Schron Sztuki 6 /// KOSMOS
|
|
- Michalina Gajewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Schron Sztuki 6 /// KOSMOS
2 Aleksandra Rodzik, Ursa Major 3
3 Natalia Krawczyk GALAKTYCZNY DOM Łacińska Via Lactea czyli Droga Mleczna to wywodząca się jeszcze z antycznej Grecji nazwa naszej galaktyki γαλαξίας κύκλος (galaktikos kyklos) znaczy mleczny krąg. Greccy filozofowie z uwagą obserwowali nocne niebo. Demokryt twierdził, że ta wyraźna biała smuga przecinająca nieboskłon tworzona jest przez odlegle gwiazdy, jednak Arystoteles wolał wierzyć, że mgławica powstaje w wyniku ognistych wydechów gwiazd, jego zdaniem stłoczonych w górnej części atmosfery, w tej części Świata, która rozciąga się w niebiańskim ruchu, i w którą spoglądamy często zastanawiając się nad naszą historią i przyszłośćią. Według mitologii Greków i Rzymian Droga Mleczna powstała w wyniku podstępu, którego dopuścił się Zeus (Jowisz), przybierając w łożu śmiertelniczki Alkmeny postać jej męża Amfitriona, po to, by ją uwieść. Z tego związku narodził się Herakles 4 5 Jacopo Tintoretto, Powstanie Drogi Mlecznej (fragment)
4 (Herkules), któremu boski ojciec pragnął podarować nieśmiertelność. Postanowił więc nakarmić go mlekiem Hery (Junony) i kiedy spała przystawił niemowlę do jej piersi, jednak ta obudziła się i odtrąciła dziecię, a mleko trysnęło w niebiosa i tak powstała Droga Mleczna;) Pozostała część pokarmu rozlewając się na ziemi utworzyła białe lilie. Ten właśnie moment uwiecznił na swoim obrazie Jacopo Tintoretto, malując w 1575 roku na zamówienie cesarza Rudolfa II Powstanie Drogi Mlecznej. Akcja tego przedstawienia rozgrywa się gdzieś w stratosferze, ponad chmurami, na których unosi się niebiańskie łoże pierwszej damy Olimpu. Nadlatujący z prawej strony Zeus (Jowisz) podsuwa do piersi śpiącej małżonki swego nieślubnego syna. Wyrwana ze snu Hera (Junona) rozkłada ramiona, a mleko tryska wzdłuż nich z prawej piersi na ziemię, z lewej w kosmos. Spływające mleko ukazane za pomocą białych diagonali i zakończone złotymi, iskrzącymi się gwiazdami jest to coś w rodzaju świetlnych rozbłysków. Wokół bohaterów gromadzą się ciemne chmury, wirują wśród nich putta trzymające sieć, strzałę, pochodnie, łuk symbole podbojów miłosnych, a w tym przypadku tak że podstępu i zdrady. W całym tym zamieszaniu pojawiają się również atrybuty boskiej pary drapieżny orzeł trzymający w szponach błyskawicę i wyniosłe pawie. Kilkadziesiąt lat po namalowaniu tego obrazu Galileusz wnikliwie obserwując Drogę Mleczną przez teleskop zauważył, że jest to pas świetlny tworzony przez pojedyncze gwiazdy. Dzisiaj historia Zeusa (Jowisza) i Hery (Junony) może wydawać się jedynie zabawną historią o skutkach ubocznych małżeńskich zawirowań. Na początku XXI wieku myślimy już zupełnie inaczej o historii naszej galaktycznej ojczyzny, którą nieustannie śledzą czujne oczy ziemskich teleskopów, satelitów na orbicie i sond wysłanych w kosmiczną odyseję. Dzięki skrupulatnym i żmudnym obliczeniom wiemy, że Droga Mleczna to spiralna galaktyka o średnicy lat świetlnych i grubości ok lat świetlnych, zawierająca w sobie ok. 400 miliardów gwiazd jednak czy te dane nie przekraczają możliwości naszej wyobraźni? Być może kosmiczny rozbłysk pokazany jako tryskające z boskiej piersi mleko jest dużo bardziej obrazową metaforą Wielkiego Wybuchu, rozprzestrzeniania się Wszechświata i ucieczek galaktyk. Próbą zobrazowania skali kosmicznej entropii jest praca All The Dead Stars z 2009 roku szkockiej artystki Katie Paterson. Tę młodą artystkę cechuje zupełnie inne podejście do zagadnień kosmologicznych niż wspomnianego renesansowego malarza z Wenecji. Paterson stara się zobrazować niewyobrażalne, jednak recepcja jej sztuki jest znacznie bardziej naukowa. Artystka pozostaje w stałym kontakcie z astronomami z całego 6 7
5 Katie Paterson, All The Dead Stars; Katie Paterson (Courtesy of the artist) świata, którzy dostarczają jej zdjęcia i informacje o wydarzeniach w kosmosie. Paterson kolekcjonuje zdjęcia pustki w kosmosie, zbiera informacje o wygasłych gwiazdach i tworzy pierwszą międzygalaktyczną mapę, na której zostały oznaczone miejsca ponad 27 tysięcy martwych gwiazd wszystkich zapisanych i zaobserwowanych przez człowieka. Paterson bazuje na narzędziach naukowych, jednak efekty jej pracy mają równie poetycki charakter, co mit O powstaniu Drogi Mlecznej. Ilekroć zostanie zaobserwowana śmierć gwiazdy, Katie Paterson dowiaduje się o tym, i pisze list kondolencyjny do wyimaginowanego kochanka tejże gwiazdy (The Dying Star Letter). Być może informacja ta jest istotna dla każdego z nas, ostatecznie śmierć gwiazdy daje nam życie. Tlen w naszych płucach czy azot w naszym DNA to pierwiastki, będące produktem reakcji jądrowych zachodzących w gwiazdach, które umarły na długo przed narodzinami Ziemi jesteśmy zbudowani z gwiezdnych odpadów atomowych. Katie Paterson, 100 Billion Suns, MJC, 2011 (Courtesy of the artist) Katie Paterson podejmuje również próbę zobrazowania niewyobrażalnego w pracy 100 Billion Suns. Głównym obiektem stał się w niej pistolet do konfetti nabity dokładnie 3216 kawałkami papieru o barwach analogicznych do zaobserwowanych wybuchających gwiazd podczas tzw. rozbłysków gamma. Zjawisko to jest jednym z najbardziej spektakularnych w całym Wszechświecie. Powstaje ono w wyniku eksplozji supernowej lub łączenia się gwiazd i jest tak silne, że może zniszczyć nawet całe gwiazdozbiory. Rozbłyski gamma to najbardziej 8 9
6 gwałtowne wybuchy od Wielkiego Wybuchu w ciągu sekundy wyzwalają taką ilość energii, jakiej Słońce nie uwolni w ciągu całego życia. Mówiąc bardziej obrazowo, błysk gamma wyzwala tyle energii co wybuch 10 do 31 potęgi (jest to liczba 1 z 31 zerami) bomb atomowych. W skrócie te najjaśniejsze rozbłyski we Wszechświecie płoną z jasnością 100 bilionów słońc. Tak naprawdę jednak owa kosmiczna eksplozja przerasta wszelkie ludzkie wyobrażenia. Wystrzał z pistoletu Paterson trwa zaledwie ułamek sekundy; w rezultacie to, co obserwujemy, to nie samo zdarzenie, ale jego reminiscencje, w tym przypadku garść kolorowych papierków (śmieci). Wydarzenie kosmiczne o niewyobrażalnej skali sprowadzone zostało do resztek po hucznym bankiecie, bo Paterson widzi historię Wszechświata jako wielki karnawał paradę zjawisk. Michał Bernard, z cyklu Mikrokosmos 10 11
7 Katarzyna Balicka, Ja tego nie zrobiłam (fragment) 12 13
