez FGSUAL (E) w oparciu o raporty grup tematycznych przy współpracy wszystkich państw uczestniczących w projekcie w zbieraniu danych i tworzeniu analiz krajowych. Pełny raport w formacie elektronicznym jest dostępny w bibliotece food-mac na stronie: Thematic Network 18 programme

19 Zapach sukcesu (Grecja\ Francja) Grecka firma w dziedzinie technologii żywności z sektora MSP mogła zastosować w produkcji najnowocześniejszą technologię sensorową do badania żywności, a francuska firma mogła rozszerzyć europejski rynek odbiorców swego rozwiązania. Elektroniczny nos może dokonać rewolucji w kontroli jakości żywności Kontrola jakości w produkcji żywności jest problemem budzącym coraz większe obawy konsumentów, polityków i producentów żywności w Europie. W odpowiedzi na Dyrektywę UE dotyczącą zapachu i opakowań żywności, francuska firma opracowała elektroniczny nos. Narzędzie wykorzystujące kilka czujników i sztuczną inteligencję do wyczuwania szczególnych zapachów i molekuł wysyłanych przez żywność. Rezultatem jest narzędzie zdolne do podwyższenia bezpieczeństwa i jakości żywności, oraz ograniczenia strat poprzez określenie i wyeliminowanie skaz procesu produkcyjnego. Poprzez weryfikację autentyczności produktów żywnościowych jest również znakiem postępu w technologii wykorzystywanej do zwalczania oszustw podczas produkcji żywności Europejska i regionalna współpraca Mała piekarnia rodzinna o 120 letniej tradycji posiadająca 20 pracowników wykreowała nową markę firmy tzw. umbrella - parasol. Marka ta daje pewność konsumentom, że produkt wytworzony w regionie posiada najwyższe standardy jakościowe. Jako przedsiębiorstwo innowacyjne, firma ta należąca do sektora MŚP wprowadziła nową technologię kiełkowania zbóż. Nowa technologia została opracowana we współpracy z Uniwersytetem Nauk Stosowanych w Trierze. Przeprowadzono również analizę funkcjonalną właściwości kiełkowanych zbóż. W listopadzie 2003 dobra współpraca firmy z Uniwersytetem została uhonorowana ogólnoniemiecką nagrodą "Prof.-Adalbert-Seifriz Innovation-prize przyznawaną przez ministra gospodarki w regionie Nadrenia- Palatynat. Dzięki wprowadzeniu technologii komputerowo-komunikacyjnej (ICT), firma nawiązała kontakt z estońską piekarnią. Umożliwiło to, wymianę doświadczeń i informacji pomiędzy firmami. Projekt ARGO ARGO jest projektem Leonardo da Vinci realizowanym dzięki wsparciu Hiszpańskiej Krajowej Agencji Leonardo oraz hiszpańskiemu Ministerstwu Edukacji i Kultury. Od listopada 2003 do maja 2005r. dzięki temu projektowi, 800 absolwentów uczelni wyższych w Hiszpanii będzie miała możliwość odbycia stażu w europejskich przedsiębiorstwach. Zespół Food-MAC będzie wspierał Fundację przy Uniwersytecie w Salamance (Fundación General de la Universidad de Salamanca) w procesie kojarzenia przedsiębiorstw z odpowiednimi absolwentami, pod względem kryterium potrzeb np. procesy innowacyjne, regulacje prawne, wiedza naukowa i/lub nowe rynki itp. Thematic Network 19 programme

