WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY I GIMNAZJUM

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY I GIMNAZJUM (obowiązują od roku szkolnego 2009/2010, zgodnie z nową podstawą programową) KONIECZNE PODSTAWOWE ROZSZERZAJĄCE DOPEŁNIAJĄCE ROZDZIAŁ I: POCZĄTKI CYWILIZACJI -umie przedstawić na osi czasu najstarsze dzieje Ŝycia człowieka na ziemi, -sytuuje na mapie główne skupiska ludzkie, -wie, jakie znaczenie dla rozwoju człowieka miało udomowienie zwierząt, uprawa roślin, nowe techniki wytwarzania narzędzi i broni, uczeń musi umieć narysować taśmę chronologiczną i zaznaczyć na niej podane daty, Umieścić na linii chronologicznej wydarzenia z czasów p.n.e. i n.e, Rozumie pojęcie wiek, Zna źródła historyczne i ich rolę w rekonstrukcji przeszłości, Zna warunki Ŝycia ludzi w czasach -odtwarza i opisuje warunki Ŝycia człowieka pierwotnego, -posługuje się pojęciami: prehistoria, człowiek pierwotny. -umie wymienić przedstawicieli form człowiekowatych i zna obszary ich występowania, -zna podział epok ze względu na materiał słuŝący do wyrabiania narzędzi i broni, Umie określić wydarzenia w kategorii wcześniejsze późniejsze, Zna przykłady ingerencji człowieka w środowisko geograficzno przyrodnicze i ich skutki, wymienia w kolejności etapy ewolucji -potrafi wytłumaczyć wpływ rewolucji neolitycznej na organizację ludzkich społeczności i ich kulturę, -posługuje się pojęciami i terminami: archeologia, rewolucja neolityczna, Oblicza na wybranych przykładach ile lat upłynął od wskazanego wydarzenia p.n.e. do czasów współczesnych., Przyporządkowuje wydarzenie do połowy wieku (I, II połowa), Określa relację człowiek - przyroda, - określa ramy chronologiczne kolejnych etapów ewolucji człowieka - podaje najistotniejsze cechy wyglądu róŝnych gatunków człowiekowatych i ich umie- -wnioskuje, dlaczego niektóre obszary przodowały w procesach osadniczych. -rozumie ciągłość Ŝycia społecznego, przechodzenia jednych form w drugie, wyjaśnia, na czym polegała zaleŝność człowieka od przyrody, wymienia przyczyny powstania pierwszych dzieł sztuki praludzi, omawia teorię ewolucji Karola Darwina - wyjaśnia róŝnice między teorią kreacjonizmu a ewolucjonizmu - przedstawia znaczenie badań naukowych oraz wykorzystania róŝnych technologii dla poznania historii czło- 1

2 prehistorycznych, poprawnie posługuje się terminami: ewolucja, australopitek, homo habilis, homo erectus, homo neandertalensis, homo sapiens, paleolit, koczowniczy tryb Ŝycia, wymienia sposoby krzesania ognia stosowane przez człowieka pierwotnego terminami: neolit, rewolucja neolityczna, osiadły tryb Ŝycia, osada, megalit, dolmen, epoka brązu, epoka Ŝelaza opisuje Ŝycie codzienne ludzi przed rewolucją neolityczną - przedstawia zmiany, które zaszły w Ŝyciu człowieka w okresie neolitu wymienia rodzaje narzędzi i ozdób wytwarzanych w epoce brązu człowieka - wskazuje na mapie kolebkę ludzkości, opisuje warunki Ŝycia ludzi w czasach prahistorycznych - podaje nazwy najwaŝniejszych wynalazków człowieka z czasów prahistorycznych przedstawia dokonania Karola Darwina opisuje, czym zajmuje się antropolog - omawia sposoby ustalania wieku znalezisk - określa ramy chronologiczne rewolucji neolitycznej - - podaje nazwy metali wykorzystywanych przez praludzi do wytopu broni, narzędzi, ozdób - omawia sposób wytopu brązu i Ŝelaza jętności - wskazuje na mapie kierunki i trasy ekspansji gatunku ludzkiego - omawia znaczenie tworzenia i praktycznego zastosowania narzędzi oraz opanowania umiejętności krzesania ognia dla rozwoju człowieka terminami: ewolucjonizm, antropologia - wymienia teorie dotyczące powstania człowieka uzasadnia słuszność określenia rewolucja dla zmian, które zaszły w Ŝyciu człowieka w okresie neolitu - omawia tryb Ŝycia i zajęcia ludzi epoki neolitu - nazywa i lokalizuje na mapie pozostałości najstarszej znanej osady ludzkiej - charakteryzuje wygląd osad neolitycznych - wskazuje na mapie miejsce połoŝenia najbardziej znanej wieka - prezentuje argumenty zwolenników i przeciwników ewolucjonizmu przedstawia wpływ zmian klimatycznych na tryb Ŝycia człowieka pierwotnego 2

3 -potrafi zlokalizować na mapie najstarsze cywilizacje, -rozpoznaje róŝne rodzaje pisma, -zna pojęcia mumie, piramida, -potrafi wymienić kilku bogów ludów staroŝytnych, -rozumie, dlaczego na obszarach nadrzecznych rozwinęły się pierwsze cywilizacje i państwa antyczne, Potrafi pokazać na mapie historycznej państwa: Egipt, Mezopotamię, Palestynę; rzeki: Nil, Tygrys, Eufrat, Jordan; morza: Morze Śródziemne; miasta: Jerozolima, podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji sumeryjskiej -dostrzega przejawy świadomej ingerencji człowieka w świat przyrody np.: system irygacyjny, -potrafi wskazać trwałe osiągnięcia kultury StaroŜytnego Wschodu, -Zna pojęcia: Biblia, hieroglify, monarchia despotyczna, cywilizacje nadrzeczne, Rozumie pojęcia: staroŝytność, faraon, wielobóstwo, jedynobóstwo, Biblia, Rozpoznaje na ilustracjach budowle staroŝytnego Egipt, Rozumie pojęcia: państwo, papirus, mumia, prorok, Wyjaśnia przeznaczenie budowli: piramida, świątynia, Wskazuje związki między wiarą w Ŝycie pozagrobowe budowli megalitycznej - opisuje wygląd i funkcje budowli megalitycznych - wyjaśnia, jakie zmiany nastąpiły w Ŝyciu człowieka dzięki opanowaniu umiejętności wytopu metali -wyjaśnia funkcje pisma i związek między materiałami pisarskimi, a rodzajem pisma, -rozpoznaje i opisuje wpływ środowiska naturalnego na Ŝycie ludzi w cywilizacjach nadrzecznych, -rozumie, na czym polega odmienność religijna śydów, -posługuje się pojęciami: judaizm, politeizm, monoteizm, dekalog, Wymienia warstwy społeczeństwa egipskiego, Określa połoŝenie Egiptu i Palestyny z wykorzystaniem mapy geograficznej, Zna imiona postaci: Dawid, Salomon, Rozumie pojęcia: sarkofag, sfinks, hieroglify, monarchia despotycz- -ocenia znaczenie religii w Ŝyciu narodu Ŝydowskiego, -potrafi scharakteryzować wierzenia religijne ludów StaroŜytnego Wschodu (bóstwa, kult zmarłych), -potrafi zinterpretować tekst źródłowy dotyczący wybranego tematu, Wyjaśnia związek między warunkami naturalnymi a zajęciami i Ŝyciem ludności, Umie opowiedzieć na podstawie ilustracji o pracy chłopa egipskiego, przedstawia związek między budową i utrzymaniem sieci irygacyjnej a powstaniem pierwszych państw - omawia organizację państwa Sumerów 3