8 Kazimierz S. Ożóg KOSMOS OPISYWACZA OBRAZÓW Olga Wołkowicz, Bezgłowy Wpatrujemy się w niebo od czasów, w których jeszcze nie mówiliśmy o sobie my, nic w ogóle nie mówiliśmy. Moment (lub proces) tej wyjątkowej kreacji, dzięki której zyskaliśmy świadomość i chęć do zadawania mniej lub bardziej mądrych pytań, spowodował jedynie tę zmianę, że w niebie i widocznych na nim punktach zaczęliśmy szukać sensu. Widziane nocą zbiory srebrzystych drobin nazwaliśmy gwiazdami i połączyliśmy je mocą naszej wyobraźni w kształty i zapis historii czasów zamierzchłych, sprzed mitycznego złotego wieku. Nasze miejsce w przestrzeni kosmosu widzieliśmy od zawsze jako wyjątkowe. Usadowiwszy się w centrum świata obserwowaliśmy przez wieki niezrozumiały w swojej delikatności i braku logiki taniec słońca i planet po rysowanych na mapach nieba liniach. Otaczały nas sfery kosmiczne, poruszające się po okręgach, w ściśle matematycznych proporcjach, wydające tony określonej wysokości muzykę sfer
9 Bardzo późno potwierdziliśmy przewidywaną już wcześniej wielkość i nieskończoność kosmosu. Uczeni wymyślili i udowodnili zasadność wykresów mówiących zarówno o cyklu życia gwiazd, jak i pierwszych milisekundach po mniemanym wielkim wybuchu. Pytania o początek i kres świata, w którym przyszło nam żyć, mają różne odpowiedzi. Odrywamy nowe cząstki, nowe stany związane z przestrzenią i czasem, fascynujemy się fenomenami czarnych dziur, zadajemy pytania o czarną materię, kasujemy z wykazów planety, dokładamy nowe kategorie obiektów kosmicznych. Marzymy o dalekich podróżach, o nieznanych rasach, strukturach świadomych niekoniecznie opartych na białkach. Hiperprzestrzenny napęd i świetlne miecze z bardzo odległej czasowo i przestrzennie galaktyki mieszają się z monolitem, od którego wszystko się zaczyna. Wobec ogromu kosmosu pozostajemy gorylami. świadectw naszej wielkości i małości. Pierwszym niech będzie kamienny krąg położony w południowej Anglii: Stonehenge. Struktura megalityczna, która wciąż nas uczy i pozostawia wiele zagadek, bez wątpienia była rodzajem trwałego notatnika prehistorycznych obserwatorów nieba. Momenty przesileń, równonocy zostały oznaczone monstrualnymi głazami, służąc zapewne jako miejsce dla tajemnych ceremonii, również związanych z kresem życia i koniecznością rozstania się z martwymi ciałami współplemieńców. Ta maestria obserwowana w neolitycznych budowlach, kurhanach, których kamienne korytarze potrafią otworzyć się na blask słońca w określony dzień i godzinę, wciąż zadziwia. Z jednej strony wiedza przekazywana ustnie, kumulowana powoli, jakże odległa od naszego stanu świadomość. Z drugiej mizerność środków technicznych okresu sprzed wynalezienia koła. Efekt? Fascynujący. Jednocześnie patrzymy na ten sam księżyc, na to samo słońce, które czcili od początku nasi przodkowie. Przechowaliśmy w naszej genetycznej pamięci zarówno lęk przed dźwiękiem pazurów zwierzęcia zsuwającego się ze skały (który słyszymy, gdy ktoś drapie tablicę), jak i nabożny lęk przed ogromem nocnego nieba, pełne czci oddanie blaskowi słońca lub cyklowi księżyca. Gdzieś potem należałoby spojrzeć na kultury wyrosłe wokół kultów solarnych. Taki Egipt chociażby mimo stereotypowego łączenia go z obrzędowością sepulkralną, kosmos i jego obserwacja były istotne. Jeszcze wcześniej mamy Sumerów. Wspominamy ich bezwiednie czytając mapy nieba i zaproponowane przez nich nazwy gwiazd dominujące w tej nomenklaturze! O czym myśli historyk sztuki, gdy pada hasło kosmos? Z mnogości kodów i artefaktów, które badają opisywacze obrazów zafascynowani twórczością ludzką, wybieram kilka niezwykłości, Kolejnym przystankiem niech będzie Hieronim Bosch i jego Ogród rozkoszy ziemskich tryptyk, na którego zewnętrznych skrzydłach tajemniczy malarz ukazał jeden z momentów 16 17
10 procesu stwarzania świata, zamykając strukturę Boskiej kreacji w przezroczystej kuli doskonałości ograniczającej wszechświat równomiernie. Nic to, że zajmuje go wyłącznie ziemia i niebo i wody. Nic to, że w gruncie rzeczy struktura ta podobna jest królewskiemu insygnium, jakim jest jabłko, i mapie Pratchettowskiego Świata Dysku oto przed nami stworzenie, wszechświat, kosmos cały. Niezwykle antropocentryczny, może to efekt świadomości późnego średniowiecza i dojrzewania innych, nowych optyk? Może też jest to konieczne uproszczenie, bo jak pokazać narodzony przez nakaz Stwórcy, zupełnie nowy byt i odróżnić go od niebytu nie dotkniętego jego zamysłem, ideą, słowem? Bezsilna ograniczoność tej struktury jest hołdem złożonym wobec niepojętności tego wszystkiego, co narodziło się właśnie wtedy, co w skali mikro zostanie odmalowane na wewnętrznych skrzydłach tego złożonego dzieła. Mimo tej całej wiedzy, ogromnych, optycznych, lokowanych na orbicie teleskopów, na przekór projektom, które zamieniają ziemię w radioteleskop o średnicy równej tarczy naszej planety, kosmos ledwie muskamy. Pełni ograniczeń, coraz bardziej świadomi nikłości swoich zasobów i możliwości. Pędząca asteroida prędzej czy później spędzi nam sen z powiek. Dawno już nie postawiliśmy stopy na Księżycu, daleka jeszcze droga do wyśnionej przechadzki po Marsie. Ten kosmos, w jakimś sensie przerażający, odległy, należący do przestrzeni majaczeń i muzealiów odmalował zupełnie niedawno w jednym ze swoich dużych obrazów Wilhelm Sasnal. Jego Astronauta (właściwie Bez tytułu ) jest rejestracją tej bezsilnej fascynacji. To po prostu skafander, hełm i rękawice, które można obejrzeć z waszyngtońskim muzeum przestrzeni kosmicznej. Elementy wyposażenia, oświetlone punktowym światłem, wyodrębniającym je z mroku, wydają się wciąż promienieć blaskiem księżycowego pyłu, nieistniejącym zapachem przestrzeni kosmicznej. Są jednak tylko eksponatem. Są banałem w konfrontacji z nieubłaganym Ogromem. Ten ogrom, w postaci najbardziej pierwotnej, wrócił do nas w (z)realizowanym na odległym Szczycie Roden Crater, wygasłego wulkanu, dziele pokrewnym przedwiecznym projektom naszych odległych protoplastów. James Turrell zamienił jego przestrzeń z naturalnym sztucznym horyzontem w coś na kształt potężnego obserwatorium, pozwalającego delektować się niebem. O wiele łatwiej, niż czynili to megalityczni inżynierzy, twórca może dziś wyznaczyć i oznaczyć wektory dla słońca w kluczowych dniach roku. Ten prosty hołd dla wielkości nieboskłonu, potęgi kosmosu i niezwykłości obserwowanych przez nas zjawisk może dziś zdumiewać. Jest jednak świadectwem trwania najprostszych emocji związanych z kosmosem, tych samych, które każą nam powtarzać za doktorem Dave m Bowmanem: The thing s hollow it goes on forever and oh my God IT S FULL OF STARS!