20 1.2 Europejska analiza SWOT w oparciu o 6 kluczowych tematów w sektorze rolnospożywczym Analiza SWOT w oparciu o badania przeprowadzone w poszczególnych krajach partnerskich projektu. Mocne strony Dzięki naszym potrzebom żywieniowym nie ma obaw, że rynek żywności będzie zawsze istniał Wśród konsumentów rośnie świadomość istniejacych powiązań między żywnością, a zdrowiem i dobrym samopoczuciem Redukcja kosztów ICT (rzeczowych i komunikacyjnych) i łatwiejszy dostęp poprzez Internet do różnego typu informacji w różnych językach Rosnąca liczba wysoko wykwalifikowanych specjalistów i różnego typu szkoleń W większości krajów istnieją klastry/współpraca jednostek badawczych z przedsiębiorstwami. Słabe strony Brak wystarczającej liczby szkoleń pracowników MŚP, często ze względu na bariery sociokulturowe Nierówny dostęp do szybkich sieci łączności na terenach z dala od aglomeracji Zainteresowanie społeczeństwa dostarczaną żywnością prowadzi do politycznych interwencji i działań prewencyjnych rynku Wciąż istniejące przekonanie, że przemysł spożywczy to nadal przemysł tradycyjny, słaby technologicznie, wzbudzający strach dodatkami do żywności i przez to będący przeciw naturze Szansa ochrony patentowej jest ograniczona przez innowacje będące często przypisane produktowi (rozwój produktu) i me-too (udoskonalony wariant już istniejącego produktu). Przedsiębiorcy nie mogą zachować produktów dla siebie, a więc podejmować poważnych inwestycji pro-innowacyjnych Słabą stroną jest również to, że zakres informacji, do których obecnie przedsiębiorstwa moją dostęp (potrzeby, narzędzia, rozwiązania) jest tak duży, że nikt nie posiada pełnego obrazu istniejących możliwości W niektórych państwach istnieje brak koordynacji działań decydentów. Możliwości Większe zapotrzebowanie na produkty wysokiej jakości i nowoczesne zarządzanie Globalizacja rynku i ogromny wzrost potrzeb na szybką komunikację dyktuje drogę w kierunku nowych technologii i trans-narodowej współpracy Wzrastający odsetek żywności spożywczej poza domem i zainteresowanie konsumentów funkcjonalną żywnością, pociąga za sobą nowe wyzwania stosowanie nowych technik i rozwiązań rynkowych Podstawowe kroki w budowaniu europejskiego prawa sektora żywności, to przede wszystkim: przyszłe dyrektywy UE (takie jak ustawa EG/178/2002) prowadzące do harmonizacji standardów europejskich, System Śledzenia Produktu, Szacowanie Ryzyka, Zarządzanie Ryzykiem i autorytet organizacji EFSA Wielkie możliwości i gotowość innowacyjna MŚP sektora spożywczego Wzrastające zainteresowanie polityczne procesem odnowy przemysłu produkcji żywności i oferowane wsparcie oraz przybliżenie przemysłu do rynku odbiorców może stać się bodźcem dla innowacji w polityce żywnościowej. Zagrożenia Walka cenowa pomiędzy dystrybutorami spowodowała obniżenie poziomu jakości produktów żywnościowych Bariery społeczne uniemożliwiające dostęp nisko-wykwalifikowanym pracownikom do szkoleń z zakresu technik informacyjno-komunikacyjnych (ICT), zarówno ze strony pracowników jak i kierownictwa, oraz niechęć większości MŚP do wydawania pieniędzy i marnowania czasu na szkolenia Przedsiębiorstwa, które nie podążą we właściwym kierunku, (zwłaszcza MŚP), będą zagrożone. Jeśli nie będą przygotowane by zaangażować nowe siły, zainwestować czas i pieniądze w szkolenia, materiały, w pozyskiwanie nowych rynków, zaadoptować się w nowej kulturze biznesu, innymi słowy jeśli nie będą myśleć globalnie i nie dokonają zwrotu ich dalszy byt stanie pod znakiem zapytania Siły rynku mogą być narażone na niebezpieczeństwo ze względu na próby tworzenia monopoli w przemyśle żywnościowym i w handlu hurtowym oraz ze względu na ustawy polityczne, również politykę żywnościową, co może w efekcie wywołać negatywny zwrot procesu innowacji i rozwoju Konsumenci preferują tanią żywność co jest sygnałem dla przemysłu żywnościowego do wprowadzenia efektywnej kosztowo produkcji. Thematic Network 20 programme