4 terminami: cywilizacja, śyzny PółksięŜyc, Mezopotamia, system irygacyjny, Sumerowie, miasto-państwo, król-kapłan, zikkurat terminami: Babilon, Kodeks Hammurabiego, politeizm, Aszur, Niniwa, wiszące ogrody, rydwan datami: ok. 3 tys. lat p.n.e., XIII w. p.n.e., 31 r. p.n.e. - podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji egipskiej terminami: Egipt Górny, Egipt Dolny, faraon - lokalizuje na mapie Egipt - omawia połoŝenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Egipcie - określa zakres władzy faraona określa ramy chronologiczne istnienia państwa Ŝydow- Egipcjan a budowlami przez nich wznoszonymi, Określa, jaką rolę odgrywali w Egipcie kapłani, lokalizuje na mapie Mezopotamię - omawia połoŝenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Mezopotamii - określa rolę rzek w staro- Ŝytnej Mezopotamii - opisuje wygląd miast sumeryjskich - wymienia osiągnięcia Sumerów datami: ok. 2 tys. lat p.n.e., XVIII w. p.n.e., VII w. p.n.e., 612 r. p.n.e., VI w. p.n.e. - prezentuje najwaŝniejsze fakty z historii Asyrii i Babilonii Hammurabiego, Nabuchodonozora II, Sargona II Wielkiego, Asurbanipala - lokalizuje na mapie pańna, Dekalog, Stary Testament, Zna strukturę społeczeństwa egipskiego, Redaguje notatkę poprawną pod względem stylistycznym i gramatycznym, - charakteryzuje oddziaływanie warunków naturalnych na Ŝycie mieszkańców Mezopotamii - wyjaśnia, jaki wpływ na organizację pierwszych państw miało ich połoŝenie geograficzne oraz warunki naturalne - interpretuje zasadę oko za oko, ząb za ząb omawia system religijny staroŝytnej Babilonii - przedstawia osiągnięcia cywilizacji asyryjskiej - wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej - uzasadnia słuszność określenia Egipt darem Nilu - omawia organizację państwa egipskiego wymienia cechy charakteryomawia organizację państwa babilońskiego - wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa dla sprawnego funkcjonowania państwa - ocenia staroŝytny system prawny - opisuje wygląd Babilonu za panowania Nabuchodonozora II - wymienia czynniki, które umoŝliwiły Asyryjczykom prowadzenie skutecznej polityki podbojów - wymienia rodzaje wojsk wchodzących w skład armii asyryjskiej - opisuje organizację armii asyryjskiej - tłumaczy, jaką rolę odgrywały poszczególne warstwy społeczeństwa egipskiego - opisuje państwo egipskie za panowania Ramzesa II - prezentuje dzieje Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. - omawia rolę religii w Ŝyciu staroŝytnych Egipcjan 4

5 skiego terminami: Hebrajczycy, Kanaan, Palestyna, Jahwe, Juda, Izrael, niewola babilońska, prorok, Mesjasz, monoteizm, judaizm, dekalog, menora, Biblia, Tora, Arka Przymierza - określa czas powstania cywilizacji Indii i Chin terminami: Harappa, MohendŜo Daro, cytadela, Ariowie, kasta, system kastowy, buddyzm, hinduizm, nirwana, Wielki Mur Chiński, terakotowa armia, humanitaryzm - wymienia osiągnięcia cywilizacji indyjskiej i chińskiej podaje daty powstania poszczególnych rodzajów pisma terminami: piktogram, pismo klinowe, hieroglif, pismo demotyczne, papirus, alfabet, stwo babilońskie i asyryjskie - omawia najwaŝniejsze zasady prawne zapisane w Kodeksie Hammurabiego - wymienia rodzaje wojsk wschodzących w skład armii asyryjskiej - przedstawia najwaŝniejsze dokonania Ramzesa II - charakteryzuje strukturę społeczeństwa egipskiego podaje przyczyny mumifikacji zwłok przedstawia dokonania postaci: Abrahama, MojŜesza, Dawida, Salomona, Cyrusa II Wielkiego - lokalizuje na mapie Izrael - omawia połoŝenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny - określa róŝnice między religią śydów a wierzeniami pozostałych cywilizacji staroŝytnych przedstawia dokonania postaci: Buddy, Konfucjusza - lokalizuje na mapie Indie i styczne wyglądu wybranych bogów egipskich opisuje etapy procesu mumifikacji tłumaczy, czym były i jak budowano egipskie piramidy przedstawia dokonania postaci: Howarda Cartera, lorda Carnarvona, Tutenchamona - opisuje okoliczności powstania państwa Izrael - omawia sytuację narodu Ŝydowskiego po śmierci Salomona - charakteryzuje system wierzeń Izraelitów - opisuje wygląd świątyni jerozolimskiej - ocenia rolę Biblii jako źródła historycznego omawia pierwsze cywilizacje powstałe w dolinie Indusu - określa system wartości wyznawców buddyzmu i hinduizmu - opisuje organizację państwa chińskiego - wyjaśnia przyczyny budo- - określa system wartości staroŝytnych Egipcjan - ocenia wkład mieszkańców Egiptu w rozwój cywilizacji - wyjaśnia przeznaczenie Doliny Królów określa okoliczności, w których doszło do rozpoczęcia badań archeologicznych w Egipcie - omawia okoliczności odkrycia grobowca Tutenchamona - opisuje wygląd grobowca Tutenchamona - wyjaśnia róŝnice między dawną a współczesną archeologią - opowiada, czego dotyczy tzw. klątwa Tutenchamona - ocenia postawę pierwszych badaczy dziejów Egiptu wskazuje na mapie szlak wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaan i omawia jej przebieg - przedstawia okoliczności upadku państwa Ŝydowskie- 5

6 Fenicjanie - wymienia rodzaje pisma, którymi posługiwały się ludy staroŝytne - podaje nazwy materiałów piśmienniczych stosowanych w staroŝytności Chiny - omawia połoŝenie geograficzne oraz warunki naturalne cywilizacji indyjskiej i chińskiej - określa rolę pisma w staro- Ŝytności - opisuje znaczenie alfabetu stworzonego przez Fenicjan wy Wielkiego Muru Chińskiego - charakteryzuje system filozoficzny stworzony przez Konfucjusza wymienia przyczyny powstania pisma - przedstawia historię pisma - opisuje sposób produkcji papirusu - tłumaczy, na czym polega wyŝszość pisma alfabetycznego nad pismem obrazkowym datami: 1799 r., 1824 r. - wyjaśnia zasady posługiwania się hieroglifami terminami: hieroglif, pismo demotyczne, alfabet grecki, Kamień z Rosetty, kartusz ROZDZIAŁ II: ANTYCZNA GRECJA go - określa rolę proroków i Mesjasza w Ŝyciu Hebrajczyków przedstawia zasady funkcjonowania społeczeństwa indyjskiego za rządów Ariów prezentuje zasięg terytorialny buddyzmu w przeszłości i współcześnie tłumaczy, dlaczego konfucjanizm stał się religią państwową omawia znaczenie powstania pisma dla rozwoju cywilizacji ludzkiej wyjaśnia znaczenie pisma dla cywilizacji współczesnej opisuje okoliczności odczytania egipskich hieroglifów przedstawia dokonania Jeana Françisa Champolliona - podaje okoliczności odnalezienia Kamienia z Rosetty - opisuje, w jaki sposób odszyfrowano hieroglify egipskie - wymienia cechy charakteryzujące rzetelnego badacza 6