11 20 Izabela Kozłowska, Marta Wolna Dwuelementowy mikrokosmos 21
12 Michał Wanke GWIAZDY NA CIENKIM LODZIE Kosmos jest faktycznie uporządkowany. Zwłaszcza mikrokosmos produkcji kulturowej. W ten sposób, że w wybrane gwiazdy się inwestuje, pozostawiając wiele protogwiazd w przegranym polu. Gwiazdorstwo w twórczości artystycznej jest nieco kłopotliwe. Co prawda, osobowość artysty, jego wewnętrzny, prywatny świat emocji i przeżyć zawsze był częścią jego sztuki. Trudno przyczepić się do artysty jak do polityka, w przypadku którego przeniesienie ciężaru z treści jego działalności na jego osobowość jest zabiegiem odwracającym uwagę od istoty rzeczy. Jednak trzeba zdawać sobie sprawę z konsekwencji systemu gwiazdorskiego. Piedestał dla jednego zawsze oznacza bruk dla całej reszty. W tym tej, która posługuje się jedynie regułami sztuki, a nie regułami celebryckiego mikrokosmosu. Katarzyna Olbromska, z cyklu Cosmic mess 22 23
13 Czytamy te słowa ze względu na okoliczność studenckiej wystawy, przyglądnijmy się więc zjawisku, którego studenci są integralną częścią. Chodzi o skomplikowanie struktury społecznej masowym awansem dzięki wyższemu wykształceniu. Absolwenci uniwersytetów powinni byli zajmować wysokie, specjalistyczne stanowiska, których rzecz jasna nie starczało dla wszystkich. Rewolucja symboliczna zrodziła klasę intelektualistów, odrzucających (w akcie rozwiązania dysonansu poznawczego) wielkie pieniądze, posługujących się zupełnie innymi kryteriami prestiżu. Tak było w XIX wieku. Dziś w badaniach struktury społecznej, na przykład Zjednoczonego Królestwa, mówi się już o wyłaniającej się klasie pracowników usług mając na myśli ludzi, których pozycja społeczna jest efektem mniej więcej tych samych procesów, które stworzyły inteligencję. Charakteryzuje ich wysoki kapitał kulturowy, wartościowe znajomości, ale też fatalna sytuacja ekonomiczna. Sprzedają ciuchy w H&M i kawę w Gwiezdnych dolarach (Starbucks). Późny kapitalizm ze swoim hierarchicznym porządkiem spycha zbyt dobrze przygotowaną klasę twórczych ludzi na margines. Sukces odnoszą nieliczni wybrani, celebryci, gwiazdorzy mediów masowych. System dystrybucji produkcji kulturowej jest w rękach nielicznych: kanałów, kuratorów, wydawnictw. Czy Internet, radykalnie antyhierarchiczne rozszerzenie naszej rzeczywistości, ma potencjał, żeby rozproszyć konstelację systemu gwiazdorskiego? Teoretycznie tak. To sieć sieci, stworzona w obawie przed wybuchem jądrowym, w swojej istocie demokratyczna. Masowa osobista komunikacja daje każdemu głos. Pytanie brzmi, czy w ekonomii uwagi demokratyzacja dostępu do systemu dystrybucji oznacza automatycznie demokratyzację uwagi odbiorców? Zdobywanie statusu gwiazdy w sieci jest teoretycznie bardzo proste. Nie trzeba liczyć na bycie zauważonym przez menadżerów, agentów, poszukiwaczy talentu po prostu wystarczy zalogować się do którejś z dostępnych platform i ufać swojemu talentowi. Długi ogon kultury ciągnie się w najlepsze. Jest miejsce dla artystów, gwiazdek i nisz, które w układzie masowym nie miałyby szans przebicia się do głównego nurtu. System dystrybucji ulega dyfuzji, wszyscy jesteśmy kuratorami treści i mikrocelebrytami w mediach społecznościowych. Mikrogwiazdorstwo jest trybem domyślnym w sieci. Wszystko jest aktem kreatywnym. Żeby być z innymi, musimy wpisać się do istnienia. Sfotografować się do istnienia. Oznaczyć się do istnienia. Zameldować się do istnienia. Skomentować się do istnienia. Jesteśmy produsers, prosumentami. Paradoks rynku późnego kapitalizmu, w którym uczestniczymy, polega na tym, że zerowemu wzrostowi towarzyszą nieograniczone możliwości kulturowej produkcji i dystrybucji. Jesteśmy biedni, ale wszyscy jesteśmy twórcami, kuratorami, (re)dystrybutorami i remiksujemy. Zamiast 15 minut sławy, mamy 15-osobowe audytorium. Czy mikrokosmos produkcji kulturowej w tej konfiguracji nas wyzwoli? Prawdopodobnie nie. Wszystko układa się w stary 24 25
14 kapitalistyczny scenariusz koncentracji środków produkcji i alienacji robotników kultury od efektów ich pracy. Platformy Web 2.0 regularnie wyzyskują użytkowników korzystając z ich niematerialnej, niewidzialnej pracy: polecania, nadawania osobistych znaczeń, układania, etykietowania, przeszukiwania, sortowania, a przede wszystkim tworzenia. W czasach, kiedy uczestnictwo w kulturze przestało być relacją z instytucjami, a staje się systemem relacji z treściami i twórcami, niezauważalne algorytmy skrupulatnie logują nasze stosunki z wytworami produkcji kulturowej i artystami, wykorzystując to do realizacji celów wielkich korporacji dostarczających infrastruktury do bycia, tworzenia i dystrybuowania w sieci. Kosmos jest jeszcze bardziej uporządkowany dziś niż kiedykolwiek. Efemeryczność Facebooka może nas mylić, ale wielkie dane, które produkujemy będąc w sieci budują gwiazdorski, pozycjonowany system, w którym wszyscy jesteśmy mikrocelebrytami, ale zamiast mecenasów, mamy nad sobą niewidzialnych drani. No i mamy nad sobą niebo pełne gwiazd. I niewiele więcej. Magda Wolnicka, z cyklu Furlandia 26 27
15 Kamil Kowalski, Satori 28 29
16 Schron Sztuki 6 /// KOSMOS 7 9 czerwca 2013 Organizatorzy: Instytut Sztuki /// Stowarzyszenie OPAK /// Teksty: Natalia Krawczyk / Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu Kazimierz S. Ożóg / Instytut Sztuki UO Michał Wanke / Instytut Socjologii UO Opracowanie graficzne: Magdalena Hlawacz Ilustracja na okładce: Marta Wichary Wydawca: Instytut Sztuki Uniwersytetu Opolskiego Druk: Sindruk ISBN Opole, 2013 Schron Sztuki 6 jest współfinansowany z budżetu Miasta Opola 30 Klaudia Eckert, Witold Sułek Kosmogina
17 ISBN:
Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną
Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Katarzyna Mikulska Zimowe Warsztaty Naukowe Naukowe w Żninie, luty 2014 Wszyscy doskonale znamy teorię Wielkiego Wybuchu. Wiemy, że Wszechświat się rozszerza,
Bardziej szczegółowoJaki jest Wszechświat?