21 0.0 Zalecenia Biorąc pod uwagę wysoki poziom innowacji i konkurencyjności w sektorze spożywczego (jednym z najważniejszych pod względem ilości miejsc pracy), należałoby przede wszystkim skoncentrować się na: Potrzebie dostosowania linii politycznych w celu określenia wspólnej polityki rolnej, prawnej, procesów przetwórczych i standardów higienicznych Przepisy wydają się stworzone jako system kontroli, podczas gdy powinny wspomagać firmy, chronić je oraz konsumenta, sprzyjając rozwojowi europejskiej gospodarki, uwzględniając standardy i zapewniając bezpieczeństwo produktom żywnościowym. Programy badawcze w UE powinny dawać szanse rozwoju wielu różnym nowym inicjatywom. Prace nad prawodawstwem unijnym dotyczące żywności funkcjonalnej powinny zostać przyspieszone w sposób umożliwiający firmom ocenę wpływu różnych rodzajów żywności na zdrowie i uzyskanie w ten sposób zwrotu inwestycji poczynionych w badania. Interesy konsumentów powinny znajdować się w centrum zainteresowania, biorąc pod uwagę rosnące ze strony klientów żądania, aby żywność była: Bezpieczna i zdrowa Tania O wysokiej jakości organoleptycznej Produkowania z naturalnych surowców, bez dodatków Łatwo dostępna Bardzo ważne jest stworzenie odpowiedniej infrastruktury komunikacji, działającej jako efektywne kanały przepływu informacji pomiędzy poszczególnymi aktorami sektora żywności (rolnictwo, przemysł, uczelnie wyższe, stowarzyszenia handlu, konsumenci, ). Najbardziej progresywne obszary to te, gdzie istnieje możliwość stworzenia silnych klastrów, obejmujących szeroki wachlarz firm i usług w jednym regionie lub obejmujących określony sektor działalności. Oczywiste jest znaczenie silnego wsparcia ze strony społeczeństwa i areny politycznej, uczelni wyższych i jednostek badawczych oraz różnego typu przedsiębiorstw tego sektora Więcej Współpracy Wielostronnej na poziomie międzynarodowym Pomiędzy: Instytutami badawczymi/przemysłem Konsumentami/producentami Uczelniami/przedsiębiorstwami, w miarę, jak zapotrzebowanie na nowe umiejętności wywołuje konieczność podnoszenia kwalifikacji Łączność pomiędzy małymi i średnimi przedsiębiorstwami i dzielnie się doświadczeniami z sukcesów (najlepsze praktyki) i porażek. Większość firm, szczególnie małych, nie posiada wystarczających zasobów w postaci personelu, wiedzy, sprzętu doświadczalnego, jak również czasu i pieniędzy. Niektóre przypadki sukcesu udowodniły znaczenie tych form współpracy oraz ich doskonały wpływ na długotrwały rozwój firmy. Wzajemne oddziaływanie dużych i małych firm oraz uczelni zdaje się być bardzo pomocne. Przedsiębiorstwa muszą wypróbować wiele opcji by znaleźć najlepsze technologie. W naszych badaniach spotkaliśmy, wewnątrz klastrów, przypadki równoczesnej rywalizacji i współpracy. Ze względu na ciągły wzrost poziomu umiejętności i potrzeb, rosną okazje do podejmowania nauki przez całe życie na poziomie międzynarodowym,. Nauka ta ma odbywać się w kontekście europejskim Zespoły MAC są podstawowym składnikiem tego procesu edukacyjnego. Regionalne, Krajowe i Europejskie wsparcie musi być oparte na wcześniejszym zaangażowaniu decydentów i ich umiejętnościach precyzyjnej oceny: możliwości, braków i rzeczywistych potrzeb przedsiębiorców. To, jak również przedstawienie naszym władzom przykładów dobrych praktyk pod ocenę oraz jako formę pomocy, zwiększy motywację innych małych firm, które będą mogły czerpać wzorzec z liderów/prekursorów. Thematic Network 21 programme