7 rozpoznaje na mapie i opisuje części składowe środowiska geograficznego Grecji, -odróŝnia teatr grecki od współczesnego, -potrafi wymienić siedzibę bogów greckich, niektóre ich imiona i atrybuty, -posługuje się pojęciami: polis, olimpiada, niewolnicy, Pokazuje na mapie historycznej Grecję, Zapamiętuje nazwy geograficzne i wskazuje na mapie miasta: Ateny, Olimpia, Sparta, Teby, górę Olimp, Zna imiona: Zeus, Posejdon, Hades, Homer, Fidiasz, Rozumie pojęcia: mit, demokracja, igrzyska, olimpiada, Określa sposób rządzenia w Atenach i Sparcie, Zapamiętuje daty: 490 p.n.e., 480 p.n.e., Pokazuje na mapie: Salaminę, Spartę, Azję Mniejszą, Troję, lokalizuje na mapie Grecję - omawia połoŝenie geograficzne -dostrzega związek między środowiskiem przyrodniczym, osadnictwem i gospodarką Grecji, -opisuje grecką polis, -rozróŝnia formy ustrojowe, porównuje z wcześniej poznanymi ustrojami państw staroŝytnych, -opowiada mity i objaśnia sentencje antyczne znane we współczesnej kulturze, -wymienia najwaŝniejsze bóstwa (grecki Olimp), umie je wskazać na ilustracjach, objaśnia ich atrybuty, -posługuje się pojęciami: Hellada, demokracja ateńska, mitologia grecka, hoplita, Określa połoŝenie geograficzne Grecji na mapie historycznej, Zna miejsce bitew Greków z Persami i wskazuje je na mapie, Rozumie pojęcia miasto państwo, tragedia, komedia, Podaje przyczyny wojen greckoperskich, Lokalizuje wyda- -potrafi wyjaśnić miejsce i rolę sportu w Ŝyciu staroŝytnych Greków, -ustala zasięg przestrzenny Wielkiej Kolonizacji i rozumie jej istotę, -rozumie, dlaczego Grecy Ŝyli w rozproszeniu politycznym i nie stworzyli jednego organizmu państwowego, -pojęcia: hellenizm, teatr antyczny, filozofia, obywatel, tyrania, Posługuje się terminami i nazwami : Persja, Attyka, Hellada, Akropol, Pamięta imiona : Perykles, Aleksander Macedoński, Dedal, Ikar, Herakles, Wie, jakimi dziedzinami Ŝycia opiekowali się bogowie : Hera, Zeus, Posejdon, Atena, Apollo, Afrodyta, Wymienia style architektury greckiej, Rozpoznaje na ilustracjach style architektury greckiej, Opisuje na podstawie ilustracji wygląd teatru -potrafi opracować notkę biograficzną wybitnej postaci świata antycznego, -objaśnia symbolikę teatru greckiego i zna jego znaczenie w Ŝyciu Greków, -potrafi opisać grecki kanon estetyczny (harmonia, piękno, proporcje). -pojęcie: oligarchia, Rozumie odmienność ustroju Sparty i Aten, Porównuje sposoby sprawowania władzy w Atenach z rządami w Egipcie, - charakteryzuje kulturę minojską i mykeńską - opisuje wygląd greckiej polis - omawia sposób powstawania państw greckich wskazuje podobieństwa i róŝnice między demokrację ateńską a współczesną - ocenia dokonania Peryklesa i jego zasługi w rozwoju demokracji ateńskiej 7

8 i warunki naturalne Grecji - terminami: Hellada, Hellenowie, kultura minojska, kultura mykeńska, polis, agora, kolonizacja, kolonia, metropolia - opisuje Ŝycie i zajęcia mieszkańców Grecji terminami: Ateny, Attyka, demokracja, zgromadzenie ludowe (eklezja), demagog, strateg, ostracyzm, Akropol, agora, stoa - lokalizuje na mapie Ateny - charakteryzuje społeczeństwo Aten - opisuje Ŝycie codzienne i zajęcia Ateńczyków terminami: Sparta, Lakonia, heloci, periojkowie, geruzja (rada starszych), eforzy, zgromadzenie ludowe - lokalizuje na mapie Spartę - opisuje Ŝycie i zajęcia Spartan rzenia na osi czasu, Zna imiona : Leonidas, Militiades, Temistokles, Dariusz, Kserkses, Sokrates, Platon, Achilles, Hektor, Parys, Wymienia zadania zgromadzenia ludowego w Atenach, określa ramy chronologiczne istnienia kultury minojskiej i mykeńskiej wskazuje na mapie zasięg kolonizacji greckiej - wymienia czynniki jednoczące Greków zna wydarzenia związane z datą 508 r. p.n.e. - przedstawia dokonania Peryklesa wymienia nazwy organów władzy ateńskiej polis przedstawia dokonania Likurga - charakteryzuje społeczeństwo spartańskie omawia ustrój Sparty i zadania organów władzy w polis - przedstawia okoliczności upadku państwa spartańskiegreckiego, Porównać teatr grecki z teatrem współczesnym, Odczytuje z mapy przebieg podbojów Aleksandra Wielkiego, - wyjaśnia wpływ warunków naturalnych na Ŝycie i zajęcia Greków, a takŝe na organizację państwowości greckiej - tłumaczy, jaką funkcję pełniła agora - wymienia przyczyny i skutki kolonizacji greckiej - przedstawia przebieg kolonizacji greckiej - prezentuje proces kształtowania się demokracji ateńskiej - wyjaśnia, jaką rolę w demokracji ateńskiej odgrywał ostracyzm - opisuje wygląd staroŝytnych Aten - omawia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej - tłumaczy, jaką pozycję w społeczeństwie spartańskim zajmowały kobiety określa, które warstwy społeczne w ateńskiej polis posiadały prawa polityczne, a które były ich pozbawione określa rolę i zadania królów spartańskich - dokonuje oceny ustroju Sparty wskazuje róŝnice między ustrojem Sparty i Aten - tłumaczy, jakie czynniki zadecydowały o ostatecznym sukcesie Greków - wyjaśnia symboliczne znaczenie słów: Termopile, Przechodniu, powiedz Sparcie, Ŝe tu leŝymy, wierni jej prawom - tłumaczy, na czym polega postawa prometejska - odszukuje w mitach wartości uniwersalne - wyjaśnia wpływ mitologii greckiej na cywilizację współczesną - omawia ideę staroŝytnych i współczesnych igrzysk olimpijskich 8