1 Jaki jest Wszechświat? Od najmłodszych lat posługujemy się terminem KOSMOS. Lubimy gry komputerowe czy filmy, których akcja rozgrywa się w Kosmosie, na przykład Gwiezdne Wojny. Znamy takie słowa, jak
Bardziej szczegółowoSeanse multimedialne w planetarium
Seanse multimedialne w planetarium 11.00 Seans multimedialny: Kaluoka hina zaczarowana rafa 12.00 Seans multimedialny: Dwa szkiełka 14.00 Seans multimedialny: Dobór naturalny 16.00 Seans multimedialny:
Bardziej szczegółowoSkala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński
Skala jasności w astronomii Krzysztof Kamiński Obserwowana wielkość gwiazdowa (magnitudo) Skala wymyślona prawdopodobnie przez Hipparcha, który podzielił gwiazdy pod względem jasności na 6 grup (najjaśniejsze:
Bardziej szczegółowoPoza przedstawionymi tutaj obserwacjami planet (Jowisza, Saturna) oraz Księżyca, zachęcamy również do obserwowania plam na Słońcu.
Zachęcamy do eksperymentowania z amatorską fotografią nieba. W przygotowaniu się do obserwacji ciekawych zjawisk może pomóc darmowy program Stellarium oraz strony internetowe na przykład spaceweather.com
Bardziej szczegółowoASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013
1 ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 NR Temat Konieczne 1 Niebo w oczach dawnych kultur i cywilizacji - wie, jakie były wyobrażenia starożytnych (zwłaszcza starożytnych Greków) na budowę Podstawowe
Bardziej szczegółowoGimnazjum klasy I-III
Tytuł pokazu /filmu ASTRONAWIGATORZY doświadczenia wiąże przyczynę ze skutkiem; - uczeń podaje przybliżoną prędkość światła w próżni, wskazuje prędkość światła jako - nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych;
Bardziej szczegółowoARGUMENTY KOSMOLOGICZNE. Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych
ARGUMENTY KOSMOLOGICZNE Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych O CO CHODZI W TYM ARGUMENCIE Argument ten ma pokazać, że istnieje zewnętrzna przyczyna wszechświata o naturze wyższej niż wszystko, co
Bardziej szczegółowoWobec powyższego ruch planet odbywa się ruchem spiralnym, a nie jak nam się wydaje po okręgu, gdyż wtedy mielibyśmy nieustanny rok świstaka.
Spirala czasu Czy doświadczasz czegoś co w prosty sposób można nazwać przyspieszeniem czasu? Odczuwasz, że dni mijają coraz szybciej? Przestajesz liczyć minuty i godziny? Żyjesz raczej od tygodnia do tygodnia,
Bardziej szczegółowoLutowe niebo. Wszechświat Kopernika, De revolutinibus, 1566 r.
Lutowe niebo I znowu możemy nieco uwagi poświęcić Mikołajowi Kopernikowi, którego 545 rocznica urodzin przypada 19 lutego. Postać ta do dziś stanowi inspirację nie tylko dla astronomów, ale i osób związanych
Bardziej szczegółowoPaździernikowe tajemnice skrywane w blasku Słońca
Październikowe tajemnice skrywane w blasku Słońca Do tej pory zajmowaliśmy się po części opisem nieba nocnego. I to nie powinno dziwić: wszak ta pora nadaje się na obserwacje rozgwieżdżonego nieba. Tymczasem
Bardziej szczegółowoWszechświat w mojej kieszeni. Wszechświat mgławic. Grażyna Stasińska. Nr. 1. Obserwatorium paryskie ES 001
Wszechświat w mojej kieszeni Wszechświat mgławic Nr. 1 ES 001 Grażyna Stasińska Obserwatorium paryskie Każdy z nas obserwował nocą gwiazdy. Wyglądają one odizolowane w ciemnościach nieba! Ale jest to tylko
Bardziej szczegółowoSP Klasa VI, temat 2
SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 zagiąć NAUKOWCY SP Klasa VI, temat
Bardziej szczegółowoElementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011
Elementy astronomii w nauczaniu przyrody dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Szkic referatu Krótki przegląd wątków tematycznych przedmiotu Przyroda w podstawie MEN Astronomiczne zasoby
Bardziej szczegółowoPROJEKT KOSMOLOGIA PROJEKT KOSMOLOGIA. Aleksander Gendarz Mateusz Łukasik Paweł Stolorz
PROJEKT KOSMOLOGIA Aleksander Gendarz Mateusz Łukasik Paweł Stolorz 1 1. Definicja kosmologii. Kosmologia dział astronomii, obejmujący budowę i ewolucję wszechświata. Kosmolodzy starają się odpowiedzieć
Bardziej szczegółowoLiceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA
Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Temat 10 : PRAWO HUBBLE A. TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU. 1) Prawo Hubble a [czyt. habla] 1929r. Edwin Hubble, USA, (1889-1953) Jedno z największych
Bardziej szczegółowoWSZECHŚWIAT = KOSMOS
Wszechświat czyli po łacinie Uniwersum jest tym samym co Kosmos w języku i rozumieniu Greków. WSZECHŚWIAT = KOSMOS Grecy i my dziś definiujemy: KOSMOS to WSZYSTKO Nie wolno wskazywać lub wyobrażać sobie
Bardziej szczegółowoBadania Amerykanie prowadzą. została w satelicie Sputnik 2. w NASA (Narodowej Agencji. Amerykańscy naukowcy. kosmicznej.
karta pracy nr 1 (część 3, grupa 1) kwiecień 1961 Gagarin lipiec 1958 NASA Nikt nie wiedział, czy Gagarin przeżyje tę misję. Sputnik1 wystrzelili na orbitę naukowcy ze Związku Radzieckiego. Amerykańscy
Bardziej szczegółowoCzy istnieje życie poza Ziemią?