9 - wyjaśnia znaczenie powiedzeń: z tarczą lub na tarczy, mówić lakonicznie - tłumaczy, na czym polegało wychowanie spartańskie - wyjaśnia, kto i dlaczego podlegał wychowaniu spartańskiemu datami: VI w. p.n.e., 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. Dariusza, Kserksesa, Miltiadesa, Leonidasa i Temistoklesa terminami: hoplita, hoplon, falanga, Persja, Nieśmiertelni, Maraton, Termopile, Salamina, Plateje, triera - lokalizuje na mapie Persję i Grecję terminami: tytani, Olimp, wyrocznia, Pytia, Akropol, mit, heros go omawia współczesne znaczenie słowa spartański wymienia przyczyny wojen grecko-perskich - wskazuje na mapie trasy wypraw Persów przeciwko Grekom oraz miejsca najwaŝniejszych bitew - opisuje taktykę walki stosowaną przez Greków - podaje podstawowe informacje dotyczące państwa perskiego wskazuje atrybuty poszczególnych bóstw - wymienia imiona najsłynniejszych herosów greckich i ich czyny - wyjaśnia rolę mitów w Ŝyciu Greków - charakteryzuje system wierzeń staroŝytnych Greków - omawia rolę religii jako czynnika jednoczącego Greków - wyjaśnia rolę sportu w Ŝyciu Greków - przedstawia związek między małą liczbą Spartan a ich sposobem wychowania i Ŝycia - ocenia reguły, którym podlegało Ŝycie Spartan - opisuje ustrój spartański i zasady jego funkcjonowania - wymienia etapy wychowania spartańskiego omawia wygląd i uzbrojenie greckiego hoplity - opisuje wygląd triery - przedstawia przebieg konfliktu grecko-perskiego - omawia dokonania greckich dowódców - wyjaśnia pochodzenie tradycji biegu maratońskiego - ocenia postawę wojowników spartańskich walczących pod Termopilami - określa okoliczności wybuchu wojen grecko-perskich określa rolę wyroczni w Ŝyciu Greków - opisuje wygląd ateńskiego wskazuje cechy charakterystyczne rzeźby i malarstwa greckiego - określa róŝnice pomiędzy porządkami architektonicznymi występującymi w staroŝytnej Grecji wyjaśnia rolę filozofii w Ŝyciu staroŝytnych Greków - ocenia wkład greckich filozofów i wynalazców w rozwój róŝnych dziedzin nauki - wyjaśnia domniemaną zasadę działania ognistych zwierciadeł - przedstawia okoliczności śmierci Archimedesa - tłumaczy konieczność wykorzystania róŝnych metod badawczych dla potwierdzenia autentyczności zjawisk i wydarzeń historycznych - opisuje, w jaki sposób naukowcy próbują dociec prawdy na temat wynalazków Archimedesa wyjaśnia znaczenie klęski Greków w bitwie pod Chero- 9

10 - lokalizuje na mapie Olimp i Delfy - podaje imiona głównych bogów i bogiń greckich oraz dziedziny Ŝycia, którym patronowali datami: 776 r. p.n.e., 393 r. n.e., 1896 r. terminami: gimnazjon, agon, hipodrom, igrzyska, olimpiada, Olimpia, pięciobój olimpijski - lokalizuje na mapie Olimpię - wymienia dyscypliny sportowe znane staroŝytnym Grekom datami: ok. 750 r. p.n.e., ok. 534 r. p.n.e. Sofoklesa, Arystofanesa, Homera, Fidiasza i Myrona opisuje przebieg staroŝytnych igrzysk olimpijskich omawia rolę teatru w Ŝyciu staroŝytnych Greków - prezentuje najwaŝniejsze osiągnięcia kultury greckiej - podaje nazwy stylów malarskich stosowanych przez staroŝytnych Greków wymienia zagadnienia będące przedmiotem zainteresowania filozofów - opisuje dokonania przedstawicieli nauki greckiej wymienia wynalazki Archimedesa i omawia ich zastosowanie - przedstawia dokonania Archimedesa poprawnie posługuje się terminami: Związek Morski, wojna peloponeska, Cheronea, Issos, Gaugamela, kultura hellenistyczna, węzeł gordyjski - omawia przyczyny i skutki wojny peloponeskiej wskazuje na mapie trasę wy- Akropolu - wyjaśnia znaczenie mitu o Prometeuszu opisuje, w jaki sposób staro- Ŝytni Grecy wyobraŝali sobie bogów charakteryzuje sposób traktowania zwycięzców igrzysk przez Greków - przedstawia podobieństwa i róŝnice między staroŝytnymi a współczesnymi igrzyskami olimpijskimi wyjaśnia zasady obowiązujące w teatrze greckim - przedstawia róŝnice między grecką tragedią a komedią - opisuje wygląd teatru greckiego - przytacza najwaŝniejsze informacje dotyczące treści Iliady i Odysei - opisuje okoliczności narodzin filozofii - przedstawia poglądy najsłynniejszych filozofów greckich neą ocenia wpływ jednostki na proces kształtowania dziejów wyjaśnia znaczenie prowadzenia badań archeologicznych dla lepszego poznania historii i dokonań człowieka 10

11 terminami: Wielkie Dionizje, koturny, dramat, tragedia, komedia, skene, proskenion, orchestra, theatron, Iliada, Odyseja, meandry, malarstwo czarnofigurowe i czerwonofigurowe, porządek dorycki, joński, koryncki - opisuje przebieg Wielkich Dionizji - przedstawia okoliczności narodzin teatru greckiego - wymienia nazwy greckich porządków architektonicznych datami: VII VI w. p.n.e., V w. p.n.e., IV w. p.n.e., III w. p.n.e., II w. n.e. Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Heraklita z Efezu, Demokryta z Abdery, Talesa z Miletu, Pitagorasa, Euklidesa, Herodota, Tukidydesa, Klaudiusza Ptolemeusza, Archimedesa prawy Aleksandra Wielkiego, miejsca najwaŝniejszych bitew i zajęte terytoria omawia skutki powstania imperium Aleksandra Macedońskiego - wyjaśnia sytuację w Grecji po zakończeniu wojen z Persją Sostratosa, Ptolemeusza I, Ptolemeusza II - lokalizuje na mapie wyspę Faros i port w Aleksandrii terminami: ogniste zwierciadła, eureka (heureka) - przedstawia dokonania Filipa II i Aleksandra Macedońskiego - opisuje przebieg wyprawy Aleksandra przeciwko Persom - omawia organizację imperium macedońskiego - prezentuje okoliczności zakończenia wyprawy Aleksandra Wielkiego - wymienia okoliczności powstania państw hellenistycznych - podaje cechy charakterystyczne kultury hellenistycznej - omawia okoliczności budowy latarni morskiej na Faros - opisuje prawdopodobny wygląd latarni 11

12 terminami: filozofia, logika, Akademia Platońska, Liceum, klepsydra datami: 338 r. p.n.e., 334 r. p.n.e., 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e., 323 r. p.n.e. Filipa II, Aleksandra Wielkiego, Dariusza III - lokalizuje na mapie Macedonię - podaje przyczyny podboju Persji przez Aleksandra Wielkiego - wymienia nazwy siedmiu cudów świata staroŝytnego -potrafi scharakteryzować środowisko geograficzne Italii, -zna imiona niektórych bogów rzymskich, -potrafi wymienić elementy kultury i techniki Rzymian, -umie opisać podstawowe cechy legionów rzymskich, -zna pojęcia: republika, le- ROZDZIAŁ III: IMPERIUM RZYMSKIE -potrafi wymienić elementy -zna kierunki rozwoju terytorialnego kultury przejęte przez Rzymian państwa rzymskie- oraz ich własne osiągnięcia. go, -wyjaśnia przyczyny -objaśnia mechanizm sprawowania kryzysu i upadku republiki władzy w republice rzymskiej, rzymskiej, -dostrzega etapy rozwoju -wyjaśnia przyczyny rozprzestrzeniania chrześcijaństwa (religia przejaństwa się chrześciśladowana, równoprawna, w krajach cesarstwa wiodąca). -zna i umie opisać róŝnice między formami rządów królestwa, republiki i cesarstwa. -- wymienia imiona królów panujących w Rzymie omawia okoliczności obalenia monarchii w Rzymie - określa rolę i zadania poszczególnych warstw społecznych staroŝytnego Rzy- 12

13 giony, niewolnictwo, chrześcijaństwo, Wskazuje na mapie staroŝytną Italię i Rzym, Umieszcza na taśmie chronologicznej datę narodzin Chrystusa, Zna imiona: Romulus, Juliusz Cezar, Chrystus, Rozumie pojęcia: niewolnik, chrzest, gladiator, Zna zasady funkcjonowania republiki, datami: 753 r. p.n.e., 509 r. p.n.e., 389 r. p.n.e. - prezentuje postacie legendarnych załoŝycieli Rzymu: Romulusa i Remusa terminami: Etruskowie, Italikowie, Latynowie, Lacjum, wilczyca kapitolińska, patrycjusz, plebejusz, Galowie - lokalizuje na mapie Italię i Rzym - omawia połoŝenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Italii - określa ramy chronologiczrzymskiego, - Określa połoŝenie geograficzne Italii i Rzymu, Wskazuje na mapie granice imperium rzymskiego, Pamięta i wskazuje na mapie: Tyber, Płw. Apeniński, Alpy, Kartaginę, Posługje się terminami: senat, konsul, trybun ludowy, legion, Pamięta imiona: Hannibal, Spartakus, Systematyzuje wydarzenia według następstwa w czasie, wskazuje na mapie terytoria w Italii podbite przez Rzymian - wymienia nazwy warstw społecznych w staroŝytnym Rzymie - wyjaśnia znaczenie wyra- Ŝenia pyrrusowe zwycięstwo Herodota, Dionizjusza z Halikarnasu - lokalizuje na mapie siedziby Etrusków w Italii omawia zadania zgromadze- -wyjaśnia przyczyny podziału i upadku Cesarstwa Rzymskiego, analizuje zjawisko na mapie, -pojęcia: cenzor, senat, prowincja rzymska, barbarzyńcy, Zaznacza na mapie konturowej granice imperium rzymskiego, Na podstawie mapy określa terytorium cesarstwa zachodnio i wschodniorzymskiego, Zna imiona: Oktawian August, Wergiliusz, Horacy, Teodozjusz, Lokalizuje na mapie kierunki i zasięg podbojów Rzymu, Opisuje Ŝycie w Wiecznym Mieście, Wskazuje zmiany polityczne na mapie Europy, - porównuje wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji rzymskiej i greckiej - opowiada legendę o zało- Ŝeniu Rzymu - charakteryzuje panowanie kolejnych władców rzymmu omawia organizację państwa etruskiego - opisuje tryb Ŝycia i zajęcia Etrusków - dostrzega rolę współczesnych technologii w procesie poznawania dziejów wskazuje podobieństwa i róŝnice między demokracją ateńską a republiką rzymską - określa istotę sporu o prawa polityczne plebejuszy i sposób jego rozwiązania charakteryzuje taktykę walki stosowaną przez Rzymian wyjaśnia, jakie były przyczyny sukcesów podbojów prowadzonych przez Rzymian omawia przyczyny wojen domowych w Rzymie przedstawia okoliczności śmierci Kleopatry wyjaśnia zasady pryncypatu - charakteryzuje politykę cesarstwa w okresie pax romana 13

14 ne istnienia monarchii w Rzymie - wskazuje na mapie prawdopodobne miejsca pochodzenia Etrusków terminami: republika, zgromadzenie ludowe, senat, kolegialność, konsul, dyktator, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, trybun ludowy, veto - wymienia nazwy najwaŝniejszych instytucji władzy w staroŝytnym Rzymie Hannibala, Scypiona, Juliusza Cezara, Wercyngetoryksa terminami: legion, oddział inŝynieryjny, wojny punickie, Kartagina, Kanny, Zama, Alezja, Imperium Rzymskie datami: 71 r. p.n.e., 60 r. p.n.e., 48 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e. nia ludowego, senatu i poszczególnych urzędników rzymskich - przedstawia dokonania Cyncynata zna wydarzenia związane z datami: r. p.n.e., r. p.n.e., 216 r. p.n.e., 202 r. p.n.e., r. p.n.e., 52 r. p.n.e. wymienia typy oddziałów wchodzących w skład armii rzymskiej - określa przyczyny i skutki wojen punickich - wskazuje na mapie terytoria zajęte przez Rzymian podczas wojen punickich oraz w II i I w. p.n.e lokalizuje na mapie miejsca bitew z okresu wojen domowych - wymienia korzyści, jakie Rzym czerpał z posiadania prowincji - omawia rolę triumfu w staroŝytnym Rzymie podaje przyczyny i przejawy skich - przedstawia etapy podboju Italii przez Rzymian - podaje nazwy ludów italskich podbitych przez wojska rzymskie wymienia osiągnięcia cywilizacji etruskiej przedstawia zasady funkcjonowania republiki rzymskiej - podaje cechy, które powinien posiadać wzorowy obywatel Rzymu - opisuje przebieg wojen punickich - prezentuje dokonania Hannibala - omawia zasady organizacji armii rzymskiej - opisuje wygląd i elementy uzbrojenia rzymskiego legionisty - - przedstawia podboje Rzymian na przełomie II i I w. p.n.e. - przedstawia dzieje podboju Galii - uzasadnia słuszność twierdzenia, Ŝe cesarstwo było komedią republiki omawia sposób funkcjonowania gospodarki rzymskiej porównuje Forum Romanum z ateńską agorą - wskazuje róŝnice w sposobie Ŝycia zamoŝnych i ubogich Rzymian wyjaśnia przyczyny popularności kultu bogów przejętego od ludności z terenów podbitych opisuje wygląd rzymskiego domu na podstawie wykopalisk w Pompejach wskazuje przejawy oddziaływania kultury greckiej na rzymską wyjaśnia rolę prawa rzymskiego jako podstawy współcześnie funkcjonujących systemów prawnych omawia działalność apostołów - wyjaśnia przyczyny popu- 14

15 Spartakusa, Gajusza Juliusza Cezara, Pompejusza Krassusa, Marka Antoniusza, Oktawiana, Kleopatry terminami: prowincja, namiestnik, łuk triumfalny, triumf, gladiator, sieciarz, samnita, arystokracja, Farsalos, Akcjum - wyjaśnia, skąd pochodzili niewolnicy rzymscy - przedstawia przyczyny i skutki wybuchu powstania gladiatorów Oktawiana Augusta, Trajana terminami: pax romana, pryncypat, cesarz, cesarstwo, romanizacja, bursztynowy szlak, barbarzyńcy, limes, Wał Hadriana, Dakowie - wskazuje na mapie prowincje podbite przez Rzymian w okresie cesarstwa kryzysu republiki rzymskiej - omawia skutki podbojów rzymskich dla mieszkańców Italii określa znaczenie dróg dla funkcjonowania Imperium Rzymskiego - wymienia nazwy towarów sprowadzanych do Rzymu przedstawia organizację państwa rzymskiego za czasów cesarstwa - przedstawia ludy sąsiadujące z państwem Rzymian - wyjaśnia przyczyny budowy limes i Wału Hadriana omawia funkcje Forum Romanum i łaźni rzymskich określa podobieństwa między religią rzymską a grecką wyjaśnia wpływ religii greckiej na rzymską datami: 79 r. n.e., 1748 r., 1861 r. - przedstawia dokonania Giuseppe Fiorellego - lokalizuje na mapie Pompe- - charakteryzuje sposób organizacji prowincji rzymskich - opisuje przebieg uroczystości triumfu - wyjaśnia, na czym polegały walki gladiatorów - prezentuje przebieg wojen domowych w Rzymie - przedstawia sytuację niewolników w państwie rzymskim - omawia przebieg powstania Spartakusa - wymienia dokonania Juliusza Cezara - omawia sytuację w państwie rzymskim po zakończeniu wojen domowych - omawia relacje cesarstwa z barbarzyńskimi sąsiadami - określa zakres władzy cesarza - opowiada, w jaki sposób budowano drogi w państwie rzymskim - wyjaśnia znaczenie powiedzenia: Wszystkie drogi larności chrześcijaństwa w staroŝytnym Rzymie - opisuje organizację Kościoła chrześcijańskiego w pierwszych wiekach jego istnienia wskazuje przyczyny i konsekwencje sporów wewnątrz Kościoła chrześcijańskiego - wymienia nazwy odłamów religii chrześcijańskiej omawia sytuację w państwie rzymskim w III i IV w. charakteryzuje próby reform podejmowane przez cesarzy rzymskich: Dioklecjana, Konstantyna i Teodozjusza 15