Czy istnieje życie poza Ziemią? fot. źródło http://apod.nasa.gov/apod/astropix.html Wojtek Pych Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN Definicja życia Zespół tzw. procesów życiowych - swoistych, wysoko
Bardziej szczegółowoMetody badania kosmosu
Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck
Bardziej szczegółowoAstronomiczny elementarz
Astronomiczny elementarz Pokaz dla uczniów klasy 5B Szkoły nr 175 Agnieszka Janiuk 25.06.2013 r. Astronomia najstarsza nauka przyrodnicza Stonehenge w Anglii budowla z okresu 3000 lat p.n.e. Starożytni
Bardziej szczegółowoCykl Metona. Liceum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 1
Liceum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 1 Rok 2017 1. Wstęp teoretyczny Od czasów prehistorycznych życie człowieka regulują trzy regularnie powtarzające się cykle astronomiczne. Pierwszy z nich
Bardziej szczegółowo1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd 5.
Budowa i ewolucja Wszechświata Autor: Weronika Gawrych Spis treści: 1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd
Bardziej szczegółowoGRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII
MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI
Bardziej szczegółowoPowtórka 1 - grawitacja, atomowa, jądrowa
owtórka 1 - grawitacja, atomowa, jądrowa 1. Zaznacz wszystkie opisy sytuacji, w których występuje stan nieważkości. A. asażer stoi w windzie, która rusza w dół z przyspieszeniem 9,81. B. Astronauta dokonuje
Bardziej szczegółowoANNA KOWALSKA KOSMICZNA PRZYGODA
ANNA KOWALSKA KOSMICZNA PRZYGODA Fotoreportaż z tygodniowego projektu pt. KOSMOS prowadzonego w Przedszkolu Miejskim Nr 97, w ramach innowacji pedagogicznej Portfolio, w dniach5-9 marzec 2012 Przedmiot
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny Pytania:
Układ Słoneczny Pytania: Co to jest Układ Słoneczny? Czy znasz nazwy planet? Co jeszcze znajduje się w Układzie Słonecznym poza planetami? Co to jest Układ Słoneczny Układ Słoneczny to układ ciał niebieskich,
Bardziej szczegółowoTo ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki
Jest to początek czasu, przestrzeni i materii tworzącej wszechświat. Podstawę idei Wielkiego Wybuchu stanowił model rozszerzającego się wszechświata opracowany w 1920 przez Friedmana. Obecnie Wielki Wybuch
Bardziej szczegółowoGrawitacja - powtórka
Grawitacja - powtórka 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Jednorodne pole grawitacyjne istniejące w obszarze sali lekcyjnej jest wycinkiem centralnego
Bardziej szczegółowo"Obrazy wyobraźni... Władysław Wałęga
"Obrazy wyobraźni... Władysław Wałęga Wystawa czynna do 6 grudnia. Pogranicze pojednania: obraz przedstawiający dwie postacie ludzi, z prawej strony człowieka ze swą rodziną, z lewej strony postać sędziego
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne z głębin kosmosu
Cząstki elementarne z głębin kosmosu Grzegorz Brona Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych, Uniwersytet Warszawski 24.09.2005 IX Festiwal Nauki Co widzimy na niebie? - gwiazdy - planety - galaktyki
Bardziej szczegółowoPo co wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Artykuł pobrano ze strony eioba.pl
Po co wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Oto powód dla którego wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Jest nim galaktyka spiralna. Potrzebna była naukowcom
Bardziej szczegółowoKoncepcja Opatrzności w Platońskim Timajosie
Koncepcja Opatrzności w Platońskim Timajosie Dialog czy monolog? Timajos jest monologiem zawierającym opowiadanie o powstaniu świata człowieka (opowiadanie fantastyczne?) Akcja rozgrywa się pomiędzy fikcyjnym
Bardziej szczegółowoKonkurs Astronomiczny Astrolabium V Edycja 29 kwietnia 2019 roku Klasy IV VI Szkoły Podstawowej Odpowiedzi
Instrukcja Zaznacz prawidłową odpowiedź. W każdym pytaniu tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Liczba punktów przyznawanych za właściwą odpowiedź na pytanie jest różna i uzależniona od stopnia trudności
Bardziej szczegółowoNaukowiec NASA zasugerował, że żyjemy w sztucznej rzeczywistości stworzonej przez zaawansowaną obcą cywilizację
Naukowiec NASA zasugerował, że żyjemy w sztucznej rzeczywistości stworzonej przez zaawansowaną obcą cywilizację Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że nasza rzeczywistość nie jest tak realna jak wydaje
Bardziej szczegółowoKalendarz PKO 13planszowy-fotki.indd :45
0-Kalendarz PKO planszowy-fotki.indd --0 : PKO Bank Polski Wyłącznym Partnerem Planetarium Niebo Kopernika PKO Bank Polski jako firma odpowiedzialna społecznie od lat wspiera ważne projekty edukacyjne.
Bardziej szczegółowoDr Tomasz Płazak. CIEMNA ENERGIA DOMINUJĄCA WSZECHŚWIAT (Nagroda Nobla 2011)
Dr Tomasz Płazak CIEMNA ENERGIA DOMINUJĄCA WSZECHŚWIAT (Nagroda Nobla 2011) SŁOŃCE i ZIEMIA 2 Wszechświat OBSERWOWALNY 3 ZABICIE IDEI LOKALNEGO ( ZWYKŁEGO ) WIELKIEGO WYBUCHU Powinno być tak c Promieniowanie
Bardziej szczegółowoUniwersytet Mikołaja Kopernika Toruń 6 XII 2013 W POSZUKIWANIU ŚLADÓW NASZYCH PRAPOCZĄTKÓW
Uniwersytet Mikołaja Kopernika Toruń 6 XII 2013 W POSZUKIWANIU ŚLADÓW NASZYCH PRAPOCZĄTKÓW Prof. Henryk Drozdowski Wydział Fizyki UAM Dedykuję ten wykład o pochodzeniu materii wszystkim czułym sercom,
Bardziej szczegółowoNauka, inżynieria i innowacyjność
Bałtycki festiwal Nauki - zapraszamy do zapoznania się z harmonogramem imprez! Gorąco zapraszamy do uczestnictwa w imprezach naukowych zorganizowanych przez Samorząd Studentów oraz organizatorów Bałtyckiego
Bardziej szczegółowoAstronomia. Znając przyspieszenie grawitacyjne planety (ciała), obliczyć możemy ciężar ciała drugiego.