16 - lokalizuje na mapie bursztynowy szlak - omawia znaczenie szlaku bursztynowego dla gospodarki rzymskiej datą 72 r. n.e. terminami: Forum Romanum, łaźnia (termy), amfiteatr, atrium, perystyl, Ołtarz Pokoju, westalki, kuria - wymienia rozrywki staro- Ŝytnych Rzymian - podaje imiona najwaŝniejszych bogów rzymskich - opisuje wygląd staroŝytnego Rzymu datami: 449 r. p.n.e., 125 r. n.e., r. n.e. terminami: mozaika, Koloseum, akwedukt, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana, mecenas - wymienia osiągnięcia kultury je - wymienia osiągnięcia cywilizacji rzymskiej przedstawia dokonania postaci: Galena, Wespazjana, Tytusa, Justyniana, Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Liwiusza, Tacyta, Swetoniusza, Mecenasa omawia najwaŝniejsze zasady prawne obowiązujące w staroŝytnym Rzymie - wymienia przedstawicieli rzymskiej literatury i historii wymienia imiona autorów Ewangelii określa symbole chrześcijaństwa - lokalizuje na mapie zasięg chrześcijaństwa do V w. n.e. wyjaśnia przyczyny ogłoszenia edyktu mediolańskiego przedstawia dokonania postaci: Dioklecjana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Odoakra, Romulusa Augustulusa lokalizuje na mapie tereny cesarstwa objęte wędrówką prowadzą do Rzymu określa warunki Ŝycia w mieście - opisuje wygląd domu bogatego Rzymianina - omawia zmiany w wyglądzie Rzymu wprowadzone za panowania Oktawiana Augusta - opisuje wygląd rzymskiej świątyni - przedstawia system wierzeń rzymskich określa okoliczności zniszczenia miasta Pompeje - omawia wygląd Pompejów - wyjaśnia, na czym polega praca archeologa - opisuje wygląd i funkcje Koloseum - przedstawia sposób budowy akweduktów - omawia osiągnięcia rzymskie w dziedzinie prawa - - wymienia dokonania przedstawicieli rzymskiej literatu- 16

17 i architektury rzymskiej - wyjaśnia, do czego słuŝyły Koloseum i akwedukty - podaje nazwy rzymskich zbiorów praw - wyjaśnia etymologię słowa mecenat datami: 7 4 r. p.n.e., r., 313 r., 380 r., 392 r. Jezusa z Galilei, Heroda Wielkiego, Poncjusza Piłata, Pawła z Tarsu, Trajana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego terminami: Mesjasz, apostołowie, chrześcijaństwo, chrystogram, Pismo Święte, Ewangelia, teologia, katolicy, sobór, papieŝ, heretyk, zabobon, edykt mediolański - charakteryzuje działalność Jezusa - omawia najwaŝniejsze zasady wiary chrześcijańskiej -- podaje nazwy ksiąg wcholudów wyjaśnia etymologię słowa wandal ry i historii - ocenia wkład Rzymian w rozwój kultury i jej wpływ na współczesną cywilizację - tłumaczy, na czym polegał wpływ kultury greckiej na rzymską - określa sytuację narodu Ŝydowskiego pod panowaniem Rzymian - podaje przyczyny prześladowań chrześcijan - przedstawia okoliczności, w których chrześcijaństwo stało się religią panującą w Rzymie - wskazuje przejawy kryzysu w państwie rzymskim - - określa sytuację Rzymu w czasie wędrówki ludów - opisuje tryb Ŝycia Hunów - wyjaśnia, w jaki sposób barbarzyńcy przyczynili się do zniszczenia Rzymu - omawia symboliczne znaczenie daty 476 r. 17

18 dzących w skład Nowego Testamentu datami: 235 r., 395 r., 451 r., 476 r. terminami: wielka wędrówka ludów, barbarzyńcy, Wandal, wandal, Hun, Got - wskazuje na mapie linię podziału cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią - wymienia nazwy plemion barbarzyńskich atakujących cesarstwo - określa wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego -rozumie, na czym polegała rola chrześcijaństwa w Ŝyciu społeczeństw w pierwszych wiekach naszej ery, -opisuje modele Ŝycia codziennego róŝnych stanów, ROZDZIAŁ IV: POCZĄTKI ŚREDNIOWIECZA -wymienia osiągnięcia kultury -rozumie, na czym polegała bizantyjskiej i arabskiej, rola Arabów w przekazie -opisuje i porównuje modele dziedzictwa kulturowego Ŝycia róŝnych stanów, StaroŜytności, -rozumie rolę państwa w Ŝyciu - opisuje okoliczności po- społeczeństw słowiań- wstania Konstantynopola Wyjaśnia, dlaczego Rzym i Konstantynopol były stolicami chrześcijańskiego świata, Określa rolę Karola Wielkiego i cesarstwa Ottonów w kształtowaniu się zjednoczo- 18

19 -rozumie, na czym polegała współpraca państwa i Kościoła w czasach Karola Wielkiego, -rozumie znaczenie chrystianizacji Słowian, - -posługuje się pojęciami: Kościół, islam, kronika, rocznik, lenno, Wskazuje na mapie Rzym, Konstantynopol, Zna imiona: Mahomet, Konstantyn Wielki, Rozumie pojęcia: papieŝ, islam, meczet, mozaika, Określa rolę Mahometa w tworzeniu państwa arabskiego i islamu, Zna nazwy państw powstałych na gruzach zachodniorzymskiego, datami: 330 r., 395 r., 527 r. terminami: Bizancjum, Hagia Sophia, ogień grecki, ikona, katolicyzm, prawosławie, bazylika - lokalizuje na mapie Konstantynopol skich, - Pamięta i rozumie znaczenie dat:800r., 843r.,962r., Wskazuje na mapie obszar cesarstwa bizantyńskiego i Konstantynopola, Określa, jaką rolę odgrywali papieŝ i cesarz w średniowiecznej Europie, Posługuje się terminami : plemię, dynastia, państwo, Pamięta imiona : Karol Wielki, Otton I, Otton III, Cyryl i Metody, przedstawia dokonania Justyniana I Wielkiego wymienia nazwy terytoriów podbitych przez Justyniana I Wielkiego - wyjaśnia znaczenie określenia Nowy Rzym - określa wpływ warunków geograficznych na znaczenie Konstantynopola omawia połoŝenie geograficzne i warunki naturalne panujące na Półwyspie Arabskim wskazuje na mapie kierunki - charakteryzuje sytuację w Bizancjum po upadku Rzymu - wymienia reformy wprowadzone przez Justyniana I Wielkiego - opisuje wygląd świątyni Hagia Sophia - przedstawia sytuację Kościoła chrześcijańskiego po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - wskazuje róŝnice między Kościołem wschodnim a zachodnim - przedstawia okoliczności, w których doszło do powstania islamu - charakteryzuje związki między islamem, chrześcijaństwem i judaizmem - opisuje wygląd meczetu - omawia organizację państwa arabskiego - charakteryzuje stosunek Arabów do podbitych narodów - omawia organizację pańnej Europy, - potrafi zaznaczyć na mapce konturowej państwa powstałe na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego i Europie Środkowo-Wschodniej, omawia ustrój Bizancjum określa czynniki decydujące o sile militarnej Bizancjum dostrzega znaczenie idei świętej wojny dla rozprzestrzeniania się religii arabskiej - określa rolę Arabów w rozpowszechnianiu osiągnięć ludów podbitych oraz rozwoju spuścizny staroŝytnych cywilizacji przedstawia sytuację polityczną w Europie zachodniej po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego opisuje sposób przejęcia władzy w państwie Franków przez dynastię Karolingów - uzasadnia słuszność określenia renesans karoliński dla zmian 19

20 i cesarstwo bizantyjskie - prezentuje osiągnięcia Bizancjum w dziedzinie kultury i nauki - poprawnie stosuje nazwy katolicyzm i prawosławie dla poszczególnych odłamów Kościoła chrześcijańskiego datami: 622 r., 630 r., 632 r., 711 r. - przedstawia dokonania Mahometa terminami: islam, Allach, muzułmanie, hidŝra, Koran, szariat, dŝihad, meczet, świątynia Kaaba, minaret, kalif, arabeska - lokalizuje na mapie Półwysep Arabski oraz miasta: Mekkę i Medynę - opisuje warunki Ŝycia i zajęcia Arabów - wymienia filary wiary arabskiej datami: 496 r., 732 r., 751 r., i zasięg podbojów Arabów - prezentuje osiągnięcia arabskie w dziedzinie kultury i nauki poprawnie posługuje się terminami: arianizm, majordom, marchia, margrabia, hrabia, hrabstwo, siedem sztuk wyzwolonych, minuskuła, renesans karoliński, retoryka, dialektyka, kaligrafia, manuskrypt, miniatura określa zasięg terytorialny państwa Franków - wyjaśnia znaczenie przyjęcia chrztu przez Chlodwiga - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Karola Wielkiego określa znaczenie koronacji cesarskiej Karola Wielkiego w średniowiecznej Europie wymienia postanowienia traktatu w Verdun - lokalizuje na mapie państwa powstałe w wyniku podziału monarchii Karola stwa Franków - wyjaśnia znaczenie zwycięstwa Franków w bitwie pod Poitiers - - ocenia wpływ dokonań Karola Wielkiego na proces kształtowania się średniowiecznej Europy - charakteryzuje postać Karola Wielkiego - przedstawia okoliczności, w których doszło do podziału państwa Karola Wielkiego - ocenia znaczenie traktatu w Verdun dla dalszych losów politycznych Europy - omawia dokonania Ottona I i Ottona III - tłumaczy, na czym polega idea uniwersalizmu - - opisuje politykę następców Ottona III przedstawia system wierzeń Normanów - wskazuje czynniki, które zadecydowały o sukcesie podbojów normańskich w kulturze i nauce, które nastąpiły w VIII i IX w. - omawia związek między rozwojem kultury i nauki a utrzymaniem silnego państwa charakteryzuje sytuację polityczną państwa niemieckiego po wygaśnięciu dynastii Karolingów ocenia rolę Ottona I i Ottona III w kształtowaniu się średniowiecznej Europy dostrzega związek między przyjęciem chrześcijaństwa a zaprzestaniem wypraw rabunkowych Normanów - opisuje okoliczności, w których Normanowie pojawili się w Ameryce opowiada o dziejach tkaniny z Bayeux - dostrzega znaczenie źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów wyjaśnia, jakie znaczenie dla utrzymania i rozwoju pań- 20

21 756 r., 800 r., 814 r. Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego, Karola Wielkiego i Einharda - lokalizuje na mapie pierwotne siedziby Franków - opisuje Ŝycie codzienne i zajęcia Franków - przedstawia rozwój kultury i nauki za panowania Karola Wielkiego - - prezentuje dokonania Karola Wielkiego datami: 843 r., 962 r., 995 r., 1000 r. Ludwika PoboŜnego, Ludwika Niemieckiego, Karola Łysego, Lotariusza (Lotara), Ottona I, Ottona III, Henryka II terminami: traktat w Verdun, Rzesza Niemiecka, uniwer- Wielkiego - omawia znaczenie koronacji cesarskiej Ottona I Leifa Erikssona, Roberta Giuscarda i Wilhelma Zdobywcy terminami: drakkary, snekkary, kościół klepkowy - wskazuje na mapie kierunki ekspansji wikingów - wymienia państwa powstałe na terenie Skandynawii - omawia osiągnięcia Normanów w dziedzinie sztuki i rzemiosła zna wydarzenia związane z datami 1066 r., 1070 r. Wilhelma Zdobywcy, Edwarda Wyznawcy, Harolda, Matyldy, biskupa Oda terminem tkanina z Bayeux - opisuje, co zostało przedstawione na tkaninie z Bayeux - opisuje wygląd łodzi wikingów i uzbrojenia wojowników normańskich - prezentuje okoliczności, w których doszło do powstania państw skandynawskich - wyjaśnia, w jaki sposób określa się wiek i pochodzenie źródeł historycznych - tłumaczy, na czym polega trudność w ustaleniu autorów dzieł średniowiecznych - opisuje przebieg podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę - omawia organizację plemion słowiańskich - wymienia okoliczności powstania pierwszych państw słowiańskich i państwa węgierskiego - opisuje działalność misyjną Cyryla i Metodego - charakteryzuje sytuację w Kościele chrześcijańskim w X w. - wyjaśnia, na czym polegał stwowości słowiańskiej miała decyzja władców o przyjęciu chrztu - przedstawia dokonania Włodzimierza Wielkiego i Stefana Wielkiego - charakteryzuje powstanie państwa ruskiego omawia dokonania papieŝa Sylwestra II - przedstawia okoliczności, w których doszło do schizmy wschodniej określa przyczyny i konsekwencje schizmy wschodniej dla Kościoła oraz jego wyznawców 21

22 salizm - wyjaśnia, w jaki sposób powstała Rzesza Niemiecka datą 1066 r. terminami: Normanowie (wikingowie), runy, - lokalizuje na mapie siedziby Normanów - omawia warunki naturalne i połoŝenie geograficzne Półwyspu Skandynawskiego - opisuje warunki Ŝycia i zajęcia ludności normańskiej - podaje przyczyny wypraw organizowanych przez Normanów datami: IV V w., VII w., IX w., 863 r., 885 r., 955 r., 988 r., 1001 r. Samona, Rościsława, Cyryla, Metodego, Świętopełka, Włodzimierza Wielkiego, Stefana Wielkiego - dokonuje podziału Słowian poprawnie posługuje się terminami: Słowianie, głagolica, cyrylica, latopis, Lechowe Pole, Korona św. Stefana wyjaśnia przyczyny przyjęcia chrztu przez władców słowiańskich wskazuje na mapie połoŝenie pierwszych państw słowiańskich i Węgier - lokalizuje na mapie Cluny - wskazuje na mapie zasięg wpływów Kościoła katolickiego i prawosławnego - podaje najistotniejsze treści zawarte w Dyktacie papieskim Grzegorza VII spór o inwestyturę - opisuje przebieg sporu i sposób, w jaki został rozwiązany - tłumaczy znaczenie powiedzenia: pójść do Cannosy 22

23 na grupy (zachodnią, wschodnią, południową) - - omawia warunki Ŝycia i zajęcia Słowian datami: X w., 1054 r., 1075 r., 1077 r., 1122 r. Sylwestra II, Grzegorza VII i Henryka IV terminami: Cluny, prawo kanoniczne, schizma wschodnia, ekskomunika, prawosławie, dyktat papieski, inwestytura, Canossa, konkordat wormacki, synod - wymienia przejawy kryzysu w Kościele w X w. określa ramy chronologiczne istnienia kultur archeologicznych na ziemiach polskich datami: 120 tys. lat p.n.e., VIII w p.n.e., VI w. p.n.e. ROZDZIAŁ V: POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW zna wydarzenia związane z - przedstawia najwaŝniejsze datami: VIII w. p.n.e., 1933 odkrycia archeologiczne na r. ziemiach polskich - wyjaśnia, na czym polega Walentego Szwajcera, trudność w badaniu historii Józefa Kostrzewskiego kultur archeologicznych na ziemiach polskich charakteryzuje kontakty gospodarcze mieszkańców ziem polskich z przedstawicielami cywilizacji śródziemnomorskich - wskazuje problemy wynikające 23