Astronomia M = masa ciała G = stała grawitacji (6,67 10-11 [N m 2 /kg 2 ]) R, r = odległość dwóch ciał/promień Fg = ciężar ciała g = przyspieszenie grawitacyjne ( 9,8 m/s²) V I = pierwsza prędkość kosmiczna
Bardziej szczegółowoTytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali
Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali Wydawca i dystrybucja: Naukowe Wydawnictwo IVG Ul. Cyfrowa 6, Szczecin 71-441 POLAND www.wydawnictwoivg.pl email: biuro@wydawnictwoivg.pl Księgarnia wydawnictwa
Bardziej szczegółowoZapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;
Geografia listopad Liceum klasa I, poziom rozszerzony XI Ziemia we wszechświecie Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;
Bardziej szczegółowoGalaktyki i Gwiazdozbiory
Galaktyki i Gwiazdozbiory Co to jest Galaktyka? Galaktyka (z gr. γαλα mleko) duży, grawitacyjnie związany układ gwiazd, pyłu i gazu międzygwiazdowego oraz niewidocznej ciemnej materii. Typowa galaktyka
Bardziej szczegółowoMĄDROŚCI NIEPRZEMIJAJĄCE
Krystyna Alagor MĄDROŚCI NIEPRZEMIJAJĄCE (wydanie drugie, poprawione i połączone) Copyright by Wydawnictwo Autorskie ALAGOR Krystyna Krawczyk 2007 Skład i łamanie: Rafał Celej Wydawnictwo: W.A. ALAGOR
Bardziej szczegółowoEkspansja Wszechświata
Ekspansja Wszechświata Odkrycie Hubble a w 1929 r. Galaktyki oddalają się od nas z prędkościami wprost proporcjonalnymi do odległości. Prędkości mierzymy za pomocą przesunięcia ku czerwieni efekt Dopplera
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć nr 4
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Ziemia - planeta szczęśliwa Scenariusz zajęć nr 4 I. Tytuł scenariusza zajęć : " Cień " II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne III. Edukacje (3
Bardziej szczegółowoOdległość mierzy się zerami
Odległość mierzy się zerami Jednostki odległości w astronomii jednostka astronomiczna AU, j.a. rok świetlny l.y., r.św. parsek pc średnia odległość Ziemi od Słońca odległość przebyta przez światło w próżni
Bardziej szczegółowoWirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha
Wirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. EGZAMIN STANDARDOWYCH UMIEJĘTNOŚCI MAGICZNYCH ASTRONOMIA LISTOPAD 2013 Instrukcja dla
Bardziej szczegółowo3. Zasady moralne są obiektywnie prawdziwe. Musi istnieć ich stwórca. Jest nim bóg.
Czołowy amerykański apologeta, teolog i filozof, profesor William Lane Craig często uczestniczy w publicznych debatach powtarzając swoje argumenty dowodzące, że założenie istnienia boga jest bardziej rozsądne
Bardziej szczegółowoLX Olimpiada Astronomiczna 2016/2017 Zadania z zawodów III stopnia. S= L 4π r L
LX Olimpiada Astronomiczna 2016/2017 Zadania z zawodów III stopnia 1. Przyjmij, że prędkość rotacji różnicowej Słońca, wyrażoną w stopniach na dobę, można opisać wzorem: gdzie φ jest szerokością heliograficzną.
Bardziej szczegółowoSiedzę sobie w ciepły wieczór, patrząc w bezkres gwiazd. Wypatruję tej szczęśliwej, która wiedzie nas.
Siedzę sobie w ciepły wieczór, patrząc w bezkres gwiazd. Wypatruję tej szczęśliwej, która wiedzie nas. Lecz jest trudno coś wypatrzeć, z miliard w górze ciał gwiazd i planet, i galaktyk Mętlik w głowie
Bardziej szczegółowoCo ma wspólnego czarna dziura i woda w szklance?
Co ma wspólnego czarna dziura i woda w szklance? Czarne dziury są obiektami tajemniczymi i fascynującymi, aczkolwiek część ich właściwości można oszacować przy pomocy prostych równań algebry. Pokazuje
Bardziej szczegółowoWszechświat nie cierpi na chorobę Alzheimera...
Wszechświat nie cierpi na chorobę Alzheimera... Ta straszna choroba, pozbawiająca poczucia własnej tożsamości, zawieszająca człowieka niemalże w pustce niebytu - nie dotyczy Wszechświata. Ten pamięta chwilę
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z fizyki do nowej podstawy programowej.
Szczegółowe wymagania edukacyjne z fizyki do nowej podstawy programowej. Zagadnienie podstawowy Uczeń: ponadpodstawowy Uczeń: Numer zagadnienia z Podstawy programowej ASTRONOMIA I GRAWITACJA Z daleka i
Bardziej szczegółowoCzy zastanawiałeś się kiedyś nad tym
DO CIEBIE Czy zastanawiałeś się kiedyś nad tym skąd się wzięliśmy? Kim jesteśmy? Dlaczego żyjemy? Czy nasze istnienie jest wynikiem przypadku? jaki jest sens życia? Żyjemy, by odnieść sukces? Miło spędzić
Bardziej szczegółowoETAP II. Astronomia to nauka. pochodzeniem i ewolucją. planet i gwiazd. na wydarzenia na Ziemi.
ETAP II Konkurencja I Ach te definicje! (każda poprawnie ułożona definicja warta jest aż dwa punkty) Astronomia to nauka o ciałach niebieskich zajmująca się badaniem ich położenia, ruchów, odległości i
Bardziej szczegółowoKsiężyc to ciało niebieskie pochodzenia naturalnego.
2b. Nasz Księżyc Księżyc to ciało niebieskie pochodzenia naturalnego. Obiega on największe ciała układów planetarnych, tj. planeta, planeta karłowata czy planetoida. W niektórych przypadkach kiedy jest
Bardziej szczegółowoTajemnice Srebrnego Globu
Tajemnice Srebrnego Globu Teorie powstania Księżyca Księżyc powstał w wyniku zderzenia pra Ziemi z ciałem niebieskim o rozmiarach zbliżonych do ziemskich Ziemia i Księżyc powstały równocześnie, na początku
Bardziej szczegółowoPozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN
Pozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Początek Młody miłośnik astronomii patrzy w niebo Młody miłośnik astronomii
Bardziej szczegółowoWYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS!
Warszawa, 9.01.2013 WYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS! Możesz się znaleźć na "pokładzie" polskiego satelity! Dzięki uruchomionej właśnie akcji WYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS każdy może wziąć symboliczny udział w misji
Bardziej szczegółowoAstronomia na egzaminie maturalnym. Część 2
Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Poprzedni artykuł dotyczył zagadnień związanych z wymaganiami z podstawy programowej dotyczącymi astronomii. W obecnym będzie kontynuacja omawiania tego problemu.