24 terminami: kurhan, kamienne kręgi, kultura archeologiczna, kultura oryniacka, kultura pucharów lejkowatych, kultura ceramiki sznurowej, kultura unietycka, kultura łu- Ŝycka, kultura przeworska, dymarka zna główne fakty i daty związane z historią średniowiecznej Polski, zna wydarzenia związane z datami: IX w., 960 r., 965 r., 966 r., 972 r., 991 r., 992 r. Mieszka I, Dobrawy, Ibrahima ibn Jakuba, Jordana terminami: Geograf Bawarski, druŝyna ksiąŝęca, woj, szyszak, kolczuga, danina, Dagome iudex, kmieć, ludność słuŝebna - opisuje okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I datami: 997 r., 1000 r., terminem dendrochronologia wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie i wskazuje na mapie ich siedziby - lokalizuje na mapie główne grody w państwie Mieszka I wymienia korzyści wynikające z przyjęcia chrztu - określa, jakie informacje znalazły się w dokumencie Dagome iudex - wskazuje na mapie tereny podbite przez Mieszka I - charakteryzuje strukturę społeczną w państwie Mieszka I - opisuje przebieg misji św. Wojciecha - wymienia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława - opisuje wygląd osady w Biskupinie - omawia system wierzeń słowiańskich - przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie - określa, jakie informacje moŝe zdobyć historyk dzięki zastosowaniu metody dendrochronologicznej omawia organizację plemion słowiańskich na ziemiach polskich - przedstawia okoliczności powstania państwa polskiego - opisuje wygląd i uzbrojenie woja z druŝyny ksiąŝęcej - tłumaczy, dlaczego ksiąŝę przyjął chrzest z rąk czeskich - przedstawia okoliczności przejęcia władzy przez Bolesława Chrobrego - charakteryzuje organizację państwa polskiego za panowania Bolesława - opisuje Ŝywot św. Wojciecha na podstawie płaskoz zastosowania metody dendrochronologii - prezentuje rozwój terytorialny państwa Mieszka I wyjaśnia znaczenie decyzji Mieszka I o przyjęciu chrztu określa przyczyny powstania dokumentu Dagome iudex omawia dokonania Bolesława Chrobrego porównuje relacje źródłowe na temat zjazdu ocenia skutki polityki zagranicznej Bolesława dla państwa polskiego władców w 1000 r. porównuje relacje źródłowe na temat sporu między królem Bolesławem a biskupem Stanisławem dokonuje oceny skutków polityki zagranicznej prowadzonej przez Bolesława Śmiałego - ocenia obiektywizm źródeł historycznych dotyczących wydarzeń z 1079 r. opisuje podbój i chrystiani- 24

25 r., 1025 r. Bolesława Chrobrego, Ody, biskupa Wojciecha, Ottona III, Radzima Gaudentego, Galla Anonima, Thietmara, Henryka II, Świętopełka terminami: kasztelan, relikwie, czynszownik, metropolia, kanonizacja, włócznia św. Maurycego, gród, Grody Czerwieńskie datami: 1025 r., 1031 r., 1034 r., 1039 r., 1047., 1069 r., 1076 r., 1079 r. terminami: trybut, denar - wyjaśnia przyczyny i skutki sporu między królem a biskupem datami: 1097 r., 1102 r., 1108 r., 1109 r., 1116 r., 1124 r., 1138 r. - zna postaci: Władysława Chrobrego - omawia postanowienia pokoju w Budziszynie - wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego przedstawia dokonania postaci: Mieszka II, Bezpryma, Konrada II, Jarosława Mądrego, Kazimierza Odnowiciela, Miecława, Brzetysława, Bolesława Śmiałego, biskupa Stanisława ze Szczepanowa wymienia przyczyny kryzysu i upadku państwa polskiego w XI w. - opisuje przebieg konfliktu Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego, Zbigniewa, Sieciecha, Henryka V, Warcisława, Bernarda Hiszpana, Ottona z Bambergu, Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawerzeźb na drzwiach katedry gnieźnieńskiej - wyjaśnia znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla rozwoju organizacji kościelnej i państwowej - opisuje wygląd Gniezna w czasach Bolesława Chrobrego - opisuje sytuację w państwie polskim po śmierci Bolesława Chrobrego - omawia działalność Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego - - wyjaśnia, dlaczego w sporze o inwestyturę Bolesław Śmiały opowiedział się po stronie papieŝa - charakteryzuje sytuację polityczną państwa polskiego za panowania Władysława Hermana - przedstawia okoliczności najazdu niemieckiego na Polskę - opisuje podbój i chrystianizację Pomorza - wyjaśnia znaczenie przyłączenia Pomorza do Polski wymienia przyczyny powstania dzieł kronikarzy polskich dostrzega związki między historią powszechną, narodową i regionalną -wskazuje przykłady, -określa okoliczności i znaczenie piastowskich koronacji królewskich. Wykorzystuje tablice genealogiczne, -porównuje i interpretuje róŝne opinie na temat tych samych wydarzeń historycznych (np.: zatarg króla Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem), -rozpoznaje style w architekturze średniowiecznej, wykorzystuje materiał regionalny, -wskazuje trwałe osiągnięcia kulturalne średniowiecza i ich elementy we współcze- 25

26 Hermana, Bolesława Krzywoustego, Zbigniewa, Sieciecha, Henryka V, Warcisława, Bernarda Hiszpana, Ottona z Bambergu, Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego, Mieszka Starego, Henryka Sandomierskiego, Kazimierza Sprawiedliwego, Salomei terminami: wojewoda, statut, seniorat, senior, dzielnica senioralna - wymienia postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego - wskazuje na mapie dzielnicę senioralną oraz ziemie przyznane poszczególnym synom i wdowie po Bolesławie Krzywoustym - omawia dokonania Bolesława Krzywoustego Galla Anonima, Thietmara, Wincentego Kadłubka, Kosmasa, Nestora go, Mieszka Starego, Henryka Sandomierskiego, Kazimierza Sprawiedliwego, Salomei wyjaśnia przyczyny sporu między Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Krzywoustego - lokalizuje na mapie grody oblegane przez Niemców podaje przyczyny powstania statutu Bolesława Krzywoustego - wymienia nazwy źródeł historycznych dotyczących dziejów państwa polskiego za panowania pierwszych Piastów -porządkuje informacje na temat polityki pierwszych Piastów w dziedzinie organizacji i umacniania polskiej państwowości, zację Pomorza - wyjaśnia znaczenie przyłączenia Pomorza do Polski - ocenia konsekwencje decyzji Bolesława o podziale państwa polskiego - określa ramy chronologiczne wydarzeń opisanych w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka - przedstawia teorie dotyczące pochodzenia Galla Anonima porządkuje i uogólnia informacje na temat polityki pierwszych Piastów w dziedzinie organizacji i umacniania polskiej państwowości, wykorzystuje w tym celu róŝne źródła informacji, snej kulturze, wyjaśnia, kim był Bolesław Zapomniany - tłumaczy konieczność weryfikacji prawdziwości źródeł historycznych 26