Bardziej szczegółowoOpis założonych osiągnięć ucznia Fizyka zakres podstawowy:
Opis założonych osiągnięć ucznia Fizyka zakres podstawowy: Zagadnienie podstawowy Poziom ponadpodstawowy Numer zagadnienia z Podstawy programowej Uczeń: Uczeń: ASTRONOMIA I GRAWITACJA Z daleka i z bliska
Bardziej szczegółowoWYOBRAŹNIA ORGANIZACYJNA. Monika Kostera
WYOBRAŹNIA ORGANIZACYJNA Monika Kostera Wyobraźnia Świat rzeczywisty ma granice, lecz świat wyobraźni jest bez granic; skoro nie możemy poszerzyć tego pierwszego, ograniczmy zatem ten drugi; gdyż wszystkie
Bardziej szczegółowoColorful B S. Autor: Beata Mazurek-Kucharska. Wydawca: Colorful Media. Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: 83-919772-9-3
Autor: Beata Mazurek-Kucharska Wydawca: Colorful Media Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: 83-919772-9-3 Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012 Okładka: Colorful Media Skład i łamanie: Colorful Media Colorful
Bardziej szczegółowoObliczanie głębokości i średnicy krateru na Księżycu
Obliczanie głębokości i średnicy krateru na Księżycu Remigiusz Pospieszyński Obserwatorium Astronomiczne UAM ul. Słoneczna 36, Poznań 17 czerwca 2006 1 Spis treści 1 Wstęp 3 2 Błędy pomiarowe 3 2.1 Niepewność
Bardziej szczegółowoROZKŁAD MATERIAŁU Z FIZYKI - ZAKRES PODSTAWOWY
ROZKŁAD MATERIAŁU Z FIZYKI - ZAKRES PODSTAWOWY AUTORZY PROGRAMU: MARCIN BRAUN, WERONIKA ŚLIWA NUMER PROGRAMU: FIZP-0-06/2 PROGRAM OBEJMUJE OKRES NAUCZANIA: w kl. I TE, LO i ZSZ LICZBA GODZIN PRZEZNACZONA
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny. Pokaz
Układ Słoneczny Pokaz Rozmiary planet i Słońca Orbity planet Planety typu ziemskiego Merkury Najmniejsza planeta U.S. Brak atmosfery Powierzchnia podobna do powierzchni Księżyca zryta kraterami część oświetlona
Bardziej szczegółowoKONKURS ASTRONOMICZNY
SZKOLNY KLUB PRZYRODNICZY ALTAIR KONKURS ASTRONOMICZNY ETAP PIERWSZY 1. Jakie znasz ciała niebieskie? Gwiazdy, planety, planety karłowate, księŝyce, planetoidy, komety, kwazary, czarne dziury, ciemna materia....
Bardziej szczegółowoProjekt π of the Sky. Katarzyna Małek. Centrum Fizyki Teoretycznej PAN
Projekt π of the Sky Katarzyna Małek Centrum Fizyki Teoretycznej PAN Zespół π of the Sky Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Warszawa, Instytut Problemów Jądrowych, Warszawa i Świerk, Instytut Fizyki Doświadczalnej
Bardziej szczegółowooraz Początek i kres
oraz Początek i kres Powstanie Wszechświata szacuje się na 13, 75 mld lat temu. Na początku jego wymiary były bardzo małe, a jego gęstość bardzo duża i temperatura niezwykle wysoka. Ponieważ w tej niezmiernie
Bardziej szczegółowoSpełnienie wymagań poziomu oznacza, że uczeń ponadto:
Fizyka LO - 1, zakres podstawowy R - treści nadobowiązkowe. Wymagania podstawowe odpowiadają ocenom dopuszczającej i dostatecznej, ponadpodstawowe dobrej i bardzo dobrej Wymagania podstawowe Spełnienie
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć do programu kształcenia Myślę- działam- idę w świat
Scenariusz zajęć do programu kształcenia Myślę- działam- idę w świat Autor: Danuta Szymczak Klasa II Edukacja: polonistyczna, przyrodnicza, techniczna, plastyczna, Cel/cele zajęć: - rozwijanie zainteresowania
Bardziej szczegółowoNasza Galaktyka
13.1.1 Nasza Galaktyka Skupisko ok. 100 miliardów gwiazd oraz materii międzygwiazdowej składa się na naszą Galaktykę (w odróżnieniu od innych pisaną wielką literą). Większość gwiazd (podobnie zresztą jak
Bardziej szczegółowoAstronomia galaktyczna
Zakład Astrofizyki i Kosmologii Uniwersytet Śląski Zakład Astrofizyki Instytutu Astronomicznego Uniwersytet Wrocławski »»»»»»»»» SPIS TREŚCI «««««««««Odkrywanie natury Drogi Mlecznej Budowa Drogi Mlecznej
Bardziej szczegółowoZatem może wyjaśnijmy sobie na czym polega różnica między człowiekiem świadomym, a Świadomym.
KOSMICZNA ŚWIADOMOŚĆ Kiedy mowa jest o braku świadomi, przeciętny człowiek najczęściej myśli sobie: O czym oni do licha mówią? Czy ja nie jesteś świadomy? Przecież widzę, słyszę i myślę. Tak mniej więcej
Bardziej szczegółowoCZĘŚCIOWE ZAĆMIENIE SŁOŃCA CZY WARTO POŚWIĘCAĆ MU UWAGĘ?
Mariusz Krukar Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii Oddział w Krośnie CZĘŚCIOWE ZAĆMIENIE SŁOŃCA CZY WARTO POŚWIĘCAĆ MU UWAGĘ? Materiały własne z obserwacji: Prawie całkowitego zaćmieni Słońca w Szkocji
Bardziej szczegółowo14 POLE GRAWITACYJNE. Włodzimierz Wolczyński. Wzór Newtona. G- stała grawitacji 6, Natężenie pola grawitacyjnego.
Włodzimierz Wolczyński 14 POLE GRAWITACYJNE Wzór Newtona M r m G- stała grawitacji Natężenie pola grawitacyjnego 6,67 10 jednostka [ N/kg] Przyspieszenie grawitacyjne jednostka [m/s 2 ] Praca w polu grawitacyjnym
Bardziej szczegółowoPrezentacja. Układ Słoneczny
Prezentacja Układ Słoneczny Układ Słoneczny Układ Słoneczny układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem planet, 166 znanych księżyców
Bardziej szczegółowoCASSINI-HUYGENS NA TYTANIE Najnowsze wyniki...
1 z 37 Tytan A. Odrzywołek CASSINI-HUYGENS NA TYTANIE Najnowsze wyniki... Piątek, 14 stycznia 2005 Próbnik Huygens, wysłany z najdroższej sondy kosmicznej Cassini, wyladował na Tytanie, odległym o ponad
Bardziej szczegółowoOd Wielkiego Wybuchu do Gór Izerskich. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN
Od Wielkiego Wybuchu do Gór Izerskich Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie
Bardziej szczegółowoKlasa I Część wspólna Klasa II Kształtowane dyspozycja Temat tygodniowy Temat dnia Mikołaj Kopernik. Mikołaj Kopernik.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ W KLASACH ŁĄCZONYCH I i II Klasa I Część wspólna Klasa II Kształtowane dyspozycja Temat Znani Polacy. Znani Polacy. tygodniowy Temat dnia Mikołaj Kopernik. Mikołaj Kopernik. Zagadnienia
Bardziej szczegółowoO czym, dlaczego i dla kogo napisaliśmy Jak na dłoni. Genetyka Zwycięstwa
O czym, dlaczego i dla kogo napisaliśmy Jak na dłoni. Genetyka Zwycięstwa Dawno dawno temu wstępujący na tron osiemnastoletni król Jigme Singye Wnagchuck, najmłodszy monarcha świata, ogłosił: Szczęście
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z fizyki dla klas pierwszych
Zagadnienie Poziom Numer zagadnienia z Podstawy podstawowy ponadpodstawowy programowej Uczeń: Uczeń: ASTRONOMIA I GRAWITACJA Z daleka i z bliska porównuje rozmiary i odległości we Wszechświecie (galaktyki,
Bardziej szczegółowoOpozycja... astronomiczna...
Opozycja... astronomiczna... Pojęcie opozycja bez dodatków ją bliżej określających jest intuicyjnie zrozumiałe. Wyraz ma swoją etymologię łacińską - oppositio i oznacza przeciwstawienie. Przenosząc to
Bardziej szczegółowoJowisz i jego księŝyce
Jowisz i jego księŝyce Obserwacje przez niewielką lunetkę np: Galileoskop Międzynarodowy Rok Astronomii 2009 Projekt Jesteś Galileuszem Imię i Nazwisko 1 :... Adres:... Wiek:... Jowisza łatwo odnaleźć
Bardziej szczegółowoPodczas długiej nocy Małpa śni jak. Sięgnąć gwiazd... pisał poeta Masaoka Shiki w jednym ze swoich wierszy.
Podczas długiej nocy Małpa śni jak Sięgnąć gwiazd... pisał poeta Masaoka Shiki w jednym ze swoich wierszy. Miłość pomaga sięgnąć gwiazd... Porozmawiajmy o miłości uniwersalnej, nazywanej inaczej altruizmem.
Bardziej szczegółowoWirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha
Wirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. EGZAMIN STANDARDOWYCH UMIEJĘTNOŚCI MAGICZNYCH ASTRONOMIA LIPIEC 2013 Instrukcja dla zdających:
Bardziej szczegółowoManggha jest miejscem szczególnym dla Rafała Pytla, mało który polski artysta tak bardzo wpisuje się w tradycyjną estetyką japońską, gdzie nacisk położony jest bardziej na sugestię i nieokreśloność niż
Bardziej szczegółowoALMA. Atacama Large (sub)millimeter Array
Atacama Large (sub)millimeter Array Największy na świecie Interferometr Radiowy - znajdujący się na płaskowyżu Chajnantor w Chilijskich Andach na wysokości ok. 5000 m n.p.m. 66 anten o średnicy 12m i
Bardziej szczegółowonego wysiłku w rozwiązywaniu dalszych niewiadomych. To, co dzisiaj jest jeszcze okryte tajemnicą, jutro może nią już nie być. Poszukiwanie nowych
Od Autora Rozwój jakiejkolwiek dziedziny wiedzy polega na umiejętności rozwiązywania jej niewiadomych i wyjaśniania często zawiłych zagadek. Cieszy nas pokonywanie kolejnych barier i zdobywanie coraz to
Bardziej szczegółowoDr hab. prof. AWF Jolanta Żyśko www.zysko.pl
Dr hab. prof. AWF Jolanta Żyśko www.zysko.pl Pojęcie i cechy kultury masowej Wzory socjokulturowe cielesności i sprawności fizycznej Wzory lansowane przez mass media a wzory realizowane Kultura masowa
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z języka polskiego dla uczniów szkół podstawowych 7 lutego 2015 r. zawody III stopnia (wojewódzkie)
Konkurs przedmiotowy z języka polskiego dla uczniów szkół podstawowych 7 lutego 2015 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Informacje dla ucznia W teście znajdziesz różne typy zadań. W niektórych podane
Bardziej szczegółowoKosmos jest wszechświatem, czyli wszystkim, co możemy dotknąd, poczud, wyczud, zmierzyd lub wykryd. Obejmuje żywe istoty, planety, gwiazdy,
Kosmos jest wszechświatem, czyli wszystkim, co możemy dotknąd, poczud, wyczud, zmierzyd lub wykryd. Obejmuje żywe istoty, planety, gwiazdy, galaktyki, chmury pyłu, światło, a nawet czas. Wiek wszechświata
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska
Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne zostały sporządzone z wykorzystaniem
Bardziej szczegółowoZestaw 1. Rozmiary kątowe str. 1 / 5
Materiały edukacyjne Tranzyt Wenus 2012 Zestaw 1. Rozmiary kątowe Czy zauważyliście, że drzewo, które znajduje się daleko wydaje się być dużo mniejsze od tego co jest blisko? To zjawisko nazywane jest
Bardziej szczegółowoOŚWIETLENIE pokój dziecka
OŚWIETLENIE pokój dziecka Salon Firmowy E-Technologia ul. Franciszka Kniaźnina 2/u4 31-637 Kraków tel: 668-487-285 tel. 882-153-554 biuro@e-technologia.pl sklep@e-technologia.pl www.sufitynapinane.eu www.oswietlenie-led.eu
Bardziej szczegółowoMIND-BODY PROBLEM. i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii
MIND-BODY PROBLEM i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii CZŁOWIEK JEST MASZYNĄ (THOMAS HOBBES) Rozumienie człowieka znacząco zmienia się wraz z nastaniem epoki nowożytnej. Starożytne i średniowieczne
Bardziej szczegółowoIndywidualny Zawodowy Plan
Indywidualny Zawodowy Plan Wstęp Witaj w Indywidualnym Zawodowym Planie! Zapraszamy Cię do podróży w przyszłość, do stworzenia swojego własnego planu działania, indywidualnego pomysłu na życie i pracę
Bardziej szczegółowoLokomotywa 2. Czytam i piszę. Część 5
Słońce najbliższą gwiazdą Bogacenie słownictwa Kometus i astronauta (fragment) Piaskowy Wilk zwrócił się do Kometusa i zapytał, jak się sprawy mają w wielkim kosmosie. Kometus odpowiedział, że jak zwykle
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN NR Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową.
SPRAWDZIAN NR 1 IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową. Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Siłę powodującą ruch Merkurego wokół Słońca
Bardziej szczegółowo